09:32 / 09-05-2025
SOCAR-da yeni təyinat olub
İranın ABŞ-a qaytardığı 2 şəxsin adı niyə açıqlanmır?
Tarix: 19-09-2023 11:52 | Bölmə: Slayd
İranın ABŞ-a qaytardığı 2 şəxsin adı niyə açıqlanmır?

Tehran dondurulmuş 6 milyard dollar vəsaitə məhdud çıxış əldə etdiyini görən kimi iki uzunmüddətli düşmən - ABŞ və İran arasında məhbus mübadiləsi çərçivəsində beş amerikalı həbsdən azad edilib.

Reyting.az
xəbər verir ki, bu barədə “Al-Monitor” yazıb.

ABŞ nəşrinin təhlilində qeyd olunur:

Prezident Co Bayden Qətər, Oman, İsveçrə və Cənubi Koreya hökumətlərinə iştiraklarına görə təşəkkür edən bəyanatında qeyd edib: "Bu gün İranda həbsdə olan 5 günahsız amerikalı nəhayət vətənə qayıdır".

Bayden əlavə edib ki, amerikalılar "illər boyu əzab, qeyri-müəyyənlik və iztirablara dözdükdən sonra tezliklə öz yaxınlarına qovuşacaqlar".

ABŞ-lı məhbusları yerli vaxtla Bazar ertəsi, günorta saatlarında Tehranın Mehrabad Beynəlxalq Hava Limanından havaya qalxan Qətər təyyarəsinə miniblər. Onlar Qətərin paytaxtı Dohada qısamüddətli dayanma zamanı ABŞ rəsmiləri tərəfindən qarşılanıb və Virciniyanın şimalındakı Fort Belvua hərbi bazasına aparılacaqlar. Orada onlar Bazar ertəsi səhər C. Baydenlə telefonla danışan ailələrinə qovuşacaqlar.

Üçüncü ölkələr vasitəsilə iki ildən çox davam edən sakit diplomatiyanı əhatə edən çoxdan gözlənilən məhbus sazişinin ABŞ və İran arasında gələcək əməkdaşlığa gətirib çıxara biləcəyi bəlli deyil. Onilliklər boyu davam edən düşmənçilikdən sonra iki ölkə hazırda Tehranın nüvə ambisiyaları, regional milislərə dəstək və Ukraynaya qarşı işlədilən silahlı pilotsuz təyyarələr (PUA) verməsi ilə bağlı fikir ayrılıqları daha da dərinləşib.

BMT-nin dünya liderlərinin illik toplantısı ilə əlaqədar Nyu-Yorkda olan İran prezidenti İbrahim Rəisi Bazar ertəsi mübadilənin “Bizimlə Amerika arasında humanitar fəaliyyət istiqamətində daha bir addımın da ola biləcəyini” söyləyib.

Keçən ay böyük diplomatik irəliləyişlə İran məhbuslardan dördünü məşhur Evin həbsxanasından Tehrandakı otelə köçürüb. Mübadilə edilən beşinci amerikalı ev dustaqlığında idi.

ABŞ tərəfindəki məhbuslar arasında 2015-ci ilin oktyabr ayından Tehranda saxlanılan 51 yaşlı iş adamı Siyamək Namazi də var. Yəni İranda ən uzun müddət həbsdə saxlanılan amerikalı.

Birləşmiş Ştatlara, həmçinin Britaniya vətəndaşlığını da daşıyan 67 yaşlı mühafizəçi Morad Təhbaz və 59 yaşlı iş adamı Emad Şərqi qayıdır. Hər ikisi 2018-ci ildə həbs edilib və əsassız olaraq casusluqda ittiham olunublar.

Qalan iki məhbus şəxsiyyətlərinin gizli saxlanılmasını istəyib.

Təyyarədə amerikalıları müşayiət edənlər Təhbazın xanımı Vida Təhbaz və Namazinin anası Effi Namazi olub. Hər iki qadın ABŞ vətəndaşıdır və onlara İrandan kənara çıxmaq qadağan edilib.

Namazi Qətərin paytaxtında deyib:

“Təxminən 8 ildir ki, bu günü arzulayırdım".

“Biz İranda və dünyada haqsız yerə həbs edilmiş və ya girov götürülmüş bütün şəxslərin, o cümlədən əcnəbi və ya ikili vətəndaşların azad edilməsi üçün mübarizəyə sadiqliyimizi təzələməliyik", - deyə o əlavə edib.

Razılaşmanın bir hissəsi olaraq, ABŞ hökuməti keçən həftə “Al-Monitor”un kimlikləri barədə məlumat yaydığı 5 iranlını əfv edib. Onların hamısı qeyri-zorakı cinayətlərdə, o cümlədən sanksiyalarla bağlı pozuntularda ittiham olunub və ya məhkum ediliblər. İranlılardan ikisi həbsxanada idi, üçü isə məhkəməni gözləyirdi.

