00:03 / 24-11-2024
Qurban Qurbanov: "Mənə bir də bu barədə sual verməyin"
22:18 / 23-11-2024
Daşkəsəndə 4 nəfər qazdan zəhərlənib
20:11 / 23-11-2024
Kiyevə nüvə silahının verilməsi müzakirə olunur
20:08 / 23-11-2024
"Qarabağ" qalib gəlib
19:22 / 23-11-2024
Məşhur idmançı 250 min avro cərimələnib - Foto
18:55 / 23-11-2024
Qəzzaya son hücumlarda 120 fələstinli öldürülüb
18:48 / 23-11-2024
NATO-nun baş katibi Trampla danışıqlar aparıb
18:40 / 23-11-2024
Avropa enerji böhranı ilə üz-üzədir
18:08 / 23-11-2024
Novella Cəfəroğlu: "İndi normal pensiya alıram, məbləği açıqlamaq istəmirəm"
17:57 / 23-11-2024
Prezident Su Təchizatı Xidmətinin fəaliyyət sahəsini genişləndirib
17:50 / 23-11-2024
“Azərenerji” və “Azərişıq”a yeni səlahiyyət verilib - Fərman
17:25 / 23-11-2024
Müğənni Nadir Qafarzadə: "Torpaq alıb neyləyəcəm ki?!"
17:04 / 23-11-2024
1-ci siniflərin yerdəyişmə prosesinə start verilir
16:47 / 23-11-2024
Keçmiş icra başçısı vəfat edib
16:39 / 23-11-2024
Agentlik sədrinin birinci müavini təyin olunan Xəyyam Məmmədov kimdir?
16:11 / 23-11-2024
Prezident hərbi xidmətə çağırışla bağlı sərəncam imzalayıb
16:05 / 23-11-2024
Prezident bir qrup şəxsi təltif edib - Siyahı
16:02 / 23-11-2024
Milli Müdafiə Universiteti ilə bağlı daha bir qərar imzalanıb
15:57 / 23-11-2024
Türkiyədə 3 ton saxta spirtli içki ələ keçirilib
15:45 / 23-11-2024
Nazirlər Kabineti daha bir qərar verib
15:28 / 23-11-2024
Agentlik sədrinə yeni müavinlər təyin olunub - Sərəncam
15:08 / 23-11-2024
Temperatur düşəcək, leysan yağacaq - Xəbərdarlıq
14:31 / 23-11-2024
Müdafiə Nazirliyində xidməti müşavirə keçirilib
13:28 / 23-11-2024
COP29 zolaqlarında yol nişanları sökülür
12:30 / 23-11-2024
Azərbaycanda zəlzələ olub
12:10 / 23-11-2024
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
12:01 / 23-11-2024
"Sektorlar üzrə strateji planların hazırlanması Qaydası” təsdiqlənib
11:56 / 23-11-2024
Azərbaycanda saxlanılan rəis müavini həbsdən buraxılıb - 200 milyon ödəyib
12:05 / 19-11-2024
MMC vətəndaşın mənzilini dağıdıb, indi də obyektini ələ keçirmək istəyir - Fotolar
13:32 / 21-11-2024
Dünyanın ən güclü donanmaları... - Qardaş Türkiyə siyahıda neçəncidir?
19:50 / 19-11-2024
Beynəlxalq Bank 272 min manat cərimələnib
16:45 / 20-11-2024
Nazir: "Regionlardakı bəzi poçt şöbələrinin bağlanması araşdırılacaq"
16:22 / 20-11-2024
“Real Betis” klubunun nümayəndəsi Bakıda nəyə təəccüblənib? - Foto
16:45 / 21-11-2024
Prezident iki Mərkəzi ləğv edib - Sərəncam
09:37 / 21-11-2024
Naxçıvan səhiyyəsində həbslər başlayıb
00:07 / 22-11-2024
Hikmət Hacıyev: “Politico”nun üzr istəməsini tələb edirik!”
