09:59 / 09-05-2025
Prezident və birinci xanım Heydər Əliyevin məzarını ziyarət ediblər
09:32 / 09-05-2025
SOCAR-da yeni təyinat olub
09:05 / 09-05-2025
Anqola prezidenti İlham Əliyevə zəng edib
08:55 / 09-05-2025
Putin qədəhini “Qələbə və Sülhün şərəfinə!” qaldırıb
08:50 / 09-05-2025
Bayden: Trampın hakimiyyətə gəlməsində məsuliyyətim var
08:45 / 09-05-2025
Rumiyna göndərdiyi yardıma görə Kiyevdən təzminat umur
08:29 / 09-05-2025
Tramp “Dünya gözəli”nin təkilatçısı kimi danışır
08:15 / 09-05-2025
Si Cinpin: “Böhranın səbəbləri aradan qaldırılmalıdır”
00:03 / 09-05-2025
Prezident Faşizm üzərində Qələbə Günü münasibətilə paylaşım edib - Foto
23:44 / 08-05-2025
Pakistan Hindistana raketlərlə cavab verib
22:40 / 08-05-2025
BƏƏ prezidenti İlham Əliyevə zəng edib
21:05 / 08-05-2025
Məhkəmə: Kəlbəcərin işğalını əks etdirən videomaterial nümayiş olunub - (Yenilənib)
20:33 / 08-05-2025
Zəvvarlar üçün Həcc ayinlərinin vaxtı elan olunub
20:17 / 08-05-2025
Məşhur rejissor böyük faciəni ekranlaşdıracaq
19:31 / 08-05-2025
Putin və Si Cinpinin danışıqları 7 saatdan çox davam edib
18:40 / 08-05-2025
Pakistan Hindistanın 25 PUA-sını vurub
18:28 / 08-05-2025
95 milyard avroluq məhsula rüsum tətbiqinə hazırlaşırlar
18:15 / 08-05-2025
Azərbaycan və Türkiyə Milli Müdafiə Universitetləri Yüksək Dialoqa yekun vurub - Fotolar
18:05 / 08-05-2025
AFFA klublara Premyer Liqada iştirak üçün lisenziya verib
17:59 / 08-05-2025
27 yaşlı gənc tikinti obyektində yıxılaraq ölüb
17:46 / 08-05-2025
DTX və DSX-dən birgə əməliyyat: bir nəfər saxlanılıb
17:30 / 08-05-2025
Tofiq Yaqublu ilə bağlı Azərbaycan prezidentinə müraciət ediblər
17:27 / 08-05-2025
Putinin “parad atəşkəsi” 734 dəfə pozulub
17:08 / 08-05-2025
Prezident mədəniyyət və elm xadimləri ilə bağlı sərəncam imzalayıb
17:07 / 08-05-2025
Nazirliyə 5 milyon manat ayrılıb
16:58 / 08-05-2025
İncəsənət xadimlərinə Prezident mükafatı verilib - (Siyahı)
16:51 / 08-05-2025
Tramp Ərdoğanı Rusiya ilə Ukrayna arasında vasitəçilik etməyə çağırır
16:37 / 08-05-2025
Hindistan-Pakistan döyüşündə 125 qırıcı iştirak edib
16:31 / 08-05-2025
Fikrət Qocanın 90 illik yubileyi qeyd olunacaq
16:28 / 08-05-2025
"Səhiyyə TV"nin adı dəyişib
16:55 / 04-05-2025
“Ötən günlər”ə səyahət - Fəxri Müslüm yazır
13:57 / 04-05-2025
Azərbaycanın deputatı Moskvada saxlanılıb
14:14 / 04-05-2025
Sabah Bakıya leysan, rayonlara sulu qar yağacaq
10:50 / 05-05-2025
Diktatorun qızı siyasi debüt edir
00:06 / 05-05-2025
Leyla Əliyeva və Arzu Əliyeva Beynəlxalq Xalça Festivalını ziyarət ediblər
19:52 / 04-05-2025
Ərdoğan hücuma məruz qalan partiya sədrinə zəng edib - Video
11:11 / 04-05-2025
Milli Müdafiə Universiteti Bakı marafonuna qoşulub - Fotolar
23:43 / 05-05-2025
İsrail Yəməndəki husilərə hücum edib
07:53 / 05-05-2025
Ledi Qaqanı öldürmək istəyiblər
21:00 / 05-05-2025
Həsrət dağarcığı atama - Oqtay Qorçu yazır
21:33 / 05-05-2025
Tramp: "Ərdoğanla işləməyi səbirsizliklə gözləyirəm"
10:43 / 05-05-2025
Müğənni: "Tək olsaydım, indi hər kəsdən lap öndə olardım"
İsrail Qəzza tunellərində Nuh tufanı yaratmaq istəyir
Tarix: 06-12-2023 14:07 | Bölmə: Slayd
İsrail hakimiyyəti HƏMAS hərəkatının yaraqlılarının yerləşə biləcəyi yeraltı tunellər sisteminin dəniz suyu ilə dolması ehtimalını düşünür. Bu barədə Amerikanın “The Wall Street Journal” (WSJ) nəşri ABŞ administrasiyasındakı mənbələrə istinadla məlumat yayıb.
