22:44 / 02-07-2025
Ayxan Cavadov Avropa çempionu olub
21:18 / 02-07-2025
Azərbaycan və Özbəkistan prezidentləri görüşüblər - (Yenilənib) - Fotolar
21:11 / 02-07-2025
Göygöldə təcili tibbi yardım briqadasına hücum olub
20:57 / 02-07-2025
İlham Əliyev və Özbəkistan prezidenti “Sea Breeze”də - Fotolar
20:51 / 02-07-2025
Yekaterinburqda həbs olunan azərbaycanlıların sayı səkkizə çatıb - Yenilənib
19:09 / 02-07-2025
Çexiya rusiyalı məmura sanksiya tətbiq edib
18:55 / 02-07-2025
Roma Papası Türkiyəyə səfər etmək niyyətindədir
18:41 / 02-07-2025
Türkiyədə yenidən zəlzələ baş verib
18:32 / 02-07-2025
Bakıda “Özbəkistan” parkının təməli qoyulub
18:01 / 02-07-2025
Kibercinayətkarlıqda təqsirləndirilən dəstə üzvlərinin məhkəməsi başlayıb
17:54 / 02-07-2025
Əli Əsədov Əfqanıstanın Baş nazirinin müavini ilə görüşüb
17:25 / 02-07-2025
Rusiyanın Bakıdakı səfiri Xarici İşlər Nazirliyinə çağırılıb
17:18 / 02-07-2025
Daha üç şəhidimizin dəfn mərasimi olacaq - Fotolar
17:05 / 02-07-2025
Məhkəmə vəzifəli şəxslərin cinayət əməlini araşdıracaq
16:55 / 02-07-2025
Professor: Rusiya başını itirmiş ayı kimi davranır
16:22 / 02-07-2025
Tramp Putinin işğal siyasətinə laqeyd yanaşır
15:59 / 02-07-2025
Bakıda qəzalı binalarla bağlı Xüsusi Komissiya yaradılıb
15:56 / 02-07-2025
Azərbaycan Rusiyadan tam uzaqlaşır?
15:33 / 02-07-2025
Rusiya daha da aqressivləşir
14:52 / 02-07-2025
Gürcüstandan çox sayda əcnəbi deportasiya olunub
14:37 / 02-07-2025
Avropa müharibəyə hazırlaşır - Foto
14:29 / 02-07-2025
Vilayət Eyvazov: "Bu yolda qüvvə və bacarığımızı əsirgəməyəcəyik"
14:10 / 02-07-2025
"City Net" "Jurnalistlərin binası"nda problem yaradıb
14:03 / 02-07-2025
Politoloq Azər Qasımlı hakim qarşısına çıxarılıb
14:01 / 02-07-2025
Ruslar gündəlik 500 PUA ilə hücum etməyə çalışır
13:27 / 02-07-2025
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
13:23 / 02-07-2025
Polis Akademiyasında Məzun Günü keçirilib - Video
13:16 / 02-07-2025
Mədəniyyət nazirinə kulturoloji tövsiyə - Akif Əli yazır
12:52 / 02-07-2025
Kelloq Lukaşenkonun dediklərini təkzib edir
13:16 / 29-06-2025

17:57 / 30-06-2025

08:55 / 28-06-2025

00:01 / 28-06-2025

15:08 / 30-06-2025

11:12 / 28-06-2025

21:03 / 30-06-2025

13:20 / 29-06-2025

13:01 / 01-07-2025

23:20 / 27-06-2025

09:57 / 28-06-2025

00:40 / 29-06-2025

3500 ildir gizli qalmış siyahı üzə çıxıb
Tarix: 28-07-2024 10:23 | Bölmə: Cəmiyyət