10:03 / 20-11-2024
Azərbaycan və Türkiyənin bələdiyyə təşkilatları arasında görüş keçirilib - Fotolar
11:03 / 23-11-2024
Türkiyədə 70 kq qızılla tutulan azərbaycanlı diplomatdır? - (Yenilənib)
00:45 / 22-11-2024
Məşhur yazıçının yeni romanı nəşr edilib - Foto
13:04 / 21-11-2024
Kino şirkəti Batmobil avtomobili istehsal edir
Əvvəl yaşıllıq olmuş ərazi indi ən qızmar səhradır - Foto
Tarix: 13-05-2024 08:38 | Bölmə: Cəmiyyət
Dünyanın ən isti yerinin sirri elmə məlum olub. Alimlər 4000 il əvvəl Sahara səhrası və onun ətrafının necə, hansı vəziyyətdə göründüyünü nəhayət ki, aşkar ediblər.
Reyting.az "IFL Science"-yə istinadla bildirir ki, tədqiqatçılara bu işdə daşların üzərində çəkilən rəsmlər kömək edib.
Bir qrup elm adamının fikrincə, qədim insanlar min illər boyu qayaüstü rəsmlərdə indiki səhranın keçmişi ilə bağlı xatirələrini öz nəsillərinə ötürməklə əslində çox böyük, həmçinin də dəyərli informasiya bazası yaradıblar.
Saharanın şərqindəki Atbay səhrasında - Sudanla Misirin arasında yerləşən, ərazisi demək olar ki, 100 min kv kilometrdən də çox olan bir məkanda tədqiqatlar zamanı alimlər indiyə qədər dünya elminə məlum olmayan qədim qayaüstü rəsmləri aşkara çıxarıblar.
Bu yenilik elm adamlarına tamamilə təkzibedilməz dəlillər verir. Bu, onu sübut edir ki, min illər öncə planetin ən qızmar Sahara adlı səhrası bol su mənbəyi olub.
Məhz buna görə də bu yerin torpağı yaşıl otlarla örtülmüş düzən ərazi olduğundan Saharada çoxlu vəhşi heyvanlar, müxtəlif quşlar yaşayıb.
Tədqiqatçılar 16 qayaüstü sənət əsərini bu ərazidə aşkarlayanda qeyd ediblər ki, rəsmlərin hamısı yerlilərin - 4000 il əvvəl yaşayan qədim insanların əl işləri, onların yaradıcılığıdır.
Rəsmlərdə insanlar və bəzi növ mal-qara, eləcə də antiloplar, fillər və zürafələr təsvir olunub. Bütün bunlar bir daha sübut edir ki, praktiki olaraq yağıntıların olmadığı Atbayın quraq iqlimində bunca heyvanlar yaşaya bilməzdi, çünki onlara otlaq və ya suvarma yeri lazım olacaqdı. Bu isə o deməkdir ki, isti Sahara cəmi bir neçə minilliklər boyu mövcud olan "Yaşıl cənnət"-in yerində formalaşıb.
2018-2019-cu illər ərzində Saharanın şərqində, Atbay səhralığındakı arxeoloji ekspedisiyanın rəhbəri olmuş tədqiqatçı alim Julyen Kuper də yeni kəşf olunmuş qayaüstü rəsmlərdən danışıb. Bu sahənin tədqiqatçılarından biri hesab edilən Julyen Kuper rəsmlər barədə deyib:
"Həqiqətən təəccüb doğuran, çox qəribə hadisədir. Səhradakı qayalıqların divarlarında oyulmuş mal-qara rəsmlərini tapmaq qəribə idi, çünki onlar çoxlu su və otlaq tələb edir, eyni zamanda sübut edir ki, bugünkü quraq Sahara mühitində belə yaşaya bilməzdilər. Deməli, münbit şərait olub və bu bizim tədqiqatlarımızla üst-üstə düşür. Beləliklə, bu qədim qaya sənətində təsvir olunanlar, qaya oymalarındakı mal-qaranın rəsmləri elm üçün ən mühüm sübutlardan biridir. Bir zamanlar yaşıl Saharanın mövcudluğu barədə danışmaq, bunu sübut etməkdən ötrü bu, ən yaxşı dəlil-sübutdur”.
