08:21 / 16-10-2024
Makrondan Netanyahuya xəbərdarlıq: Unutma, İsrail BMT-nin qərarı ilə qurulub
08:15 / 16-10-2024
Ağ ev İsrailə təzyiq edir
23:36 / 15-10-2024
Rusiyanın Ermənistandakı hərbçiləri təlim keçir
23:06 / 15-10-2024
Miller: "ABŞ Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh sazişini..."
21:22 / 15-10-2024
Samir Abasov: "Sanki "Neftçi"dən heç getməmişdim"
19:48 / 15-10-2024
Polis Bakı sakininin əmlakını dağıdanlara qarşı tədbir görməyə tələsmir
19:37 / 15-10-2024
Cəlilabadda zəlzələ olub
18:01 / 15-10-2024
Leyla Əliyeva Mərakeşdə Milli Observatoriyanın vitse-prezidenti ilə görüşüb - Fotolar
17:49 / 15-10-2024
Deputatlar daha 15 qanuna dəyişiklik edəcək - Siyahı
17:27 / 15-10-2024
Ermənistan XİN başçısı Türkiyəyə gedəcək
17:23 / 15-10-2024
Rusiya Olimpiya Komitəsinin rəhbəri istefa verir
17:06 / 15-10-2024
ABŞ-da seçkilər: Tramp Harrisi üstələyir?
16:59 / 15-10-2024
Məhkəmə həbs olunan sabiq şöbə müdiri barədə qərar verib
16:54 / 15-10-2024
Füzulinin Pirəhmədli kəndində bərpa işlərinə başlanılır
16:44 / 15-10-2024
“Araz-Naxçıvan” daha bir oyunçu ilə anlaşıb
16:27 / 15-10-2024
Prezident İlham Əliyev Vergi Məcəlləsinə dəyişiklik edib
16:15 / 15-10-2024
ABŞ eyni vaxtda iki ölkəyə silah verə bilməyəcək
16:07 / 15-10-2024
COP29 zolaqları: bu küçələrə avtomobillər daxil ola bilər - Siyahı
15:49 / 15-10-2024
Türkiyədə yenə zəlzələ olub
15:43 / 15-10-2024
Nazir: Rusiyanın qələbəsi Avropada sabitliyi pozacaq
15:21 / 15-10-2024
Sabahdan intensiv yağış yağacaq - Xəbərdarlıq
15:16 / 15-10-2024
Qəfildən... - Etibar Cəbrayıloğlu yazır
15:10 / 15-10-2024
Ağdaşda kanaldan meyit tapılıb
14:56 / 15-10-2024
Azərbaycanda su bahalaşacaq - Açıqlamalar
14:42 / 15-10-2024
İrəvan Şurasının iclasında iqtidar və müxalifət nümayəndələri arasında dava olub - Video
14:26 / 15-10-2024
Simonyan: Azərbaycanla sülh müqaviləsi bağlamağın vaxtı çatıb
14:08 / 15-10-2024
Beynəlxalq axtarışda olan iki nəfər Rumıniya və Lüksemburqa təhvil verilib
14:02 / 15-10-2024
7-ci sinif şagirdi 11-ci sinif şagirdini bıçaqlayıb
13:53 / 15-10-2024
Azərbaycan yığması Estoniyaya qarşı Qəbələdə oynayacaq
15:20 / 14-10-2024
Prezident məhkəmələrə sədr və sədr müavinləri təyin edib - Siyahı
13:28 / 15-10-2024
Ukrayna daha bir şəhərini itirmək üzrədir - Foto
11:56 / 15-10-2024
“Sepah” generalının qayıdışı: Qaani indiyədək harada idi?
11:21 / 11-10-2024
Yeganə vasitəçi: Putin Əliyev və Paşinyanla nədən danışıb?
