ABŞ-İran danışıqları: gündəmə yeni şərtlər gətirmək istəyirlər

Xəbər lenti

08:44 / 29-10-2025

Litva Kalininqrada tranziti bağlaya bilər

08:37 / 29-10-2025

Türkiyə elektriklə işləyən tank istehsal edib

08:29 / 29-10-2025

Ağ evin Moskvaya qarşı sanksiyalarında risk amili var

08:22 / 29-10-2025

Ağdama növbəti köç karvanı gedib

00:03 / 29-10-2025

Türkiyə Cümhuriyyətinin qurulmasının 102 illiyidir

23:58 / 28-10-2025

İsrail Qəzzanı yenidən bombalayıb

23:13 / 28-10-2025

Saleh Səmədovun üçüncü oğlu da vəzifədən uzaqlaşdırılıb

21:34 / 28-10-2025

“Kontakt Home” milyonlarla manat borca düşüb

20:08 / 28-10-2025

İnsan beyninin prinsipləri ilə işləyən superkompüter hazırlanıb

19:52 / 28-10-2025

İlham Əliyev iki kəndin sakinləri ilə görüşüb - Fotolar

19:06 / 28-10-2025

İlham Əliyev Horovlu kəndində sakinlərlə görüşüb - (Yenilənib) - Fotolar

18:09 / 28-10-2025

İlham Əliyev Ərdoğana məktub göndərib

17:59 / 28-10-2025

Bakıda taxtalar yığılan ərazi yanır

17:48 / 28-10-2025

Ruben Vardanyana yeni vəkil təyin olunub

17:36 / 28-10-2025

İlon Mask "Vikipediya"ya rəqib ensiklopediya yaradıb - Foto

17:30 / 28-10-2025

Cəbrayıl şəhər məscidinin təməli qoyulub

17:25 / 28-10-2025

Ayda şüşə şəhərlər tikəcəklər - Fotolar

17:11 / 28-10-2025

Daha bir ölkə Çindən üz döndərib

17:09 / 28-10-2025

"Qarabağ"-"Çelsi" oyununun biletləri satışa çıxarılıb

16:57 / 28-10-2025

Prezident iki stansiyanın təməlini qoyub - Fotolar

16:29 / 28-10-2025

Deputatlar 11 məsələni müzakirəyə çıxaracaq - Siyahı

16:19 / 28-10-2025

Ruslar iki yaşayış məntəqəsində məğlub olub

16:08 / 28-10-2025

Hindistan şirkətləri Rusiya neftindən imtina edir

15:54 / 28-10-2025

Neftin qiymətində enmələr başlayıb

15:48 / 28-10-2025

Prezident avtomobil yolunun açılışında iştirak edib

15:42 / 28-10-2025

Cəbrayılda ikinci və üçüncü yaşayış komplekslərinin təməli qoyulub - Fotolar

15:29 / 28-10-2025

İrandan Azərbaycana narkotik keçirmək istəyiblər

15:12 / 28-10-2025

Növbəti köç karvanı Xocalıya çatıb - (Yenilənib) - Fotolar

14:38 / 28-10-2025

İlham Əliyev Cəbrayılda - Horovlu kəndinin açılışı olub - Fotolar

14:30 / 28-10-2025

"Şagird-məzun" elektron sistemi üçün "Təqvim planı" təsdiqlənib

Xəbər lentinin davamı

Ən çox oxunanlar

11:29 / 24-10-2025

Paşinyan Erməni Apostol Kilsəsini Azərbaycanla sülhə təhlükə görür

14:48 / 25-10-2025

Sədr postu uğrunda mübarizə ata-oğul qarşıdurmasına səbəb olub

12:35 / 24-10-2025

Sülh savaşı - Zahid Oruc yazır

17:14 / 24-10-2025

Dövlət Agentliyinin rəisi vəzifədən azad olunub - Yeni təyinat - (Yenilənib)

20:19 / 27-10-2025

Nazir Emin Əmrullayevə bir neçə sual

18:00 / 25-10-2025

Anar Əsədlidən 4 şikayətçi var

23:17 / 25-10-2025

Vəkil Zabil Qəhrəmanov həbs olunub

16:17 / 27-10-2025

Ramiz Mehdiyevin Rusiyaya yazdığı gizli məktub üzə çıxıb - Fotofakt

16:57 / 27-10-2025

1500 illik qızıl sikkə xəzinəsi tapılıb

16:37 / 27-10-2025

Prezident səfirləri geri çağırıb - Yeni təyinatlar - (Yenilənib)

12:22 / 27-10-2025

Azərbaycanın Yaxın Şərq həmləsi: Vaşinqtondan dəstək var

18:09 / 26-10-2025

"Neftçi" qələbə qazanıb

ABŞ-İran danışıqları: gündəmə yeni şərtlər gətirmək istəyirlər
Tarix: 30-04-2025 12:37 | Bölmə: Slayd

Şirift ölçüsü:

ABŞ ilə İran arasında son danışıqlarda əsas maneə Tehranın uranı təkbaşına zənginləşdirmək hüququ olub. ABŞ İranın dinc məqsədlər üçün xaricdən nüvə materialları almasına israr edir, lakin iranlılar başqa ölkələrdən asılı olmaq istəmirlər. Digər böyük fikir ayrılığı Vaşinqtonun İranın raket proqramı ilə bağlı müddəaları nüvə sazişinə daxil etmək istəyidir.

Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “İzvestiya” yazıb.

Rusiya nəşrinin təhlilində qeyd olunur:

“The Wall Street Journal” (WSJ) yazır: "ABŞ və İran Tehranın uranı zənginləşdirməyə davam edib-etməyəcəyinə dair ortaq mövqe əldə etmədən danışıqların üçüncü raunduna yaxınlaşdılar. Müzakirələr ciddi fikir ayrılığı ilə başa çatdı və tərəflər yenidən görüşməyə söz verdilər".

Tehran nüvə texnologiyasından yalnız dinc məqsədlər üçün istifadə etdiyinə israr edir, uran filizinin hidrometallurgiya emalının müstəqil həyata keçirilməsi hüququnu müdafiə edir. Nəşrin qeyd etdiyi kimi, belə resursdan elektrik enerjisi istehsal etmək üçün istifadə oluna bilər, lakin İran nüvə silahının yaradılmasına potensial imkan yarada olacaq şeylərə də nəzarəti saxlaya bilər.

ABŞ İranın sülhməramlı nüvə proqramına qarşı görünmür, lakin Tehrandan xaricdən zənginləşdirilmiş uranı almasını tələb edir.

Dövlət katibi Marko Rubio danışıqlar başlamazdan əvvəl “The Free Press”ə müsahibəsində deyib: “İran zənginləşdirmədə israr etsə, nüvə proqramı olmayan, lakin uranı zənginləşdirən yeganə ölkə olacaq və bu risklidir”.

Bundan başqa, ABŞ prezidenti Donald Trampın nüvə sazişinin İranın raket proqramına uzadılması tələbi də mübahisələrə səbəb olur.

İranın Xarici işlər naziri Abbas Əraqçi deyib: “Bizim bəzi fikir ayrılıqlarımız çox ciddidir”.

“Təsnim”in tərəflərin razılığa gələ biləcəkləri ilə bağlı sualına nazir “çox ehtiyatlı olsa da”, ümidli olduğunu bildirib. O, “İranla danışıqların uğurla davam etdiyini” iddia edir.

Uranla zənginləşdirilmiş ölkə

Barak Obamanın prezidentliyi dövründə Birləşmiş Ştatlar Tehrana öz materiallarını zənginləşdirməyə davam etməyə razılıq və bu, sonradan 2015-ci ildə qondarma nüvə sazişini (Birgə Hərtərəfli Fəaliyyət Planı, JCPOA) bağlamağa imkan verdi. Ona əsasən, İranın nüvə proqramı silahların potensial inkişafı qadağası ilə məhdudlaşdırıldı. Razılaşmaya əsasən, İslam Respublikasına dinc məqsədlər üçün uranı 3,67 faizə qədər zənginləşdirmə icazəsi verildi.

WSJ xəbər verir ki, bu rəqəm sonradan xeyli artıb. Nəşr bildirir ki, Tramp 2017-ci ildə sazişdən çıxdıqdan sonra İran öz inkişafını sürətləndirib. İndi ölkə 60 faizə qədər zənginləşdirilmiş uran istehsal edən yeganə qeyri-nüvə dövlətidir. Məqalədə vurğulanır ki, qısa müddətdə bu rəqəmi 90 faizə çatdırmaq olar və belə resursdan artıq nüvə bombası hazırlamaq mümkündür.

“The Wall Street Journal” İranla ABŞ arasında danışıqların davam etdiyi bir vaxtda İranın ən böyük Şəhid Rəcan limanında partlayışın baş verdiyinə diqqət çəkir. Son məlumatlara görə, 46 nəfər ölüb, mindən çox insan yaralanıb. İran mediası hadisəyə səbəb kimi yanacaq çəninin partlaması olduğunu yazır. Bununla belə, İran Milli Neft Paylama və Emalı Şirkəti partlayışın yanacaq çənləri, boru kəmərləri və ya neft emalı zavodları ilə bağlı olmadığını bildirib.

İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusuna (Sepah) bağlı mənbəyə istinadən “The New York Times” bərk raket yanacağının əsas tərkib hissəsi olan natrium perxloratın partlaması barədə məlumat yayıb. Amerikalı analitiklər və rəsmilər WSJ-yə bildiriblər ki, Çin son bir neçə ayda oraya bir neçə raket yanacağı göndərib.

Hər bir ölkənin dinc nüvə enerjisi hüququ var

Şərqşünas, publisist, “Vorota Vostoka” teleqram kanalının müəllifi Andrey Ontikov “İzvestiya”ya müsahibəsində deyib ki, İran və ABŞ-nın razılığa gəlməsi şansı həmişə var.

“Belə bir istək, qarşılıqlı güzəştə getmək istəyi də olardı. Prinsipcə, bütün şərtləri bir paketə “bükmək” və yeni müqavilə bağlamaq olar”.

