18:29 / 12-09-2025
Külək Yasamalda yaşayış binasında təhlükəli vəziyyət yaradıb - Video
18:00 / 12-09-2025
“Slavyanka” sularından kəskin qoxu gəlir - AQTA məsələni araşdırır
17:50 / 12-09-2025
Sədr müavini: "Metroda gələcəkdə diferensial qiymət artımı ola bilər"
17:40 / 12-09-2025
Xocalının daha iki kəndinə köç olacaq
17:23 / 12-09-2025
Xırdalan–Sumqayıt–Xırdalan xətti üzrə sərnişin qatarlarının fəaliyyəti dayandırılır
17:12 / 12-09-2025
Premyer Liqada V və VI turun oyun proqramı açıqlanıb
17:01 / 12-09-2025
Donald Tramp: "Biz çox sərt hərəkət etməli olacağıq"
16:55 / 12-09-2025
Milli Süni İntellekt Mərkəzinə direktor təyin olunub
16:15 / 12-09-2025
BDU-da bəzi ixtisaslar üzrə dərslər 4 gün keçiriləcək
15:54 / 12-09-2025
Azərbaycanlı girovların öldürülməsi üzrə sənədlər elan olunub
15:43 / 12-09-2025
Kürşad Zorlu Naxçıvana gəlib - Yenilənib
15:33 / 12-09-2025
Qobustanda şəhidlə vida mərasimi olub
15:14 / 12-09-2025
Qarabağa daha iki köç karvanı gedib - (Yenilənib)
14:58 / 12-09-2025
İcra Hakimiyyətinin tenderi baş tutmayıb
14:55 / 12-09-2025
Azərbaycan III Türk Dövlətləri Universiadasının qalibi olub
14:49 / 12-09-2025
Qəbələdə şəhidlə vida mərasimi keçirilib
14:45 / 12-09-2025
Daha bir şəhidimiz Qubada torpağa tapşırılıb
14:35 / 12-09-2025
Bakıda 35 min manatlıq dələduzluq edən şəxslər saxlanılıb
14:18 / 12-09-2025
Gəncədə evdə partlayış olub, xəsarət alan var
13:34 / 12-09-2025
Deputat: "Ətin qiyməti yüksəkdir"
13:13 / 12-09-2025
Şəhidimiz Göyçayda dəfn olunub - Yenilənib
12:53 / 12-09-2025
Sabah yağış yağacaq
12:46 / 12-09-2025
Laçında söyüş söyən vəzifəli şəxslər həbs olunub
12:38 / 12-09-2025
"Avroviziya"da iştirak üçün yeni şərt qoyublar
12:30 / 12-09-2025
Xalq artistinin səhhəti barədə açıqlama yayılıb
12:05 / 12-09-2025
“Rabitəbank" keşbeki azaldıb
12:00 / 12-09-2025
Ekspert naziri debata çağırıb
11:40 / 12-09-2025
Erməniəsilli şəxslərin məhkəməsi keçirilir
11:19 / 12-09-2025
Nazirlik yoxlamalarla bağlı açıqlama yayıb
11:16 / 12-09-2025
Bakıda güclü külək ağacı yola aşırıb
09:10 / 09-09-2025
Etibar Məmmədov aktiv siyasətə qayıda bilər
06:10 / 11-09-2025
Qarabağa növbəti köç karvanları gedib - (Yenilənib)
23:31 / 08-09-2025
“Tesla” ABŞ-da bazar payını itirir
23:10 / 08-09-2025
Fransanın baş naziri kabineti ilə istefaya göndərilir
15:20 / 08-09-2025
Xocalı və Ağdərəyə növbəti köç olub - (Yenilənib) - Fotolar
00:57 / 08-09-2025
İlin son Ay tutulması başa çatıb - (Yenilənib)
11:56 / 08-09-2025
Bakıda “KamAZ” avtomobilin üzərinə aşıb, ölən var - Fotolar - Yenilənib
16:29 / 08-09-2025
Rusiya Qarabağda yaşamış ermənilərdən terrorçu qrup yaratmaq istəyir
23:20 / 08-09-2025
ABŞ düşüncələrə nəzarət etməyə çalışır
00:04 / 08-09-2025
Alim Qasımov villasını satır - Fotolar
11:09 / 08-09-2025
Ukraynanı üç hissəyə bölürlər
09:20 / 08-09-2025
Anaya hədiyyə - Akif Abbasov yazır
Əvvəl yaşıllıq olmuş ərazi indi ən qızmar səhradır - Foto
Tarix: 13-05-2024 08:38 | Bölmə: Cəmiyyət
Dünyanın ən isti yerinin sirri elmə məlum olub. Alimlər 4000 il əvvəl Sahara səhrası və onun ətrafının necə, hansı vəziyyətdə göründüyünü nəhayət ki, aşkar ediblər.