Türkiyənin cənubunda aparılan qazıntılar zamanı aydın şəkildə oxunan Akkad mixi yazısında qədim bir gil lövhə aşkar edilib. Şifrə tam açıldıqda məlum olub ki, bu gil mətnin üzərində yazılanlar 3500 il öncə tərtib edilmiş məişət qeydləridir.
Reyting.az xəbər verir ki, mütəxəssislərin fikrincə, tamamilə tədqiq edilməmiş, tarixi çox qədim olan Alalah şəhərinin xarabalıqları, müasir Türkiyənin cənubundakı Tell Atçan kurqanında işləri bundan sonra da ətraflı araşdırıb davam etdirməyə ehtiyac var.
Məlumdur ki, arxeoloqlar XX əsrin birinci yarısında həmin ərazilərlə dərindən maraqlanıblar, lakin baş vermiş Dünya müharibəsi alim və tədqiqatçıları apardıqları işləri yarımçıq saxlamağa məcbur edib. Yalnız 2000-ci illərdə arxeoloqlar yarımçıq işləri bərpa edə biliblər.
Alimlərin sözlərinə görə, qazıntıların nəticəsi, eyni zamanda tapılan yazılı mənbələrdən əldə edilən məlumatların tam toplanması (Orta və son tunc dövrünün digər Yaxın Şərq krallıqları ilə əlaqələrin yaradılması, diplomatik, həmçinin iqtisadi yazışmalar) bu şəhərin tarixini anlamağa əhəmiyyətli dərəcədə kömək edib.
Təsdiqini tapmış tarixi mənbələrdən bir daha elmə məlum olub ki, Alalah adı ilk dəfə eradan əvvəl 18-ci əsrdə, yəni həmin dövrlərdə ilk sarayların tikilməsindən təxminən 200 il sonra Şumerin Mari şəhərindəki gil lövhələrdə, xüsusilə də yeganə qiymətli mənbələr hesab edilən və tarixi çox qədim olan bu yazılı mətnlərin köməyi ilə meydana çıxıb.
Alimlər bildirir ki, qədim gil lövhənin tapıldığı Alalah əvvəl Amorit Mukiş krallığının paytaxtı olub. Lakin çox sonra müharibələr, eləcə də daima gərgin şəraitdə yaşayan və qorxu keçirən zəngin təbəqə üzərində vassal münasibətləri bu şəhərin rahatlığını pozub. Mukiş krallığı başqa və həm də daha güclü olan Amorit dövlətinin - Yamhadın idarəçiliyinə keçib və bununla da yeni bir həyata başlayıb. Lakin yavaş-yavaş qızışan vərəsəlik mübahisələri, bu prosesləri müşayiət edən qardaş qırğınları və müharibələr nəticəsində Yamhad tamamilə Mukiş adlı krallığın tarixini və mədəniyyətini məhv edərək bu ərazidə yaşayan xalqları özünə “hopdurmaqla” tarixi izini itirib. Ancaq bəzi toplumlar və az sayda yerli əhali belə tabeçiliklə barışmayaraq adət-ənənələrini, tarixlərini qoruyub saxlaya biliblər.
"Naked Science" nəşri yazır:
"Araşdırma göstərir ki, Alalah şəhəri tezliklə Yamhad dövlətinin ikinci paytaxtına çevrilib, həm də Hələb krallığın ilk paytaxtı, zəngin və böyük iqtisadi mərkəzi olaraq çox inkişaf edib. Göründüyü kimi, eradan öncə 18-ci əsr Yamhad krallığı üçün uğurlu başlayıb, həm də ən yüksək çiçəklənmə dövrü kimi yadda qalıb. Üstəlik, bu coğrafiyada tarixi şərait dəyişdiyindən Şumer-Akkad çarlığı artıq Yamhada təzyiq göstərmirdi, ancaq irəlidə növbəti bir təhlükə gözlənilirdi və bu təhlükə eradan əvvəl XVII əsrin ikinci yarısında nəhayət ki, get-gedə güclənən Het çarlığının zalım və qaniçən hökmdarı kimi tanınmış və məğlubedilməz sayılan imperator I Hattusilinin simasında onun hakimiyyətinin dövründə meydana çıxdı. Çox dəhşətli müharibələr və istila zamanı Het dövləti öz əlindəki böyük ərazilərin sərhədlərini daha da genişləndirdi. Şimali Suriyadan (müasir Türkiyə ərazisinin bir hissəsi) başlayan böyük hücumla bir çox şəhərlər ələ keçirildi".
