17:08 / 12-06-2025
Paşinyan Türkiyəyə gedir
Tərsinə “A”: Qafqazda yeni müharibə təhlükəsi artır
Tarix: 12-09-2023 11:26 | Bölmə: Slayd
Tərsinə “A”: Qafqazda yeni müharibə təhlükəsi artır

Ermənistan və Azərbaycan yenidən müharibə astanasındadır. Azərbaycan Silahlı Qüvvələri Ermənistanla sərhədə zirehli texnika və artilleriya qurğularını fəal şəkildə yığır. Müşahidəçilər qeyd edirlər ki, avadanlıq ters çevrilmiş “A” (∀) hərfi şəklində sürətli identifikasiya işarələri ilə qeyd olunur ki, bu da tammiqyaslı hərbi əməliyyata hazırlığın göstəricisi ola bilər.

Reyting.az
xəbər verir ki, bu barədə “Regnum” yazıb.

Rusiya nəşrinin təhlilində qeyd olunur:

Azərbaycanın Xarici İşlər Nazirliyi və Müdafiə Nazirliyi bildirir ki, Ermənistan qoşunları atəşkəs sazişinin şərtlərini pozur. Öz növbəsində, Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan bəyan edib ki, Azərbaycan Qarabağa və Ermənistana qarşı yeni hərbi təxribatlar hazırlayır – bu bəyanatlar Qərb mediası, məsələn, Fransanın “Frans 24” kanalı tərəfindən fəal şəkildə yayımlanır.

İnternetdə Azərbaycan qoşunlarının eyni vaxtda sərhədin bir neçə hissəsində:

“DQR” ərazisində, eləcə də Ermənistanın cənubundakı Sünik rayonunun sərhədləri yaxınlığında cəmləşdiyini göstərən çoxsaylı videomateriallar yayılır.

Bir sıra mənbələr iddia edir ki, məhz burada, Sünik sərhədləri yaxınlığında, Sünik və ya Zəngəzur dəhlizinin strateji əhəmiyyətli ərazisini zəbt etmək məqsədilə Azərbaycan Ordusunun yeni hərbi əməliyyatı başlaya bilər. Bu bölgədə Ermənistan ərazisinin 40 km-lik dar bir hissəsi Azərbaycanın böyük hissəsini və Naxçıvan anklavını (Türkiyə ilə həmsərhəddir) ayırır.

Bölüşdürülməyən dəhliz

Azərbaycan tərəfi Azərbaycanla Türkiyə arasında quru yolu yaradılmasında israrlıdır. Bu marşrut Moskvanın 10 noyabr 2020-ci il tarixli Dağlıq Qarabağda atəşkəs haqqında bəyanatında əsas olaraq qeyd edilib.

Müqavilənin doqquzuncu bəndində deyilir: Ermənistan Azərbaycanın qərb rayonları ilə Naxçıvan arasında nəqliyyat əlaqələrinin təhlükəsizliyinə, sonradan Türkiyəyə çıxışına zəmanət verir. Bu, İran sərhədi boyunca Ermənistan ərazisinin özü vasitəsilə mümkündür. Amma reallıqda Zəngəzur dəhlizi kağız üzərində qalır - Azərbaycanın onu zorla yarmağa başlamaq təhlükəsi var.

İrəvanla Moskva arasında münasibətlərin soyuması şəraitində (buna sentyabrda elan edilmiş erməni-amerikan təlimləri və Ermənistanın KTMT-dəki daimi nümayəndəsinin geri çağırılması da dəstəklənir) Azərbaycan və Türkiyə ilə qarşıdurmada Ermənistan tək qala bilər. Amma görünən odur ki, Ermənistan-Azərbaycan qarşıdurmasında ənənəvi olaraq Ermənistanı dəstəkləyən digər regional güc İran Sünik dəhlizi ilə bağlı qarşıdurmada iştirak etməyi planlaşdırır.

İran televiziyası Ermənistanın ərazi bütövlüyünü dəstəkləməyə çağıran video yayımlayıb. Videoda İran ordusunun raket təlimlərindən kadrlar yer alıb və Ermənistana hərbi yardımın mümkünlüyü ilə bağlı eyhamlar var. Əvvəllər Tehran dəfələrlə Ermənistan ərazisinə hərbi müdaxiləyə imkan verməyəcəyini bəyan edib.

