18:23 / 18-09-2025
ABŞ istehsalı olan raket rekord qırıb
18:00 / 18-09-2025
Mourinyonun yeni klubu bəlli olub
17:52 / 18-09-2025
MEDİA-nın Müşahidə Şurasının iclası keçirilib - Fotolar
17:47 / 18-09-2025
Müğənni cinsi təcavüzdə təqsirli bilinib - Video
17:38 / 18-09-2025
Yılmaz Vural baş məşqçi təyin olunub
17:16 / 18-09-2025
Yeni film tənqidçilərdən yüksək qiymət alıb - Foto
17:08 / 18-09-2025
Oleq Bakinskinin şikayəti təmin olunmayıb
17:00 / 18-09-2025
Rusiya və Ukrayna hərbçilərin meyitlərini mübadilə edib
16:54 / 18-09-2025
Xalq artisti xəstəxanadan evə buraxılıb
16:37 / 18-09-2025
Prezident Memar Əcəminin adibəsinin ucaldılması ilə bağlı sərəncam imzalayıb
16:32 / 18-09-2025
Bakıda və rayonlarda güclü külək əsəcək - Xəbərdarlıq
16:21 / 18-09-2025
İlham Əliyev BP şirkətinin rəsmisini təltif edib
16:11 / 18-09-2025
Əkrəm Həsənov: “Qeyri-rəsmi işçilərin sayı artacaq”
15:40 / 18-09-2025
Bakıda iş yerində yıxılan qadın ölüb
15:33 / 18-09-2025
Beyləqanda ər arvadını bıçaqlayıb
15:25 / 18-09-2025
"İmişli" klubu AFFA-nın qərarından narazı qalıb
15:15 / 18-09-2025
Milli Məclisdə tələbələrin iştirakı ilə ictimai dinləmə keçiriləcək
15:04 / 18-09-2025
"Plastik cərrah"la bağlı sensasiyalı xəbər yayılıb
14:30 / 18-09-2025
Paşinyan: "İranla sərhəd körpüsünün tikintisi gündəlikdə qalır"
14:16 / 18-09-2025
Ölkəmizdə ət bahalaşıb
14:14 / 18-09-2025
Taylandla Kamboca arasında gərginlik yenidən artıb
13:42 / 18-09-2025
Bişkekdə TDT ölkələrinin hökumət başçılarının görüşü başlayıb
13:20 / 18-09-2025
Su problemi milyardlarla insanı risk altında qoyur
13:09 / 18-09-2025
Naxçıvanda kişi geyimində oğurluq edən qadın tutulub
12:57 / 18-09-2025
Zakir Həsənov Çinə gedib
12:49 / 18-09-2025
İlham Əliyev Avropa İttifaqının komissarını qəbul edib - Fotolar
12:47 / 18-09-2025
Sabah yağış yağacaq
12:36 / 18-09-2025
Azərbaycan yığması 124-cü sıraya yüksəlib
12:30 / 18-09-2025
"Grok 5" ümumi süni intellekt sistemi olacaq - Foto
12:24 / 18-09-2025
Bakıya əlavə yol-patrul naryadları cəlb ediblər
13:31 / 16-09-2025
Zülfüqarov: Xankəndidə terror törətməklə bir neçə məqsədə çatmaq istəyiblər
20:48 / 13-09-2025
Deputat 120 şagirdə məktəb ləvazimatları verib - Fotolar
18:40 / 14-09-2025
İlham Əliyev Qırmızı Bazar, Hadrut qəsəbələri və Sos kəndinin sakinləri ilə görüşüb - (Yenilənib) - Fotolar
13:50 / 14-09-2025
İlham Əliyev Hadrut qəsəbəsində olub - (Yenilənib) - Fotolar
15:37 / 14-09-2025
İlham Əliyev Xocavəndin Qırmızı Bazar qəsəbəsində olub - Fotolar
13:02 / 15-09-2025
Qarabağda ermənilərin gizli silah anbarları var
13:17 / 14-09-2025
Prezident Füzulidə - Qaraxanbəyli kəndinin təməli qoyulub - Fotolar
15:11 / 15-09-2025
Kəlbəcərə köç karvanı gedib - (Yenilənib)
13:39 / 16-09-2025
Prezidentlər Füzulidən sonra Şuşaya gediblər - Fotolar
00:04 / 16-09-2025
Qurban Qurbanov: “Benfika” ilə oyuna yaxşı hazırlaşa bilmədik”
22:16 / 17-09-2025
Müəllimlərin sertifikatlaşdırılması prosesi başlayır
Zəngəzur dəhlizi - 11 ölkənin qoşulduğu savaş böyüyür
Tarix: 09-09-2024 16:33 | Bölmə: Slayd
Rusiya prezidenti Vladimir Putinin Azərbaycana səfəri, prezident İlham Əliyevlə görüşməsi, habelə Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyanla telefon danışığı fonunda Zəngəzur dəhlizi ətrafında aktivləşmə müşahidə edilir. Xüsusilə rəsmi Bakı son bir neçə ayda apardığı intensiv və məhsuldar danışıqlarla dəhlizin açılması üçün regionda marağı olan bir çox ölkənin dəstəyini ala bilib. Bununla belə, həm Cənubi Qafqazda, həm də böyük güclər arasında Zəngəzur dəhlizinin açılmasını istəməyənlər var.