Məhbus mübadiləsinin şərti olaraq, İran ABŞ sanksiyaları səbəbindən Cənubi Koreyada dondurulmuş neft fondlarında olan 6 milyard dollara məhdud çıxış əldə edəcək. Vəsaitlər İsveçrə mərkəzi bankı vasitəsilə Qətərdəki məhdud hesaba köçürülüb, burada ABŞ rəsmiləri İranın ABŞ-ın ciddi nəzarəti altında onlardan qida, dərman, tibbi cihazlar və kənd təsərrüfatı məhsulları almaq üçün istifadə edə biləcəyini bildirib.

Yüksək rütbəli administrasiya rəsmisi brifinqdə deyib ki, əgər İran bu aktivləri başqa istiqamətə yönəltməyə və ya qeyri-insani məqsədlər üçün istifadə etməyə çalışarsa, Birləşmiş Ştatlar “fondları bağlamaq üçün hərəkətə keçəcək”.

Bu tənzimləmə Konqresdəki respublikaçıların ağır tənqidinə səbəb olub, onlar deyirlər ki, İran vəsaitlərinin dondurulması fidyə ödəməsi deməkdir və daha çox girov götürməyə təşviq edəcək. Dövlət katibi Antoni Blinken isə "ağıllı bir razılaşma" adlandırdığı işi müdafiə edib.

"Dünyanın hər hansı yerində haqsız yerə həbs edilmiş amerikalıları həbsdən çıxarmaq və evə qayıtmaq məsələsinə gəldikdə, mən buna görə başıma gələn hər hansı tənqidi qəbul etməkdən məmnunam", - bunu Blinken deyib.

Virciniya ştatında yaşayan ailəsi administrasiyadan onun azad edilməsini təmin etməyə çağıran qanuni daimi rezident, təqaüdçü İran gəmi kapitanı Şahab Dəlili müqaviləyə daxil edilməyib.

Həmçinin, dəmir barmaqlıqlar arxasında rejim tənqidçisi və fevral ayında edam cəzasına məhkum edilmiş uzun müddət Kaliforniya sakini olan Cəmşid Şarmehd qalır. Nə Dəlili, nə də Almaniya vətəndaşlığına sahib olan Şarmehd Dövlət Departamenti tərəfindən “səhv olaraq həbs edilmiş” kimi tanınmayıb.

Şarmehdin qızı Qəzalə deyib: "Bu gün ən vacib sual və diqqət bütün ABŞ girovları üçün niyə azadlığın təmin edilməməsi olmalıdır".

Məhkumların azad edilməsi ilə eyni vaxtda Bayden administrasiyası İranın Kəşfiyyat Nazirliyinə amerikalıların və digər siyasi məhbusların yerləşdiyi Evin həbsxanasındakı hüquqların pozulmasına görə yeni sanksiyalar elan edib.

Administrasiya 2007-ci ildə İranda yoxa çıxan və İran həbsxanasında öldüyü güman edilən təqaüdçü FTB agenti Bob Levinson haqqında “daim yalanı təbliğ etdiyinə” görə İranın keçmiş prezidenti Mahmud Əhmədinejada sanksiya tətbiq edib.

Saxlanılan şəxsin azadlığa buraxılması İbrahim Rəisinin Nyu-Yorka gəldiyi vaxt baş tutub. Yüksək səviyyəli administrasiya rəsmisi jurnalistlərə bildirib ki, ABŞ rəsmiləri bu həftə iranlılarla görüşməyəcək.

Beynəlxalq Böhran Qrupunun İran üzrə layihə direktoru Əli Vaez bildirib ki, məhbusların geri qayıtması 2015-ci il nüvə sazişinin davamçısı saziş üçün zəmin yarada biləcək əlavə diplomatiyaya qapı aça bilər:

“Bu, həm də prezident Baydenin amerikalıları vətənə qaytarmaqla siyasi qələbə qazanması və iranlıların öz seçicilərinə və rəqiblərinə hətta düşmənlərinin belə onlarla məşğul olduğunu nümayiş etdirməsinin bir yoludur”.

Hər iki tərəf may ayında Omanın vasitəçiliyi ilə dolayı danışıqlar aparıb və ondan sonrakı aylarda gərginliyi azaltmaq üçün addımlar atdığı görünür. İranın dəstəklədiyi qruplar mart ayından bəri Suriyadakı ABŞ qüvvələrinə hücum etmir. Amma eyni zamanda, Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyi bildirir ki, İran hakimiyyəti agentliyin müfəttişlərini “daşqalaq etmək”də davam edir və elə keçən həftə İran Fars körfəzində iki xarici neft tankerini ələ keçirib.

“Biz hər gün Yaxın Şərq üçün İranın təcavüz riskini azaltmaq üçün çəkindirmə ilə diplomatiyanı birləşdirən siyasətə diqqət yetiririk”, - deyən yüksək səviyyəli administrasiya rəsmisi, məhbus sazişinin “İranla münasibətlərimizi heç bir şəkildə dəyişməyəcəyini” sözlərinə əlavə edib.

Y. QACAR




Bölməyə aid digər xəbərlər