Ukraynada sülhə necə nail olmalı?
Tarix: 18-09-2024 14:11 | Bölmə: Slayd
Ukraynada sülhə necə nail olmalı?

Rusiya prezidenti Vladimir Putin 2014-cü ildən bu yana iki dəfə Ukraynanı işğal edərək, bu ölkənin suverenlik hüququnu inkar edib. Şükürlər olsun ki, onun ölkəni özünə tabe etmək cəhdləri Ukrayna xalqının cəsarəti ilə puça çıxıb.

Reyting.az
xəbər verir ki, bu barədə “Project Syndicate” yazıb.

Nəşrin təhlilində qeyd olunur:

2 il yarımlıq vətənlərini şiddətlə müdafiə etdikdən sonra aydın olub ki, ukraynalılar heç vaxt Rusiya zülmünə boyun əyməyəcəklər. Onların dözümlülüyünə baxmayaraq, Putinin amansız təcavüz müharibəsi davam edir. Əgər Ukraynanın müttəfiqləri lazımi qətiyyəti nümayiş etdirə bilməsələr, münaqişə illərlə davam edə və Avropanın sabitliyinə xələl gətirə bilər.

Üstəlik, getdikcə militaristləşən Rusiya təkcə Ukraynanı deyil, bütün dünyanı potensial fəlakətli nəticələrlə təhdid edir. Rusiya müharibəsi artıq bütün dünyada şok dalğaları yaradıb, enerji və ərzaq qiymətlərini artırıb, nüvə təhlükəsizliyini təhlükə altına alıb. Rusiya beynəlxalq hüququn fundamental prinsiplərini pozmaqla qlobal nizamı pozub.

Sülhü təşviq etmək üçün Ukraynanın müttəfiqləri Putinə başa salmalıdırlar ki, o, müharibənin necə bitəcəyi ilə bağlı şərtləri diktə edə bilməz. Onlar bunu beynəlxalq hüququn fundamental prinsiplərinə əsaslanan sülh sazişinə qlobal dəstək yaratmaqla, Ukraynanın döyüş meydanında mövqeyini gücləndirməklə, uzunmüddətli təhlükəsizlik təminatlarını verməklə və NATO-ya daxil olmaq üçün aydın yol göstərməklə edə bilərlər.

Putin müharibəni uzatmağı hədəfləsə də, Ukrayna prezidenti Vladimir Zelenski davamlı sülhə fəal şəkildə can atır. Bu yay o, Rusiyanın tam geri çəkilməsi ilə yanaşı, nüvə təhlükəsizliyinin gücləndirilməsi və münaqişənin ekoloji fəsadlarının aradan qaldırılmasını tələb edən 10 bəndlik sülh formulasına dəstək toplamaq üçün İsveçrədə 90-dan çox ölkədən nümayəndələri toplayıb.

Razılığa nail olmaq üçün qlobal təzyiq mühüm rol oynayacaq, lakin sülhün davamlı olması həm də güclü təhlükəsizlik zəmanətlərini tələb edir. Nəzərə alsaq ki, Rusiya beynəlxalq hüquqa və əsas insan hüquqlarına məhəl qoymadığını dəfələrlə müqavilələri pozmaqla və geniş hərbi cinayətlər törətməklə nümayiş etdirib, sülh təkcə Putinin vədlərinə arxalana bilməz. Müharibənin nəticəsi Ukraynanın özünü müdafiə etmək qabiliyyətindən asılı olacaq.



Birbaşa prioritet Ukraynanın döyüş meydanındakı mövqeyini yaxşılaşdırmaqdır. Rusiya raketləri və PUA-ları ölkə daxilində mülki vətəndaşları öldürməyə davam etdiyinə görə, əksər hücumlar Rusiya ərazisindən həyata keçirilir, Ukraynanın bu hədəfləri vurmaq və növbəti hücumların qarşısını almaq üçün Rusiyaya daxil olmaq üçün uzaqmənzilli silahlar yerləşdirmək hüququ var. Bunu etmək qabiliyyətini məhdudlaşdırmaq, mahiyyətcə ondan bir qolu arxasına bağlanmış vəziyyətdə döyüşməsini xahiş etməkdir. Ukrayna qüvvələri ardıcıl olaraq Qərbin təchiz etdiyi silahlardan səmərəli və məsuliyyətlə istifadə edə biləcəklərini nümayiş etdiriblər. Müttəfiqlərin çatdırılan silah növlərinə və onlardan necə istifadə olunacağına dair qalan məhdudiyyətləri aradan qaldırmağın vaxtıdır.

