00:55 / 12-09-2025
Çimərlikdə qadınları videoya çəkən şəxs həbs edilib - Foto
00:39 / 12-09-2025
Rusiyada vergiləri artırmaq istəyirlər
00:35 / 12-09-2025
ABŞ-nın hərbi gəmisi İrana yaxınlaşır
00:28 / 12-09-2025
İki ölkə Polşaya döyüş təyyarələri göndərir
00:21 / 12-09-2025
Netanyahu: Fələstin dövləti olmayacaq
00:10 / 12-09-2025
Zelenski liderləri üçtərəfli sammitə çağırır
00:07 / 12-09-2025
Rusiya Ukrayna sərhədi yaxınlığındakı hava limanını açıb
00:04 / 12-09-2025
Tramp: Hücum etsəniz, sizi ovlayacağıq
00:02 / 12-09-2025
Zelenski Trampın xüsusi nümayəndəsi ilə görüşüb
23:47 / 11-09-2025
ABŞ senatoru: "Bakı ilə İrəvan arasında sülh Mərkəzi Asiya üçün vacibdi"
22:53 / 11-09-2025
Qubada güclü sel körpünü dağıdıb
22:29 / 11-09-2025
ABŞ husilərə ən böyük sanksiyasını tətbiq edib
18:03 / 11-09-2025
Lukaşenko: "Sülhün bərqərar olmasında Trampa kömək etməyə hazıram"
17:57 / 11-09-2025
"SOCAR Romania” rəsmisi haqda şok iddialar yayılıb
17:43 / 11-09-2025
Keçmiş sevgilisindən Hidayətə ittihamlar - “550 min pulumu ələ keçirib, məni dəfələrlə döyüb”
17:27 / 11-09-2025
Gürcüstanın keçmiş müdafiə naziri həbs edilib
17:24 / 11-09-2025
İki NATO ölkəsi Rusiya və Belarusla sərhəddə səmanı bağlayıb
17:06 / 11-09-2025
Onlayn bilet satışı adı altında kiberdələduzluq halları artır
17:04 / 11-09-2025
İsrail şirkəti: "Abşeronun su probleminin həlli üçün ən yaxşı texnologiyalar seçilir"
16:36 / 11-09-2025
Prezident İlham Əliyev sərəncam imzalayıb
16:26 / 11-09-2025
Sürücülük vəsiqəsi ilə bağlı yeni qərar verilib
16:23 / 11-09-2025
Zelenski: Polşaya hücum 2014-cü il Krım hadisələrinə bənzəyir
16:23 / 11-09-2025
Konstitusiya Məhkəməsinə Aparat rəhbəri təyin olunub
16:20 / 11-09-2025
ICESCO Nəsimi Festivalının tərəfdaşı olub
16:11 / 11-09-2025
"Qarabağ" klubu iki nigeriyalı futbolçu alıb
16:08 / 11-09-2025
Bu şəxslərə psixotrop maddələr pulsuz veriləcək - Qərar
15:48 / 11-09-2025
Belarusda 50-dən çox siyasi məhbus azadlığa buraxılıb
15:15 / 11-09-2025
Ankara şəhərində zəlzələ olub
15:06 / 11-09-2025
Sığorta şirkətlərindən şikayətlər artır - Siyahı
14:53 / 11-09-2025
Dövlət obyektləri icarəyə verilir - Siyahı
09:10 / 09-09-2025

18:05 / 07-09-2025

13:20 / 07-09-2025

06:10 / 11-09-2025

23:31 / 08-09-2025

23:10 / 08-09-2025

00:57 / 08-09-2025

15:20 / 08-09-2025

11:56 / 08-09-2025

16:29 / 08-09-2025

23:20 / 08-09-2025

00:04 / 08-09-2025

3500 ildir gizli qalmış siyahı üzə çıxıb
Tarix: 28-07-2024 10:23 | Bölmə: Cəmiyyət