Qeyd edək ki, J. Kuper tədqiqatçı və arxeoloq kimi dəfələrlə Sahara səhrasına yollanıb və alim bu gün də həmin əraziləri tədqiq edir.
Alimlərin fikrincə, 15 min il öncə Afrikaya çoxlu musson yağışları yağdığına görə bu ərazilər yeni göllər, yaşıl dərələr diyarına çevrilib. Lakin sonradan iqlim dəyişikliyi səbəbindən burada yaşayan insanların və heyvanların həyatı dəyişib.
"Fikrimcə, məhz bunun nəticəsi idi ki, bizim yenicə aşkar etdiyimiz qayaüstü rəsmlərin olduğu "Xəlifə Vadisi" adlanan ərazinin ətrafındakı Atbay səhrası demək olar, tamamilə boşaldılıb. Dəyişkənliyə və yeni iqlimə öyrəşməyi bacaranlar isə sağ qala biliblər. Beləliklə, insanlar üçün tam yeni bir həyat başlayıb və onlar üçün artıq vəhşi heyvanların ovlanması, həm də çöl vəhşiləri ilə mübarizə arxada qalıb. Qaya üzərindəki rəsmlər də göstərir ki, bu ərazidə yurd salan adamlar tədricən şəxsi təsərrüfat mərhələsinə qədəm qoyublar. Beləliklə, onlar mövcud iqlim şəraitindəki səhra həyatına uyğunlaşmaq üçün yaşam tərzi olaraq maldarlığı, qoyunları, keçiləri seçiblər. Bu proses insan həyatının bütün aspektləri üçün ciddi nəticələr verib. Həm də pəhrizə, məhdud qida olaraq süd tədarükünə, çobanların, çoban ailələrinin yaratdıqları köç ənənələrinə, qəribə olsa da, hətta daima mal-qarasından asılı olan insanların şəxsiyyət kimi formalaşmasına, dolanışığına qədər. Nəticələr də, təsirlər də məhz budur", - söyləyən J. Kuper yeni tapıntıların, qayaüstü rəsmlərin böyük dəyərini məhz belə izah edib.
Xatırladaq ki, Peruda da buna bənzəyən, ehtimala görə, halüsinogenlərin təsiri ilə yaradılan belə bir qədim mağara rəsmiləri aşkar edilmişdi. Tədqiqatçılar əldə edilən həmin rəsmlərin də təsvirlərini müqayisə üçün müzakirə edən zaman bildiriblər ki, bu, prinsipcə eyni proseslərin baş verdiyi oxşar hadisələrdir. Alimlər Peruda tapılan qədim Tukano xalqının nümayəndələrinə məxsus şəkillərini də Sahara rəsmləri ilə tutuşduraraq elmi cəhətdən ətraflı təhlilini veriblər.
Arxeoloqlar, alimlər üçün həmişə ən sirli, ən maraqlı məkanlardan biri olan, bu gün də geniş tədqiq edilən bu nəhəng səhra dünyanın ən böyük iki ərazisindən biri sayılır.
Onu da qeyd edək ki, Afrika qitəsinin nəhəngi hesab edilən qızmar Sahara səhrasının eni və ümumi ərazisi 9 200 000 км², uzunluğu isə 4800 kilometrdir.
Oqtay QORÇU
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 13-05-2024 08:38 | Bölmə: Cəmiyyət
Dünyanın ən isti yerinin sirri elmə məlum olub. Alimlər 4000 il əvvəl Sahara səhrası və onun ətrafının necə, hansı vəziyyətdə göründüyünü nəhayət ki, aşkar ediblər.