“İran üçün Ermənistanın nəzarətində olan Sünik (Zəngəzur) dəhlizinin mövcudluğu strateji əhəmiyyət kəsb edir, ona görə də Tehran Azərbaycan və Türkiyənin hərbi əməliyyatının qarşısını almağa çalışacaq”, - hərbi ekspert və iranşünas Yuri Lyamin “Regnum”a bildirib.

“Sünik dəhlizi İran üçün vacibdir, çünki o, Ermənistanın əsas hissəsini İranla birləşdirir”, - deyə ekspert izah edib. “Bundan başqa, Gürcüstan limanlarına ticarət yolları Ermənistan ərazisindən keçir. İran güclü sanksiya təzyiqi altında olduğundan, ölkə hökuməti mövcud nəqliyyat dəhlizlərinin maksimum çeşidində maraqlıdır. Əgər Azərbaycanın Ermənistanın göstərilən Sünik bölgəsini ələ keçirməsi təhlükəsi yaranarsa, o zaman İran yaxşı olar ki, qoşunlarının qarşısının alınmasına müraciət edə bilər”.

Tehran, həmçinin, şimal sərhədlərində ölkənin təhlükəsizliyini birbaşa təhdid edə biləcək vahid Türkiyə-Azərbaycan ittifaqının yaradılmasının əleyhinədir. Şimali İranda çoxlu sayda etnik azərbaycanlı yaşayır və onların arasında separatçı əhval-ruhiyyə güclüdür. Ona görə də İran vahid türk cəbhəsinin yaradılmasının qarşısını almağa çalışacaq.

Üstəlik, Azərbaycan müstəqil olaraq İrana qarşı hərbi əməliyyatlar apara bilməyəcək. Lakin İran qoşunlarının Ermənistan ərazisinə gətirilməsi yolunda bir sıra problemlər var.

Paşinyan Ayətullaha üz tutacaqmı?

"Çox güman ki, İran qoşunlarının bir dəfə daxil olması həmin ərazidə potensial hərbi əməliyyatları dayandırmaq üçün kifayət edəcək, çünki Azərbaycan çətin ki, bununla bağlı İranla açıq münaqişə istəsin", - deyə Lyamin qeyd edir.

Başqa bir məsələ odur ki, İran qoşunlarının ölkəyə daxil olması üçün Ermənistan hakimiyyətinin rəsmi müraciəti tələb olunacaq. Yəni baş nazir Nikol Paşinyan və ya Ermənistanın de-yure rəhbəri, prezident Vahan Xaçaturyanın İran rəhbərliyinə, Ayətullah Əli Xamenei və prezident İbrahim Rəisiyə müraciəti. Lakin bu halda müdaxilənin baş verib-verməyəcəyi hələ də böyük sualdır - bu, Lyaminin fikridir.

“Paşinyan çox fəal şəkildə İranın müdaxiləsini qəbul etməyən Qərb vasitəçilərini cəlb etməyə çalışır. Ona görə də onlar seçim etməli olacaqlar: İranın burada və indi yardımı və ya Qərbin şifahi zəmanəti”, - deyə ekspert vurğulayır.

Prinsipcə, İran öz raket və aviasiya arsenalından istifadə etməklə münaqişəyə “yerdə” birbaşa müdaxilə etmədən də edə bilər, şərqşünas iddia edir.

“Mən Azərbaycanın Sünik naminə İranla açıq hərbi münaqişəyə girəcəyinə çox şübhə edirəm, - deyə Lyamin hesab edir.

- Birincisi, bu, nəhayət, Ermənistanın beynəlxalq səviyyədə tanınmış ərazisidir ki, bu da özlüyündə Azərbaycanı daha ehtiyatlı davranmağa vadar edir.

- İkincisi, Bakı vəziyyətin İranla genişmiqyaslı münaqişəyə çevrilməsindən ehtiyat etməlidir, çünki Azərbaycanın neft və qaz infrastrukturu İranın hücumlarına çox həssasdır.