Türkiyənin cənubunda aparılan qazıntılar zamanı aydın şəkildə oxunan Akkad mixi yazısında qədim bir gil lövhə aşkar edilib. Şifrə tam açıldıqda məlum olub ki, bu gil mətnin üzərində yazılanlar 3500 il öncə tərtib edilmiş məişət qeydləridir.
Reyting.az xəbər verir ki, mütəxəssislərin fikrincə, tamamilə tədqiq edilməmiş, tarixi çox qədim olan Alalah şəhərinin xarabalıqları, müasir Türkiyənin cənubundakı Tell Atçan kurqanında işləri bundan sonra da ətraflı araşdırıb davam etdirməyə ehtiyac var.
Məlumdur ki, arxeoloqlar XX əsrin birinci yarısında həmin ərazilərlə dərindən maraqlanıblar, lakin baş vermiş Dünya müharibəsi alim və tədqiqatçıları apardıqları işləri yarımçıq saxlamağa məcbur edib. Yalnız 2000-ci illərdə arxeoloqlar yarımçıq işləri bərpa edə biliblər.
Alimlərin sözlərinə görə, qazıntıların nəticəsi, eyni zamanda tapılan yazılı mənbələrdən əldə edilən məlumatların tam toplanması (Orta və son tunc dövrünün digər Yaxın Şərq krallıqları ilə əlaqələrin yaradılması, diplomatik, həmçinin iqtisadi yazışmalar) bu şəhərin tarixini anlamağa əhəmiyyətli dərəcədə kömək edib.
Təsdiqini tapmış tarixi mənbələrdən bir daha elmə məlum olub ki, Alalah adı ilk dəfə eradan əvvəl 18-ci əsrdə, yəni həmin dövrlərdə ilk sarayların tikilməsindən təxminən 200 il sonra Şumerin Mari şəhərindəki gil lövhələrdə, xüsusilə də yeganə qiymətli mənbələr hesab edilən və tarixi çox qədim olan bu yazılı mətnlərin köməyi ilə meydana çıxıb.
Alimlər bildirir ki, qədim gil lövhənin tapıldığı Alalah əvvəl Amorit Mukiş krallığının paytaxtı olub. Lakin çox sonra müharibələr, eləcə də daima gərgin şəraitdə yaşayan və qorxu keçirən zəngin təbəqə üzərində vassal münasibətləri bu şəhərin rahatlığını pozub. Mukiş krallığı başqa və həm də daha güclü olan Amorit dövlətinin - Yamhadın idarəçiliyinə keçib və bununla da yeni bir həyata başlayıb. Lakin yavaş-yavaş qızışan vərəsəlik mübahisələri, bu prosesləri müşayiət edən qardaş qırğınları və müharibələr nəticəsində Yamhad tamamilə Mukiş adlı krallığın tarixini və mədəniyyətini məhv edərək bu ərazidə yaşayan xalqları özünə “hopdurmaqla” tarixi izini itirib. Ancaq bəzi toplumlar və az sayda yerli əhali belə tabeçiliklə barışmayaraq adət-ənənələrini, tarixlərini qoruyub saxlaya biliblər.
"Naked Science" nəşri yazır:
"Araşdırma göstərir ki, Alalah şəhəri tezliklə Yamhad dövlətinin ikinci paytaxtına çevrilib, həm də Hələb krallığın ilk paytaxtı, zəngin və böyük iqtisadi mərkəzi olaraq çox inkişaf edib. Göründüyü kimi, eradan öncə 18-ci əsr Yamhad krallığı üçün uğurlu başlayıb, həm də ən yüksək çiçəklənmə dövrü kimi yadda qalıb. Üstəlik, bu coğrafiyada tarixi şərait dəyişdiyindən Şumer-Akkad çarlığı artıq Yamhada təzyiq göstərmirdi, ancaq irəlidə növbəti bir təhlükə gözlənilirdi və bu təhlükə eradan əvvəl XVII əsrin ikinci yarısında nəhayət ki, get-gedə güclənən Het çarlığının zalım və qaniçən hökmdarı kimi tanınmış və məğlubedilməz sayılan imperator I Hattusilinin simasında onun hakimiyyətinin dövründə meydana çıxdı. Çox dəhşətli müharibələr və istila zamanı Het dövləti öz əlindəki böyük ərazilərin sərhədlərini daha da genişləndirdi. Şimali Suriyadan (müasir Türkiyə ərazisinin bir hissəsi) başlayan böyük hücumla bir çox şəhərlər ələ keçirildi".