Reyting.az "IFL Science"-yə istinadla bildirir ki, tədqiqatçılara bu işdə daşların üzərində çəkilən rəsmlər kömək edib.
Bir qrup elm adamının fikrincə, qədim insanlar min illər boyu qayaüstü rəsmlərdə indiki səhranın keçmişi ilə bağlı xatirələrini öz nəsillərinə ötürməklə əslində çox böyük, həmçinin də dəyərli informasiya bazası yaradıblar.
Saharanın şərqindəki Atbay səhrasında - Sudanla Misirin arasında yerləşən, ərazisi demək olar ki, 100 min kv kilometrdən də çox olan bir məkanda tədqiqatlar zamanı alimlər indiyə qədər dünya elminə məlum olmayan qədim qayaüstü rəsmləri aşkara çıxarıblar.
Bu yenilik elm adamlarına tamamilə təkzibedilməz dəlillər verir. Bu, onu sübut edir ki, min illər öncə planetin ən qızmar Sahara adlı səhrası bol su mənbəyi olub.
Məhz buna görə də bu yerin torpağı yaşıl otlarla örtülmüş düzən ərazi olduğundan Saharada çoxlu vəhşi heyvanlar, müxtəlif quşlar yaşayıb.
Tədqiqatçılar 16 qayaüstü sənət əsərini bu ərazidə aşkarlayanda qeyd ediblər ki, rəsmlərin hamısı yerlilərin - 4000 il əvvəl yaşayan qədim insanların əl işləri, onların yaradıcılığıdır.
Rəsmlərdə insanlar və bəzi növ mal-qara, eləcə də antiloplar, fillər və zürafələr təsvir olunub. Bütün bunlar bir daha sübut edir ki, praktiki olaraq yağıntıların olmadığı Atbayın quraq iqlimində bunca heyvanlar yaşaya bilməzdi, çünki onlara otlaq və ya suvarma yeri lazım olacaqdı. Bu isə o deməkdir ki, isti Sahara cəmi bir neçə minilliklər boyu mövcud olan "Yaşıl cənnət"-in yerində formalaşıb.
2018-2019-cu illər ərzində Saharanın şərqində, Atbay səhralığındakı arxeoloji ekspedisiyanın rəhbəri olmuş tədqiqatçı alim Julyen Kuper də yeni kəşf olunmuş qayaüstü rəsmlərdən danışıb. Bu sahənin tədqiqatçılarından biri hesab edilən Julyen Kuper rəsmlər barədə deyib:
"Həqiqətən təəccüb doğuran, çox qəribə hadisədir. Səhradakı qayalıqların divarlarında oyulmuş mal-qara rəsmlərini tapmaq qəribə idi, çünki onlar çoxlu su və otlaq tələb edir, eyni zamanda sübut edir ki, bugünkü quraq Sahara mühitində belə yaşaya bilməzdilər. Deməli, münbit şərait olub və bu bizim tədqiqatlarımızla üst-üstə düşür. Beləliklə, bu qədim qaya sənətində təsvir olunanlar, qaya oymalarındakı mal-qaranın rəsmləri elm üçün ən mühüm sübutlardan biridir. Bir zamanlar yaşıl Saharanın mövcudluğu barədə danışmaq, bunu sübut etməkdən ötrü bu, ən yaxşı dəlil-sübutdur”.
Qeyd edək ki, J. Kuper tədqiqatçı və arxeoloq kimi dəfələrlə Sahara səhrasına yollanıb və alim bu gün də həmin əraziləri tədqiq edir.
Alimlərin fikrincə, 15 min il öncə Afrikaya çoxlu musson yağışları yağdığına görə bu ərazilər yeni göllər, yaşıl dərələr diyarına çevrilib. Lakin sonradan iqlim dəyişikliyi səbəbindən burada yaşayan insanların və heyvanların həyatı dəyişib.