Mənbələrin bildirdiyinə görə, İsrail rəhbərliyi mümkün nəticələrdən - bölgədə onsuz da şirin su ilə bağlı çətin vəziyyətin pisləşməsi ilə müşayiət olunan ekoloji fəlakət riskindən xəbərdardır. Lakin eyni zamanda, İsrail Müdafiə Qüvvələri (IDF), WSJ-nin məlumatına görə, noyabrın ortalarında Qəzza şəhərinin şimal-qərb hissəsində əhalinin sıx məskunlaşdığı Əl-Şati qaçqın düşərgəsindən təxminən 1,5 kilometr şimalda beş nasos stansiyası quraşdırıb.
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Regnum” yazıb.
Rusiya nəşrinin təhlilində qeyd olunur:
"Ən azı beş nasosdan hər biri Aralıq dənizindən su çəkə və saatda minlərlə kubmetr suyu tunellərə vura və onları bir neçə həftə ərzində su basa bilər", - deyə WSJ izah edir.
İsrail tərəfi hələlik yekun qərar verməsə də, Co Bayden administrasiyasını bu ehtimalla bağlı məlumatlandırıb. Ağ evdə bununla bağlı fikir ayrılıqları yaranıb.
“Dəmir Qılınclar” əməliyyatının əsas hissəsi, İsraildə davam edən hərbi münaqişə adlandırıldığı kimi, Tel-Əviv üçün indiyə qədər yaxşı irəliləyir. Bundan əvvəl məlumat verilmişdi ki, artıq İsrail ordusunun tankları, zirehli transportyorları və buldozerləri anklavın cənub hissəsində, Misir sərhədi yaxınlığındakı Xan Yunis şəhəri yaxınlığında irəliləyir. Sektorun şimalından cənubuna doğru uzanan Salahəddin magistralının ərazisində döyüşlər gedir. Buna baxmayaraq, İsrailin hərbi əməliyyatının uğuru barədə danışmaq hələ tezdir, məhz müharibənin “yeraltı səviyyəsi”ə görə.
Nasoslarla vurulan suyun sürəti HƏMAS yaraqlılarına tunelləri tərk etməyə və orada ola biləcək girovları çıxarmağa imkan verəcək. Daşqın nəticəsində hazırda yerin altında saxlanılan təhlükəli maddələr yayıla bilər.
Tunellərin su basmasının torpağa və qrunt sularına necə təsir edəcəyini də hesablamaq mümkün deyil ki, bu da blokadada olan sektorun içməli susuz qalıb-qalmayacağı, Fələstin anklavında kanalizasiya sistemi və su təchizatının necə olacağı ilə bağlı suallar yaradır.
Uzunmüddətli perspektivdə duzlu su HƏMAS-ı yeraltı tikililərdən çıxarmağa məcbur edəcək, lakin daşqın Qəzzada humanitar böhranı daha da pisləşdirə bilər.
WSJ-nin verdiyi məlumatı İsrail tərəfi rəsmən təsdiqləyib, Tel-Əviv Universitetinin Milli Təhlükəsizlik Araşdırmaları İnstitutunun əməkdaşı Simon Tsipis “Regnum” xəbər agentliyinə verdiyi şərhdə aydınlıq gətirib. HƏMAS yaraqlılarını “qovmaq” planı üç məlum səbəbə görə hələ də həyata keçirilməyib:
“Birincisi, Qəzza zolağının sahil ərazisini nəzarətə götürmək lazım idi ki, oradan Aralıq dənizinə yaxınlaşıb su vurmaq mümkün olardı.
İkincisi, lazımi avadanlıqları çatdırmaq, quraşdırmaq, yerləşdirmək tələb olunur”.
Bundan əlavə, bir müddət HƏMAS zindanlarında girovların və oktyabrın 7-də öldürülənlərin cəsədlərinin ola biləcəyi ilə bağlı qorxular var idi. İndi İsrail ordusunun kəşfiyyatının, görünür, orada İsrail vətəndaşı olan hərbi əsir və girovların olmadığına inanmağa əsasları var.