Hett qaynaqları Hattusilinin yürüşünün ikinci ilində Alalahı darmadağın etdiyini bildirir. Ancaq arxeoloqlar qazıntıların nəticələrinə əsaslanaraq qeyd edirlər ki, əslində Hattusilinin hökmdarlığı dövrünə aid olan savaşlarda şəhər demək olar, dağıdılmayıb. Elm adamlarının fikrincə, şəhər eramızdan əvvəl XVI əsrin əvvəllərində sonrakı Het kralı I Mursilinin tərəfindən tamamilə dağıdılıb.
Çox güman ki, I Hattusili şəhəri tamamilə dağıtmaq deyil, talan etmək məqsədi ilə səfərə çıxsa da, gil qeydlərdə vəziyyət bir qədər bəzədilmiş şəkildə öz əksini tapıb. I Mursilinin yürüşündən sonra Alalah adı bütöv bir əsr ərzində mənbələrdən itib. Bu şəhər barəsində əldə edilən gil qeydlər isə eradan əvvəl XV əsrə aiddir. Bu da bir tarixi təsadüf nəticəsində baş verib. Qədim Emardan, Fəratın orta axarında yerləşən Amorit şəhər-dövlətdən qaçqınlar Alalaha gələndən sonra orada yeni bir sülalə qurublar. Beləliklə, onların mövcud olduğu dövrlərdə yenidən böyük bir tarixi salnamə yazılıb.
Arxeoloqlar müxtəlif rəsmi sənədlər, həm də müqavilələr və hesabatlar olan çoxlu sayda gil lövhələr tapıblar. Araşdırmalar zamanı məlum olub ki, bütün yazılar akkad dilində, qədim mixi əlifbası ilə qeydə alınıb - o dövrdə bu, işgüzar və diplomatik yazışmaların əsas dili sayılıb.
Türkiyənin mədəniyyət və turizm naziri Mehmet Ersoy bildirib ki, 2023-cü il zəlzələsindən bir müddət sonra bu antik şəhərdə aparılmış bərpa işləri zamanı arxeoloqlar növbəti dəfə daha bir mixi lövhə aşkar ediblər.
Planşetə bənzəyən həmin lövhə eradan öncə 15-ci əsrə aiddir (Akkad mixi yazısı). Bu qədim tapıntının ölçüləri 4,2 ilə 3,5 santimetr, qalınlığı 1,6 santimetr, çəkisi isə 28 qramdır. Tapılmış lövhənin üzərindəki Çivi yazısı alimlər tərəfindən deşifrə edildikdə məlum olub ki, bu, mebellər üçün alış-veriş siyahısıdır. Qeydlərdə müxtəlif növ və ağac məmulatından olan masalar, stul və stulların uzun siyahısı var. Onları kimin aldığı və satıcılar barəsində məlumat verilmir.
Türk arxeoloqlarının fikrincə, yeni tapılan bu gil lövhə hazırda öz nadir növünə görə ən qədim mətn hesab edilir. İdri-mi, onun iki nəslinin hakimiyyətinin dövründə daim Mitanninin himayəsində olan Alalah sürətlə inkişaf etdiyindən çox böyük ticarət, eləcə də sənaye şəhərinə çevrilib. Tapılan planşet lövhə isə həmin dövrlərin iqtisadi artımının daha bir sübutudur. Arxeoloqların fikrincə, ola da bilsin ki, bir şəxs yeni böyük ev, yaxud da saray tikdirib və tikintini təchiz etmək üçün mebellər sifariş edib.
Alimlər onu da qeyd ediblər ki, qədim bir tarixə malik olan Alalah şəhərinin yüksək səviyyədə çiçəklənməsi artıq 14-cü əsrin ortalarında başa çatıb. Daha sonra isə Het kralı II Suppilulium qoşunu ilə hücuma keçib və Mitanni hökmdarını döyüşdə məğlub edərək bu imperiyanın vassal torpaqları üzərindəki nəzarəti tam bərqərar edib.
Oqtay QORÇU
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 28-07-2024 10:23 | Bölmə: Cəmiyyət

