Azərbaycan Rusiyadan uzaqlaşır - Təqsir Moskvadadır
Tarix: 02-06-2023 15:15 | Bölmə: Slayd
Azərbaycan Rusiyadan uzaqlaşır - Təqsir Moskvadadır

Hakim “Vahid Rusiya” partiyası və onun liderləri təcəssüm etdirilən rus siyasi sinfinin son onilliklərdə ölkəni bürümüş ən dağıdıcı təmayüllərdən biri ola bilər. Hər şey onların hakimiyyətinin möhkəm qalmasını təmin etmək üçün edilir ki, kütlə üzərində komandanlıq həzzi pozulmasın. Hazırda Kreml eyni zamanda öz periferiyasında münaqişələri qızışdıran “müharibə təhrikçisidir”, yəni tarixin yaratdığını ləğv etməyə çalışan, fəthlər və genişlənmə zamanını arzulayan imperialist hərəkat; üstəlik, gəncləri siyasətdən və iqtisadiyyatdan uzaqlaşdıran və texnoloji inkişafı ləngidən gerontokratik plutokratiya. Bu cür siyasətin ölkəni boğması və onu geridə saxlaması az adamı düşündürürb. Baxmayaraq ki, xərclər çox böyükdür və getdikcə artır.

Reyting.az
xəbər verir ki, bu barədə “Eurasia Daily Monitor” yazıb.

Təhlildə qeyd olunur:

2023-cü il mayın əvvəlində Türkiyə Müdafiə Sənayesi Agentliyinin prezidenti İsmayıl Dəmir Türkiyənin Azərbaycan Hərbi Hava Qüvvələrinə məxsus “Su-25” hücum təyyarəsinin modernləşdirildiyini açıqlamışdı. Dəmirin sözlərinə görə, bu əsaslı təmir yerli istehsal olan silahların Azərbaycanın döyüş təyyarələrinə inteqrasiyasını və kəşfiyyat sistemlərinin əlavə edilməsini nəzərdə tutur.

Başqa bir türk mənbəsi daha sonra qeyd edib ki, təkmilləşdirmə TÜBİTAK Müdafiə Sənayesi və İnkişaf İnstitutu tərəfindən hazırlanmış, 1000 kiloluq Mark 83 və 500 kiloluq Mark 82 bombalarını uzun mənzilli ağıllı silahlara çevirən dəqiq idarə olunan qanad dəstindən ibarətdir.

“Su-25”-lər düşmən hədəflərinə daha uzaq məsafədən və daha dəqiqliklə zərbə endirmək qabiliyyətinə malikdir. 2021-ci ilə kimi Azərbaycanın 11 “Su-25” döyüş təyyarəsi istifadə etdiyi bildirilir. 1970-ci illərdə Sovet İttifaqında hazırlanmış bu reaktiv təyyarələrin təklif etdiyi “bang for bang” belədir. İş o yerə çatıb ki, Azərbaycan Hərbi Hava Qüvvələri onlara bir neçə orta ömürlü təkmilləşdirmələr edib, onları digər imkanlarla yanaşı, Türkiyə və Azərbaycan idarəolunan hərbi sursatları daşımaq üçün modifikasiya edib və Belarus “Talisman” tıxaclarının əlavə edilməsi ilə bu təyyarələrin İkinci Qarabağ müharibəsi zamanı erməni yer-hava raketləri ilə vurulmasından xilas edib. Beləliklə, Azərbaycanın kiçik “Su-25” donanmasının xidmət müddətini təkmilləşdirmə və modifikasiyalarla uzatmağa çalışması tamamilə təbiidir. Lakin burada təəccüblü olan odur ki, modernləşdirməni Rusiya yox, heç bir Rusiya döyüş təyyarəsini idarə etməyən Türkiyə həyata keçirir.

Əvvəllər Azərbaycan bu kimi məsələlərdə Rusiya ilə daha sıx əməkdaşlıq edirdi. Birinci Qarabağ müharibəsində məğlubiyyətə uğrayan Azərbaycan dövləti itirilmiş ərazilərin geri qaytarılması üçün bütün imkanlarını səfərbər etdi və heç bir xərci əsirgəmədi. Bu məqsədlə Rusiya ilə münasibətlərin möhkəmləndirilməsinə və Rusiyanın münaqişədə qərəzsiz arbitr olmadan uzaq olduğuna dair çoxlu sübutlara baxmayaraq, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü təmin edəcək ikitərəfli sazişlərin bağlanmasına xüsusi diqqət yetirilib.

Bundan başqa, Azərbaycan Rusiya ilə hərbi əməkdaşlığı gücləndirməyə çalışır. Məsələn, 2003-cü ildə o, Rusiya ilə hərbi-texniki əməkdaşlıq haqqında müqavilə imzalayıb ki, bu da “silah və hərbi texnikanın, döyüş sursatlarının, ehtiyat hissələrinin, təlim və yardımçı obyektlərin birgə hazırlanması, istehsalı, tədarükü, hərbi-texniki xidmətlər üçün xidmətlərin göstərilməsi”ni təmin edib. Bu sənəd həm də onu imzalayan dövlətlərin “suverenlik, ərazi bütövlüyü və sərhədlərin toxunulmazlığı prinsiplərinə sadiqliyini” nəzərdə tuturdu.