Dəhlizin açılmasını istəyən və istəməyən ölkələr onsuz da geosiyasi müstəvidə qütbləşirdi. Zəngəzur dəhlizi isə bu qütbləşməni daha da kəskinləşdirib.
Sual yaranır: Zəngəzur dəhlizinin açılmasını istəyən və istəməyən ölkələr hansılardır? Onların marağı, hədəfi və narahat edən maraqlar nələrdir?
Hesab edirəm, bu suallara cavab tapmaq üçün Zəngəzur dəhlizinin açılmasını istəyən ölkələrə həm Cənubi Qafqaz, yəni regional kontekstdə, həm də böyük güclər, yəni geosiyasi kontekstdə baxmaq lazımdır.
Qeyd edim ki, Azərbaycan və Ermənistanın məsələyə baxışı aydın olduğu üçün bu iki ölkənin mövqeyi yazıda əks olunmayacaq.
Gürcüstanın Zəngəzur dəhlizinə baxışı ehtiyatlıdır. Yəni rəsmi Tbilisi dəhlizin açılmasına qarşı olmasa da, narahatlığı var. Gürcüstanı narahat edən başlıca məsələ Zəngəzur dəhlizinin açılması və Ermənistanla Azərbaycanın sülh müqaviləsi imzalaması fonunda regional əhəmiyyətini itirməsidir.
Mövcud şərtlər daxilində Azərbaycan neft və qaz layihələrini Gürcüstanla icra edir. Bunun müqabilində Tbilisi həm gəlir əldə edir, həm də qeyd olunan təbii sərvətləri ucuz ala bilir. Zəngəzur dəhlizinin açılması fonunda isə Bakı bütün bunları həm də Ermənistanla edə bilər.
Türkiyə Zəngəzur dəhlizinin açılmasını birmənalı şəkildə istəyir. Ankaranın məsələyə baxışı Avropaya nəql ediləcək neft və qazın həcminin artması ilə bağlıdır. Daha dəqiqi, Türkiyə Osmanlının bir zamanlar Baharat və İpək yoluna nəzarəti fonunda Qərbə qarşı etdiyi təzyiqi indi neft, qazla etməyi düşünür. Düzdür, Türkiyə Avropaya neft, qaz nəql etmir, amma Zəngəzur dəhlizinin açılması fonunda Bakının yeni layihələrlə nəql ediləcək neft və qazın həcmini artıracağını bilir. Türkiyə isə bunun Avropaya daşınmasında ötürücü ölkə kimi söz sahibi olmaqla Qərbə qarşı təzyiq rıçaqları əldə etməyi arzulayır. Bundan başqa, Bakının neft və qazın nəqlini artırması Türkiyənin də enerji asılılığına son qoya bilər.
İran Zəngəzur dəhlizinin açılmasını birmənalı şəkildə istəmir. Tehranın məsələyə baxışı həm narahatlıq, həm də maraqlar kontekstində diqqət çəkir. İran dəhlizin açılması fonunda regionda sərhədlərin dəyişəcəyini düşünür. Bu isə öz növbəsində Tehranın Avropaya əsas çıxışının bağlanması deməkdir. Bundan başqa, Ermənistan ilə sərhəd İran üçün illeqal fəaliyyətlər üçün də vacibdir. Söhbət qanunsuz silah və narkotik dövriyyəsindən gedir. Tehran Ermənistan üzərindən Avropaya bu iki qanunsuz ticarəti aparır və nəticədə milyonlarla dollar əldə edilir.
Tehranı narahat edən digər faktor da Azərbaycanla bağlıdır. Dəhlizin açılması fonunda Bakının güclənəcəyini bilən Tehran Qarabağ, Zəngəzurdan sonra hədəfin Cənubi Azərbaycan olacağını düşünür. Xüsusilə Ankara və Bakının bu istiqamətdə konkret plan üzrə hərəkət etdiyi fikri Tehranı siyasi paranoyaya salır.