15:16 / 15-10-2024
Qəfildən... - Etibar Cəbrayıloğlu yazır
16:54 / 15-10-2024
Füzulinin Pirəhmədli kəndində bərpa işlərinə başlanılır
19:48 / 15-10-2024
Polis Bakı sakininin əmlakını dağıdanlara qarşı tədbir görməyə tələsmir
11:23 / 14-10-2024
Bu ay sülh sazişinin imzalanması təklif olunur
12:13 / 11-10-2024
Əli Əsədovun rəhbərliyi ilə Şuranın növbəti iclası keçirilib
09:44 / 11-10-2024
Ukraynalı jurnalist Viktoriya Roşçina rus əsirliyində ölüb
12:21 / 11-10-2024
Qlobal vəhşi təbiət populyasiyalarının 73 faizi məhv olub - Hesabat
11:03 / 11-10-2024
18 tələbə dönərdən zəhərlənib - (Yenilənib)
Zəngəzur dəhlizi - 11 ölkənin qoşulduğu savaş böyüyür
Tarix: 09-09-2024 16:33 | Bölmə: Slayd
Rusiya prezidenti Vladimir Putinin Azərbaycana səfəri, prezident İlham Əliyevlə görüşməsi, habelə Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyanla telefon danışığı fonunda Zəngəzur dəhlizi ətrafında aktivləşmə müşahidə edilir. Xüsusilə rəsmi Bakı son bir neçə ayda apardığı intensiv və məhsuldar danışıqlarla dəhlizin açılması üçün regionda marağı olan bir çox ölkənin dəstəyini ala bilib. Bununla belə, həm Cənubi Qafqazda, həm də böyük güclər arasında Zəngəzur dəhlizinin açılmasını istəməyənlər var.
Dəhlizin açılmasını istəyən və istəməyən ölkələr onsuz da geosiyasi müstəvidə qütbləşirdi. Zəngəzur dəhlizi isə bu qütbləşməni daha da kəskinləşdirib.
Sual yaranır: Zəngəzur dəhlizinin açılmasını istəyən və istəməyən ölkələr hansılardır? Onların marağı, hədəfi və narahat edən maraqlar nələrdir?
Hesab edirəm, bu suallara cavab tapmaq üçün Zəngəzur dəhlizinin açılmasını istəyən ölkələrə həm Cənubi Qafqaz, yəni regional kontekstdə, həm də böyük güclər, yəni geosiyasi kontekstdə baxmaq lazımdır.
Qeyd edim ki, Azərbaycan və Ermənistanın məsələyə baxışı aydın olduğu üçün bu iki ölkənin mövqeyi yazıda əks olunmayacaq.
Gürcüstanın Zəngəzur dəhlizinə baxışı ehtiyatlıdır. Yəni rəsmi Tbilisi dəhlizin açılmasına qarşı olmasa da, narahatlığı var. Gürcüstanı narahat edən başlıca məsələ Zəngəzur dəhlizinin açılması və Ermənistanla Azərbaycanın sülh müqaviləsi imzalaması fonunda regional əhəmiyyətini itirməsidir.
Mövcud şərtlər daxilində Azərbaycan neft və qaz layihələrini Gürcüstanla icra edir. Bunun müqabilində Tbilisi həm gəlir əldə edir, həm də qeyd olunan təbii sərvətləri ucuz ala bilir. Zəngəzur dəhlizinin açılması fonunda isə Bakı bütün bunları həm də Ermənistanla edə bilər.
Türkiyə Zəngəzur dəhlizinin açılmasını birmənalı şəkildə istəyir. Ankaranın məsələyə baxışı Avropaya nəql ediləcək neft və qazın həcminin artması ilə bağlıdır. Daha dəqiqi, Türkiyə Osmanlının bir zamanlar Baharat və İpək yoluna nəzarəti fonunda Qərbə qarşı etdiyi təzyiqi indi neft, qazla etməyi düşünür. Düzdür, Türkiyə Avropaya neft, qaz nəql etmir, amma Zəngəzur dəhlizinin açılması fonunda Bakının yeni layihələrlə nəql ediləcək neft və qazın həcmini artıracağını bilir. Türkiyə isə bunun Avropaya daşınmasında ötürücü ölkə kimi söz sahibi olmaqla Qərbə qarşı təzyiq rıçaqları əldə etməyi arzulayır. Bundan başqa, Bakının neft və qazın nəqlini artırması Türkiyənin də enerji asılılığına son qoya bilər.
