09:32 / 09-05-2025
SOCAR-da yeni təyinat olub
Əfsanəvi siyasətçi, yoxsa...
Tarix: 04-12-2023 12:07 | Bölmə: Slayd
Əfsanəvi siyasətçi, yoxsa...

Henri Kissincer

XX əsrdə ABŞ-ın xarici siyasətinin ən mühüm və mübahisəli simalarından biri olmuş keçmiş dövlət katibi Henri Kissincer 100 yaşında dünyasını dəyişib. Kissincer çox mübahisəli siyasi miras qoyan bir şəxsdir. Bəziləri onu diplomatiya əfsanəsi, bəziləri isə hərbi cinayətkar hesab edir.

Reyting.az
Henri Kissincerin dosyesini təqdim edir:

Kissincer 1923-cü ildə anadan olub. O, yəhudi olan ailəsi ilə birlikdə nasist Almaniyasından qaçaraq 1938-ci ildə ABŞ-da məskunlaşıb və 20 yaşında ABŞ vətəndaşlığını qəbul edib.

Harvardda təhsil alan və sonra orduda xidmət edən Kissincer II Dünya Müharibəsi zamanı kəşfiyyat bölmələrində xidmət göstərib.

Müharibədən sonra Harvarda qayıdan və siyasi elmlər üzrə təhsil alan Kissincer siyasətlə bağlı kitabları ilə diqqət çəkib. Kissincer xüsusilə nüvə silahının rolu və onların dünya nizamına təsiri mövzusunda əsəri ilə məşhurlaşıb.

Kissincerin ən mühüm xüsusiyyəti hakimiyyətdəki insanlara təsir etmək və özünü hakimiyyətə ən yaxın mövqedə tutmaq bacarığı olub. Bu xüsusiyyəti ona iki fərqli partiyadan iki fərqli prezidentlik müddətində çalışmaq imkanı yaradıb. Kissencer həm demokrat, həm də pespublikaçı prezidentlərlə çalışıb.

Nazirlikdən sonra məsləhətçi kimi çalışan Kissincer Amerika siyasətindəki təsirini qorumağı bacarıb. O, demokratlarla işləyərkən Respublikaçılar Partiyasının namizədi Riçard Niksonla yaxınlaşır və Vyetnam müharibəsini bitirmək üçün davam edən sülh danışıqları haqqında məlumatlar paylaşır. Sülh danışıqlarının mənfi nəticələrindən sonra Nikson seçkilərdə qalib gəlib, bununla da Kissincerin böyük siyasi karyerasına yol açılıb.

Amerika tarixinin ən mühüm hadisələrinin şahidi olduğu bir dövrdə ciddi siyasi nüfuz qazanan, milli təhlükəsizlik müşaviri və dövlət katibi vəzifələrinə qədər yüksələn Kissincer bu dövrdə olduqca mübahisəli qərarlar verib. Bu kritik dövrdə ABŞ-ın qlobal hadisələrə müdaxiləsi ilə bağlı qərarlar verən Kissincerin “güc həvəskarı” olması ən çox tənqid edilən qərarların verilməsində təsirli olub-olmadığı bilinmir.

ABŞ prezidenti R. Niksonun dövründə milli təhlükəsizlik müşaviri və dövlət naziri vəzifələrində çalışmış Kissincer 1969-cu ildə Vyetnam müharibəsi zamanı Kambocanın bombalanmasında əsas rolu oynayıb. Kissincer minlərlə dinc sakinin ölümünə səbəb olan bombardmanda və Vyetnamın cənubunun işğalında oynadığı roluna görə “müharibə cinayətkarı” adlandırılsa da, 1973-cü ildə Vyetnam müharibəsini bitirmək üçün aparılan danışıqlarda iştirakına görə Nobel Sülh Mükafatına layiq görülüb. Mükafat böyük müzakirələrə səbəb olub və qərardan sonra Nobel komitəsində istefalar başlayıb.

Kissincerin ABŞ-ın İraqa müdaxiləsində o vaxtkı prezident Corc Buşa təsir göstərən şəxslərdən biri olduğu iddia edilir.

Kissincer qərarlarını müdafiə edərək, Soyuq Müharibə dövrünün çətinliklərinə və dövrün şərtlərinə diqqət çəkib. Axı iki fövqəldövlət bir-biri ilə üz-üzə idi və ən kiçik bir səhv qlobal məhvə səbəb ola bilərdi. Bu dövrdə liderlər çox çətin qərarlar qəbul etməli olublar. Bu qrup Kissincerin verdiyi çətin qərarları dövrün şərtləri ilə əlaqələndirir və onun əvəzində başqa şəxs olsa belə, oxşar qərarlar verəcəyini qeyd edir.

Çinlə münasibətlərin normallaşdırılması Kissincerin ən böyük nailiyyətlərindən biri hesab olunur. Bu, Niksonun Pekində Mao Tszedonqla tarixi sammit keçirməsinə və iki ölkə arasında münasibətlərin rəsmiləşdirilməsinə yol açıb. Ancaq Niksonun qalmaqallı istefasından sonra Kissincer prezident Fordla işləyərək ABŞ və Sovet İttifaqı arasında danışıqlarda iştirak edib.

C. Karter dövründə təsiri azalan Kissincer Amerika administrasiyasından tədricən uzaqlaşdırılıb. Lakin o, zirvədəki insanlarla qurduğu yaxın münasibətlər sayəsində daim diqqət mərkəzində qala bilib.

Kissincer, həmçinin Nyu-Yorkda dünyanın tanınmış şirkətlərinə xidmət göstərən yüksək qiymətli məsləhət firması qurub.

Kissincer həyatı boyu verdiyi heç bir qərardan peşman olmadığını bildirib.

Henri Kissincerin xarici işlər naziri olduğu dövrdə baş verən hadisələrdən biri də Kipr məsələsi və Türkiyənin adaya ordu yeritməsidir. Kipr əməliyyatı Kissincerin qarşısı alına biləcəyini dedikləri qlobal hadisələrdən biri idi. Lakin Kissincer əməliyyat zamanı və əməliyyatdan sonra Türkiyəni ittiham etməyən mövqe tutub.

Kissincerin Harvardda oxuduğu günlərdən o vaxtkı baş nazir (Türkiyə) Bülent Ecevitlə tanışlığının onun münasibətinə təsir edib-etmədiyi məlum deyil. Bununla belə, Kissincerin prosesdə fəal rol oynamaması həmişə tənqid edilib.

E. KAMAL




Bölməyə aid digər xəbərlər