Hett qaynaqları Hattusilinin yürüşünün ikinci ilində Alalahı darmadağın etdiyini bildirir. Ancaq arxeoloqlar qazıntıların nəticələrinə əsaslanaraq qeyd edirlər ki, əslində Hattusilinin hökmdarlığı dövrünə aid olan savaşlarda şəhər demək olar, dağıdılmayıb. Elm adamlarının fikrincə, şəhər eramızdan əvvəl XVI əsrin əvvəllərində sonrakı Het kralı I Mursilinin tərəfindən tamamilə dağıdılıb.
Çox güman ki, I Hattusili şəhəri tamamilə dağıtmaq deyil, talan etmək məqsədi ilə səfərə çıxsa da, gil qeydlərdə vəziyyət bir qədər bəzədilmiş şəkildə öz əksini tapıb. I Mursilinin yürüşündən sonra Alalah adı bütöv bir əsr ərzində mənbələrdən itib. Bu şəhər barəsində əldə edilən gil qeydlər isə eradan əvvəl XV əsrə aiddir. Bu da bir tarixi təsadüf nəticəsində baş verib. Qədim Emardan, Fəratın orta axarında yerləşən Amorit şəhər-dövlətdən qaçqınlar Alalaha gələndən sonra orada yeni bir sülalə qurublar. Beləliklə, onların mövcud olduğu dövrlərdə yenidən böyük bir tarixi salnamə yazılıb.
Arxeoloqlar müxtəlif rəsmi sənədlər, həm də müqavilələr və hesabatlar olan çoxlu sayda gil lövhələr tapıblar. Araşdırmalar zamanı məlum olub ki, bütün yazılar akkad dilində, qədim mixi əlifbası ilə qeydə alınıb - o dövrdə bu, işgüzar və diplomatik yazışmaların əsas dili sayılıb.
Türkiyənin mədəniyyət və turizm naziri Mehmet Ersoy bildirib ki, 2023-cü il zəlzələsindən bir müddət sonra bu antik şəhərdə aparılmış bərpa işləri zamanı arxeoloqlar növbəti dəfə daha bir mixi lövhə aşkar ediblər.
Planşetə bənzəyən həmin lövhə eradan öncə 15-ci əsrə aiddir (Akkad mixi yazısı). Bu qədim tapıntının ölçüləri 4,2 ilə 3,5 santimetr, qalınlığı 1,6 santimetr, çəkisi isə 28 qramdır. Tapılmış lövhənin üzərindəki Çivi yazısı alimlər tərəfindən deşifrə edildikdə məlum olub ki, bu, mebellər üçün alış-veriş siyahısıdır. Qeydlərdə müxtəlif növ və ağac məmulatından olan masalar, stul və stulların uzun siyahısı var. Onları kimin aldığı və satıcılar barəsində məlumat verilmir.
Türk arxeoloqlarının fikrincə, yeni tapılan bu gil lövhə hazırda öz nadir növünə görə ən qədim mətn hesab edilir. İdri-mi, onun iki nəslinin hakimiyyətinin dövründə daim Mitanninin himayəsində olan Alalah sürətlə inkişaf etdiyindən çox böyük ticarət, eləcə də sənaye şəhərinə çevrilib. Tapılan planşet lövhə isə həmin dövrlərin iqtisadi artımının daha bir sübutudur. Arxeoloqların fikrincə, ola da bilsin ki, bir şəxs yeni böyük ev, yaxud da saray tikdirib və tikintini təchiz etmək üçün mebellər sifariş edib.
Alimlər onu da qeyd ediblər ki, qədim bir tarixə malik olan Alalah şəhərinin yüksək səviyyədə çiçəklənməsi artıq 14-cü əsrin ortalarında başa çatıb. Daha sonra isə Het kralı II Suppilulium qoşunu ilə hücuma keçib və Mitanni hökmdarını döyüşdə məğlub edərək bu imperiyanın vassal torpaqları üzərindəki nəzarəti tam bərqərar edib.
Oqtay QORÇU
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 28-07-2024 10:23 | Bölmə: Cəmiyyət