Türkiyənin cənubunda aparılan qazıntılar zamanı aydın şəkildə oxunan Akkad mixi yazısında qədim bir gil lövhə aşkar edilib. Şifrə tam açıldıqda məlum olub ki, bu gil mətnin üzərində yazılanlar 3500 il öncə tərtib edilmiş məişət qeydləridir.
Reyting.az xəbər verir ki, mütəxəssislərin fikrincə, tamamilə tədqiq edilməmiş, tarixi çox qədim olan Alalah şəhərinin xarabalıqları, müasir Türkiyənin cənubundakı Tell Atçan kurqanında işləri bundan sonra da ətraflı araşdırıb davam etdirməyə ehtiyac var.
Məlumdur ki, arxeoloqlar XX əsrin birinci yarısında həmin ərazilərlə dərindən maraqlanıblar, lakin baş vermiş Dünya müharibəsi alim və tədqiqatçıları apardıqları işləri yarımçıq saxlamağa məcbur edib. Yalnız 2000-ci illərdə arxeoloqlar yarımçıq işləri bərpa edə biliblər.
Alimlərin sözlərinə görə, qazıntıların nəticəsi, eyni zamanda tapılan yazılı mənbələrdən əldə edilən məlumatların tam toplanması (Orta və son tunc dövrünün digər Yaxın Şərq krallıqları ilə əlaqələrin yaradılması, diplomatik, həmçinin iqtisadi yazışmalar) bu şəhərin tarixini anlamağa əhəmiyyətli dərəcədə kömək edib.
Təsdiqini tapmış tarixi mənbələrdən bir daha elmə məlum olub ki, Alalah adı ilk dəfə eradan əvvəl 18-ci əsrdə, yəni həmin dövrlərdə ilk sarayların tikilməsindən təxminən 200 il sonra Şumerin Mari şəhərindəki gil lövhələrdə, xüsusilə də yeganə qiymətli mənbələr hesab edilən və tarixi çox qədim olan bu yazılı mətnlərin köməyi ilə meydana çıxıb.
Alimlər bildirir ki, qədim gil lövhənin tapıldığı Alalah əvvəl Amorit Mukiş krallığının paytaxtı olub. Lakin çox sonra müharibələr, eləcə də daima gərgin şəraitdə yaşayan və qorxu keçirən zəngin təbəqə üzərində vassal münasibətləri bu şəhərin rahatlığını pozub. Mukiş krallığı başqa və həm də daha güclü olan Amorit dövlətinin - Yamhadın idarəçiliyinə keçib və bununla da yeni bir həyata başlayıb. Lakin yavaş-yavaş qızışan vərəsəlik mübahisələri, bu prosesləri müşayiət edən qardaş qırğınları və müharibələr nəticəsində Yamhad tamamilə Mukiş adlı krallığın tarixini və mədəniyyətini məhv edərək bu ərazidə yaşayan xalqları özünə “hopdurmaqla” tarixi izini itirib. Ancaq bəzi toplumlar və az sayda yerli əhali belə tabeçiliklə barışmayaraq adət-ənənələrini, tarixlərini qoruyub saxlaya biliblər.
"Naked Science" nəşri yazır:
"Araşdırma göstərir ki, Alalah şəhəri tezliklə Yamhad dövlətinin ikinci paytaxtına çevrilib, həm də Hələb krallığın ilk paytaxtı, zəngin və böyük iqtisadi mərkəzi olaraq çox inkişaf edib. Göründüyü kimi, eradan öncə 18-ci əsr Yamhad krallığı üçün uğurlu başlayıb, həm də ən yüksək çiçəklənmə dövrü kimi yadda qalıb. Üstəlik, bu coğrafiyada tarixi şərait dəyişdiyindən Şumer-Akkad çarlığı artıq Yamhada təzyiq göstərmirdi, ancaq irəlidə növbəti bir təhlükə gözlənilirdi və bu təhlükə eradan əvvəl XVII əsrin ikinci yarısında nəhayət ki, get-gedə güclənən Het çarlığının zalım və qaniçən hökmdarı kimi tanınmış və məğlubedilməz sayılan imperator I Hattusilinin simasında onun hakimiyyətinin dövründə meydana çıxdı. Çox dəhşətli müharibələr və istila zamanı Het dövləti öz əlindəki böyük ərazilərin sərhədlərini daha da genişləndirdi. Şimali Suriyadan (müasir Türkiyə ərazisinin bir hissəsi) başlayan böyük hücumla bir çox şəhərlər ələ keçirildi".