"Fikrimcə, məhz bunun nəticəsi idi ki, bizim yenicə aşkar etdiyimiz qayaüstü rəsmlərin olduğu "Xəlifə Vadisi" adlanan ərazinin ətrafındakı Atbay səhrası demək olar, tamamilə boşaldılıb. Dəyişkənliyə və yeni iqlimə öyrəşməyi bacaranlar isə sağ qala biliblər. Beləliklə, insanlar üçün tam yeni bir həyat başlayıb və onlar üçün artıq vəhşi heyvanların ovlanması, həm də çöl vəhşiləri ilə mübarizə arxada qalıb. Qaya üzərindəki rəsmlər də göstərir ki, bu ərazidə yurd salan adamlar tədricən şəxsi təsərrüfat mərhələsinə qədəm qoyublar. Beləliklə, onlar mövcud iqlim şəraitindəki səhra həyatına uyğunlaşmaq üçün yaşam tərzi olaraq maldarlığı, qoyunları, keçiləri seçiblər. Bu proses insan həyatının bütün aspektləri üçün ciddi nəticələr verib. Həm də pəhrizə, məhdud qida olaraq süd tədarükünə, çobanların, çoban ailələrinin yaratdıqları köç ənənələrinə, qəribə olsa da, hətta daima mal-qarasından asılı olan insanların şəxsiyyət kimi formalaşmasına, dolanışığına qədər. Nəticələr də, təsirlər də məhz budur", - söyləyən J. Kuper yeni tapıntıların, qayaüstü rəsmlərin böyük dəyərini məhz belə izah edib.
Xatırladaq ki, Peruda da buna bənzəyən, ehtimala görə, halüsinogenlərin təsiri ilə yaradılan belə bir qədim mağara rəsmiləri aşkar edilmişdi. Tədqiqatçılar əldə edilən həmin rəsmlərin də təsvirlərini müqayisə üçün müzakirə edən zaman bildiriblər ki, bu, prinsipcə eyni proseslərin baş verdiyi oxşar hadisələrdir. Alimlər Peruda tapılan qədim Tukano xalqının nümayəndələrinə məxsus şəkillərini də Sahara rəsmləri ilə tutuşduraraq elmi cəhətdən ətraflı təhlilini veriblər.
Arxeoloqlar, alimlər üçün həmişə ən sirli, ən maraqlı məkanlardan biri olan, bu gün də geniş tədqiq edilən bu nəhəng səhra dünyanın ən böyük iki ərazisindən biri sayılır.
Onu da qeyd edək ki, Afrika qitəsinin nəhəngi hesab edilən qızmar Sahara səhrasının eni və ümumi ərazisi 9 200 000 км², uzunluğu isə 4800 kilometrdir.
Oqtay QORÇU
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 13-05-2024 08:38 | Bölmə: Cəmiyyət
Dünyanın ən isti yerinin sirri elmə məlum olub. Alimlər 4000 il əvvəl Sahara səhrası və onun ətrafının necə, hansı vəziyyətdə göründüyünü nəhayət ki, aşkar ediblər.
Reyting.az "IFL Science"-yə istinadla bildirir ki, tədqiqatçılara bu işdə daşların üzərində çəkilən rəsmlər kömək edib.
Bir qrup elm adamının fikrincə, qədim insanlar min illər boyu qayaüstü rəsmlərdə indiki səhranın keçmişi ilə bağlı xatirələrini öz nəsillərinə ötürməklə əslində çox böyük, həmçinin də dəyərli informasiya bazası yaradıblar.
Saharanın şərqindəki Atbay səhrasında - Sudanla Misirin arasında yerləşən, ərazisi demək olar ki, 100 min kv kilometrdən də çox olan bir məkanda tədqiqatlar zamanı alimlər indiyə qədər dünya elminə məlum olmayan qədim qayaüstü rəsmləri aşkara çıxarıblar.
Bu yenilik elm adamlarına tamamilə təkzibedilməz dəlillər verir. Bu, onu sübut edir ki, min illər öncə planetin ən qızmar Sahara adlı səhrası bol su mənbəyi olub.
Məhz buna görə də bu yerin torpağı yaşıl otlarla örtülmüş düzən ərazi olduğundan Saharada çoxlu vəhşi heyvanlar, müxtəlif quşlar yaşayıb.
Tədqiqatçılar 16 qayaüstü sənət əsərini bu ərazidə aşkarlayanda qeyd ediblər ki, rəsmlərin hamısı yerlilərin - 4000 il əvvəl yaşayan qədim insanların əl işləri, onların yaradıcılığıdır.
Rəsmlərdə insanlar və bəzi növ mal-qara, eləcə də antiloplar, fillər və zürafələr təsvir olunub. Bütün bunlar bir daha sübut edir ki, praktiki olaraq yağıntıların olmadığı Atbayın quraq iqlimində bunca heyvanlar yaşaya bilməzdi, çünki onlara otlaq və ya suvarma yeri lazım olacaqdı. Bu isə o deməkdir ki, isti Sahara cəmi bir neçə minilliklər boyu mövcud olan "Yaşıl cənnət"-in yerində formalaşıb.