İran Zəngəzur dəhlizinin açılmasını birmənalı şəkildə istəmir. Tehranın məsələyə baxışı həm narahatlıq, həm də maraqlar kontekstində diqqət çəkir. İran dəhlizin açılması fonunda regionda sərhədlərin dəyişəcəyini düşünür. Bu isə öz növbəsində Tehranın Avropaya əsas çıxışının bağlanması deməkdir. Bundan başqa, Ermənistan ilə sərhəd İran üçün illeqal fəaliyyətlər üçün də vacibdir. Söhbət qanunsuz silah və narkotik dövriyyəsindən gedir. Tehran Ermənistan üzərindən Avropaya bu iki qanunsuz ticarəti aparır və nəticədə milyonlarla dollar əldə edilir.
Tehranı narahat edən digər faktor da Azərbaycanla bağlıdır. Dəhlizin açılması fonunda Bakının güclənəcəyini bilən Tehran Qarabağ, Zəngəzurdan sonra hədəfin Cənubi Azərbaycan olacağını düşünür. Xüsusilə Ankara və Bakının bu istiqamətdə konkret plan üzrə hərəkət etdiyi fikri Tehranı siyasi paranoyaya salır.
Rusiya Zəngəzur dəhlizinin açılmasını istəyən əsas ölkələrdəndir. Kremlin məsələyə baxışı regional kommunikasiyalara nəzarət etməkdir. Ukrayna ilə müharibə kontekstində Qərbin sanksiyaları Kremlin gəlirlərinə ciddi təsir edib. Rusiya həm Qərbə qarşı təzyiqləri artırmaq, həm də əlavə nəfəslik əldə etmək üçün dəhlizin açılmasını istəyir.
Onu da qeyd edim ki, 10 Noyabr bəyanatına görə, dəhlizin təhlükəsizliyini Rusiya təmin etməlidir.
Nəticə etibarilə Türkiyə, Rusiya Zəngəzur dəhlizinin açılmasını arzulayır, İran qarşı çıxır, Gürcüstan isə ehtiyatla yanaşır. Lakin regional aktorlardan əlavə, dəhlizin açılmasına təsir edəcək əsas faktor geosiyasi aktorlardır.
Misal üçün, Çin dəhlizinin açılmasını istəyir. Pekin bunu “Bir kəmər, Bir yol” layihəsinin tərkib hissəsi görür. ABŞ isə dəhlizin açılmasında vəziyyətə görə hərəkət edir. Yəni açılma ehtimalı artdıqca qarşı çıxır.
Avropada dəhlizin açılmasında maraqlı olan əsas aktorlar Böyük Britaniya və İtaliyadır. Qarşı çıxan ölkə isə Fransadır. Makron hakimiyyətinin dəhlizə baxışı, yanaşması neqativdir.
Ümumiyyətlə, Zəngəzur dəhlizinin açılma ehtimalı hazırda 50 faizin üzərindədir. Təbii ki, bunun dəhliz və ya yol prinsipi ilə olacağı hələlik bəlli deyil. Bundan başqa, dəhlizə kimin nəzarət edəcəyi də fikir ayrılığı yaradan məqamlardandır.