İndi İsrail tərəfinin fikrincə, heç nə planın həyata keçirilməsinə mane olmamalıdır, nəzərə alsaq ki, İsrail ordusunun məlumatına görə, “Dəmir Qılınclar” əməliyyatı başlayandan bəri hərbçilər yerin altından keçən 800-ə yaxın mina aşkar ediblər.
Yarım min kilometr yerin altında
Açıq mənbələrdə Qəzzanın altındakı yeraltı keçidlərin ətraflı xəritəsi olmasa da, bu sistemin varlığı çoxdan məlumdur. Sektorun Misirlə həmsərhəd olan cənub hissəsində yeraltı kommunikasiyalar 1967-ci ildən, ərazi İsrail tərəfindən işğal ediləndən əvvəl mövcud olub, - bunu Ali İqtisad Məktəbinin baş müəllimi, şərqşünas Andrey Zeltyn “Regnum”-a deyib. Ekspertin sözlərinə görə, onlar Misirdən Qəzza zolağı vasitəsilə İsrailə qaçaqmalçılıq yolu ilə mal keçirmək üçün istifadə olunub. Bu cür qaçaqmalçılıq kanalları 2005-ci ilə qədər, yəni İsrail ordusu bölmələri sektordan çıxarılana qədər xüsusilə aktual olub.
Şərqşünas deyib ki, onlar siqaretdən tutmuş corablara qədər hər şeyi aparırdılar: “Ancaq HƏMAS, əlbəttə, bəzən əlçatan olan videolara görə bu tunelləri bir qədər fərqli “səviyyəyə” yüksəltdi. Orada yaxşı möhkəmləndirilmiş mühəndislik strukturları var ki, onlar uzun müddət səthə qalxmadan mövcud olmağa imkan verir”.
BBC 2014-cü ilin avqustunda İsrail ordusunun “Dağılmaz qaya” əməliyyatı (HƏMAS-a qarşı əvvəlki hərbi əməliyyat) haqqında dərc etdiyi məqalədə Qəzza şəhərinin rayonlarından biri olan Şecayadan çıxan İsrail hərbçiləri tərəfindən aşkar edilmiş altı tunelin yerinin xəritəsini təqdim edib. Xatırlayırıq ki, həmin tunellərlə qonşuluqdakı İsrail yaşayış məntəqələrinin sakinləri oktyabr ayında, indiki Fələstin-İsrail müharibəsinin başlanğıcında HƏMAS-ın hücumunun qurbanı olmuşdular.
“The Washington Post”un məqaləsində deyilir ki, “mülki yaşayış evlərinin, o cümlədən “Əl-Vəfa” xəstəxanasının altındakı tunellərdə tikinti üçün çox lazım olan tonlarla betondan istifadə edilib”.
Yeri gəlmişkən, “Əl-Vəfa” xəstəxanası İsrail Hərbi Hava Qüvvələrinin hazırkı əməliyyatı zamanı endirdiyi zərbə ilə tamamilə dağılıb.
Adıçəkilən altı tunel 2007-ci ildə HƏMAS-ın hakimiyyətə gəlməsindən sonra tamamlanan yeraltı kommunikasiya sisteminin kiçik bir hissəsidir.
HƏMAS-ın hərbi qanadı olan “İzzəddin əl-Qəssam briqadaları”nın qurucularından biri Yəhya Sinvar 2021-ci ildə tunellərin ümumi uzunluğunun təxminən 500 kilometr olduğunu bildirib.
Bu, ümumi uzunluğu 460,5 km olan Moskva metrosu ilə müqayisədə böyük rəqəmdir. Əslində, İDF adətən bu rabitələri “Qəzza metrosu” adlandırır.
“The Washington Post”un yazdığına görə, metro üç növ “xətt”ə bölünür: qaçaqmalların daşınması üçün, HƏMAS komandanlığının şəxsi heyətinin hərəkəti üçün və İsrail ərazisinə basqınlar üçün. Bu tunellər, əslində, BBC tərəfindən xatırlanırdı.
HƏMAS yaraqlıları və “Xalq Müqavimət Komitəsi” 700-800 metr uzunluğunda belə tuneldən 2006-cı ilin iyulunda bir neçə İsrail əsgərinin öldürüldüyü və kapral Gilad Şalitin əsir düşdüyü hücum zamanı istifadə edib.
Xatırlayırıq ki, Şalitin oğurlanması, İsrail qoşunlarının ərazidən çıxarılmasından sonra ilk dəfə olaraq sektorda İsrail hərbi əməliyyatının səbəbi olub.
