09:56 / 20-06-2021
“EGE Hospital”da özbaşınalıq: həkimlərin gizli əməliyyat etdiyi xəstə komaya düşüb - Video
09:10 / 20-06-2021
Mütəxəssislər minalanmış ərazilərin təhlilini aparır
08:54 / 20-06-2021
Ermənistanda növbədənkənar seçki başlayıb
08:47 / 20-06-2021
Rezidentura, dövlət qulluğu və doktoranturaya imtahandır
00:00 / 20-06-2021
"Qalatasaray"ın yeni prezidenti seçilib
23:32 / 19-06-2021
Samuxda gənc müəllimə intihar edib
22:25 / 19-06-2021
Almaniya Portuqaliyaya qalib gəlib
21:44 / 19-06-2021
Türkiyədə daha 5480 nəfərdə koronavirus aşkarlanıb
21:16 / 19-06-2021
BAXCP sədri: “Sərdar Cəlaloğlu hər keçən gün ciddiliyini daha çox itirir”
20:59 / 19-06-2021
Tarixlə döyüşənlər - İqbal Ağazadə yazır
20:22 / 19-06-2021
XİN: Ermənistan minalanmış ərazilərin xəritəsini gizlədir
19:01 / 19-06-2021
AVRO-2020: Fransa-Macarıstan oyunu heç-heçə ilə yekunlaşıb
18:22 / 19-06-2021
Ramin Bayramlı xəstəxanaya yeni direktor təyin edib
18:04 / 19-06-2021
Şenol Günəş: "Möcüzəyə bel bağlamışıq"
17:36 / 19-06-2021
Prezident İlham Əliyev İranın yeni prezidentini təbrik edib
17:30 / 19-06-2021
Türkiyə millisinin müdafiəçisi: "Azərbaycan xalqı bizi tək qoymadı"
17:22 / 19-06-2021
Azərbaycanda daha 38 nəfər COVID-19-a yoluxub
17:02 / 19-06-2021
İran Böyük Britaniyaya nota verib
16:56 / 19-06-2021
Nazirin vəzifə verdiyi xanım deputatın həyat yoldaşı imiş
16:45 / 19-06-2021
Meyxanaçı İntiqam: “Kasıbçılıq üzübdü dəhşət bizi…” - Meyxana
16:43 / 19-06-2021
İstanbulda 3.9 bal gücündə zəlzələ olub
16:02 / 19-06-2021
Ceyhun Bayramov: "Şuşa Bəyannaməsi əməkdaşlığın dərinləşdirilməsi üçün əsas yaradır"
15:56 / 19-06-2021
“Qara dəlik” əxlaqı - Elçin Mirzəbəyli yazır
15:52 / 19-06-2021
Həsən Ruhani yeni prezidentin ofisinə gedib
15:37 / 19-06-2021
"WhatsApp" və "Instagram"da yaranan problem aradan qaldırılıb
15:21 / 19-06-2021
Milli Qəhrəman Mübariz İbrahimovun məzarı ziyarət edilib
15:10 / 19-06-2021
Rusiyada daha 466 nəfər koronavirusdan ölüb
15:04 / 19-06-2021
Pakistan Quru Qoşunları komandanı Azərbaycana gələcək
15:02 / 19-06-2021
İranda seçki qutularını daşıyan vertolyot qəzaya uğrayıb
16:06 / 18-06-2021
Müəllimlər sertifikatlaşdırmaya cəlb olunacaq - Qaydalar
16:17 / 17-06-2021
“Xankəndi məsələsi də xeyrimizə həll olunacaq” - Ekspert
11:40 / 16-06-2021
Məktəb direktoru vəzifəsi üçün müsahibə başlayır
13:01 / 17-06-2021
Laçında iki hərbçimiz həlak olub - Fotolar (Yenilənib)
12:37 / 15-06-2021
İsi Məlikzadə haqqında - Seymur Baycan yazır
15:15 / 17-06-2021
22698 şagird buraxılış imtahanı verib - Yenilənib
13:39 / 19-06-2021
Füzulidə ağır yol qəzası: ölənlər var
18:00 / 15-06-2021
Prezidentlər Şuşadakı “Xan qızı” bulağında olublar - Video
10:43 / 19-06-2021
Bakı Şəhəri üzrə Təhsil İdarəsində yeni təyinatlar olub
11:58 / 16-06-2021
Şuşa Bəyannaməsində nələr nəzərdə tutulur? - Tam mətn
11:17 / 17-06-2021
Məktəb direktoruna cinayət işi açılıb
13:10 / 17-06-2021
“Şuşa Bəyannaməsi Turanın qurulacağını gündəmə gətirdi” - Politoloq
“Erməni soyqırımı” - 103 yaşlı siyasi oyun aləti
Tarix: 26-04-2021 15:06 | Bölmə: Xəbər lenti
Vahid QAZİ
Erməni məsələsi bir-birinə rəqib, hətta düşmən dövlətləri birləşdirən maraq nöqtəsidir. Rusiya, ABŞ, Fransa, İran və s. kimi. 1915-ci il olaylarına “soyqırım” deməklə Co Bayden təzə bir iş görmür, sələfi Vudro Vilsonun 100 il qabaq başlatdığı siyasəti davam etdirir.