Türkiyənin cənubunda aparılan qazıntılar zamanı aydın şəkildə oxunan Akkad mixi yazısında qədim bir gil lövhə aşkar edilib. Şifrə tam açıldıqda məlum olub ki, bu gil mətnin üzərində yazılanlar 3500 il öncə tərtib edilmiş məişət qeydləridir.
Reyting.az xəbər verir ki, mütəxəssislərin fikrincə, tamamilə tədqiq edilməmiş, tarixi çox qədim olan Alalah şəhərinin xarabalıqları, müasir Türkiyənin cənubundakı Tell Atçan kurqanında işləri bundan sonra da ətraflı araşdırıb davam etdirməyə ehtiyac var.
Məlumdur ki, arxeoloqlar XX əsrin birinci yarısında həmin ərazilərlə dərindən maraqlanıblar, lakin baş vermiş Dünya müharibəsi alim və tədqiqatçıları apardıqları işləri yarımçıq saxlamağa məcbur edib. Yalnız 2000-ci illərdə arxeoloqlar yarımçıq işləri bərpa edə biliblər.
Alimlərin sözlərinə görə, qazıntıların nəticəsi, eyni zamanda tapılan yazılı mənbələrdən əldə edilən məlumatların tam toplanması (Orta və son tunc dövrünün digər Yaxın Şərq krallıqları ilə əlaqələrin yaradılması, diplomatik, həmçinin iqtisadi yazışmalar) bu şəhərin tarixini anlamağa əhəmiyyətli dərəcədə kömək edib.
Təsdiqini tapmış tarixi mənbələrdən bir daha elmə məlum olub ki, Alalah adı ilk dəfə eradan əvvəl 18-ci əsrdə, yəni həmin dövrlərdə ilk sarayların tikilməsindən təxminən 200 il sonra Şumerin Mari şəhərindəki gil lövhələrdə, xüsusilə də yeganə qiymətli mənbələr hesab edilən və tarixi çox qədim olan bu yazılı mətnlərin köməyi ilə meydana çıxıb.
Alimlər bildirir ki, qədim gil lövhənin tapıldığı Alalah əvvəl Amorit Mukiş krallığının paytaxtı olub. Lakin çox sonra müharibələr, eləcə də daima gərgin şəraitdə yaşayan və qorxu keçirən zəngin təbəqə üzərində vassal münasibətləri bu şəhərin rahatlığını pozub. Mukiş krallığı başqa və həm də daha güclü olan Amorit dövlətinin - Yamhadın idarəçiliyinə keçib və bununla da yeni bir həyata başlayıb. Lakin yavaş-yavaş qızışan vərəsəlik mübahisələri, bu prosesləri müşayiət edən qardaş qırğınları və müharibələr nəticəsində Yamhad tamamilə Mukiş adlı krallığın tarixini və mədəniyyətini məhv edərək bu ərazidə yaşayan xalqları özünə “hopdurmaqla” tarixi izini itirib. Ancaq bəzi toplumlar və az sayda yerli əhali belə tabeçiliklə barışmayaraq adət-ənənələrini, tarixlərini qoruyub saxlaya biliblər.
"Naked Science" nəşri yazır:
"Araşdırma göstərir ki, Alalah şəhəri tezliklə Yamhad dövlətinin ikinci paytaxtına çevrilib, həm də Hələb krallığın ilk paytaxtı, zəngin və böyük iqtisadi mərkəzi olaraq çox inkişaf edib. Göründüyü kimi, eradan öncə 18-ci əsr Yamhad krallığı üçün uğurlu başlayıb, həm də ən yüksək çiçəklənmə dövrü kimi yadda qalıb. Üstəlik, bu coğrafiyada tarixi şərait dəyişdiyindən Şumer-Akkad çarlığı artıq Yamhada təzyiq göstərmirdi, ancaq irəlidə növbəti bir təhlükə gözlənilirdi və bu təhlükə eradan əvvəl XVII əsrin ikinci yarısında nəhayət ki, get-gedə güclənən Het çarlığının zalım və qaniçən hökmdarı kimi tanınmış və məğlubedilməz sayılan imperator I Hattusilinin simasında onun hakimiyyətinin dövründə meydana çıxdı. Çox dəhşətli müharibələr və istila zamanı Het dövləti öz əlindəki böyük ərazilərin sərhədlərini daha da genişləndirdi. Şimali Suriyadan (müasir Türkiyə ərazisinin bir hissəsi) başlayan böyük hücumla bir çox şəhərlər ələ keçirildi".