Oktyabrın sonunda azad edilmiş israilli girov Yoçeved Livşits tunellərin necə göründüyü barədə danışıb. “Deyəsən, biz bütün kilometrlərlə yerin altında getdik, çoxlu şəbəkələr var idi. Sonra bizi - təxminən 25 nəfəri böyük bir salona topladılar, lakin tezliklə qruplara bölünüb ayrı-ayrı kameralara yerləşdirildik”, - Lifşits İsrailin Kanal 12 televiziyasında deyib.
Yeraltı daşqın texniki cəhətdən mümkündür
İsrail xüsusi təyinatlıları təxminən 9 il əvvəl tunellərdə döyüş texnikası tətbiq etməyə başladılar. Lakin İsrail ordusu açıq şəkildə başqa mübarizə üsullarına arxalanırdı.
Tunelləri aşkar etməkdən ötrü hərbçilər yataqları axtarmaq üçün Fransız neft nəhəngi “Total”-ın mühəndisləri tərəfindən hazırlanmış METIS simsiz sistemindən istifadə etdilər - sistem məlumatların toplanması üçün yerüstü cihazlar tələb etmir və ümumiyyətlə "yerdə işləmir". Seysmoqrafik məlumatlar geofiziki sensorlarla təchiz edilmiş dronlarla toplanır.
Amerikanın “Military Watch Magazine” nəşri ABŞ-ın müttəfiqlərinə qalınlığı 1,8 metrə qədər olan divarları betonlanmış yeraltı kommunikasiyaları partlatmaq üçün nəzərdə tutulmuş gecikdirilmiş qoruyucu ilə BLU-109 anti-bunker bombalarını təhvil verdiyini bildirdi.
Şərqşünas Zeltın qeyd edir ki, kommunikasiyaları pozmaq və onlardan çıxışları betonlaşdırmaq daşqınlardan daha sadə və daha ucuz prosedurdur. Buna baxmayaraq, İsrail tərəfinin bəyanatlarına əsasən, bu, seçilmiş variantdır.
Məsələnin “su” həllinə gəlincə, ondan ilk dəfə 2016-cı ildə Misir qaçaqmalçılıq üçün istifadə edilən tunelləri dağıtmaq üçün istifadə edib. Ancaq indiyə qədər heç kim bütün kommunikasiyaların su altında qalması kimi geniş miqyaslı vəzifə qoymayıb. İsrail hərbi departamentinin rəhbəri Yoav Qalantın bəyanatına əsasən, vəzifə məhz belə qoyulub: “İsrail ordusu Qəzzada HƏMAS-ın bütün yeraltı tunellərinə çatmaq və onları məhv etmək imkanına malikdir”.
İsrailli hərbi ekspert Simon Tsipis əmindir ki, sırf texniki baxımdan əməliyyat tamamilə realdır. Axı, Aralıq dənizi sahilləri daşqın bölgəsinə yaxın ərazidə yerləşir və tunellərin özləri bir-biri ilə əlaqəlidir:
“Bir yerdən sel basmağa cəhd edilərsə, çox güman ki, su bütün şəbəkəyə nüfuz edəcək. Bəlkə də, eyni anda bir neçə yerdən subasmaya cəhdlər olacaq”.
“Aralıq dənizi sahilinin Qəzza zolağının yerləşdiyi hissəsinin landşaftı hündürlüyün kəskin dəyişməsi ilə xarakterizə olunmur və yeraltı kommunikasiyaların əhəmiyyətli hissəsinin su altında qalmayacağı ehtimalı azdır”, - deyə Tsipis aydınlaşdırıb.
Rusiyalı hərbi ekspert Aleksey Vasilyev kifayət qədər güclü nasoslardan istifadə olunarsa, HƏMAS-ın yeraltı kommunikasiyalarının texniki cəhətdən su altında qalması ilə razılaşır. Onun fikrincə, problem başqadır:
"Duzlu su şirin su ilə qidalanan yeraltı su qatlarına mənfi təsir göstərə bilər. Şirin sudan istifadə etmək daha məqsədəuyğun olardı, amma bu bölgədə bu qədər şirin suyu haradan əldə edə bilərik?"
“Hər halda, İsrailin siyasi rəhbərliyi üçün tunel problemi ən vacib problemdən uzaqdır”, - Zeltin deyib.
Şərqşünas hesab edir ki, bir nömrəli vəzifə orada qalan 130-a yaxın girovun hansısa yolla çıxarılması və gələcəkdə İsrail ərazisinə hücumlara icazə verməyəcək, bir növ, təhlükəsizlik rejiminin yaradılmasıdır.