“Qəsb olunmuş Ermənistan” (“Ravished Armenia”) adlı film 1919-cu ildə ABŞ-da çəkilib. Amerikaya yenicə gələn qaçqın ermənilərdə belə bir filmi çəkməyə heç pulu demirəm, hay nə gəzirdi.
Bəs bu filmi kim çəkib, nə məqsəd güdüb?
Vaşinqtona son səfərimdə dostum İrena Lasota mənə Günter Levinin “Osmanlı Türkiyəsində erməni qırğını: mübahisəli soyqırım” (Guenter Lewy. The Armenian Massacres in Ottoman Turkey: A Disputed Genocide) kitabını bağışlamışdı. Həmin kitabda müəllif yazır ki, ermənilərin Şərqi Anadoludan deportasiyası genosid siyasəti yox, müharibə dövründə düşmənlə separat işbirliyinin, üsyanların, türklərə edilən qətliamların qarşısını almaq məqsədi güdüb. Qətllər genosid xarakteri daşımayıb, çünki onları hökumətin təşkil etdiyi sübuta yetirilməyib: “Deportasiyanın həqiqətdə Türkiyə ermənilərinin qabaqcadan düşünülmüş plana əsasən qırmaq məqsədi daşıdığı bir çox aspektlərə və köçürmənin xüsusiyyətlərinə uyğun gəlmir”.
Məsələ orasındadır ki, Rusiyaya sərhəd bölgələrdə, şərqi və mərkəzi Anadoluda yaşayan ermənilər köçürülüb. İstanbul, İzmir və Hələb kimi şəhərlərdən ermənilər deportasiya edilməyib. Ölkənin dəmiryolu olmayan şərq rayonlarından piyada köçürmə zamanı yolda ölənlər heç bir vəchlə soyqırımı prinsiplərinə uyğun deyil. “Osmanlı hökuməti nizamlı proses təşkil etmək istədi, ancaq onu həyata keçirmək üçün vasitəsi yox idi”.
Başqa bölmədə o, Çarlz Dovset və Malkolm E.Yapp (Charles Dowsett, Malcolm E.Yapp) kimi tarixçilərin mənbələrinə, ABŞ-ın Paris Sülh Konfransında Yaxın Şərq üzrə rəsmisi Corc Montqomerinin (George Montgomery) cədvəllərinə, həmçinin İstanbuldakı Erməni Milli Şurasının rəqəmlərinə əsaslanaraq sübut edir ki, həmin dövrdə ölənlərin sayı iddia edildiyi kimi, milyon yarım olmayıb. “Həmin dövrdə heç bir ölüm statistikası mövcud deyildi”.
Bu kitabda ən vacib məqamlardan biri də Henri Morgentaunun məktublarıdır. 1912-ci ildə Vudro Vilsonun prezident seçkiləri kampaniyasına rəhbərlik etmiş Henry Morgenthau 1913-cü ilin noyabrından 1916-cı ilin fevralınadək İstanbulda ABŞ-ın səfiri olmuş, eyni zamanda, Türkiyə ilə müharibə aparan Antantanın marağını təmsil etmişdi.
Morgentau ABŞ dövlətinin müharibə siyasətində qələbə çalmasına yardım etmək üçün öz təklifini prezident Vilsona 1917-ci il noyabrın 26-da yazdığı məktubla bildirir. Burada Morgentau müxalifət və müharibəylə bağlı ümidsizliyini ifadə edir və bu vəziyyətdə dəyişiklik yarada biləcək bir kitab dərc edə biləcəyini yazır:
“Elə bir kitab yazmaq istəyirəm ki, təkcə Almaniyanın Türkiyə və Balkanlara nüfuz etməsini deyil, eyni zamanda dünyanın istənilən ölkəsində meydana gələn bu tipli sistemi faş edə bilim. Türkiyəyə gəldikdə, burada biz Almaniyanın ən zəhərli halda ziyanlı təsirini görürük – bu isə yaşından asılı olmayaraq hər bir kəsin qətlə yetirilməsində, köməksiz erməni və suriyalıların dəhşətli şəkildə öldürülməsində kulminasiya nöqtəsinə çatdı. Bu əhvalatın belə bir ayrıca detalı və Almaniyanın bu işi təşviq etməsinə gəlincə, düşünürəm ki, kiçik şəhərlərdə və rayonlarda yaşayan amerikalılara müraciət onları nəticəsi qələbə olacaq müharibə aparmaq siyasətinə inandırmağın ən uğurlu vasitəsi olardı”
Burada erməni qırğınlarının miqyası və mahiyyəti qəsdən təhrif olunur. Türkiyənin, xüsusilə Almaniyanın düşmən obrazı ABŞ hökumətinin okeanın o tayında müharibə siyasətinə bəraət qazandırmış olur.