Azərbaycan, əlbəttə ki, mövcud raketlər və PUA-ların köməyi ilə ağrılı inyeksiyalar da edə bilər, lakin İranın zərbə imkanları sadəcə olaraq müqayisə olunmayacaq dərəcədə böyükdür”.

Zəngəzur “Blitskrieg”-i


Ekspert hesab edir ki, Azərbaycan Sünik dəhlizində tammiqyaslı hərbi əməliyyatlara yalnız bir şərtlə qərar verə bilər. Bu şərt sürətdir. Qısa müddət ərzində bölgə Azərbaycan qoşunları tərəfindən işğal olunarsa, İrana “fait accompli” təqdim olunacaq və bundan sonra Tehrandan sərt reaksiya olmayacaq. Ola bilsin ki, Ankara və Bakı məhz bu ssenariyə - “blitskrieg”-ə (ildırım sürətli müharibə - red.) hazırlaşır - Lyamin bunu istisna etmir.

Digər tərəfdən, Lyamin qeyd edir ki, ola bilsin ki, Azərbaycan Ordusu tərəfindən ayrı-ayrı bölmələrin Ermənistanla sərhədə köçürülməsi güc nümayişidir.

Ekspert xatırladıb ki, Azərbaycan 2020-ci il müharibəsindən sonra İrəvanı ərazi də daxil olmaqla, güzəştə getməyə inandırmaq üçün Ermənistana dəfələrlə zor tətbiq edib.

Şərqşünas qeyd edib ki, Azərbaycanın Ermənistan üzərində çox mühüm hərbi üstünlüyü var və ona görə də müxtəlif variantları seçə bilər. “Yəni təlimlər şəklində güc nümayişi ola bilər, konkret ərazidə məhdud hərbi əməliyyat ola bilər və s. Potensial olaraq, Azərbaycan Rusiya və İrandan mümkün reaksiyanın sərhədlərini sınaqdan keçirərək daha genişmiqyaslı qısa əməliyyat keçirməyə cəhd edə bilər. Qarşıdan gələn, daha böyük müdaxiləyə hazırlıq”.

Böyük regional güclər - Türkiyə və İran hələ də açıq müharibəyə hazır olduqlarını nümayiş etdirməyiblər. Sentyabrın 3-də İranın xarici işlər naziri Hüseyn Əmir Abdullahian və türkiyəli həmkarı Hakan Fidan arasında danışıqlar aparılıb. Hər iki tərəf sülhə sadiqliyini ifadə edib, lakin İran bir daha Sünik dəhlizinin tutulmasına imkan verməyəcəyini açıqlayıb.

“Biz Yerevan və Bakı arasında danışıqları alqışlayırıq və regionda heç bir geosiyasi dəyişikliyi və regionda mövcud tranzit yolunun bağlanmasını qəbul etməyəcəyik”, - deyə Abdullahian bildirib.

Lyamin hesab edir ki, yaxın illərdə Türkiyə ilə İran arasında birbaşa silahlı toqquşma ehtimalı azdır. Amma eyni zamanda hər iki ölkə öz müttəfiqlərinə hərbi yardım göstərə bilər, ona görə də “proxy” müharibə təhlükəsi hələ də qalmaqdadır.

“İran və Türkiyə bir-biri ilə birbaşa münaqişədə maraqlı deyil, çünki hər iki tərəfin artıq kifayət qədər problemləri var. Bundan əlavə, onlar kifayət qədər sıx iqtisadi əlaqələri kəsmək istəmirlər. Amma dəyişə biləcək çoxlu müxtəlif amillər var”.

“Azərbaycan qısa müddətdə tanınmamış DQR ərazisinin bir hissəsini və ya Ermənistanla sərhəddəki mübahisəli əraziləri işğal etmək niyyətində olan yerli hərbi əməliyyatlar keçirmək imkanını nəzərdən keçirə bilər”, - deyə Lyamin vurğulayır.

Əgər Ermənistan, Rusiya və İran vəziyyətə təsir edə bilməsələr, gələcəkdə böyük regional oyunçuları kənarda qoymayacaq daha böyük müharibə planlaşdırıla bilər.

Y. QACAR




Bölməyə aid digər xəbərlər