Hett qaynaqları Hattusilinin yürüşünün ikinci ilində Alalahı darmadağın etdiyini bildirir. Ancaq arxeoloqlar qazıntıların nəticələrinə əsaslanaraq qeyd edirlər ki, əslində Hattusilinin hökmdarlığı dövrünə aid olan savaşlarda şəhər demək olar, dağıdılmayıb. Elm adamlarının fikrincə, şəhər eramızdan əvvəl XVI əsrin əvvəllərində sonrakı Het kralı I Mursilinin tərəfindən tamamilə dağıdılıb.
Çox güman ki, I Hattusili şəhəri tamamilə dağıtmaq deyil, talan etmək məqsədi ilə səfərə çıxsa da, gil qeydlərdə vəziyyət bir qədər bəzədilmiş şəkildə öz əksini tapıb. I Mursilinin yürüşündən sonra Alalah adı bütöv bir əsr ərzində mənbələrdən itib. Bu şəhər barəsində əldə edilən gil qeydlər isə eradan əvvəl XV əsrə aiddir. Bu da bir tarixi təsadüf nəticəsində baş verib. Qədim Emardan, Fəratın orta axarında yerləşən Amorit şəhər-dövlətdən qaçqınlar Alalaha gələndən sonra orada yeni bir sülalə qurublar. Beləliklə, onların mövcud olduğu dövrlərdə yenidən böyük bir tarixi salnamə yazılıb.
Arxeoloqlar müxtəlif rəsmi sənədlər, həm də müqavilələr və hesabatlar olan çoxlu sayda gil lövhələr tapıblar. Araşdırmalar zamanı məlum olub ki, bütün yazılar akkad dilində, qədim mixi əlifbası ilə qeydə alınıb - o dövrdə bu, işgüzar və diplomatik yazışmaların əsas dili sayılıb.
Türkiyənin mədəniyyət və turizm naziri Mehmet Ersoy bildirib ki, 2023-cü il zəlzələsindən bir müddət sonra bu antik şəhərdə aparılmış bərpa işləri zamanı arxeoloqlar növbəti dəfə daha bir mixi lövhə aşkar ediblər.
Planşetə bənzəyən həmin lövhə eradan öncə 15-ci əsrə aiddir (Akkad mixi yazısı). Bu qədim tapıntının ölçüləri 4,2 ilə 3,5 santimetr, qalınlığı 1,6 santimetr, çəkisi isə 28 qramdır. Tapılmış lövhənin üzərindəki Çivi yazısı alimlər tərəfindən deşifrə edildikdə məlum olub ki, bu, mebellər üçün alış-veriş siyahısıdır. Qeydlərdə müxtəlif növ və ağac məmulatından olan masalar, stul və stulların uzun siyahısı var. Onları kimin aldığı və satıcılar barəsində məlumat verilmir.
Türk arxeoloqlarının fikrincə, yeni tapılan bu gil lövhə hazırda öz nadir növünə görə ən qədim mətn hesab edilir. İdri-mi, onun iki nəslinin hakimiyyətinin dövründə daim Mitanninin himayəsində olan Alalah sürətlə inkişaf etdiyindən çox böyük ticarət, eləcə də sənaye şəhərinə çevrilib. Tapılan planşet lövhə isə həmin dövrlərin iqtisadi artımının daha bir sübutudur. Arxeoloqların fikrincə, ola da bilsin ki, bir şəxs yeni böyük ev, yaxud da saray tikdirib və tikintini təchiz etmək üçün mebellər sifariş edib.
Alimlər onu da qeyd ediblər ki, qədim bir tarixə malik olan Alalah şəhərinin yüksək səviyyədə çiçəklənməsi artıq 14-cü əsrin ortalarında başa çatıb. Daha sonra isə Het kralı II Suppilulium qoşunu ilə hücuma keçib və Mitanni hökmdarını döyüşdə məğlub edərək bu imperiyanın vassal torpaqları üzərindəki nəzarəti tam bərqərar edib.