Təklif qəbul edilir və sonralar ermənilərin erməni soyqırımına görə istinad edəcəkləri əsas sənəd 1918-ci ildə “Səfir Morgentaunun xatirələri” (“Ambassador Morgenthau’s Story”) adlı kitab şəklində nəşr olunur. Onun bu təklifi sonralar başqa ölkələrə münasibətdə də təzyiq siyasəti kimi istifadə olunan yeni üsula, “soyqırımı” terminli siyasi oyun alətinə çevrildi.
Yuxarıda söz açdığım filmin nə məqsədlə çəkilib? Bu suala ABŞ diplomatı Henri Morgentau filmə baş rollardan birinə çəkilməsiylə özü aydın cavab verir.
Vahid QAZİ
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 26-04-2021 15:06 | Bölmə: Xəbər lenti
Vahid QAZİ
Erməni məsələsi bir-birinə rəqib, hətta düşmən dövlətləri birləşdirən maraq nöqtəsidir. Rusiya, ABŞ, Fransa, İran və s. kimi. 1915-ci il olaylarına “soyqırım” deməklə Co Bayden təzə bir iş görmür, sələfi Vudro Vilsonun 100 il qabaq başlatdığı siyasəti davam etdirir.
“Qəsb olunmuş Ermənistan” (“Ravished Armenia”) adlı film 1919-cu ildə ABŞ-da çəkilib. Amerikaya yenicə gələn qaçqın ermənilərdə belə bir filmi çəkməyə heç pulu demirəm, hay nə gəzirdi.
Bəs bu filmi kim çəkib, nə məqsəd güdüb?
Vaşinqtona son səfərimdə dostum İrena Lasota mənə Günter Levinin “Osmanlı Türkiyəsində erməni qırğını: mübahisəli soyqırım” (Guenter Lewy. The Armenian Massacres in Ottoman Turkey: A Disputed Genocide) kitabını bağışlamışdı. Həmin kitabda müəllif yazır ki, ermənilərin Şərqi Anadoludan deportasiyası genosid siyasəti yox, müharibə dövründə düşmənlə separat işbirliyinin, üsyanların, türklərə edilən qətliamların qarşısını almaq məqsədi güdüb. Qətllər genosid xarakteri daşımayıb, çünki onları hökumətin təşkil etdiyi sübuta yetirilməyib: “Deportasiyanın həqiqətdə Türkiyə ermənilərinin qabaqcadan düşünülmüş plana əsasən qırmaq məqsədi daşıdığı bir çox aspektlərə və köçürmənin xüsusiyyətlərinə uyğun gəlmir”.
Məsələ orasındadır ki, Rusiyaya sərhəd bölgələrdə, şərqi və mərkəzi Anadoluda yaşayan ermənilər köçürülüb. İstanbul, İzmir və Hələb kimi şəhərlərdən ermənilər deportasiya edilməyib. Ölkənin dəmiryolu olmayan şərq rayonlarından piyada köçürmə zamanı yolda ölənlər heç bir vəchlə soyqırımı prinsiplərinə uyğun deyil. “Osmanlı hökuməti nizamlı proses təşkil etmək istədi, ancaq onu həyata keçirmək üçün vasitəsi yox idi”.
Başqa bölmədə o, Çarlz Dovset və Malkolm E.Yapp (Charles Dowsett, Malcolm E.Yapp) kimi tarixçilərin mənbələrinə, ABŞ-ın Paris Sülh Konfransında Yaxın Şərq üzrə rəsmisi Corc Montqomerinin (George Montgomery) cədvəllərinə, həmçinin İstanbuldakı Erməni Milli Şurasının rəqəmlərinə əsaslanaraq sübut edir ki, həmin dövrdə ölənlərin sayı iddia edildiyi kimi, milyon yarım olmayıb. “Həmin dövrdə heç bir ölüm statistikası mövcud deyildi”.
