14:16 / 24-04-2024
Nəzir - Akif Abbasov yazır
Böyük layihə: insanların beyninə çip yerləşdirəcəklər
Tarix: 26-05-2023 17:58 | Bölmə: Slayd
Böyük layihə: insanların beyninə çip yerləşdirəcəklər

Milyarder Elon Mask beyin çipləri istehsal edən “Neuralink” şirkətinin insanlar üzərində ilk sınaqlarını keçirməsi üçün ABŞ Qida və Dərman İdarəsindən icazə alıb.

Reyting.az
xəbər verir ki, Maskın fikrincə, süni intellekt bəşəriyyətin indiyə qədər qarşılaşdığı ən böyük problemlərdən biridir və görüləsi iş çox sadədir: İnsanların süni intellekt kimi beyin quruluşuna sahib olmasını təmin etmək. Bunu nəzərə alaraq “Neuralink”i quran E. Mask insan beyninə yerləşdiriləcək çip sayəsində onların kompüterlərlə birbaşa əlaqə qurmasını reallaşdırmağa başlayıb.



Məlumata görə, layihənin son məqsədi kompüterlərə yüklənmiş proqramlar kimi insan beyninə məlumat yükləməkdir.

Meymunlar üzərində sınaqdan keçirilən çiplər beyində istehsal olunan siqnalları şərh etmək və “Bluetooth” vasitəsilə cihazlara məlumat ötürmək üçün nəzərdə tutulub.

“Neuralink”in mikroçipləri iflic və korluq kimi xəstəliklərin müalicəsində, eləcə də müəyyən əlilliyi olan insanlara kompüter və mobil texnologiyalardan istifadə etməyə yardımçı ola bilər.

ABŞ Qida və Dərman İdarəsinin təsdiqi İsveçrə tədqiqatçılarının beyin implantları ilə bağlı uğurundan sonra reallaşıb. İsveçrədə aparılan araşdırmada iflic olan bir insan elektron beyin implantları sayəsində yeriyə bilib. Bu üsul 40 yaşlı hollandiyalı Gert-Jan Oskamın həyatını müsbətə doğru dəyişib.

Qeyd edək ki, Oskam 12 il əvvəl velosiped qəzası nəticəsində iflic olub. Hazırda elektron implantlar onun fikirlərini onurğasına, ikinci implant vasitəsilə kabelsiz şəkildə ayaqlarına ötürür. Məlumata görə, bu sistem hələ sınaq mərhələsindədir.

Onurğa zədələri ilə bağlı araşdırmalara rəhbərlik edən Böyük Britaniyanın “Spinal Research” xeyriyyə təşkilatı bu inkişafı “olduqca ümidverici” qiymətləndirib.



“Uzun bir yol oldu, amma indi ayağa qalxıb dostumla pivə içə bilərəm. Çoxlarının fərqinə varmadığı bir zövqdür”,- sözlərinin yazıldığı “Nature” jurnalında dərc olunan araşdırmaya isveçrəli tədqiqatçılar rəhbərlik ediblər.

Lozanna Universitetinin professoru, neyrocərrah J. Blox implantları cərrahi yolla yerləşdirib. Blox sistemin hələ də tədqiqat mərhələsində olduğunu və iflic xəstələr tərəfindən istifadəsi üçün uzun illərin vacib olduğunu bildirib. Lakin o, komandanın sistemi laboratoriyadan çıxarmaq və mümkün qədər tez klinik sınaqlara başlamağı hədəflədiyini deyib.

Tədqiqatda iştirak etməyən “Spinal Research”-in CEO-su Harvey Sihota bu inkişafı “olduqca həvəsləndirici” kimi xarakterizə edib, baxmayaraq ki, bu texnologiyanın ümumi istifadəyə verilməsi üçün xeyli zamana ehtiyac var.



Oskamın aktivləşdirilməsi əməliyyatı 2021-ci ilin iyulunda həyata keçirilib. Professor Blox beyinin hərəkəti idarə edən nahiyələri üzərində kəllənin hər iki tərəfində 5 sm diametrli iki dəlik açıb. Daha sonra o, başındakı dəbilqəyə bərkidilmiş iki sensora beyin siqnallarını (Oskamın yerimək aktı haqqında fikirləri) naqilsiz ötürən iki disk formalı implant yerləşdirib. İsveçrə komandası bu siqnalları Oskamın onurğa beyninin ətrafına yerləşdirilən ikinci implant vasitəsilə ayaq və ayaq əzələlərini hərəkət etdirmək üçün təlimatlara çevirən alqoritm hazırlayıb.

Professor Blox bu implantı yerimə ilə əlaqəli sinir ucları ilə mürəkkəb şəkildə əlaqələndirib. Bir neçə həftəlik məşqdən sonra Oskam gəzinti aparatının köməyi ilə ayağa qalxaraq yeriyib.

Lozannada layihəyə rəhbərlik edən professor Gregoire Courtineyə görə, onun hərəkətləri yavaş, lakin axıcıdır:

“Onun bu qədər təbii yeridiyini görmək təsiredicidir. Bu, əvvəlki vəziyyətlə müqayisədə paradiqmanın dəyişməsini təmsil edir”.



Beyin implantları, remobilizasiya üçün yalnız onurğa implantından istifadə edən professor Kortinin əvvəlki işinə əsaslanır. Onurğa implantı onurğanın zədələnmiş hissəsinə beyindən gələn zəif siqnalları gücləndirir və kompüterdən gələn əvvəlcədən proqramlaşdırılmış siqnallarla daha da gücləndirilir. Keçən il eyni texnologiyadan istifadə edərək onurğa beyni tamamilə kəsilən Mişel Rokkati yenidən yeriyə bilib. Hər ikisi nəzərdə tutulan jestləri kompüterlə sinxronizasiya etməli və sinxronlaşmayanda fasilə verib sıfırlamalı idi. Beyin implantlarından əvvəl sadəcə, bir onurğa implantı olan Oskam deyir ki, indi daha çox nəzarətə sahibdir:

“Əvvəllər sistemin məni idarə etdiyini hiss etdim, indi isə ona nəzarət edirəm”.

E. KAMAL
Reyting.az




Bölməyə aid digər xəbərlər
{sape_links}{sape_article}