ABŞ-İran danışıqları: gündəmə yeni şərtlər gətirmək istəyirlər

Xəbər lenti

22:34 / 30-07-2025

“Qarabağ” qalib gəlib

20:58 / 30-07-2025

Sabah Bakıda Suriya və İsrail nazirlərinin görüşü baş tutacaq

19:19 / 30-07-2025

Mars planeti ilə bağlı təsəvvürlər dəyişir - Foto

18:42 / 30-07-2025

Milyonluq mənimsəmə: “Şlyapa Zahid”ə hökm oxunub - Foto

18:04 / 30-07-2025

Trampın xüsusi nümayəndəsi İsrailə gəlir

18:00 / 30-07-2025

Təhsil sektoruna yeni müdir təyin olunub

17:57 / 30-07-2025

ABŞ-nın müvəqqəti işlər vəkili Şəhidlər xiyabanını ziyarət edib

17:35 / 30-07-2025

"Sabah"ın baş məşqçisi: "Evdə qalib gəlmək istəyirik"

17:31 / 30-07-2025

Sənətçilərin teleqram hesabları oğurlanıb

17:21 / 30-07-2025

Qitələr sürətlə quruyur - Xəbərdarlıq

17:18 / 30-07-2025

SOCAR daha bir şirkət təsis edib

17:01 / 30-07-2025

Suriya Azərbaycandan hər gün 3,4 milyon kubmetr təbii qaz alacaq

16:57 / 30-07-2025

Yer kürəsində yeni fəsillər yaranıb

16:55 / 30-07-2025

Ramin Musayev: “Azərbaycan millisinə Allah rəhmət eləsin”

16:20 / 30-07-2025

Pezeşkian Pakistana səfərə hazırlaşır

16:11 / 30-07-2025

18 ölkə silah almaq üçün kredit götürür

16:06 / 30-07-2025

Azər Qasımlı hakim qarşısında - Zərərçəkmiş ifadə verib

15:46 / 30-07-2025

41 bağça müdiri işdən çıxarılıb

15:34 / 30-07-2025

Müəllimlərin işə qəbulunda yenilik ediləcək

15:32 / 30-07-2025

Vilayət Eyvazov vətəndaş qəbulu və sıra baxışı keçirib - Video

15:26 / 30-07-2025

Avropa orduları NATO tələblərinə cavab vermir

15:17 / 30-07-2025

“Baku Electronics” və “Kontakhome" istehlakçılara fırıldaq gəlib

15:00 / 30-07-2025

İcbari Tibbi Sığorta Fondu tələbləri pozub

14:55 / 30-07-2025

Bloger Qabil Məmmədova hökm oxunub

14:54 / 30-07-2025

Dövlət Agentliyində yoxlama - Nöqsanlar aşkarlanb

14:53 / 30-07-2025

Tarif Şurası istilik təchizatını bahalaşdırıb

14:18 / 30-07-2025

Saakaşvilinin partiyasının rəhbər şəxsi saxlanılıb

14:01 / 30-07-2025

Müğənni Dəniz Əsədova həbsdə qalıb

13:52 / 30-07-2025

Yardımlıda qədim dövrə aid əşyalar tapılıb

13:27 / 30-07-2025

Prezident Komitəyə 10,5 milyon manat ayırıb - Sərəncam

Xəbər lentinin davamı

Ən çox oxunanlar

14:58 / 28-07-2025

Vilayəti Azərbaycana qarşı düşmən mövqeyindən çəkilmir - Foto

11:32 / 28-07-2025

Qazaxıstan neftinin Rusiyadan yan keçməklə nəqli: Azərbaycan nəqli məhdudlaşdıracaq

10:59 / 26-07-2025

“Sizə yalvaran olmuşdu ki, "Kontakt"dan mal alın?” - Şikayət

11:03 / 26-07-2025

Talış və Tapqaraqoyunluda yanğın başlayıb

09:45 / 26-07-2025

Tələbələrimiz Avropa çempionu olub - Foto

12:55 / 29-07-2025

Mərkəzi Nəbatat Bağında 7 yaşlı uşağı ilan sancıb - Vəziyyəti ağırdır

12:59 / 29-07-2025

Qarabağa növbəti köç karvanı gedib - (Yenilənib)

11:24 / 26-07-2025

İlham Əliyev Məhəmməd Muizzuya məktub göndərib

10:56 / 30-07-2025

Dekan və prorektor vəzifədən azad edilib

19:16 / 28-07-2025

DTX imtahanlarda fırıldaqçılıq edən şəbəkə üzvlərini saxlayıb

13:59 / 29-07-2025

Cəlaloğlu: Sabitlik hər an pozula bilər

10:41 / 26-07-2025

Nazirlik əhaliyə müraicət edib

ABŞ-İran danışıqları: gündəmə yeni şərtlər gətirmək istəyirlər
Tarix: 30-04-2025 12:37 | Bölmə: Slayd

Şirift ölçüsü:

ABŞ ilə İran arasında son danışıqlarda əsas maneə Tehranın uranı təkbaşına zənginləşdirmək hüququ olub. ABŞ İranın dinc məqsədlər üçün xaricdən nüvə materialları almasına israr edir, lakin iranlılar başqa ölkələrdən asılı olmaq istəmirlər. Digər böyük fikir ayrılığı Vaşinqtonun İranın raket proqramı ilə bağlı müddəaları nüvə sazişinə daxil etmək istəyidir.

Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “İzvestiya” yazıb.

Rusiya nəşrinin təhlilində qeyd olunur:

“The Wall Street Journal” (WSJ) yazır: "ABŞ və İran Tehranın uranı zənginləşdirməyə davam edib-etməyəcəyinə dair ortaq mövqe əldə etmədən danışıqların üçüncü raunduna yaxınlaşdılar. Müzakirələr ciddi fikir ayrılığı ilə başa çatdı və tərəflər yenidən görüşməyə söz verdilər".

Tehran nüvə texnologiyasından yalnız dinc məqsədlər üçün istifadə etdiyinə israr edir, uran filizinin hidrometallurgiya emalının müstəqil həyata keçirilməsi hüququnu müdafiə edir. Nəşrin qeyd etdiyi kimi, belə resursdan elektrik enerjisi istehsal etmək üçün istifadə oluna bilər, lakin İran nüvə silahının yaradılmasına potensial imkan yarada olacaq şeylərə də nəzarəti saxlaya bilər.

ABŞ İranın sülhməramlı nüvə proqramına qarşı görünmür, lakin Tehrandan xaricdən zənginləşdirilmiş uranı almasını tələb edir.

Dövlət katibi Marko Rubio danışıqlar başlamazdan əvvəl “The Free Press”ə müsahibəsində deyib: “İran zənginləşdirmədə israr etsə, nüvə proqramı olmayan, lakin uranı zənginləşdirən yeganə ölkə olacaq və bu risklidir”.

Bundan başqa, ABŞ prezidenti Donald Trampın nüvə sazişinin İranın raket proqramına uzadılması tələbi də mübahisələrə səbəb olur.

İranın Xarici işlər naziri Abbas Əraqçi deyib: “Bizim bəzi fikir ayrılıqlarımız çox ciddidir”.

“Təsnim”in tərəflərin razılığa gələ biləcəkləri ilə bağlı sualına nazir “çox ehtiyatlı olsa da”, ümidli olduğunu bildirib. O, “İranla danışıqların uğurla davam etdiyini” iddia edir.

Uranla zənginləşdirilmiş ölkə

Barak Obamanın prezidentliyi dövründə Birləşmiş Ştatlar Tehrana öz materiallarını zənginləşdirməyə davam etməyə razılıq və bu, sonradan 2015-ci ildə qondarma nüvə sazişini (Birgə Hərtərəfli Fəaliyyət Planı, JCPOA) bağlamağa imkan verdi. Ona əsasən, İranın nüvə proqramı silahların potensial inkişafı qadağası ilə məhdudlaşdırıldı. Razılaşmaya əsasən, İslam Respublikasına dinc məqsədlər üçün uranı 3,67 faizə qədər zənginləşdirmə icazəsi verildi.

WSJ xəbər verir ki, bu rəqəm sonradan xeyli artıb. Nəşr bildirir ki, Tramp 2017-ci ildə sazişdən çıxdıqdan sonra İran öz inkişafını sürətləndirib. İndi ölkə 60 faizə qədər zənginləşdirilmiş uran istehsal edən yeganə qeyri-nüvə dövlətidir. Məqalədə vurğulanır ki, qısa müddətdə bu rəqəmi 90 faizə çatdırmaq olar və belə resursdan artıq nüvə bombası hazırlamaq mümkündür.

“The Wall Street Journal” İranla ABŞ arasında danışıqların davam etdiyi bir vaxtda İranın ən böyük Şəhid Rəcan limanında partlayışın baş verdiyinə diqqət çəkir. Son məlumatlara görə, 46 nəfər ölüb, mindən çox insan yaralanıb. İran mediası hadisəyə səbəb kimi yanacaq çəninin partlaması olduğunu yazır. Bununla belə, İran Milli Neft Paylama və Emalı Şirkəti partlayışın yanacaq çənləri, boru kəmərləri və ya neft emalı zavodları ilə bağlı olmadığını bildirib.

İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusuna (Sepah) bağlı mənbəyə istinadən “The New York Times” bərk raket yanacağının əsas tərkib hissəsi olan natrium perxloratın partlaması barədə məlumat yayıb. Amerikalı analitiklər və rəsmilər WSJ-yə bildiriblər ki, Çin son bir neçə ayda oraya bir neçə raket yanacağı göndərib.

Hər bir ölkənin dinc nüvə enerjisi hüququ var

Şərqşünas, publisist, “Vorota Vostoka” teleqram kanalının müəllifi Andrey Ontikov “İzvestiya”ya müsahibəsində deyib ki, İran və ABŞ-nın razılığa gəlməsi şansı həmişə var.

“Belə bir istək, qarşılıqlı güzəştə getmək istəyi də olardı. Prinsipcə, bütün şərtləri bir paketə “bükmək” və yeni müqavilə bağlamaq olar”.