Bu kitabda ən vacib məqamlardan biri də Henri Morgentaunun məktublarıdır. 1912-ci ildə Vudro Vilsonun prezident seçkiləri kampaniyasına rəhbərlik etmiş Henry Morgenthau 1913-cü ilin noyabrından 1916-cı ilin fevralınadək İstanbulda ABŞ-ın səfiri olmuş, eyni zamanda, Türkiyə ilə müharibə aparan Antantanın marağını təmsil etmişdi.
Morgentau ABŞ dövlətinin müharibə siyasətində qələbə çalmasına yardım etmək üçün öz təklifini prezident Vilsona 1917-ci il noyabrın 26-da yazdığı məktubla bildirir. Burada Morgentau müxalifət və müharibəylə bağlı ümidsizliyini ifadə edir və bu vəziyyətdə dəyişiklik yarada biləcək bir kitab dərc edə biləcəyini yazır:
“Elə bir kitab yazmaq istəyirəm ki, təkcə Almaniyanın Türkiyə və Balkanlara nüfuz etməsini deyil, eyni zamanda dünyanın istənilən ölkəsində meydana gələn bu tipli sistemi faş edə bilim. Türkiyəyə gəldikdə, burada biz Almaniyanın ən zəhərli halda ziyanlı təsirini görürük – bu isə yaşından asılı olmayaraq hər bir kəsin qətlə yetirilməsində, köməksiz erməni və suriyalıların dəhşətli şəkildə öldürülməsində kulminasiya nöqtəsinə çatdı. Bu əhvalatın belə bir ayrıca detalı və Almaniyanın bu işi təşviq etməsinə gəlincə, düşünürəm ki, kiçik şəhərlərdə və rayonlarda yaşayan amerikalılara müraciət onları nəticəsi qələbə olacaq müharibə aparmaq siyasətinə inandırmağın ən uğurlu vasitəsi olardı”
Burada erməni qırğınlarının miqyası və mahiyyəti qəsdən təhrif olunur. Türkiyənin, xüsusilə Almaniyanın düşmən obrazı ABŞ hökumətinin okeanın o tayında müharibə siyasətinə bəraət qazandırmış olur.
Təklif qəbul edilir və sonralar ermənilərin erməni soyqırımına görə istinad edəcəkləri əsas sənəd 1918-ci ildə “Səfir Morgentaunun xatirələri” (“Ambassador Morgenthau’s Story”) adlı kitab şəklində nəşr olunur. Onun bu təklifi sonralar başqa ölkələrə münasibətdə də təzyiq siyasəti kimi istifadə olunan yeni üsula, “soyqırımı” terminli siyasi oyun alətinə çevrildi.
Yuxarıda söz açdığım filmin nə məqsədlə çəkilib? Bu suala ABŞ diplomatı Henri Morgentau filmə baş rollardan birinə çəkilməsiylə özü aydın cavab verir.
Vahid QAZİ
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 09:10
Mütəxəssislər minalanmış ərazilərin təhlilini aparır
Bu gün, 08:54
Ermənistanda növbədənkənar seçki başlayıb
Bu gün, 08:47
Rezidentura, dövlət qulluğu və doktoranturaya imtahandır
Dünən, 20:59
Tarixlə döyüşənlər - İqbal Ağazadə yazır
Dünən, 18:22
Ramin Bayramlı xəstəxanaya yeni direktor təyin edib
Dünən, 16:43
İstanbulda 3.9 bal gücündə zəlzələ olub
Dünən, 15:56
“Qara dəlik” əxlaqı - Elçin Mirzəbəyli yazır
Dünən, 14:12
Koronavirusa yoluxan yazıçı ölüb
Dünən, 13:39
Füzulidə ağır yol qəzası: ölənlər var
Dünən, 11:49
Kapitan İlham Fərzəliyev dəfn edilib
Dünən, 09:12
Rusiyada təyyarə qəzası: ölənlər və yaralılar var
18-06-2021, 23:57
Türkiyə yeni raketini sınaqdan çıxarıb
18-06-2021, 23:05
Buraxılış imtahanlarının nəticələri açıqlanıb
18-06-2021, 20:58
Rusiyadan Azərbaycana təyyarə uçuşlarının sayı artacaq
18-06-2021, 18:03
Deputatlar daha 14 məsələni müzakirə edəcək
18-06-2021, 17:29
Direktor vəzifədən azad edilib - Təyinat
18-06-2021, 16:37