Reyting.az "IFL Science"-yə istinadla bildirir ki, tədqiqatçılara bu işdə daşların üzərində çəkilən rəsmlər kömək edib.
Bir qrup elm adamının fikrincə, qədim insanlar min illər boyu qayaüstü rəsmlərdə indiki səhranın keçmişi ilə bağlı xatirələrini öz nəsillərinə ötürməklə əslində çox böyük, həmçinin də dəyərli informasiya bazası yaradıblar.
Saharanın şərqindəki Atbay səhrasında - Sudanla Misirin arasında yerləşən, ərazisi demək olar ki, 100 min kv kilometrdən də çox olan bir məkanda tədqiqatlar zamanı alimlər indiyə qədər dünya elminə məlum olmayan qədim qayaüstü rəsmləri aşkara çıxarıblar.
Bu yenilik elm adamlarına tamamilə təkzibedilməz dəlillər verir. Bu, onu sübut edir ki, min illər öncə planetin ən qızmar Sahara adlı səhrası bol su mənbəyi olub.
Məhz buna görə də bu yerin torpağı yaşıl otlarla örtülmüş düzən ərazi olduğundan Saharada çoxlu vəhşi heyvanlar, müxtəlif quşlar yaşayıb.
Tədqiqatçılar 16 qayaüstü sənət əsərini bu ərazidə aşkarlayanda qeyd ediblər ki, rəsmlərin hamısı yerlilərin - 4000 il əvvəl yaşayan qədim insanların əl işləri, onların yaradıcılığıdır.
Rəsmlərdə insanlar və bəzi növ mal-qara, eləcə də antiloplar, fillər və zürafələr təsvir olunub. Bütün bunlar bir daha sübut edir ki, praktiki olaraq yağıntıların olmadığı Atbayın quraq iqlimində bunca heyvanlar yaşaya bilməzdi, çünki onlara otlaq və ya suvarma yeri lazım olacaqdı. Bu isə o deməkdir ki, isti Sahara cəmi bir neçə minilliklər boyu mövcud olan "Yaşıl cənnət"-in yerində formalaşıb.
2018-2019-cu illər ərzində Saharanın şərqində, Atbay səhralığındakı arxeoloji ekspedisiyanın rəhbəri olmuş tədqiqatçı alim Julyen Kuper də yeni kəşf olunmuş qayaüstü rəsmlərdən danışıb. Bu sahənin tədqiqatçılarından biri hesab edilən Julyen Kuper rəsmlər barədə deyib:
"Həqiqətən təəccüb doğuran, çox qəribə hadisədir. Səhradakı qayalıqların divarlarında oyulmuş mal-qara rəsmlərini tapmaq qəribə idi, çünki onlar çoxlu su və otlaq tələb edir, eyni zamanda sübut edir ki, bugünkü quraq Sahara mühitində belə yaşaya bilməzdilər. Deməli, münbit şərait olub və bu bizim tədqiqatlarımızla üst-üstə düşür. Beləliklə, bu qədim qaya sənətində təsvir olunanlar, qaya oymalarındakı mal-qaranın rəsmləri elm üçün ən mühüm sübutlardan biridir. Bir zamanlar yaşıl Saharanın mövcudluğu barədə danışmaq, bunu sübut etməkdən ötrü bu, ən yaxşı dəlil-sübutdur”.
Qeyd edək ki, J. Kuper tədqiqatçı və arxeoloq kimi dəfələrlə Sahara səhrasına yollanıb və alim bu gün də həmin əraziləri tədqiq edir.
Alimlərin fikrincə, 15 min il öncə Afrikaya çoxlu musson yağışları yağdığına görə bu ərazilər yeni göllər, yaşıl dərələr diyarına çevrilib. Lakin sonradan iqlim dəyişikliyi səbəbindən burada yaşayan insanların və heyvanların həyatı dəyişib.