Hett qaynaqları Hattusilinin yürüşünün ikinci ilində Alalahı darmadağın etdiyini bildirir. Ancaq arxeoloqlar qazıntıların nəticələrinə əsaslanaraq qeyd edirlər ki, əslində Hattusilinin hökmdarlığı dövrünə aid olan savaşlarda şəhər demək olar, dağıdılmayıb. Elm adamlarının fikrincə, şəhər eramızdan əvvəl XVI əsrin əvvəllərində sonrakı Het kralı I Mursilinin tərəfindən tamamilə dağıdılıb.
Çox güman ki, I Hattusili şəhəri tamamilə dağıtmaq deyil, talan etmək məqsədi ilə səfərə çıxsa da, gil qeydlərdə vəziyyət bir qədər bəzədilmiş şəkildə öz əksini tapıb. I Mursilinin yürüşündən sonra Alalah adı bütöv bir əsr ərzində mənbələrdən itib. Bu şəhər barəsində əldə edilən gil qeydlər isə eradan əvvəl XV əsrə aiddir. Bu da bir tarixi təsadüf nəticəsində baş verib. Qədim Emardan, Fəratın orta axarında yerləşən Amorit şəhər-dövlətdən qaçqınlar Alalaha gələndən sonra orada yeni bir sülalə qurublar. Beləliklə, onların mövcud olduğu dövrlərdə yenidən böyük bir tarixi salnamə yazılıb.
Arxeoloqlar müxtəlif rəsmi sənədlər, həm də müqavilələr və hesabatlar olan çoxlu sayda gil lövhələr tapıblar. Araşdırmalar zamanı məlum olub ki, bütün yazılar akkad dilində, qədim mixi əlifbası ilə qeydə alınıb - o dövrdə bu, işgüzar və diplomatik yazışmaların əsas dili sayılıb.
Türkiyənin mədəniyyət və turizm naziri Mehmet Ersoy bildirib ki, 2023-cü il zəlzələsindən bir müddət sonra bu antik şəhərdə aparılmış bərpa işləri zamanı arxeoloqlar növbəti dəfə daha bir mixi lövhə aşkar ediblər.
Planşetə bənzəyən həmin lövhə eradan öncə 15-ci əsrə aiddir (Akkad mixi yazısı). Bu qədim tapıntının ölçüləri 4,2 ilə 3,5 santimetr, qalınlığı 1,6 santimetr, çəkisi isə 28 qramdır. Tapılmış lövhənin üzərindəki Çivi yazısı alimlər tərəfindən deşifrə edildikdə məlum olub ki, bu, mebellər üçün alış-veriş siyahısıdır. Qeydlərdə müxtəlif növ və ağac məmulatından olan masalar, stul və stulların uzun siyahısı var. Onları kimin aldığı və satıcılar barəsində məlumat verilmir.
Türk arxeoloqlarının fikrincə, yeni tapılan bu gil lövhə hazırda öz nadir növünə görə ən qədim mətn hesab edilir. İdri-mi, onun iki nəslinin hakimiyyətinin dövründə daim Mitanninin himayəsində olan Alalah sürətlə inkişaf etdiyindən çox böyük ticarət, eləcə də sənaye şəhərinə çevrilib. Tapılan planşet lövhə isə həmin dövrlərin iqtisadi artımının daha bir sübutudur. Arxeoloqların fikrincə, ola da bilsin ki, bir şəxs yeni böyük ev, yaxud da saray tikdirib və tikintini təchiz etmək üçün mebellər sifariş edib.
Alimlər onu da qeyd ediblər ki, qədim bir tarixə malik olan Alalah şəhərinin yüksək səviyyədə çiçəklənməsi artıq 14-cü əsrin ortalarında başa çatıb. Daha sonra isə Het kralı II Suppilulium qoşunu ilə hücuma keçib və Mitanni hökmdarını döyüşdə məğlub edərək bu imperiyanın vassal torpaqları üzərindəki nəzarəti tam bərqərar edib.