Politoloq qeyd edib ki, ABŞ-nın bütün bu hekayəsində müəyyən qüsurlu məntiq var. Onun sözlərinə görə, iranlıların uranı xaricdən idxal etmələrindən və ya özlərinin ölkə daxilində zənginləşdirməsindən asılı olmayaraq, əgər onların hansısa yolla razılaşmanın şərtlərini pozmaq, nüvə silahının yaradılmasına doğru getmək istəkləri varsa, o zaman bunun yolunu tapacaqlar.

Andrey Ontikov bildirib: “Gizli şəraitdə sentrifuqalar quracaqlar və uranı zənginləşdirəcəklər. İranda zənginləşdirilmiş uranın necə görünməsinin heç bir fərqi yoxdur”.

Ekspert hesab edir ki, bu baxımdan İranın mövqeyi əslində daha tutarlıdır.

A. Ontikov deyib ki, hər bir ölkənin dinc nüvə enerjisindən istifadə etmək və öz nüvə proqramını inkişaf etdirmək hüququ var:

“İranlıların uranı zənginləşdirmək üçün öz imkanları varsa, niyə kimdənsə asılı olsunlar? Bu gün bir ölkə uran satır, sabah isə ondan imtina edir. Tehran çılğın şəkildə yeni təchizatçı axtarışına başlayır. Sadəcə, emal şərtləri ilə razılaşın, IAEA (Atom Energetikasına nəzarət üzrə Beynəlxalq Agentlik) müfəttişlərini göndərin və nəzarət olsun”.

Üstəlik, analitikin fikrincə, Obamanın dövründə bağlanan sövdələşmə müəyyən mənada etalon idi. Buna görə də iranlılar indi həmin JCPOA-ya qayıtmağa hazır olmadıqlarını deyirlər - onlar hesab edirlər ki, sazişin əvvəlki şərtləri daha faydalı idi: “Tehrana amerikalıların bir daha bu sazişdən çıxmayacağına dair zəmanət lazımdır”.

Analitik hesab edir ki, bu saziş ABŞ Konqresi tərəfindən təsdiqlənməlidir və bu, ABŞ-nın müqavilədən potensial çıxması prosedurunu ciddi şəkildə çətinləşdirəcək.

Rusiya Elmlər Akademiyasının İctimai Elmlər üzrə Elmi İnformasiya İnstitutunun Fənlərarası Tədqiqatlar Mərkəzinin elmi işçisi İvan Qluxov “İzvestiya”ya müsahibəsində deyib ki, İran ötən ilin sonlarından çətin geosiyasi vəziyyətdədir:

“Rəqiblər bir sıra həssas zərbələr endirə bildilər və bununla əlaqədar olaraq, İranın özündən Suriya, Livan vasitəsilə Fələstinə və İordan çayının qərb sahili və Qəzza zolağına qədər uzanan “Müqavimət Oxu”nu məğlub etdilər. Bununla əlaqədar İran rəhbərliyi fövqəladə tədbirlər görməyə və xarici siyasət konsepsiyasında dəyişiklik elan etməyə məcbur olub. Üstəlik, müxtəlif xarici qüvvələr Yaxın Şərqdə vəziyyətin çox dağıdıcı inkişafında maraqlıdırlar”.

Politoloq hesab edir ki, buna uyğun olaraq, onun başlanğıc nöqtəsi İranda dərin daxili siyasi böhran və sonradan beynəlxalq səviyyədə meydana çıxa bilər.

İvan Qluxovun fikrincə, hazırda ABŞ və İran arasında ümumi dil tapmağa cəhd var, lakin danışıqlar çox gərgin gedir:

“Tərəflər, gördüyümüz kimi, Oman tərəfinin vasitəçilik xidmətlərinə arxalanaraq, praktiki olaraq bir-biri ilə əlaqə saxlamır. Amma bu çətin danışıqların nəticələrini hər iki tərəfin necə dəyərləndirməsi çox maraqlıdır”.

Qliuxov onları müsbət qiymətləndirir:

“Amerika tərəfinin İran tərəfini nə qədər yaxşı “əzməsinə” əsaslanaraq çox şey deyə biləcəyik. Şübhə yoxdur ki, ABŞ-nın əlavə maddələri razılaşma ilə əlaqələndirərək gündəmə gətirmək cəhdləri bir növ İranın mövqelərini öyrənmək və sınaqdan keçirmək cəhdidir, onların əsas prinsiplərindən əl çəkib yarı yolda qarşılamağa hazırdır”.

Analitik əlavə edib ki, bu, İranda daxili siyasi qüvvələrin hazırkı vəziyyətini anlamağa kömək etdiyi üçün vacibdir. Onun fikrincə, qarşıda uzun və çox mürəkkəb danışıqlar prosesi dayanır. Çox güman ki, daha bir neçə gərgin raund olacaq. Razılığa gəlmək və yeni sövdələşmə bağlamaq şansları var, lakin onlar çox azdır, xüsusən də ABŞ danışıqların gündəliyinə yeni məqamları daxil etməyə cəhd göstərməkdə davam edərsə.

Y. QACAR

Ana səhifəyə dön