Rusiya Zəngəzur dəhlizinin açılmasını istəyən əsas ölkələrdəndir. Kremlin məsələyə baxışı regional kommunikasiyalara nəzarət etməkdir. Ukrayna ilə müharibə kontekstində Qərbin sanksiyaları Kremlin gəlirlərinə ciddi təsir edib. Rusiya həm Qərbə qarşı təzyiqləri artırmaq, həm də əlavə nəfəslik əldə etmək üçün dəhlizin açılmasını istəyir.
Onu da qeyd edim ki, 10 Noyabr bəyanatına görə, dəhlizin təhlükəsizliyini Rusiya təmin etməlidir.
Nəticə etibarilə Türkiyə, Rusiya Zəngəzur dəhlizinin açılmasını arzulayır, İran qarşı çıxır, Gürcüstan isə ehtiyatla yanaşır. Lakin regional aktorlardan əlavə, dəhlizin açılmasına təsir edəcək əsas faktor geosiyasi aktorlardır.
Misal üçün, Çin dəhlizinin açılmasını istəyir. Pekin bunu “Bir kəmər, Bir yol” layihəsinin tərkib hissəsi görür. ABŞ isə dəhlizin açılmasında vəziyyətə görə hərəkət edir. Yəni açılma ehtimalı artdıqca qarşı çıxır.
Avropada dəhlizin açılmasında maraqlı olan əsas aktorlar Böyük Britaniya və İtaliyadır. Qarşı çıxan ölkə isə Fransadır. Makron hakimiyyətinin dəhlizə baxışı, yanaşması neqativdir.
Ümumiyyətlə, Zəngəzur dəhlizinin açılma ehtimalı hazırda 50 faizin üzərindədir. Təbii ki, bunun dəhliz və ya yol prinsipi ilə olacağı hələlik bəlli deyil. Bundan başqa, dəhlizə kimin nəzarət edəcəyi də fikir ayrılığı yaradan məqamlardandır.
Turan RZAYEV
Politoloq
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 09-09-2024 16:33 | Bölmə: Slayd
Rusiya prezidenti Vladimir Putinin Azərbaycana səfəri, prezident İlham Əliyevlə görüşməsi, habelə Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyanla telefon danışığı fonunda Zəngəzur dəhlizi ətrafında aktivləşmə müşahidə edilir. Xüsusilə rəsmi Bakı son bir neçə ayda apardığı intensiv və məhsuldar danışıqlarla dəhlizin açılması üçün regionda marağı olan bir çox ölkənin dəstəyini ala bilib. Bununla belə, həm Cənubi Qafqazda, həm də böyük güclər arasında Zəngəzur dəhlizinin açılmasını istəməyənlər var.
Dəhlizin açılmasını istəyən və istəməyən ölkələr onsuz da geosiyasi müstəvidə qütbləşirdi. Zəngəzur dəhlizi isə bu qütbləşməni daha da kəskinləşdirib.
Sual yaranır: Zəngəzur dəhlizinin açılmasını istəyən və istəməyən ölkələr hansılardır? Onların marağı, hədəfi və narahat edən maraqlar nələrdir?
Hesab edirəm, bu suallara cavab tapmaq üçün Zəngəzur dəhlizinin açılmasını istəyən ölkələrə həm Cənubi Qafqaz, yəni regional kontekstdə, həm də böyük güclər, yəni geosiyasi kontekstdə baxmaq lazımdır.
Qeyd edim ki, Azərbaycan və Ermənistanın məsələyə baxışı aydın olduğu üçün bu iki ölkənin mövqeyi yazıda əks olunmayacaq.
Gürcüstanın Zəngəzur dəhlizinə baxışı ehtiyatlıdır. Yəni rəsmi Tbilisi dəhlizin açılmasına qarşı olmasa da, narahatlığı var. Gürcüstanı narahat edən başlıca məsələ Zəngəzur dəhlizinin açılması və Ermənistanla Azərbaycanın sülh müqaviləsi imzalaması fonunda regional əhəmiyyətini itirməsidir.
Mövcud şərtlər daxilində Azərbaycan neft və qaz layihələrini Gürcüstanla icra edir. Bunun müqabilində Tbilisi həm gəlir əldə edir, həm də qeyd olunan təbii sərvətləri ucuz ala bilir. Zəngəzur dəhlizinin açılması fonunda isə Bakı bütün bunları həm də Ermənistanla edə bilər.