Nəzərə alına biləcək əsas məsələ ən vacib, humanitar cəhətdir. Daşqınlar kütləvi insan tələfatına səbəb ola bilər. Üstəlik, mülki şəxslər: məsələn, jurnalistlərlə söhbətində bölgədən təxliyə edilmiş təcili tibbi yardım həkimi Elnajar İsmayıl HƏMAS-ın hərbi məqsədlər üçün istifadə edə biləcəyi “Əş-Şifa” tibb kompleksinin altında yeraltı kommunikasiyaların mövcudluğunu təsdiqləməyib. “Orada xəstələr və həkimlərdən başqa heç kim yoxdur”, - deyə həkim əmin edib.
Y. QACAR
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 06-12-2023 14:07 | Bölmə: Slayd
İsrail hakimiyyəti HƏMAS hərəkatının yaraqlılarının yerləşə biləcəyi yeraltı tunellər sisteminin dəniz suyu ilə dolması ehtimalını düşünür. Bu barədə Amerikanın “The Wall Street Journal” (WSJ) nəşri ABŞ administrasiyasındakı mənbələrə istinadla məlumat yayıb.
Mənbələrin bildirdiyinə görə, İsrail rəhbərliyi mümkün nəticələrdən - bölgədə onsuz da şirin su ilə bağlı çətin vəziyyətin pisləşməsi ilə müşayiət olunan ekoloji fəlakət riskindən xəbərdardır. Lakin eyni zamanda, İsrail Müdafiə Qüvvələri (IDF), WSJ-nin məlumatına görə, noyabrın ortalarında Qəzza şəhərinin şimal-qərb hissəsində əhalinin sıx məskunlaşdığı Əl-Şati qaçqın düşərgəsindən təxminən 1,5 kilometr şimalda beş nasos stansiyası quraşdırıb.
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Regnum” yazıb.
Rusiya nəşrinin təhlilində qeyd olunur:
"Ən azı beş nasosdan hər biri Aralıq dənizindən su çəkə və saatda minlərlə kubmetr suyu tunellərə vura və onları bir neçə həftə ərzində su basa bilər", - deyə WSJ izah edir.
İsrail tərəfi hələlik yekun qərar verməsə də, Co Bayden administrasiyasını bu ehtimalla bağlı məlumatlandırıb. Ağ evdə bununla bağlı fikir ayrılıqları yaranıb.
“Dəmir Qılınclar” əməliyyatının əsas hissəsi, İsraildə davam edən hərbi münaqişə adlandırıldığı kimi, Tel-Əviv üçün indiyə qədər yaxşı irəliləyir. Bundan əvvəl məlumat verilmişdi ki, artıq İsrail ordusunun tankları, zirehli transportyorları və buldozerləri anklavın cənub hissəsində, Misir sərhədi yaxınlığındakı Xan Yunis şəhəri yaxınlığında irəliləyir. Sektorun şimalından cənubuna doğru uzanan Salahəddin magistralının ərazisində döyüşlər gedir. Buna baxmayaraq, İsrailin hərbi əməliyyatının uğuru barədə danışmaq hələ tezdir, məhz müharibənin “yeraltı səviyyəsi”ə görə.
Nasoslarla vurulan suyun sürəti HƏMAS yaraqlılarına tunelləri tərk etməyə və orada ola biləcək girovları çıxarmağa imkan verəcək. Daşqın nəticəsində hazırda yerin altında saxlanılan təhlükəli maddələr yayıla bilər.
Tunellərin su basmasının torpağa və qrunt sularına necə təsir edəcəyini də hesablamaq mümkün deyil ki, bu da blokadada olan sektorun içməli susuz qalıb-qalmayacağı, Fələstin anklavında kanalizasiya sistemi və su təchizatının necə olacağı ilə bağlı suallar yaradır.
Uzunmüddətli perspektivdə duzlu su HƏMAS-ı yeraltı tikililərdən çıxarmağa məcbur edəcək, lakin daşqın Qəzzada humanitar böhranı daha da pisləşdirə bilər.
WSJ-nin verdiyi məlumatı İsrail tərəfi rəsmən təsdiqləyib, Tel-Əviv Universitetinin Milli Təhlükəsizlik Araşdırmaları İnstitutunun əməkdaşı Simon Tsipis “Regnum” xəbər agentliyinə verdiyi şərhdə aydınlıq gətirib. HƏMAS yaraqlılarını “qovmaq” planı üç məlum səbəbə görə hələ də həyata keçirilməyib:
“Birincisi, Qəzza zolağının sahil ərazisini nəzarətə götürmək lazım idi ki, oradan Aralıq dənizinə yaxınlaşıb su vurmaq mümkün olardı.
İkincisi, lazımi avadanlıqları çatdırmaq, quraşdırmaq, yerləşdirmək tələb olunur”.