Azərbaycan bu sənədləri imzaladıqdan sonra daha çox miqdarda Rusiya istehsalı olan silah və hərbi texnika alaraq alış-verişə getdi. Stokholm Beynəlxalq Sülh Araşdırmaları İnstitutunun (SIPRI) hesablamalarına görə, 2006-2016-cı illər arasında Azərbaycanın ümumi silah idxalında Rusiya silahlarının payı təxminən 22 faiz təşkil edib. 2020-ci ildə Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev bəyan etmişdi ki, ölkəsinə ən böyük silah tədarükçüsü Türkiyə və ya İsrail deyil, Ermənistana da silah ixrac edən Rusiyadır. “Ermənistandan fərqli olaraq, biz Rusiya tədarükünün pulunu ödəyirik, - deyə Əliyev vurğulayıb. - Ermənistan Rusiyadan pulsuz silah alır”.

2018-ci ilin sentyabrına qədər Bakı Moskvadan 5 milyard dollardan çox silah və sursat alıb. Bundan əlavə, Azərbaycan Rusiya lisenziyası ilə bəzi silahlar, xüsusilə AK-74M avtomatları istehsal edir. 2010-cu ildən isə iki ölkənin hərbi-dəniz qüvvələri Xəzər dənizində birgə təlimlər keçirib və digər Xəzəryanı dövlətlərlə dəniz manevrlərində iştirak ediblər. Azərbaycanlı hərbçilər hətta Rusiyada təlim keçiblər: 2000-ci ildən azərbaycanlı zabit və kursantların Rusiya Müdafiə Nazirliyinin akademiyalarında pulsuz təhsil almaq imkanı var.

Üstəlik, Azərbaycanın Rusiya ilə əlaqələri təkcə siyasət və ya müdafiə sahəsində əməkdaşlıqla məhdudlaşmayıb. 2019-cu ildə iki ölkə arasında ikitərəfli ticarət dövriyyəsi, Azərbaycanın rəsmi məlumatlarına görə, 3 milyard dollara çatıb və sürətlə artacağı gözlənilir.

Üstəlik, Azərbaycan tranzit yüklərin əsas qovşağına çevrilib. Məsələn, Hindistanı İran vasitəsilə Rusiya və Avropa ilə birləşdirməyə çalışan Beynəlxalq Şimal-Cənub Nəqliyyat Dəhlizinin (INSTC) və ya Orta Dəhliz layihəsinin iştirakçısıdır. Azərbaycan INSTC-nin işə salınmasına daha yaxşı hazır olmaq ümidi ilə yollarına və infrastrukturuna böyük məbləğdə sərmayə qoyub.

Beləliklə, Bakı daha fəal və müstəqil geosiyasi operatora çevrildiyi üçün Türkiyə və İsrail də daxil olmaqla digər qonşularla münasibətləri genişləndirməyə çalışıb.

Yeri gəlmişkən, Türkiyə də öz növbəsində davamlı olaraq Cənubi Qafqaza doğru irəliləyir və özünü bu ənənəvi “Rusiya ovlağı”nda mühüm iqtisadi tərəfdaş və güc brokeri kimi təsdiqləyir. 2021-ci il Şuşa Bəyannaməsi Türkiyə və Azərbaycan arasında əməkdaşlığı yüksəldib, Ankara və Bakı digər məsələlərlə yanaşı, müdafiə sənayesi layihələri üzərində birgə işləmək barədə razılığa gəliblər. 2022-ci ilin aprelində Azərbaycanın Müdafiə naziri Zakir Həsənov Türkiyə Baş Qərargahının Kəşfiyyat Korpusunun rəisi Rafet Dalkıran ilə görüşündə vurğulamışdı ki, “Azərbaycan ordusunun Türkiyə Silahlı Qüvvələrinin standartlarına uyğunlaşdırılması istiqamətində islahatlar aparılır”.

Daha sonra, 2022-ci ilin dekabrında hər iki tərəf Bakı və Tehran arasında gərginliyin artmasına görə Azərbaycanın İranla sərhədində birgə hərbi təlimlərə başlayıb. SIPRI-nin məlumatına görə, ümumilikdə, 2017-ci ildən etibarən Türkiyənin Bakıya hərbi ixracatı kəskin artıb, Rusiya isə 2019-cu ildə satışları dayandırıb.

Görünür, Ukraynanın şərqində bataqlığa düşmüş, Qərbin sanksiyalarından ağır zərbə alan və sövdələşmələrdə çətinlik çəkən Rusiyanın ən azından qısa müddətdə çiçəklənən Türkiyə-Azərbaycan münasibətlərinin yeni reallığı ilə bağlı edə biləcəyi çox az şey var.

Mayın 28-də prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğanın yenidən seçilməsi ilə (daha çox paradoksal olaraq həm Bakı, həm də Moskva bu nəticəyə ümid edirdi) Bakı çox güman ki, Ankara ilə hərbi və müdafiə əlaqələrini daha da gücləndirməyə davam edəcək.

Y. QACAR




Bölməyə aid digər xəbərlər
{sape_links}{sape_article}