Turan RZAYEV
Politoloq
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 09-09-2024 16:33 | Bölmə: Slayd
Rusiya prezidenti Vladimir Putinin Azərbaycana səfəri, prezident İlham Əliyevlə görüşməsi, habelə Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyanla telefon danışığı fonunda Zəngəzur dəhlizi ətrafında aktivləşmə müşahidə edilir. Xüsusilə rəsmi Bakı son bir neçə ayda apardığı intensiv və məhsuldar danışıqlarla dəhlizin açılması üçün regionda marağı olan bir çox ölkənin dəstəyini ala bilib. Bununla belə, həm Cənubi Qafqazda, həm də böyük güclər arasında Zəngəzur dəhlizinin açılmasını istəməyənlər var.
Dəhlizin açılmasını istəyən və istəməyən ölkələr onsuz da geosiyasi müstəvidə qütbləşirdi. Zəngəzur dəhlizi isə bu qütbləşməni daha da kəskinləşdirib.
Sual yaranır: Zəngəzur dəhlizinin açılmasını istəyən və istəməyən ölkələr hansılardır? Onların marağı, hədəfi və narahat edən maraqlar nələrdir?
Hesab edirəm, bu suallara cavab tapmaq üçün Zəngəzur dəhlizinin açılmasını istəyən ölkələrə həm Cənubi Qafqaz, yəni regional kontekstdə, həm də böyük güclər, yəni geosiyasi kontekstdə baxmaq lazımdır.
Qeyd edim ki, Azərbaycan və Ermənistanın məsələyə baxışı aydın olduğu üçün bu iki ölkənin mövqeyi yazıda əks olunmayacaq.
Gürcüstanın Zəngəzur dəhlizinə baxışı ehtiyatlıdır. Yəni rəsmi Tbilisi dəhlizin açılmasına qarşı olmasa da, narahatlığı var. Gürcüstanı narahat edən başlıca məsələ Zəngəzur dəhlizinin açılması və Ermənistanla Azərbaycanın sülh müqaviləsi imzalaması fonunda regional əhəmiyyətini itirməsidir.
Mövcud şərtlər daxilində Azərbaycan neft və qaz layihələrini Gürcüstanla icra edir. Bunun müqabilində Tbilisi həm gəlir əldə edir, həm də qeyd olunan təbii sərvətləri ucuz ala bilir. Zəngəzur dəhlizinin açılması fonunda isə Bakı bütün bunları həm də Ermənistanla edə bilər.
Türkiyə Zəngəzur dəhlizinin açılmasını birmənalı şəkildə istəyir. Ankaranın məsələyə baxışı Avropaya nəql ediləcək neft və qazın həcminin artması ilə bağlıdır. Daha dəqiqi, Türkiyə Osmanlının bir zamanlar Baharat və İpək yoluna nəzarəti fonunda Qərbə qarşı etdiyi təzyiqi indi neft, qazla etməyi düşünür. Düzdür, Türkiyə Avropaya neft, qaz nəql etmir, amma Zəngəzur dəhlizinin açılması fonunda Bakının yeni layihələrlə nəql ediləcək neft və qazın həcmini artıracağını bilir. Türkiyə isə bunun Avropaya daşınmasında ötürücü ölkə kimi söz sahibi olmaqla Qərbə qarşı təzyiq rıçaqları əldə etməyi arzulayır. Bundan başqa, Bakının neft və qazın nəqlini artırması Türkiyənin də enerji asılılığına son qoya bilər.
İran Zəngəzur dəhlizinin açılmasını birmənalı şəkildə istəmir. Tehranın məsələyə baxışı həm narahatlıq, həm də maraqlar kontekstində diqqət çəkir. İran dəhlizin açılması fonunda regionda sərhədlərin dəyişəcəyini düşünür. Bu isə öz növbəsində Tehranın Avropaya əsas çıxışının bağlanması deməkdir. Bundan başqa, Ermənistan ilə sərhəd İran üçün illeqal fəaliyyətlər üçün də vacibdir. Söhbət qanunsuz silah və narkotik dövriyyəsindən gedir. Tehran Ermənistan üzərindən Avropaya bu iki qanunsuz ticarəti aparır və nəticədə milyonlarla dollar əldə edilir.