Türkiyə Zəngəzur dəhlizinin açılmasını birmənalı şəkildə istəyir. Ankaranın məsələyə baxışı Avropaya nəql ediləcək neft və qazın həcminin artması ilə bağlıdır. Daha dəqiqi, Türkiyə Osmanlının bir zamanlar Baharat və İpək yoluna nəzarəti fonunda Qərbə qarşı etdiyi təzyiqi indi neft, qazla etməyi düşünür. Düzdür, Türkiyə Avropaya neft, qaz nəql etmir, amma Zəngəzur dəhlizinin açılması fonunda Bakının yeni layihələrlə nəql ediləcək neft və qazın həcmini artıracağını bilir. Türkiyə isə bunun Avropaya daşınmasında ötürücü ölkə kimi söz sahibi olmaqla Qərbə qarşı təzyiq rıçaqları əldə etməyi arzulayır. Bundan başqa, Bakının neft və qazın nəqlini artırması Türkiyənin də enerji asılılığına son qoya bilər.
İran Zəngəzur dəhlizinin açılmasını birmənalı şəkildə istəmir. Tehranın məsələyə baxışı həm narahatlıq, həm də maraqlar kontekstində diqqət çəkir. İran dəhlizin açılması fonunda regionda sərhədlərin dəyişəcəyini düşünür. Bu isə öz növbəsində Tehranın Avropaya əsas çıxışının bağlanması deməkdir. Bundan başqa, Ermənistan ilə sərhəd İran üçün illeqal fəaliyyətlər üçün də vacibdir. Söhbət qanunsuz silah və narkotik dövriyyəsindən gedir. Tehran Ermənistan üzərindən Avropaya bu iki qanunsuz ticarəti aparır və nəticədə milyonlarla dollar əldə edilir.
Tehranı narahat edən digər faktor da Azərbaycanla bağlıdır. Dəhlizin açılması fonunda Bakının güclənəcəyini bilən Tehran Qarabağ, Zəngəzurdan sonra hədəfin Cənubi Azərbaycan olacağını düşünür. Xüsusilə Ankara və Bakının bu istiqamətdə konkret plan üzrə hərəkət etdiyi fikri Tehranı siyasi paranoyaya salır.
Rusiya Zəngəzur dəhlizinin açılmasını istəyən əsas ölkələrdəndir. Kremlin məsələyə baxışı regional kommunikasiyalara nəzarət etməkdir. Ukrayna ilə müharibə kontekstində Qərbin sanksiyaları Kremlin gəlirlərinə ciddi təsir edib. Rusiya həm Qərbə qarşı təzyiqləri artırmaq, həm də əlavə nəfəslik əldə etmək üçün dəhlizin açılmasını istəyir.
Onu da qeyd edim ki, 10 Noyabr bəyanatına görə, dəhlizin təhlükəsizliyini Rusiya təmin etməlidir.
Nəticə etibarilə Türkiyə, Rusiya Zəngəzur dəhlizinin açılmasını arzulayır, İran qarşı çıxır, Gürcüstan isə ehtiyatla yanaşır. Lakin regional aktorlardan əlavə, dəhlizin açılmasına təsir edəcək əsas faktor geosiyasi aktorlardır.
Misal üçün, Çin dəhlizinin açılmasını istəyir. Pekin bunu “Bir kəmər, Bir yol” layihəsinin tərkib hissəsi görür. ABŞ isə dəhlizin açılmasında vəziyyətə görə hərəkət edir. Yəni açılma ehtimalı artdıqca qarşı çıxır.
Avropada dəhlizin açılmasında maraqlı olan əsas aktorlar Böyük Britaniya və İtaliyadır. Qarşı çıxan ölkə isə Fransadır. Makron hakimiyyətinin dəhlizə baxışı, yanaşması neqativdir.
Ümumiyyətlə, Zəngəzur dəhlizinin açılma ehtimalı hazırda 50 faizin üzərindədir. Təbii ki, bunun dəhliz və ya yol prinsipi ilə olacağı hələlik bəlli deyil. Bundan başqa, dəhlizə kimin nəzarət edəcəyi də fikir ayrılığı yaradan məqamlardandır.