2018-2019-cu illər ərzində Saharanın şərqində, Atbay səhralığındakı arxeoloji ekspedisiyanın rəhbəri olmuş tədqiqatçı alim Julyen Kuper də yeni kəşf olunmuş qayaüstü rəsmlərdən danışıb. Bu sahənin tədqiqatçılarından biri hesab edilən Julyen Kuper rəsmlər barədə deyib:
"Həqiqətən təəccüb doğuran, çox qəribə hadisədir. Səhradakı qayalıqların divarlarında oyulmuş mal-qara rəsmlərini tapmaq qəribə idi, çünki onlar çoxlu su və otlaq tələb edir, eyni zamanda sübut edir ki, bugünkü quraq Sahara mühitində belə yaşaya bilməzdilər. Deməli, münbit şərait olub və bu bizim tədqiqatlarımızla üst-üstə düşür. Beləliklə, bu qədim qaya sənətində təsvir olunanlar, qaya oymalarındakı mal-qaranın rəsmləri elm üçün ən mühüm sübutlardan biridir. Bir zamanlar yaşıl Saharanın mövcudluğu barədə danışmaq, bunu sübut etməkdən ötrü bu, ən yaxşı dəlil-sübutdur”.
Qeyd edək ki, J. Kuper tədqiqatçı və arxeoloq kimi dəfələrlə Sahara səhrasına yollanıb və alim bu gün də həmin əraziləri tədqiq edir.
Alimlərin fikrincə, 15 min il öncə Afrikaya çoxlu musson yağışları yağdığına görə bu ərazilər yeni göllər, yaşıl dərələr diyarına çevrilib. Lakin sonradan iqlim dəyişikliyi səbəbindən burada yaşayan insanların və heyvanların həyatı dəyişib.
"Fikrimcə, məhz bunun nəticəsi idi ki, bizim yenicə aşkar etdiyimiz qayaüstü rəsmlərin olduğu "Xəlifə Vadisi" adlanan ərazinin ətrafındakı Atbay səhrası demək olar, tamamilə boşaldılıb. Dəyişkənliyə və yeni iqlimə öyrəşməyi bacaranlar isə sağ qala biliblər. Beləliklə, insanlar üçün tam yeni bir həyat başlayıb və onlar üçün artıq vəhşi heyvanların ovlanması, həm də çöl vəhşiləri ilə mübarizə arxada qalıb. Qaya üzərindəki rəsmlər də göstərir ki, bu ərazidə yurd salan adamlar tədricən şəxsi təsərrüfat mərhələsinə qədəm qoyublar. Beləliklə, onlar mövcud iqlim şəraitindəki səhra həyatına uyğunlaşmaq üçün yaşam tərzi olaraq maldarlığı, qoyunları, keçiləri seçiblər. Bu proses insan həyatının bütün aspektləri üçün ciddi nəticələr verib. Həm də pəhrizə, məhdud qida olaraq süd tədarükünə, çobanların, çoban ailələrinin yaratdıqları köç ənənələrinə, qəribə olsa da, hətta daima mal-qarasından asılı olan insanların şəxsiyyət kimi formalaşmasına, dolanışığına qədər. Nəticələr də, təsirlər də məhz budur", - söyləyən J. Kuper yeni tapıntıların, qayaüstü rəsmlərin böyük dəyərini məhz belə izah edib.
Xatırladaq ki, Peruda da buna bənzəyən, ehtimala görə, halüsinogenlərin təsiri ilə yaradılan belə bir qədim mağara rəsmiləri aşkar edilmişdi. Tədqiqatçılar əldə edilən həmin rəsmlərin də təsvirlərini müqayisə üçün müzakirə edən zaman bildiriblər ki, bu, prinsipcə eyni proseslərin baş verdiyi oxşar hadisələrdir. Alimlər Peruda tapılan qədim Tukano xalqının nümayəndələrinə məxsus şəkillərini də Sahara rəsmləri ilə tutuşduraraq elmi cəhətdən ətraflı təhlilini veriblər.
Arxeoloqlar, alimlər üçün həmişə ən sirli, ən maraqlı məkanlardan biri olan, bu gün də geniş tədqiq edilən bu nəhəng səhra dünyanın ən böyük iki ərazisindən biri sayılır.
Onu da qeyd edək ki, Afrika qitəsinin nəhəngi hesab edilən qızmar Sahara səhrasının eni və ümumi ərazisi 9 200 000 км², uzunluğu isə 4800 kilometrdir.