"Fikrimcə, məhz bunun nəticəsi idi ki, bizim yenicə aşkar etdiyimiz qayaüstü rəsmlərin olduğu "Xəlifə Vadisi" adlanan ərazinin ətrafındakı Atbay səhrası demək olar, tamamilə boşaldılıb. Dəyişkənliyə və yeni iqlimə öyrəşməyi bacaranlar isə sağ qala biliblər. Beləliklə, insanlar üçün tam yeni bir həyat başlayıb və onlar üçün artıq vəhşi heyvanların ovlanması, həm də çöl vəhşiləri ilə mübarizə arxada qalıb. Qaya üzərindəki rəsmlər də göstərir ki, bu ərazidə yurd salan adamlar tədricən şəxsi təsərrüfat mərhələsinə qədəm qoyublar. Beləliklə, onlar mövcud iqlim şəraitindəki səhra həyatına uyğunlaşmaq üçün yaşam tərzi olaraq maldarlığı, qoyunları, keçiləri seçiblər. Bu proses insan həyatının bütün aspektləri üçün ciddi nəticələr verib. Həm də pəhrizə, məhdud qida olaraq süd tədarükünə, çobanların, çoban ailələrinin yaratdıqları köç ənənələrinə, qəribə olsa da, hətta daima mal-qarasından asılı olan insanların şəxsiyyət kimi formalaşmasına, dolanışığına qədər. Nəticələr də, təsirlər də məhz budur", - söyləyən J. Kuper yeni tapıntıların, qayaüstü rəsmlərin böyük dəyərini məhz belə izah edib.
Xatırladaq ki, Peruda da buna bənzəyən, ehtimala görə, halüsinogenlərin təsiri ilə yaradılan belə bir qədim mağara rəsmiləri aşkar edilmişdi. Tədqiqatçılar əldə edilən həmin rəsmlərin də təsvirlərini müqayisə üçün müzakirə edən zaman bildiriblər ki, bu, prinsipcə eyni proseslərin baş verdiyi oxşar hadisələrdir. Alimlər Peruda tapılan qədim Tukano xalqının nümayəndələrinə məxsus şəkillərini də Sahara rəsmləri ilə tutuşduraraq elmi cəhətdən ətraflı təhlilini veriblər.
Arxeoloqlar, alimlər üçün həmişə ən sirli, ən maraqlı məkanlardan biri olan, bu gün də geniş tədqiq edilən bu nəhəng səhra dünyanın ən böyük iki ərazisindən biri sayılır.
Onu da qeyd edək ki, Afrika qitəsinin nəhəngi hesab edilən qızmar Sahara səhrasının eni və ümumi ərazisi 9 200 000 км², uzunluğu isə 4800 kilometrdir.
Oqtay QORÇU
Bölməyə aid digər xəbərlər
Dünən, 17:04
1-ci siniflərin yerdəyişmə prosesinə start verilir
Dünən, 16:47
Keçmiş icra başçısı vəfat edib
Dünən, 15:08
Temperatur düşəcək, leysan yağacaq - Xəbərdarlıq
Dünən, 13:28
COP29 zolaqlarında yol nişanları sökülür
Dünən, 12:10
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
22-11-2024, 18:58
"Apple" "iPhone 16 Pro"-nu kosmosa göndərib - Fotolar
22-11-2024, 18:23
Ölmüş şəxsin gözü oğurlanıb
22-11-2024, 14:59
Arvadını öldürən vəzifəli şəxsə bir il cəza verilib
22-11-2024, 12:47
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
22-11-2024, 11:45
Polkovnikin oğlu ev dustaqlığına buraxılıb
22-11-2024, 11:01
Dünyanın ən hündür və ən balaca qadını bir araya gəlib - Foto
22-11-2024, 09:46
İcra başçısının birinci müavini məhkəmədə uduzub
22-11-2024, 08:01
Hindistandan Almaniyaya uçan təyyarə Bakıya təcili eniş edib
21-11-2024, 16:00