Lakin təcili dəstəklə yanaşı, Ukraynanın müttəfiqləri ona lazım olan müddətdə hərbi texnika və maliyyə resursları təqdim etməyi öhdələrinə götürməlidirlər. Ukrayna artıq həmmüəllif olduğumuz Kiyev Təhlükəsizlik Müqaviləsi çərçivəsində 30-dan çox ölkədən uzunmüddətli təhlükəsizlik zəmanəti alıb. İndi bu zəmanətlərin dişləri olduğunu sübut etməyin vaxtıdır.

Önümüzdəki aylarda səylərimiz zəmanətlərin öz vədini yerinə yetirməsini təmin etməyə yönəldiləcək. Bu, onların icrasına nəzarət etmək, inkişaf edən təhdidləri qiymətləndirmək və Ukraynanın təhlükəsizlik ehtiyaclarının Avropanın daha geniş müdafiə strategiyası ilə uyğunlaşdırılması yollarını vurğulamaqdan ibarətdir.

Putinin sülhü qazanmasının qarşısını almaq təhlükəsizlik zəmanətindən daha çox tələb edəcək. Ukraynanın müttəfiqləri ölkə daxilində Ukrayna qüvvələrinə təlim keçmək və zədələnmiş avadanlıqları yerində təmir etmək üçün mülki podratçılar və ya ixtisaslaşmış hərbi qruplar yerləşdirmək kimi addımlar atmaqla öz dəstəyini genişləndirməlidir. Qonşu müttəfiqlər Rusiyaya daxil olan raket və PUA-ların qarşısını almaq üçün Qərbi Ukrayna üzərində genişləndirilmiş hava hücumundan müdafiə qalxanı qura, bununla da mülki insanların həyatını xilas edə və Ukraynaya havadan müdafiə sistemlərini cəbhə xəttində yenidən yerləşdirməyə imkan verə bilər.

Bu addımların hər biri, şübhəsiz, gələcək danışıqlarda Ukraynanın mövqeyini gücləndirəcək. Amma son nəticədə Avropada uzunmüddətli sülh və təhlükəsizliyi təmin etməyin yeganə yolu Ukraynanın NATO-ya daxil olmasıdır. Ukraynanı Rusiya ilə Alyans arasında boz zonada buraxmaq daha çox qeyri-sabitliyə, təcavüzə və zorakılığa səbəb olacaq. NATO liderləri qətiyyətlə hərəkət etməli və Ukraynaya üzvlük yolunu təklif etməlidir. Bu, Ukraynanın bir gecədə qoşulacağı anlamına gəlməsə də, belə bir öhdəlik Putinə güclü mesaj verəcək ki, onun müharibəsi onun üzvlüyünə mane olmayacaq.

Putinin ağır hərbiləşdirilmiş və getdikcə revanşist Rusiyası ilə üzləşən Ukrayna və onun müttəfiqləri qədim Romanın “maxim si vis pacem, para bellum” (“Sülh istəyirsənsə, müharibəyə hazırlaş”) prinsipini qəbul etməlidirlər. Son 2 il yarım ərzində Ukrayna xalqı öz azadlığını müdafiə etmək üçün sarsılmaz əzm nümayiş etdirdi. Lakin davamlı sülhə nail olmaq üçün beynəlxalq ictimaiyyət onu dəstəkləmək və saxlamaq üçün cəsarət və güc toplamalıdır.

Y. QACAR




Bölməyə aid digər xəbərlər
{sape_links}{sape_article}