Oqtay QORÇU
Bölməyə aid digər xəbərlər
Dünən, 22:53
Qubada güclü sel körpünü dağıdıb
Dünən, 17:43
Keçmiş sevgilisindən Hidayətə ittihamlar - “550 min pulumu ələ keçirib, məni dəfələrlə döyüb”
Dünən, 12:13
Mars üçün könüllülər seçiblər - Foto
Dünən, 10:13
“Habertürk” və “Show TV” dövlət nəzarətinə götürülüb
Dünən, 09:28
Dövlət sərhədimizi pozan iki iranlı saxlanılıb
10-09-2025, 17:54
Prokurorluq keçmiş memarın barəsindəki hökmdən protest verib
10-09-2025, 17:16
"Coca-Cola" Rusiya şirkətini məhkəməyə verib
10-09-2025, 12:59
Azərbaycanda havadan su əldə ediləcək
10-09-2025, 12:14
Sabah hava yağışlı olacaq - Proqnoz
10-09-2025, 11:03
Ağdamda 16 yaşlı qızı zorlayıblar - 4 nəfər saxlanılıb
10-09-2025, 10:49
Sərhədimizi pozan əcnəbi saxlanılıb
10-09-2025, 10:24
Sabirabadda 14 yaşlı qızla 20 yaşlı oğlan nişanlanıb, ata həbs edilib
10-09-2025, 10:00
Bakıya narkotik gətirməyi planlaşdıran şəxs tutulub
9-09-2025, 19:05
Müəllimlərin işə qəbulu: apellyasiya nəticələri elan olunub
9-09-2025, 15:53
Qüdrət Həsənquliyev: "Zabitlərə ev verməkdənsə, onlara..."
9-09-2025, 15:52
Şirkət direktoru və digərlərinin cəzası azaldılıb
9-09-2025, 14:34
Şuşada polis postunun suyunu qəsdən kəsən hotel sahibi həbs olunub
9-09-2025, 13:15
Sabahın hava proqnozu açqlanıb
9-09-2025, 13:02
Sumqayıtda avtoxuliqanlar saxlanılıb
9-09-2025, 12:24
Saatlıda qadın tutulub - Narkotiklə
9-09-2025, 12:15
Gəncədən Kəlbəcərə ilk avtobus reysi açılıb
9-09-2025, 12:02
Bakıda evdən oğurluq edən qadın saxlanılıb
9-09-2025, 11:01
Yasda ehsan ləğv edilir? - Açqlama
9-09-2025, 10:22
Gəncə hava limanında qızıl-zinət əşyaları oğurlanıb
9-09-2025, 08:14
Qatilin vəkili üçün pul toplayırlar - Foto
8-09-2025, 18:14
TƏBİB-in elektron sistemində problem yaranıb
8-09-2025, 17:11
Xəzər dənizində brakonyer saxlanılıb - Video
8-09-2025, 17:09
Ali təhsil müəssisələrinə qeydiyyat müddəti uzadılıb
8-09-2025, 16:35
Milli Məclisə yeni qanun layihəsi göndərilib
8-09-2025, 15:39
"Bulvar"ın keçmiş rəhbəri özünü təqsirli saymır - Məhkəmə prosesi
8-09-2025, 14:05
Laçında traktor dərəyə aşıb: bir nəfər ölüb
8-09-2025, 13:59
İcraçı direktor vəzifədən azad olunub
8-09-2025, 12:34
Sabah yağış yağacaq
8-09-2025, 10:02
Britaniyada mağaza binasının altında 317 skelet tapılıb
7-09-2025, 18:05
Şəmkirdə təcili yardım maşını körpüdən aşıb, xəsarət alanlar var
7-09-2025, 12:15
Sabah yağış yağacaq - Proqnoz
5-09-2025, 18:42
Daşkəsənin Alaxançallı kəndində sel fəsadlar törədib
5-09-2025, 17:30
Bəxtiyar Məmmədova Alay komandiri vəzifəsi həvalə olunub
5-09-2025, 17:07
Əli Əsədov qərar imzalayıb
5-09-2025, 16:58
Qadını maşınla vuran sürücü döyülüb
5-09-2025, 16:41
Bakıda evlərə girən qadın saxlanııb - Video
5-09-2025, 13:36
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
5-09-2025, 12:37
Füzulidə yanğın törədən şəxs tutulub
5-09-2025, 12:33
İçərişəhərdə yeni Xidmət Mərkəzi fəaliyyətə başlayıb
5-09-2025, 11:32
Müəllimlərin təkrar sertifikasiyasının müsahibə nəticələri açıqlanıb