Çin dünyanın super hegemon gücünə çevrilməyə çalışır
Tarix: 20-05-2023 19:02 | Bölmə: Slayd
Çin dünyanın super hegemon gücünə çevrilməyə çalışır

Çinin texnologiya sahəsinə sərmayələri və təşviqləri ehtiva edən siyasətini rəqiblərindən fərqləndirən ən mühüm məqam yerlidən milliyə qədər hərtərəfli yanaşmanı mənimsəməsi və partiya komitələrini bu siyasətin əsas sütununa çevirməsidir.

Reyting.az
-ın xəbərinə görə, professor Tuncay Özcan Çinin texnologiyaya artan sərmayələrini və önə çıxan strateji hədəflərini şərh edərkən deyib ki, bu məsələdə strateji məqsəd ölkəni əsas qlobal gücə çevirməkdir:

“Çin lideri Si Çinpinin rəhbərliyi ilə yerlidən milliyə qədər bütün dövlət qurumlarının iştirak etdiyi texnoloji yeniliklərə sərmayələri prioritetləşdirən texnologiya siyasəti qəbul edilir. Bu siyasət kapitalist sistemdən çox, dövlət müəssisələri ilə özəl şirkətlər arasında müxtəlif rəsmi və qeyri-rəsmi kanallar vasitəsilə əlaqə üzərində qurulmuş sistemə əsaslanır. Partiya-dövlət quruluşuna əsaslanan, mərkəzində Çin Kommunist Partiyasının olduğu və həm texnologiyaya, həm də sənaye planlaşdırmasına diqqət yetirən bu siyasət, əsasən yerli şirkətləri əvvəlcə yerli bazarda, sonra isə qlobal səhnədə rəqabət aparmağa təşviq edir. Çin modeli əsasən sektor əsaslı lokallaşdırma, bazar məkanlarının yaradılması və məhsuldarlığın artırılması məqsədlərini ehtiva edir”.

T. Özcan bildirib ki, özəl sərmayələr və özəl sektora dövlət dəstəyi sayəsində “Baidu”, “Tencent”, “Alibaba” kimi şirkətlər yüksək texnologiyalı sahələrdə transmilli şirkətlərlə rəqabət aparır:

“Çin yerlidən milliyə qədər bütün dövlət mexanizmlərinin birlikdə hərəkət etdiyi strategiyanı qəbul edərək, innovativ texnologiyaların təqdim etdiyi siyasi, iqtisadi, hərbi və kommersiya imkanlarından yararlanmağı və 2035-ci ilə qədər texnologiya sahəsində lider ölkə olmağı hədəfləyir. Bütün dövlət qurumlarının bir-biri ilə koordinasiyalı işlədiyi bu modelin həm qarışıq olması, həm də partiya-dövlət quruluşunu mərkəzləşdirməsi ilə ABŞ və Qərb ölkələrinin modelindən fərqlənir. Eyni zamanda, Çinin təşviq siyasətinin yerli bazarın inkişafı və qlobal rəqabətə açılmağı prioritet hesab etməsi bu modelin Qərb sistemindən ayrılmasına səbəb olur. Məqsəd Çində bəzi mərkəzləri, şəhərləri və ya yerli bölgələri sənaye cəhətdən inkişaf etdirmək və yerli bazarı gücləndirməkdir.

Beləcə, 1979-cu ildən maliyyə islahatları həyata keçirən Çin bir tərəfdən daxili bazarı qorumaq, digər tərəfdən seçmə xarici sərmayələri təşviq etmək, Qərb şirkətlərini almaq və ya əməkdaşlıq etmək variantları ilə qurduğu modeli inkişaf etdirir. Ölkə qlobal bazarlara inteqrasiya etməyə, Dövlət İqtisadi Müəssisələrinə və özəl sektorun inkişafına dəstək proqramlarını həyata keçirməklə yüksək texnologiya və innovasiya proqramlarına müraciət etməyə başlayıb”.

Professor əlavə edib ki, buna paralel olaraq beşillik planlar elan edən Pekin bu müddət ərzində daxili bazarı transformasiya etməyi, davamlı iqtisadi artıma nail olmağı və şirkətləri rəqabətqabiliyyətli səviyyələrə çatdırmağı hədəfləyir. Bu nöqtədə Çin beşillik planlarına əlavə olaraq “Made in China 2025” və “Internet Plus” kimi siyasətlərlə texnologiya sahəsində yüksək əlavə dəyərli istehsala keçməyi hədəfləyir. Bu çərçivədə kritik sahələrə investisiyalara diqqət yetirən Çin həm milli, həm də qlobal səviyyədə rəqabət apara bilən qabaqcıl şirkətlərin meydana çıxmasını təşviq edən bir model həyata keçirib.

T. Özcan diqqətə çatdırıb ki, Ar-Ge xərclərini 350 faiz artıran Çin 2014-cü ildən bəri şirkətlərə 250,7 milyard dollar maliyyə dəstəyi verib. Bu vəziyyət şirkətlərə imkanlarını inkişaf etdirmək üçün həlledicidir, həmçinin Çinin qlobal rəqabətdəki mövqeyinə birbaşa təsir göstərir.