Politoloq qeyd edib ki, ABŞ-nın bütün bu hekayəsində müəyyən qüsurlu məntiq var. Onun sözlərinə görə, iranlıların uranı xaricdən idxal etmələrindən və ya özlərinin ölkə daxilində zənginləşdirməsindən asılı olmayaraq, əgər onların hansısa yolla razılaşmanın şərtlərini pozmaq, nüvə silahının yaradılmasına doğru getmək istəkləri varsa, o zaman bunun yolunu tapacaqlar.

Andrey Ontikov bildirib: “Gizli şəraitdə sentrifuqalar quracaqlar və uranı zənginləşdirəcəklər. İranda zənginləşdirilmiş uranın necə görünməsinin heç bir fərqi yoxdur”.

Ekspert hesab edir ki, bu baxımdan İranın mövqeyi əslində daha tutarlıdır.

A. Ontikov deyib ki, hər bir ölkənin dinc nüvə enerjisindən istifadə etmək və öz nüvə proqramını inkişaf etdirmək hüququ var:

“İranlıların uranı zənginləşdirmək üçün öz imkanları varsa, niyə kimdənsə asılı olsunlar? Bu gün bir ölkə uran satır, sabah isə ondan imtina edir. Tehran çılğın şəkildə yeni təchizatçı axtarışına başlayır. Sadəcə, emal şərtləri ilə razılaşın, IAEA (Atom Energetikasına nəzarət üzrə Beynəlxalq Agentlik) müfəttişlərini göndərin və nəzarət olsun”.

Üstəlik, analitikin fikrincə, Obamanın dövründə bağlanan sövdələşmə müəyyən mənada etalon idi. Buna görə də iranlılar indi həmin JCPOA-ya qayıtmağa hazır olmadıqlarını deyirlər - onlar hesab edirlər ki, sazişin əvvəlki şərtləri daha faydalı idi: “Tehrana amerikalıların bir daha bu sazişdən çıxmayacağına dair zəmanət lazımdır”.

Analitik hesab edir ki, bu saziş ABŞ Konqresi tərəfindən təsdiqlənməlidir və bu, ABŞ-nın müqavilədən potensial çıxması prosedurunu ciddi şəkildə çətinləşdirəcək.

Rusiya Elmlər Akademiyasının İctimai Elmlər üzrə Elmi İnformasiya İnstitutunun Fənlərarası Tədqiqatlar Mərkəzinin elmi işçisi İvan Qluxov “İzvestiya”ya müsahibəsində deyib ki, İran ötən ilin sonlarından çətin geosiyasi vəziyyətdədir:

“Rəqiblər bir sıra həssas zərbələr endirə bildilər və bununla əlaqədar olaraq, İranın özündən Suriya, Livan vasitəsilə Fələstinə və İordan çayının qərb sahili və Qəzza zolağına qədər uzanan “Müqavimət Oxu”nu məğlub etdilər. Bununla əlaqədar İran rəhbərliyi fövqəladə tədbirlər görməyə və xarici siyasət konsepsiyasında dəyişiklik elan etməyə məcbur olub. Üstəlik, müxtəlif xarici qüvvələr Yaxın Şərqdə vəziyyətin çox dağıdıcı inkişafında maraqlıdırlar”.

Politoloq hesab edir ki, buna uyğun olaraq, onun başlanğıc nöqtəsi İranda dərin daxili siyasi böhran və sonradan beynəlxalq səviyyədə meydana çıxa bilər.

İvan Qluxovun fikrincə, hazırda ABŞ və İran arasında ümumi dil tapmağa cəhd var, lakin danışıqlar çox gərgin gedir:

“Tərəflər, gördüyümüz kimi, Oman tərəfinin vasitəçilik xidmətlərinə arxalanaraq, praktiki olaraq bir-biri ilə əlaqə saxlamır. Amma bu çətin danışıqların nəticələrini hər iki tərəfin necə dəyərləndirməsi çox maraqlıdır”.

Qliuxov onları müsbət qiymətləndirir:

“Amerika tərəfinin İran tərəfini nə qədər yaxşı “əzməsinə” əsaslanaraq çox şey deyə biləcəyik. Şübhə yoxdur ki, ABŞ-nın əlavə maddələri razılaşma ilə əlaqələndirərək gündəmə gətirmək cəhdləri bir növ İranın mövqelərini öyrənmək və sınaqdan keçirmək cəhdidir, onların əsas prinsiplərindən əl çəkib yarı yolda qarşılamağa hazırdır”.

Analitik əlavə edib ki, bu, İranda daxili siyasi qüvvələrin hazırkı vəziyyətini anlamağa kömək etdiyi üçün vacibdir. Onun fikrincə, qarşıda uzun və çox mürəkkəb danışıqlar prosesi dayanır. Çox güman ki, daha bir neçə gərgin raund olacaq. Razılığa gəlmək və yeni sövdələşmə bağlamaq şansları var, lakin onlar çox azdır, xüsusən də ABŞ danışıqların gündəliyinə yeni məqamları daxil etməyə cəhd göstərməkdə davam edərsə.

Y. QACAR

Ana səhifəyə dön