Bundan əlavə, bir müddət HƏMAS zindanlarında girovların və oktyabrın 7-də öldürülənlərin cəsədlərinin ola biləcəyi ilə bağlı qorxular var idi. İndi İsrail ordusunun kəşfiyyatının, görünür, orada İsrail vətəndaşı olan hərbi əsir və girovların olmadığına inanmağa əsasları var.
İndi İsrail tərəfinin fikrincə, heç nə planın həyata keçirilməsinə mane olmamalıdır, nəzərə alsaq ki, İsrail ordusunun məlumatına görə, “Dəmir Qılınclar” əməliyyatı başlayandan bəri hərbçilər yerin altından keçən 800-ə yaxın mina aşkar ediblər.
Yarım min kilometr yerin altında
Açıq mənbələrdə Qəzzanın altındakı yeraltı keçidlərin ətraflı xəritəsi olmasa da, bu sistemin varlığı çoxdan məlumdur. Sektorun Misirlə həmsərhəd olan cənub hissəsində yeraltı kommunikasiyalar 1967-ci ildən, ərazi İsrail tərəfindən işğal ediləndən əvvəl mövcud olub, - bunu Ali İqtisad Məktəbinin baş müəllimi, şərqşünas Andrey Zeltyn “Regnum”-a deyib. Ekspertin sözlərinə görə, onlar Misirdən Qəzza zolağı vasitəsilə İsrailə qaçaqmalçılıq yolu ilə mal keçirmək üçün istifadə olunub. Bu cür qaçaqmalçılıq kanalları 2005-ci ilə qədər, yəni İsrail ordusu bölmələri sektordan çıxarılana qədər xüsusilə aktual olub.
Şərqşünas deyib ki, onlar siqaretdən tutmuş corablara qədər hər şeyi aparırdılar: “Ancaq HƏMAS, əlbəttə, bəzən əlçatan olan videolara görə bu tunelləri bir qədər fərqli “səviyyəyə” yüksəltdi. Orada yaxşı möhkəmləndirilmiş mühəndislik strukturları var ki, onlar uzun müddət səthə qalxmadan mövcud olmağa imkan verir”.
BBC 2014-cü ilin avqustunda İsrail ordusunun “Dağılmaz qaya” əməliyyatı (HƏMAS-a qarşı əvvəlki hərbi əməliyyat) haqqında dərc etdiyi məqalədə Qəzza şəhərinin rayonlarından biri olan Şecayadan çıxan İsrail hərbçiləri tərəfindən aşkar edilmiş altı tunelin yerinin xəritəsini təqdim edib. Xatırlayırıq ki, həmin tunellərlə qonşuluqdakı İsrail yaşayış məntəqələrinin sakinləri oktyabr ayında, indiki Fələstin-İsrail müharibəsinin başlanğıcında HƏMAS-ın hücumunun qurbanı olmuşdular.
“The Washington Post”un məqaləsində deyilir ki, “mülki yaşayış evlərinin, o cümlədən “Əl-Vəfa” xəstəxanasının altındakı tunellərdə tikinti üçün çox lazım olan tonlarla betondan istifadə edilib”.
Yeri gəlmişkən, “Əl-Vəfa” xəstəxanası İsrail Hərbi Hava Qüvvələrinin hazırkı əməliyyatı zamanı endirdiyi zərbə ilə tamamilə dağılıb.
Adıçəkilən altı tunel 2007-ci ildə HƏMAS-ın hakimiyyətə gəlməsindən sonra tamamlanan yeraltı kommunikasiya sisteminin kiçik bir hissəsidir.
HƏMAS-ın hərbi qanadı olan “İzzəddin əl-Qəssam briqadaları”nın qurucularından biri Yəhya Sinvar 2021-ci ildə tunellərin ümumi uzunluğunun təxminən 500 kilometr olduğunu bildirib.
Bu, ümumi uzunluğu 460,5 km olan Moskva metrosu ilə müqayisədə böyük rəqəmdir. Əslində, İDF adətən bu rabitələri “Qəzza metrosu” adlandırır.
“The Washington Post”un yazdığına görə, metro üç növ “xətt”ə bölünür: qaçaqmalların daşınması üçün, HƏMAS komandanlığının şəxsi heyətinin hərəkəti üçün və İsrail ərazisinə basqınlar üçün. Bu tunellər, əslində, BBC tərəfindən xatırlanırdı.
HƏMAS yaraqlıları və “Xalq Müqavimət Komitəsi” 700-800 metr uzunluğunda belə tuneldən 2006-cı ilin iyulunda bir neçə İsrail əsgərinin öldürüldüyü və kapral Gilad Şalitin əsir düşdüyü hücum zamanı istifadə edib.
