Əliyevlə Paşinyanın ABŞ-dakı danışıqları tarixi sıçrayışa səbəb olacaqmı?
Tarix: 07-08-2025 13:24 | Bölmə: Slayd
Əliyevlə Paşinyanın ABŞ-dakı danışıqları tarixi sıçrayışa səbəb olacaqmı?

Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan avqustun 7-dən 8-dək Vaşinqtona səfəri zamanı ABŞ prezidenti Donald Trampla, daha sonra onun vasitəçiliyi ilə Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevlə ikitərəfli danışıqlar aparacaq. Bu barədə avqustun 6-da Ermənistan baş nazirinin mətbuat xidməti məlumat yayıb. “The Washington Post” ABŞ administrasiyasındakı mənbələrə istinadla yazır ki, danışıqlardan sonra iştirakçılar Bakı və İrəvan arasında sülh sazişi elan edə bilərlər.

Reyting.az
xəbər verir ki, bu barədə “Vedomosti” yazıb.

Rusiya nəşrinin təhlilində qeyd edilib:

Eyni zamanda, Ermənistanın “Joqovurd” qəzetinin Paşinyan administrasiyasına yaxın mənbəsi də Vaşinqtonda Ermənistanın Azərbaycanla münasibətlərində “tarixi irəliləyiş” demək olacaq sənədin imzalanacağını istisna etməyib.

Avqustun 4-də Əliyevlə Paşinyan arasında Vaşinqtonda mümkün görüş barədə ilk məlumatı Ağ evdəki mənbələrə istinadla sosial şəbəkələrdə “Foreign Press” və “Kyiv Post”un Vaşinqton əsilli müxbiri Aleks Raufoğlu verib. Həmin gün “Middle East Eye” (MEE) Amerika mənbələrinə istinadla iddia edib ki, Ermənistan və Azərbaycan liderləri Vaşinqtonda sülh müqaviləsi layihəsini deyil, anlaşma memorandumu və ya “niyyət məktubu” imzalayacaqlar. Lakin bu, Trampa “keçən aydan bəri bölgədə axtardığı diplomatik nailiyyəti” də təmin edə bilər.

Bakı və İrəvan hələ 2025-ci ilin mart ayının ortalarında sülh müqaviləsi layihəsini tam razılaşdırdıqlarını bildirsələr də, tərəflər hələ də sənədi imzalamayıb. Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinə rəsmi son qoyulması üçün əsas büdrəmə Azərbaycanın qərb rayonlarını Ermənistan ərazisindən keçməklə Naxçıvanla birləşdirməli olan “Zəngəzur dəhlizi” deyilən məsələdir. Orada onlar bu marşruta müvafiq statusun verilməsinin İrəvanın cənub əraziləri üzərində suverenliyini itirməsinə gətirib çıxaracağından ehtiyat edərək, “dəhliz” məntiqini qəti şəkildə rədd edirlər.

Danışıqlardakı bu çıxılmaz vəziyyətdən çıxmaq üçün iyulun 14-də ABŞ-nın Ankaradakı səfiri Tomas Barrak Amerikanın Ermənistanın Sünik bölgəsindəki 42 km-lik yolun Amerikanın özəl operatorunun idarə edə bilməsi üçün 100 il müddətinə ABŞ-a icarəyə verilməsi təklifini açıqlayıb. Onun sözlərinə görə, bu, hər iki tərəfin nəqliyyat marşrutunun təhlükəsizliyi və etibarlılığı ilə bağlı narahatlığını aradan qaldıracaq. Lakin Ermənistan bu təklifi rədd edib.

MEE danışıqlardan xəbərdar olan mənbələrə istinadla yazıb ki, Türkiyə də dəhlizi idarə etmək üçün öz şəxsi şirkətini təklif edir. Lakin İrəvan daha sonra yolun Naxçıvan hissəsində də işləyən bu şirkətdə israr etməyə başlasa da, Azərbaycan tərəfi bununla razılaşmayıb.

Avqustun 6-da “Joqovurd” qəzeti mənbələrə istinadla erməni tərəfinin “Sünik məsələsi” ilə bağlı Amerika təklifi ilə sənədə “dəhliz” ifadəsini daxil etmədən və səlahiyyətlər vermədən, lakin kənar nəzarət elementləri ilə razılaşması barədə yazıb.

Nəhayət, sülh müqaviləsinin tezliklə bağlanmasına mane olan başqa bir maneə Ermənistan konstitusiyasının preambulasında “Ermənistanın Dağlıq Qarabağa yenidən birləşdirilməsi” haqqında bəndin qeyd olunmasıdır. Bu ifadə Ermənistan SSR Ali Sovetinin və Dağlıq Qarabağ “parlamenti”nin 1 dekabr 1989-cu il tarixli birgə qərarı əsasında orada təsbit edilib. Azərbaycan hakimiyyətinin nöqteyi-nəzərindən bu, de-yure İrəvanın Azərbaycana qarşı ərazi iddialarını təsbit edir, ona görə də Bakı bu müddəanın əsas qanundan kənarda qalmasını istəyir. Paşinyan hökuməti də 2024-cü ilin avqustunda referendumun 2027-ci ilə təyin edilməsi ilə konstitusiya dəyişikliklərinə nail olmaq istəyindən danışıb.