Ölkəmizdə koronavirusa yoluxanların sayı açıqlanıb
18-06-2021, 15:37
Mətbuat xidmətinin rəhbəri ölümlə hədələnir
18-06-2021, 13:17
Vilayət Eyvazov polkovniki rəis təyin edib
18-06-2021, 12:30
Ağdaş sakini qardaşını güllələyib - Yenilənib
18-06-2021, 11:38
DTX növbəti əməliyyat keçirib - Video
18-06-2021, 11:33
Kişinevin meri Azərbaycan səfirliyinə gəlib - Fotolar
18-06-2021, 11:00
Araz çayında batan şəxsin meyiti tapılıb
18-06-2021, 06:50
İranda prezident seçkiləri keçirilir
17-06-2021, 19:58
Laçında həlak olan hərbçi Tovuzda dəfn edilib - Fotolar
17-06-2021, 19:25
Kamran Əliyev deputata yeni vəzifə verib - Fotolar
17-06-2021, 18:42
Birinci katib vəzifəsi Çingiz Abdullayevə tapşırılıb
17-06-2021, 18:24
Azərbaycan hərbçiləri Türkiyədə növbəti təlimə qatılacaq
17-06-2021, 17:14
Azərbaycanda daha 48 nəfər COVİD-19-a yoluxub
17-06-2021, 15:15
22698 şagird buraxılış imtahanı verib - Yenilənib
17-06-2021, 14:17
Ceyhun Bayramov Türkiyəyə səfərə gedib
17-06-2021, 12:52
Qaranlığın işığı - Vahid Qazi yazır
17-06-2021, 12:06
Laçında həlak olan sərhədçilərimizə şəhid statusu veriləcək
17-06-2021, 11:35
Polis iki rayonda nakotacirləri saxlayıb - Fotolar
17-06-2021, 10:25
Mülki şəxs Ağdamda minaya düşüb - Foto
17-06-2021, 09:49
Ölkəmizə uçmalı olan təyyarə problemlə üzləşib
17-06-2021, 08:59
60 yaşlı kişi Araz çayında batıb
16-06-2021, 23:46
Ərdoğanın Azərbaycana səfəri başa çatıb - Fotolar
16-06-2021, 19:23
Ərdoğan Ağdamdakı türkiyəli hərbçilərlə görüşüb
16-06-2021, 18:25
Təhsil innovasiyalarının təşəbbüskarı... - Professor yazır
16-06-2021, 17:39
Koronavirusa yeni yoluxanların sayı açıqlanıb
16-06-2021, 13:22
Sergey Lavrovun “meyiti yarılacaq”
16-06-2021, 11:26
Trampın kürəkəni qayınatasının sirrini açacaq
16-06-2021, 10:06
Sabiq deputat İbrahim İbrahimli vəfat edib
16-06-2021, 10:03
Bakı metrosunda problem yaranıb
15-06-2021, 23:26
İlham Əliyev Cıdır düzündə rəqs edib - Video
15-06-2021, 19:40
Prezidentlər və xanımları Cıdır düzündə olublar
15-06-2021, 18:05
“Şuşadan verəcəyimiz mesajlar çox önəmlidir” - Ərdoğan
Nəsib Məhəməliyev: “Vəzifəsinin öhdəsindən gəlməyən və yaxud sui-istifadə edən məmurun işdən azad olunması, qanunlara uyğun olaraq cəzalandırılması qorxusu, məsuliyyət hissi olmalıdır”
Elman Məmmədov: “Ərazilərimizi Ermənistan ordusunun tör-töküntülərindən və Qarabağdakı quldur dəstələrindən təmizləməliyik”
Minsk qrupunun fəaliyyət fəlsəfəsinin dəyişməsini vacib sayan Milli Məclis üzvü deyir ki, Ermənistanda üçtərəfli bəyanatın məğzini ya anlamır, ya da özlərinə sərfəli formada təfsir etməyə cəhd göstərirlər
Qüdrət Həsənquliyev: “Onlar hesab edirlər ki, Rusiya Dağlıq Qarabağda yerləşməklə öz mövqelərini bir az da gücləndirir, Ermənistana və Azərbaycana təsir imkanlarını daha da artırır. Bu səbəbdən Ermənistandan istifadə etməklə bu münaqişənin davam etməsinə və gərginliyin saxlanmasında maraqlıdırlar”
Parlamentin sabiq sədri: “Paşinyan hakimiyyətdə qalmasa və radikallar hakimiyyəti götürsə, zənnimcə, gərginlik davam edə və bir qədər də kəskinləşə bilər. Ancaq onların nə etməsindən asılı olmayaraq, bu, Ter-Petrosyanın dediyi kimi, erməni xalqının ziddinədir”