Çin texnologiyasının hansı strateji sahələri əhatə etməsinə gəlincə, professor qeyd edib ki, bu ölkənin texnologiya siyasətinin ən mühüm cəhətlərindən biri onun mülki və kommersiya innovasiyalarını, imkanlarını müdafiə sənayesi kimi hərbi sahələrlə inteqrasiyaya yönəltməsidir: “İkili istifadə texnologiyalarına sərmayə qoymağa diqqət yetirən Çin kosmos və peyk sistemləri, kiber məkan, kvant texnologiyası, süni intellekt, avtomatlaşdırma sistemləri, robot texnikası sənayesi və hipersəs silahları kimi strateji sahələrə sərmayə qoyur. Bu çərçivədə özəl sektor şirkətlərinin hərbi sahələrə sərmayə qoymasını asanlaşdırmağa başlayan Çin, digər tərəfdən İnternet Plus siyasəti sayəsində Bulud hesablamaları, Böyük verilənlər və yerli mobil internet şəbəkələri kimi sahələrə diqqət yetirir.

Pekinin texnologiya sahəsinə sərmayələri və təşviqləri ehtiva edən siyasətini rəqiblərindən fərqləndirən ən mühüm məqam yerlidən milliyə qədər hərtərəfli yanaşmanı mənimsəməsi və partiya komitələrini bu siyasətin əsas sütununa çevirməsidir. Özəl sektor-dövlət əməkdaşlığının və ya dövlət nəzarətinin yüksək səviyyədə olduğu bu sistemdə Çinin digər hədəfi yerli bazarı gücləndirmək və bu bazarda rəqabət aparan şirkətlərin zamanla qlobal arenada rəqabətədavamlı olmasını təmin edəcək alətləri daxil etməkdir. . Başqa sözlə, Çin həm də yerli bazarda rəqabəti güclü saxlamaqla və şirkətləri kritik sahələrə sərmayə qoymağa həvəsləndirməklə qlobal rəqabətə baxışını formalaşdırır”.

Pekinin texnologiya iddiasının əsasını açıqlayan mütəxəssisin fikrincə, S. Cinpinin “innovasiyalar sahəsində şübhəsiz müstəqillik yolu ilə getmək” və ölkəni süni intellekt sahəsində qlobal gücə çevirmək idealı Çinin texno-siyasi strategiyasının əsasıdır:

“Cinin gələcək qlobal mövqeyini innovativ texnologiyalarda görən yanaşma həm də ölkənin qlobal bazarda effektivliyini artırmaq məqsədi daşıyır. Bu, Çinin innovativ texnologiyalara sərmayə qoymasına və rəqəmsal məkanda rəqabətədavamlı alətlərin inkişaf etdirilməsinə üstünlük verməsinə səbəb olur. Bunun üçün Pekinin ən mühüm hədəfi süni intellekt, kvant texnologiyaları və böyük verilənlər kimi sahələrə investisiyalarını artırmaq və iqtisadi sahədə yüksək əlavə dəyərli istehsala keçməkdir. Bu yolla həm rəqəmsal bazarda, həm də qlobal iqtisadiyyatda bazar payını artırmağı hədəfləyən Çin, 2030-cu ilə qədər 15 trilyon dolları keçəcəyi gözlənilən rəqəmsal iqtisadiyyat bazarında söz sahibi olmaq istəyir. Bu sahədə “Tencent”, “Baidu”, “Huawei” və “Xiaomi” kimi şirkətlər Çinə əhəmiyyətli üstünlüklər verir. İnnovativ texnologiyaların iqtisadi qaytarılması ilə yanaşı, mülki və kommersiya sahələrindəki texnoloji imkanları hərbi sahəyə inteqrasiya etmək və gələcəyin müharibələrinə uyğun hərbi güc yaratmaq Çin üçün başqa bir prioritetdir. Bu məqsədlə Çin həm mülki, həm də hərbi məqsədlər üçün kosmik, kiber sistemlər, avtonom nəqliyyat vasitələri və kvant kimi texnoloji imkanlarını inkişaf etdirir. Ölkə texnoloji imkanları sayəsində hərbi konsepsiyasının transformasiyasına və yeni strategiyaların hazırlanmasına diqqət yetirir. Bu məqamda Çinin artan texnoloji imkanları qlobal güc rəqabətinə də təsir göstərir. Çinin artan iqtisadi və texnoloji imkanları, xüsusilə süni intellekt, kvant texnologiyaları, kosmik fəaliyyətlər və 5G kimi strateji sahələrdəki təşəbbüsləri Vaşinqtonu narahat edir. Çinin yüksəlişini onun qlobal hegemonluğuna təhlükə kimi qəbul edən Vaşinqtonda qərar qəbul edən aktorlar ABŞ-Çin rəqabətini strateji səviyyədə görür və Çini məhdudlaşdırmaq cəhdlərinə əl atırlar. Siyasi, hərbi, iqtisadi və texnoloji sahələrdə üstünlüyünü qorumaq istəyən Vaşinqton üçün Çinin texnologiya imkanları və mülki, ticarət və hərbi sahədəki əks-sədaları ciddi risklər hesab olunur”.

Onu da qeyd edək ki, Pekinin ortaya qoyduğu hədəf 2035-ci ildən sonra Çini dünyanın super hegemon gücünə çevirməkdir.

Y. QACAR
Reyting.az




Bölməyə aid digər xəbərlər
{sape_links}{sape_article}