Xatırlayırıq ki, Şalitin oğurlanması, İsrail qoşunlarının ərazidən çıxarılmasından sonra ilk dəfə olaraq sektorda İsrail hərbi əməliyyatının səbəbi olub.
Oktyabrın sonunda azad edilmiş israilli girov Yoçeved Livşits tunellərin necə göründüyü barədə danışıb. “Deyəsən, biz bütün kilometrlərlə yerin altında getdik, çoxlu şəbəkələr var idi. Sonra bizi - təxminən 25 nəfəri böyük bir salona topladılar, lakin tezliklə qruplara bölünüb ayrı-ayrı kameralara yerləşdirildik”, - Lifşits İsrailin Kanal 12 televiziyasında deyib.
Yeraltı daşqın texniki cəhətdən mümkündür
İsrail xüsusi təyinatlıları təxminən 9 il əvvəl tunellərdə döyüş texnikası tətbiq etməyə başladılar. Lakin İsrail ordusu açıq şəkildə başqa mübarizə üsullarına arxalanırdı.
Tunelləri aşkar etməkdən ötrü hərbçilər yataqları axtarmaq üçün Fransız neft nəhəngi “Total”-ın mühəndisləri tərəfindən hazırlanmış METIS simsiz sistemindən istifadə etdilər - sistem məlumatların toplanması üçün yerüstü cihazlar tələb etmir və ümumiyyətlə "yerdə işləmir". Seysmoqrafik məlumatlar geofiziki sensorlarla təchiz edilmiş dronlarla toplanır.
Amerikanın “Military Watch Magazine” nəşri ABŞ-ın müttəfiqlərinə qalınlığı 1,8 metrə qədər olan divarları betonlanmış yeraltı kommunikasiyaları partlatmaq üçün nəzərdə tutulmuş gecikdirilmiş qoruyucu ilə BLU-109 anti-bunker bombalarını təhvil verdiyini bildirdi.
Şərqşünas Zeltın qeyd edir ki, kommunikasiyaları pozmaq və onlardan çıxışları betonlaşdırmaq daşqınlardan daha sadə və daha ucuz prosedurdur. Buna baxmayaraq, İsrail tərəfinin bəyanatlarına əsasən, bu, seçilmiş variantdır.
Məsələnin “su” həllinə gəlincə, ondan ilk dəfə 2016-cı ildə Misir qaçaqmalçılıq üçün istifadə edilən tunelləri dağıtmaq üçün istifadə edib. Ancaq indiyə qədər heç kim bütün kommunikasiyaların su altında qalması kimi geniş miqyaslı vəzifə qoymayıb. İsrail hərbi departamentinin rəhbəri Yoav Qalantın bəyanatına əsasən, vəzifə məhz belə qoyulub: “İsrail ordusu Qəzzada HƏMAS-ın bütün yeraltı tunellərinə çatmaq və onları məhv etmək imkanına malikdir”.
İsrailli hərbi ekspert Simon Tsipis əmindir ki, sırf texniki baxımdan əməliyyat tamamilə realdır. Axı, Aralıq dənizi sahilləri daşqın bölgəsinə yaxın ərazidə yerləşir və tunellərin özləri bir-biri ilə əlaqəlidir:
“Bir yerdən sel basmağa cəhd edilərsə, çox güman ki, su bütün şəbəkəyə nüfuz edəcək. Bəlkə də, eyni anda bir neçə yerdən subasmaya cəhdlər olacaq”.
“Aralıq dənizi sahilinin Qəzza zolağının yerləşdiyi hissəsinin landşaftı hündürlüyün kəskin dəyişməsi ilə xarakterizə olunmur və yeraltı kommunikasiyaların əhəmiyyətli hissəsinin su altında qalmayacağı ehtimalı azdır”, - deyə Tsipis aydınlaşdırıb.
Rusiyalı hərbi ekspert Aleksey Vasilyev kifayət qədər güclü nasoslardan istifadə olunarsa, HƏMAS-ın yeraltı kommunikasiyalarının texniki cəhətdən su altında qalması ilə razılaşır. Onun fikrincə, problem başqadır:
"Duzlu su şirin su ilə qidalanan yeraltı su qatlarına mənfi təsir göstərə bilər. Şirin sudan istifadə etmək daha məqsədəuyğun olardı, amma bu bölgədə bu qədər şirin suyu haradan əldə edə bilərik?"
“Hər halda, İsrailin siyasi rəhbərliyi üçün tunel problemi ən vacib problemdən uzaqdır”, - Zeltin deyib.