Tehranı narahat edən digər faktor da Azərbaycanla bağlıdır. Dəhlizin açılması fonunda Bakının güclənəcəyini bilən Tehran Qarabağ, Zəngəzurdan sonra hədəfin Cənubi Azərbaycan olacağını düşünür. Xüsusilə Ankara və Bakının bu istiqamətdə konkret plan üzrə hərəkət etdiyi fikri Tehranı siyasi paranoyaya salır.
Rusiya Zəngəzur dəhlizinin açılmasını istəyən əsas ölkələrdəndir. Kremlin məsələyə baxışı regional kommunikasiyalara nəzarət etməkdir. Ukrayna ilə müharibə kontekstində Qərbin sanksiyaları Kremlin gəlirlərinə ciddi təsir edib. Rusiya həm Qərbə qarşı təzyiqləri artırmaq, həm də əlavə nəfəslik əldə etmək üçün dəhlizin açılmasını istəyir.
Onu da qeyd edim ki, 10 Noyabr bəyanatına görə, dəhlizin təhlükəsizliyini Rusiya təmin etməlidir.
Nəticə etibarilə Türkiyə, Rusiya Zəngəzur dəhlizinin açılmasını arzulayır, İran qarşı çıxır, Gürcüstan isə ehtiyatla yanaşır. Lakin regional aktorlardan əlavə, dəhlizin açılmasına təsir edəcək əsas faktor geosiyasi aktorlardır.
Misal üçün, Çin dəhlizinin açılmasını istəyir. Pekin bunu “Bir kəmər, Bir yol” layihəsinin tərkib hissəsi görür. ABŞ isə dəhlizin açılmasında vəziyyətə görə hərəkət edir. Yəni açılma ehtimalı artdıqca qarşı çıxır.
Avropada dəhlizin açılmasında maraqlı olan əsas aktorlar Böyük Britaniya və İtaliyadır. Qarşı çıxan ölkə isə Fransadır. Makron hakimiyyətinin dəhlizə baxışı, yanaşması neqativdir.
Ümumiyyətlə, Zəngəzur dəhlizinin açılma ehtimalı hazırda 50 faizin üzərindədir. Təbii ki, bunun dəhliz və ya yol prinsipi ilə olacağı hələlik bəlli deyil. Bundan başqa, dəhlizə kimin nəzarət edəcəyi də fikir ayrılığı yaradan məqamlardandır.
Turan RZAYEV
Politoloq
Bölməyə aid digər xəbərlər
Dünən, 13:28
Ukrayna daha bir şəhərini itirmək üzrədir - Foto
Dünən, 09:09
Kolleclərə yeni təyinatlar olub - Foto
Dünən, 08:28
Zelenski qələbə planını təqdim edəcək
14-10-2024, 15:20
Prezident məhkəmələrə sədr və sədr müavinləri təyin edib - Siyahı
14-10-2024, 13:30
Yeni virus: ölüm nisbəti 30 faiz təşkil edir - Foto
14-10-2024, 11:45
Türkiyədən deportasiya edilən məşhur repçiyə 10 il həbs cəzası verilib
14-10-2024, 11:23
Bu ay sülh sazişinin imzalanması təklif olunur
13-10-2024, 12:24
Bakıda avtomobillərin hərəkət istiqaməti dəyişdiriləcək
12-10-2024, 12:24
Müdafiə Nazirliyində müşavirə keçirilib
12-10-2024, 11:01
Rəsmi Bakı Niderlandın daha iki əsassız qətnaməsinə etiraz edir
11-10-2024, 21:52
Daha bir hərbi komissar həbs edilib
11-10-2024, 17:47
Qarabağda tutulmuş separatçıların həbs müddəti uzadılıb
11-10-2024, 17:12
Dünya nüvə fəlakəti ilə üz-üzədir
11-10-2024, 15:24
Prezident Milli Strategiyanı təsdiqləyib
11-10-2024, 12:21
Qlobal vəhşi təbiət populyasiyalarının 73 faizi məhv olub - Hesabat
11-10-2024, 11:21
Yeganə vasitəçi: Putin Əliyev və Paşinyanla nədən danışıb?