Gömrük orqanlarına qəbul imtahanı keçiriləcək
21-11-2024, 12:24
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
21-11-2024, 11:15
Bakıda daha 46 marşrutun fəaliyyəti bərpa olunur
21-11-2024, 09:26
Mask Trampın dəstəyi ilə almanlara meydan oxuyur
20-11-2024, 23:46
"Nazir məni kasıblara kömək üçün göndərib" deyən şəxsə hökm oxunub
20-11-2024, 21:34
Səudiyyə Ərəbistanında 100-dən çox əcnəbini edam ediblər
20-11-2024, 18:00
İTV-yə xəbərdarlıq olunub
20-11-2024, 17:34
Daha 20 min müəllim sertifikatlaşdırmaya cəlb olunacaq
20-11-2024, 15:26
Deputat Elm və Təhsil fondlarının birləşdirilməsini təklif edib
20-11-2024, 15:23
Xəzəryanı ölkələrin ekoloji təşkilatları memorandum imzalayıb
20-11-2024, 13:02
Biləsuvar sakini dəm qazından boğularaq ölüb
20-11-2024, 12:19
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
20-11-2024, 11:57
PA rəmisi: "COP29-da iştirak etmək böyük şərəfdir, çünki..."
20-11-2024, 11:38
Hərbi xidmətdən yayınan daha bir gənc həbs edilib
20-11-2024, 11:02
Tramp türk həkimə yüksək vəzifə təklif edib
20-11-2024, 10:03
Azərbaycan və Türkiyənin bələdiyyə təşkilatları arasında görüş keçirilib - Fotolar
19-11-2024, 21:26
50-yə yaxın saxta plastik cərrahın siyahısını paylaşan jurnalistin hesabı bloklanıb
19-11-2024, 13:28
Norveç şahzadəsinin oğlu zorlamaya görə həbs edilib
19-11-2024, 12:53
Sabah yağış yağacaq
19-11-2024, 11:09
Ağcabədidə qanunsuz ov edən şəxslər saxlanılıb
19-11-2024, 10:42
Milli Məclisin baş məsləhətçisi qəfil ölüb
19-11-2024, 10:19
Azərbaycanda İran vətəndaşı itkin düşüb
19-11-2024, 09:50
67 yaşlı kişi dəm qazından boğulub
19-11-2024, 09:02
Mask Sorosun yeni pandemiya ilə bağlı qorxulu proqnozunu ələ salıb
18-11-2024, 23:44
Bakıdan Neftçalaya qonaq gələn uşaq suda boğulub
18-11-2024, 15:06
Qarajda gizlətdiyi raketi çıxararaq insanlara tuşlayıb - Video
18-11-2024, 12:54
Sabah yağış yağacaq
18-11-2024, 11:35
Qarabağda daha 972.6 hektar ərazi minalardan təmizlənib
18-11-2024, 10:21
Daha altı marşrut xəttinin fəaliyyəti bərpa olunub
18-11-2024, 09:32
KTMT qeyri-leqal miqrasiyaya qarşı mübarizə aparacaq
16-11-2024, 15:34
Qubadlıda fəhlə iş başında yıxılaraq ölüb
16-11-2024, 12:41
Sabah dağlıq ərazilərə qar yağacaq
16-11-2024, 12:39
Kolleclərə yeni təyinatlar olub
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Deputatlığa namizəd Milli Məclisdə təmsil etmək istədiyi bölgənin problemlərinin təsnifatını artıq ağlına yazıb və işə nədən başlayacağını sıralayıb
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
“Tənha insanın monoloqu”nun ssenari müəllifi və rejissoru deyir ki, kinomuzu yaşatmaq və irəli aparmaq üçün film istehsalını artırmalı və onun bazarını düşünməliyik
Mirəli Sarızadə: “Gənc yaşımda arzum həyata keçdi, inşallah, yeni mövsümdə teatrımızın səhnəsində də Məcnun obrazı ilə tamaşaçılar qarşısına çıxacam”