Şərqşünas hesab edir ki, bir nömrəli vəzifə orada qalan 130-a yaxın girovun hansısa yolla çıxarılması və gələcəkdə İsrail ərazisinə hücumlara icazə verməyəcək, bir növ, təhlükəsizlik rejiminin yaradılmasıdır.
Nəzərə alına biləcək əsas məsələ ən vacib, humanitar cəhətdir. Daşqınlar kütləvi insan tələfatına səbəb ola bilər. Üstəlik, mülki şəxslər: məsələn, jurnalistlərlə söhbətində bölgədən təxliyə edilmiş təcili tibbi yardım həkimi Elnajar İsmayıl HƏMAS-ın hərbi məqsədlər üçün istifadə edə biləcəyi “Əş-Şifa” tibb kompleksinin altında yeraltı kommunikasiyaların mövcudluğunu təsdiqləməyib. “Orada xəstələr və həkimlərdən başqa heç kim yoxdur”, - deyə həkim əmin edib.
Y. QACAR
Bölməyə aid digər xəbərlər
Dünən, 22:40
BƏƏ prezidenti İlham Əliyevə zəng edib
7-05-2025, 19:40
İlham Əliyev Moskvadakı Qələbə paradına qatılmayacaq
7-05-2025, 13:55
Putin nüvə silahından istifadə edə bilər
7-05-2025, 12:57
Rus ordusu mayın 9-dək Dnepropetrovsk vilayətini işğal etmək istəyir
7-05-2025, 09:50
Magistraturalara qəbul imtahanının vaxtı açıqlanıb
7-05-2025, 08:28
Diqqət! Yeni mobil-virus yayılır
7-05-2025, 06:30
Hindistan Pakistana hücum edib - (Yenilənib)
6-05-2025, 17:35
Britaniya Rusiya ilə müharibəyə hazırlaşır - Foto
6-05-2025, 16:07
Məhkəmələrə sədr və müavinlər təyin olunub - Siyahı
6-05-2025, 15:39
Professor: Azərbaycan Türkiyə-İsrail münasibətlərini nisbətən normal müstəviyə çəkə bilib
6-05-2025, 13:05
Dolaşıq kələf: Netanyahu Bakıya niyə uça bilməyib?
6-05-2025, 11:38
Hüseynəliyev nazir təyin edilib
5-05-2025, 18:48
Qəzzanın bütünlüklə ələ keçirilməsi planı təsdiqlənib
5-05-2025, 14:03
"Toplum TV" işi üzrə məhkəmə baxışı təyin olunub
5-05-2025, 10:50
Diktatorun qızı siyasi debüt edir
4-05-2025, 13:57
Azərbaycanın deputatı Moskvada saxlanılıb
3-05-2025, 16:54
Yerin fırlanmasını ləngidiblər - Foto
2-05-2025, 18:00
Professor: Ermənistan Zəngəzur dəhlizi problemini həll etməlidir
2-05-2025, 16:58
Zülfüqarov: Ermənistan etməsə, özümüz edəcəyik
2-05-2025, 13:42
Rusiyanın şərtləri rədd edilir
2-05-2025, 13:13
Kreml niyə Ukraynada seçki keçirilməsinə israr edir?
2-05-2025, 11:10
Vitse-prezident: Ukraynada müharibə tezliklə bitməyəcək
2-05-2025, 09:44
İnsanların yadplanetlilərlə qohumluq əlaqələri araşdırılıb
2-05-2025, 08:35
Bəşəriyyət üçün daha bir təhlükə yaranıb
2-05-2025, 03:00
ABŞ Rusiya-Ukrayna danışıqlarında vasitəçilikdən imtina edir
1-05-2025, 16:43
“Azəristiliktəchizat” ASC-yə yeni sədr təyin edilib
1-05-2025, 16:35
Prezident baş prokuror təyin edib - Sərəncam
1-05-2025, 12:23
Xocalıda itkin düşmüş yeddi mülki şəxsə aid meyit qalıqları tapılıb
1-05-2025, 11:32
Gürcüstanın yeganə müxalif telekanalı qapanıb
1-05-2025, 10:49
Tramp Ukraynadan 350 milyard dollar qazanmaq istəyir
1-05-2025, 03:15
ABŞ və Ukrayna faydalı qazıntılara dair saziş imzalayıblar
30-04-2025, 13:57
Azərbaycan-İran münasibətlərinin üst səviyyəyə qaldırılmasına maneə yoxdur - Professor
30-04-2025, 12:37
ABŞ-İran danışıqları: gündəmə yeni şərtlər gətirmək istəyirlər
30-04-2025, 11:44
İlham Əliyev Qusarda bağçılıq və anbar kompleksinin fəaliyyəti ilə tanış olub - Fotolar
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