11-10-2024, 10:17
İrana hücumla bağlı razılıq əldə edilib
10-10-2024, 15:25
Qəzzada hər gün 10 uşaq bir və ya hər iki ayağını itirir
10-10-2024, 13:05
İcra başçısının müavini döyülüb
10-10-2024, 12:16
Əhməd Əhmədov cəzadan azad edilib - Məcburi müalicəyə cəlb olunacaq
10-10-2024, 11:24
İsrail-İran münaqişəsi: gərginlik son nöqtəyə nə vaxt çatacaq?
10-10-2024, 10:55
Bakıda Pre-COP29 tədbiri başlayıb - (Yenilənib)
10-10-2024, 10:29
Böyük təhlükə: iqlim böhranı kritik həddə çatıb
10-10-2024, 09:41
Güclü geomaqnit qasırğası olacaq
10-10-2024, 09:29
Bayden Netanyahu ilə İrana hücumu müzakirə edib - Foto
9-10-2024, 15:01
NATO müharibəni dayandırmağın yollarını axtarır
9-10-2024, 12:19
“Yeni Yaxın Şərq” heç vaxt olmayacaq!
9-10-2024, 09:36
NASA Marsın aydın görüntüsünü yayımlayıb - Video
9-10-2024, 00:06
İlham Əliyev: "Sanksiya siyasətinin mövcud olmağa haqqı yoxdur"
9-10-2024, 00:01
Hadrutun işğaldan azad olunmasından 4 il ötür
8-10-2024, 13:23
Xəzərin sahilində 200 kq-dan çox narkotik aşkarlanıb, üç nəfər saxlanılıb - Fotolar
8-10-2024, 12:30
İsrail husi liderlərini niyə ovlamır?
8-10-2024, 12:17
Apellyasiya məhkəmələrinə hakimlər təyin olunub - Siyahı
8-10-2024, 12:10
Ali Məhkəməyə yeni hakimlər təyin olunub
8-10-2024, 11:38
Kiyev Moskva ilə gizli danışıqlar aparır
8-10-2024, 09:23
İsrail İranın nüvə və neft obyektlərini vurmamağın əvəzində ABŞ-dan təzminat alacaq
7-10-2024, 18:47
Prezident İlham Əliyev Rusiyaya gedib - (Yenilənib)
7-10-2024, 18:38
Prezident müdafiə nazirinə müavin təyin edib - Foto
7-10-2024, 16:46
Əliyevlə Paşinyanın növbəti görüşü gözlənilir
7-10-2024, 16:31
Növbəti iki gündə güclü külək əsəcək - Xəbərdarlıq
7-10-2024, 15:06
Hava dəhlizləri təhlükə mənbəyinə çevrilib - Foto
7-10-2024, 12:32
Xaricdə təhsil almış daha 233 nəfərin diplomu tanınmayıb
Deputatlığa namizəd Milli Məclisdə təmsil etmək istədiyi bölgənin problemlərinin təsnifatını artıq ağlına yazıb və işə nədən başlayacağını sıralayıb
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
“Tənha insanın monoloqu”nun ssenari müəllifi və rejissoru deyir ki, kinomuzu yaşatmaq və irəli aparmaq üçün film istehsalını artırmalı və onun bazarını düşünməliyik
Mirəli Sarızadə: “Gənc yaşımda arzum həyata keçdi, inşallah, yeni mövsümdə teatrımızın səhnəsində də Məcnun obrazı ilə tamaşaçılar qarşısına çıxacam”
Zamanla özünü kəşf edən Aygün Fətullayeva hər premyeradan sonra suallara cavab axtarır