Əliyevlə Paşinyan arasında sonuncu görüş iyulun 10-da Əbu-Dabidə baş tutub. Həmin danışıqlardan sonra tərəflər “nəticəyönümlü” dialoqun davam etdirilməsi barədə razılığa gəliblər. Ermənistan və Azərbaycan nümayəndələri 2024-cü ilin sentyabrında ABŞ-da görüşüblər, lakin ən yüksək səviyyədə deyil. ABŞ-nın o zamankı dövlət katibi Antoni Blinkenin vasitəçiliyi ilə Ermənistanın Xarici işlər naziri Ararat Mirzoyanla azərbaycanlı vəzifədaşı Ceyhun Bayramov arasında aparılan danışıqlar nəticəsiz başa çatıb.

Əliyevlə Paşinyan arasında Vaşinqtonda danışıqlar Trampın qlobal sülhməramlı siyasəti çərçivəsində aparılacaq. Erməni politoloq Conni Melikyan etiraf edir ki, bu yolla o, həm də Qafqazda siyasi xallar qazana bilər ki, bu da onun sonradan Nobel Sülh Mükafatını almaq şansını artıracaq.

Cənubi Qafqazda hərbi təhlükəsizlik üzrə ekspert Niyazi Niyazovun sözlərinə görə, danışıqlar zamanı tərəflər ilk olaraq Zəngəzur dəhlizi məsələsini, o cümlədən Amerikanın özəl operatorla bağlı təkliflərini müzakirə edəcəklər. Onun fikrincə, belə bir variant Ermənistan üçün bu problemin ən yaxşı həlli olardı.

"Azərbaycan tərəfi üçün bu marşrutun necə və kim tərəfindən idarə olunmasının, təhlükəsizliyinin təmin olunmasının heç bir fərqi yoxdur. Əsas odur ki, Azərbaycan mallarının və insanların Naxçıvana maneəsiz çıxışı təmin olunsun", - ekspert qeyd edir.

Moskva Cənubi Qafqazda eksklüziv oyunçu və Ermənistan-Azərbaycan danışıqlarında əsas moderator olmaqdan çıxsa da, regiondakı maraqlarını qoruyub saxlayır,- deyə digər ekspert Melikyan davam edir.

“Əvvəlcə Moskvanın vasitəçilik xidmətlərindən imtina edən və hazırda gücləndirilmiş geosiyasi mövqeyini və enerji bazarındakı təsirini amerikalılara verməyə çalışan Bakının siyasəti, şübhəsiz ki, Rusiyanın regiondakı mövqeyinin pisləşməsində rol oynayıb”, - o hesab edir.

Qafqaz İnstitutunun elmi işçisi Qrant Mikaelyan xatırladıb ki, 2020-ci ildə İkinci Qarabağ müharibəsi başa çatdıqdan sonra Rusiyanın Cənubi Qafqazda təsiri sürətlə azalmağa başlayıb. O vaxtdan bəri Bakı öz siyasətində getdikcə daha çox Ankaraya, bir qədər də Londona, İrəvan isə Brüssel, Paris və Vaşinqtona diqqət yetirir. Niyazovun fikrincə, xarici oyunçuların artan marağı fonunda belə, öz iqtisadiyyatını regionun həyatına sıx inteqrasiya etmək siyasətini davam etdirdikcə, Cənubi Qafqazda Rusiya amilinin əhəmiyyəti itməyəcək.

Eyni zamanda, “Vedomosti”yə müsahibə verən ekspertlər Ermənistanla Azərbaycan arasında Vaşinqtonda sülh müqaviləsinin bağlanması ehtimalını son dərəcə aşağı qiymətləndiriblər: tərəflər hələlik müqavilə layihəsi üzrə qalan mübahisəli məsələləri həll edə bilməyiblər.

Bununla belə, ekspertlər iki ölkənin sülh arzusundan danışacaq memorandum və ya bəyannamə imzalanacağını istisna etməyiblər.

Niyazovun sözlərinə görə, danışıqlardan sonra dövlət başçıları Bakı və İrəvan arasında 1990-cı illərin əvvəllərindən himayəsi altında Qarabağ münaqişəsinin həlli ilə bağlı danışıqlar aparan ATƏT-in Minsk qrupunun da buraxılmasını elan edə bilərlər.

Y. QACAR




Bölməyə aid digər xəbərlər