Oqtay QORÇU
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 17:05
Məhkəmə vəzifəli şəxslərin cinayət əməlini araşdıracaq
Bu gün, 13:27
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
Bu gün, 13:23
Polis Akademiyasında Məzun Günü keçirilib - Video
Bu gün, 11:45
Nazir şöbə müdirini vəzifədən azad edib
Bu gün, 11:04
Yekaterinburqda Şahin Lalayevin həbs müddəti uzadılıb
Bu gün, 08:10
Üzən qazma platforması batıb
Dünən, 15:47
Professor zəlzələ ilə bağlı xəbərdarlıq edir - Foto
Dünən, 14:08
Fransada istilər səbəbindən məktəblər bağlanıb
Dünən, 08:11
“Trump Victory” ətiri satışdadır
30-06-2025, 16:10
İyul ayının hava proqnozu açıqlanıb
30-06-2025, 13:24
"Azərbaycanfilm"dəki partlayışla bağlı cinayət işi açılıb
30-06-2025, 13:15
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
30-06-2025, 12:55
Məhkəmə hüquq müdafiəçisi ilə bağlı qərar verib
30-06-2025, 10:12
Dinozavr skleti 6 milyon dollara hərraca çıxarılacaq
30-06-2025, 09:27
Hacıqabulda qəza: ölən və xəsarət alan var
30-06-2025, 08:23
Yanğınsöndürənləri atəşə tutublar
29-06-2025, 07:26
29 yaşlı şəxs qayınanasını qətlə yetirib, 3 nəfəri yaralayıb
28-06-2025, 08:32
Beş ay əvvəl Kürdə batan şəxsin meyiti tapılıb
27-06-2025, 12:57
Prokurorluq Bakıdakı partlayış hadisəsini araşdırır
27-06-2025, 00:25
"Azərbaycanfilm"in ərazisindəki yanğın söndürülüb - (Yenilənib)
27-06-2025, 00:02
Emil Mehtiyev idarə rəisi təyin olunub
26-06-2025, 18:04
Narkotik satan ata və oğlu tutulub
26-06-2025, 16:30
Azərbaycandakı dinlərarası harmoniya Tolerantlıq Evində müzakirə olunub
26-06-2025, 13:15
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
25-06-2025, 22:36
MÜTDA: "7 müəllimin nəticəsi ləğv ediləcək"
25-06-2025, 18:00
Beynəlxalq axtarışa verilmiş şəxsi Rusiyaya təhvil verilib
25-06-2025, 17:44
“Azəriqaz”ın baş direktoruna müavin təyin olunub
25-06-2025, 16:45
Bakıda əməliyyat: saxlanılanlar var - Video
25-06-2025, 16:39
Toy karvanında "avtoş"luq edən sürücülər saxlanılıb
25-06-2025, 15:29
Küləkli hava şəraiti ilə bağlı sarı xəbərdarlıq verilib
25-06-2025, 12:33
Bakıda minik maşını “KamAZ”la toqquşub - İki qadın xəsarət alıb
25-06-2025, 12:26
Qadınlara qarşı əxlaqsızlıq edən taksi sürücüsü saxlanılıb
25-06-2025, 12:03
İrandan daha 15 əcnəbi Azərbaycana təxliyə olunub
25-06-2025, 11:53
Vətəndaşları aldadan şəxs tutulub
25-06-2025, 11:50
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
25-06-2025, 11:05
İran generalların və nüvə alimlərinin dəfninə hazırlaşır
25-06-2025, 10:29
Qazilərə iki aydır dərmanlar verilmir
25-06-2025, 10:01
Məhkəmələrdə kargüzarlığın aparılması qaydası təsdiqlənib
25-06-2025, 08:27
Üç mindən çox avtomobili daşıyan gəmi üç həftə yandıqdan sonra batıb
25-06-2025, 07:46
ABŞ-da vəzifəli şəxslərə WhatsApp-dan istifadə qadağan edilib
24-06-2025, 18:01
Qadın sərnişinlərə əxlaqsızlıq edən taksi sürücüsü saxlanılıb