Turan RZAYEV
Politoloq
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 13:20
Su problemi milyardlarla insanı risk altında qoyur
Bu gün, 11:35
Daha bir asteroid sürətlə Yerə doğru irəliləyir
Dünən, 22:16
Müəllimlərin sertifikatlaşdırılması prosesi başlayır
Dünən, 17:54
Prezident Dövlət Proqramını təsdiqləyib
Dünən, 13:54
Məhkəmə hüquq müdafiəçisi barəsində qərar verib
16-09-2025, 16:07
Deputat: Şərtimizi yerinə yetirsinlər, sülh sazişinə hazırlaşaq
16-09-2025, 11:57
Yeni qadağa Rusiya-NATO müharibəsinə səbəb ola bilər
16-09-2025, 11:42
İlin ikinci Günəş tutulması baş verəcək
16-09-2025, 09:07
Okeanlarda 14 min ton qızıl var
15-09-2025, 15:11
Kəlbəcərə köç karvanı gedib - (Yenilənib)
15-09-2025, 13:02
Qarabağda ermənilərin gizli silah anbarları var
15-09-2025, 09:39
İlham Əliyev Xocalı rayonunun Seyidbəyli kəndində olub - Fotolar
14-09-2025, 18:40
İlham Əliyev Qırmızı Bazar, Hadrut qəsəbələri və Sos kəndinin sakinləri ilə görüşüb - (Yenilənib) - Fotolar
14-09-2025, 17:39
İlham Əliyev Xankəndidə açılışlarda iştirak edib - Fotolar
14-09-2025, 15:37
İlham Əliyev Xocavəndin Qırmızı Bazar qəsəbəsində olub - Fotolar
14-09-2025, 14:57
Azərbaycan prezidenti Xocavəndin Sos kəndinə səfər edib - Fotolar
14-09-2025, 13:50
İlham Əliyev Hadrut qəsəbəsində olub - (Yenilənib) - Fotolar
14-09-2025, 13:17
Prezident Füzulidə - Qaraxanbəyli kəndinin təməli qoyulub - Fotolar
14-09-2025, 11:49
Qar və leysan yağır, çaylardan sel keçir
13-09-2025, 18:41
Xocalının Daşbulaq kəndinə ilk köç olub - (Yenilənib)
12-09-2025, 10:50
Zülfüqarov: Regiondankənar qüvvələr Ermənistana təzyiqlər göstərirlər
12-09-2025, 09:10
Güclü maqnit qasırğaları gözlənilir
12-09-2025, 00:10
Zelenski liderləri üçtərəfli sammitə çağırır
11-09-2025, 14:21
Hərbi ekspert: Polşa, Avropa və NATO müharibəyə hazır deyil
11-09-2025, 13:31
Professor: Hər iki ölkədə sülhə qarşı çıxanlar var
11-09-2025, 11:55
Su qıtlığının qarşısını almaq mümkün deyil
11-09-2025, 10:51
Beş dövlət BMT Təhlükəsizlik Şurasının təcili iclasını tələb edir
11-09-2025, 10:33
Sabah daha 4 itkin-şəhidimiz dəfn olunacaq - Siyahı
11-09-2025, 10:28
Putin Avropanı vurmağa davam edəcək
11-09-2025, 10:02
Bakının bəzi küçələrində nəqliyyatın hərəkəti məhdudlaşdırılacaq
11-09-2025, 09:46
Marsda həyat izləri aşkar ediblər
11-09-2025, 06:10
Qarabağa növbəti köç karvanları gedib - (Yenilənib)
10-09-2025, 14:28
Zülfüqarov: Rusiya ilə münasibətlərimiz əvvəlki səviyyəyə qayıtmayacaq
10-09-2025, 12:48
Zənginlərin ümumi sərvəti 6,6 trilyon dolları keçir - Siyahı
10-09-2025, 10:54
Tramp Avropanı Rusiyaya sanksiyalar tətbiq etməyə çağırır
10-09-2025, 10:19
Putin müharibəni genişləndirir, növbəti hədəf Polşadır
10-09-2025, 09:31
Güclü küləklə bağlı təhlükə xəbərdarlığı edilib
10-09-2025, 09:22
Hikmət Hacıyev ABŞ-da senatorlarla görüşüb - Fotolar
9-09-2025, 11:33
Sualtı silahlanma yarışı sürətlənir
9-09-2025, 09:10
Etibar Məmmədov aktiv siyasətə qayıda bilər
Xalq artisti deyir ki, rəqqasların səhnə ömrü çox qısa olur. Bu az müddətdə uğur qazanmaq, əsl sənətkar kimi yetişmək üçün daha çox zəhmət çəkmək lazımıdır
Rus Dram Teatrının aktyoru deyir ki. bölgə teatrlarında diplomlu aktyor və rejissor tapmaq müşkül məsələdir
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