Oqtay QORÇU
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 16:15
BDU-da bəzi ixtisaslar üzrə dərslər 4 gün keçiriləcək
Bu gün, 14:18
Gəncədə evdə partlayış olub, xəsarət alan var
Bu gün, 12:53
Sabah yağış yağacaq
Bu gün, 11:16
Bakıda güclü külək ağacı yola aşırıb
Bu gün, 10:51
Elektron Təhlükəsizlik Xidmətində təyinat olub
Bu gün, 10:01
Lənkəran sakini 13 kq narkotiklə saxlanılıb
Dünən, 22:53
Qubada güclü sel körpünü dağıdıb
Dünən, 17:43
Keçmiş sevgilisindən Hidayətə ittihamlar - “550 min pulumu ələ keçirib, məni dəfələrlə döyüb”
Dünən, 12:13
Mars üçün könüllülər seçiblər - Foto
Dünən, 10:13
“Habertürk” və “Show TV” dövlət nəzarətinə götürülüb
Dünən, 09:28
Dövlət sərhədimizi pozan iki iranlı saxlanılıb
10-09-2025, 17:54
Prokurorluq keçmiş memarın barəsindəki hökmdən protest verib
10-09-2025, 17:16
"Coca-Cola" Rusiya şirkətini məhkəməyə verib
10-09-2025, 12:59
Azərbaycanda havadan su əldə ediləcək
10-09-2025, 12:14
Sabah hava yağışlı olacaq - Proqnoz
10-09-2025, 11:03
Ağdamda 16 yaşlı qızı zorlayıblar - 4 nəfər saxlanılıb
10-09-2025, 10:49
Sərhədimizi pozan əcnəbi saxlanılıb
10-09-2025, 10:24
Sabirabadda 14 yaşlı qızla 20 yaşlı oğlan nişanlanıb, ata həbs edilib
10-09-2025, 10:00
Bakıya narkotik gətirməyi planlaşdıran şəxs tutulub
9-09-2025, 19:05
Müəllimlərin işə qəbulu: apellyasiya nəticələri elan olunub
9-09-2025, 15:53
Qüdrət Həsənquliyev: "Zabitlərə ev verməkdənsə, onlara..."
9-09-2025, 15:52
Şirkət direktoru və digərlərinin cəzası azaldılıb
9-09-2025, 14:34
Şuşada polis postunun suyunu qəsdən kəsən hotel sahibi həbs olunub
9-09-2025, 13:15
Sabahın hava proqnozu açqlanıb
9-09-2025, 13:02
Sumqayıtda avtoxuliqanlar saxlanılıb
9-09-2025, 12:24
Saatlıda qadın tutulub - Narkotiklə
9-09-2025, 12:15
Gəncədən Kəlbəcərə ilk avtobus reysi açılıb
9-09-2025, 12:02
Bakıda evdən oğurluq edən qadın saxlanılıb
9-09-2025, 11:01
Yasda ehsan ləğv edilir? - Açqlama
9-09-2025, 10:22
Gəncə hava limanında qızıl-zinət əşyaları oğurlanıb
9-09-2025, 08:14
Qatilin vəkili üçün pul toplayırlar - Foto
8-09-2025, 18:14
TƏBİB-in elektron sistemində problem yaranıb
8-09-2025, 17:11
Xəzər dənizində brakonyer saxlanılıb - Video
8-09-2025, 17:09
Ali təhsil müəssisələrinə qeydiyyat müddəti uzadılıb
8-09-2025, 16:35
Milli Məclisə yeni qanun layihəsi göndərilib
8-09-2025, 15:39
"Bulvar"ın keçmiş rəhbəri özünü təqsirli saymır - Məhkəmə prosesi
8-09-2025, 14:05
Laçında traktor dərəyə aşıb: bir nəfər ölüb
8-09-2025, 13:59
İcraçı direktor vəzifədən azad olunub
8-09-2025, 12:34
Sabah yağış yağacaq
8-09-2025, 10:02
Britaniyada mağaza binasının altında 317 skelet tapılıb
7-09-2025, 18:05
Şəmkirdə təcili yardım maşını körpüdən aşıb, xəsarət alanlar var
7-09-2025, 12:15
Sabah yağış yağacaq - Proqnoz
5-09-2025, 18:42
Daşkəsənin Alaxançallı kəndində sel fəsadlar törədib
Xalq artisti deyir ki, rəqqasların səhnə ömrü çox qısa olur. Bu az müddətdə uğur qazanmaq, əsl sənətkar kimi yetişmək üçün daha çox zəhmət çəkmək lazımıdır
Rus Dram Teatrının aktyoru deyir ki. bölgə teatrlarında diplomlu aktyor və rejissor tapmaq müşkül məsələdir
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
