17:38 / 28-03-2024
Əməkdar artist vəfat edib
Türklərlə bağlı məxfi sənədlər üzə çıxır: hesabatda dəhşətli işgəncələrdən bəhs olunur - Fotolar
Tarix: 18-02-2020 13:23 | Bölmə: Slayd
Türklərlə bağlı məxfi sənədlər üzə çıxır: hesabatda dəhşətli işgəncələrdən bəhs olunur

Çindəki düşərgələrdə saxlanılan 100 minlərlə müsəlman uyğur türkünün gələcəyini müəyyən edən sənədlər ortaya çıxıb. 137 səhifəlik hesabatda insanların necə geydikləri, gün ərzində kimlərlə danışdıqları, qonşu və qohumları ilə əlaqələri haqda məlumatlar da öz əksini tapır.

Reyting.az
xəbər verir ki, bu məlumatları BBC ələ keçirib.

Çinin qərbindəki Sincanda 3 mindən çox şəxs ilə bağlı hesabatda bu insanların gündəlik həyat tərzləri, kimlərlə söhbət etdiklərinə dair ətraflı məlumatlar yer alıb.

Çin dövləti isə insanların şəxsi həyatına müdaxilə və onların yaşam hüquqlarını pozmaqla səhv bir iş görmədiyini, “terror və radikal qruplarla mübarizə apardığını” iddia edir.
Türklərlə bağlı məxfi sənədlər üzə çıxır: hesabatda dəhşətli işgəncələrdən bəhs olunur
Hesabatda qeyd olunur ki, ötən il Sincan bölgəsindən məlumat verən bir şəxsin yenidən risk edərək hesabatı sızdırması ilə reallıqlar - Çinin uyğur türklərinin başına açdığı oyunlara aydınlıq gətirilib.

Qeydlərdən birində əvvəllər Çin rəsmiləri tərəfindən jurnalistlərin aparıldığı və 311 nəfərin saxlanıldığı düşərgədə insanların keçmişləri, dini təmayülləri, yüzlərlə qohum və qonşuları, dostları ilə qurduqları əlaqələrə dair ətraflı məlumatlar yer alıb.

Düşərgədən ayrılan bəzi şəxslər haqqında yenidən kampa gətirilməsi və ya sərbəst buraxılmasına dair qərarlar da öz əksini tapıb. Məsələn, 598 saylı qərara əsasən, 38 yaşlı Helçem adlı qadın düşərgədən buraxıldıqdan illər sonra yenidən həbs edilib. Bunun səbəbi isə həmin xanımın illər əvvəl başına yaylıq bağlaması olub.

Məlumatlara görə, bəzi uyğur türkləri sadəcə, başlarını bağladıqları üçün saxlanılıblar.

Digər qeydlərdə pasport almaq üçün müvafiq orqana müraciət etdiyi üçün düşərgəyə gətirilən insanların olduğu da bildirilir. Pasport almaq və Sincan bölgəsindən çıxmaq istəyən uyğur türklərinə “radikal” ittihamı irəli sürülür.

Türklərlə bağlı məxfi sənədlər üzə çıxır: hesabatda dəhşətli işgəncələrdən bəhs olunur

Raportun 66 nömrəli qrafikində 34 yaşlı Memettohti adlı kişinin “praktikada riskli olmadığı” təqdirdə pasport almaq istədiyi üçün kampa qaytarıldığı bəlli olur.

28 yaşlı Nurmemetin kampa qaytarılmasına səbəb kimi internetdə hansısa linkə maraq göstərməsi və bilmədən xarici veb-səhifəyə daxil olmasıdır.

2017-ci ildə Çin düşərgələrə yerləşdirmə proqramına başlayıb, “kənd mərkəzli işçi qrupları” olaraq tanınan Çin Kommunist Partiyasına bağlı bəzi işçiləri uyğur cəmiyyəti ilə işləməyə qərar verib. Hər bir qrup uyğur türkü üçün təlimatlandırılıb. Qrup üzvləri onlara verilən uyğur türkü ailəsi ilə tanış olub, evlərinə gedib, günlük praktikaları, evdəki dini atmosferlə, evdə neçə dini kitabın olması ilə maraqlanıb və qeydlər götürüblər. Bu qeydlərdə qrupun görüşdüyü hər uyğur türkünün keçmişi, dua etməsi, daha əvvəl düşərgədə olub-olmaması, xaricə gedib-getməməsi kimi hallar təsvir edilib.

311 nəfərlik siyahıda hər kəsin ölkə xaricində yaşayan qohumunun olduğu bildirilir. Bu da, “potensial sədaqətsizliyin” isbatı kimi qəbul edilir və bu səbəbdən də onlar düşərgələrə göndərilir.

Qeydlərdə 65 yaşlı Yusif adlı şəxsin iki qızının 2014-2015-ci illərdə başına çadıra bağladığı, oğlunun isə İslam təhsili olduğu yazılır. Ailəsi ilə bağlı şübhələr səbəbindən Yusifin “düşərgədə təhsilini davam etdirməsinə” qərar verilir.

Türklərlə bağlı məxfi sənədlər üzə çıxır: hesabatda dəhşətli işgəncələrdən bəhs olunur

Ötən il Sincanda baş verənlərlə bağlı bu qeydlər Amsterdamda yaşayan uyğur türkü Asiya Abdulahebin əlinə keçir.

BBC-yə danışan Asiya Abdulaheb bu məlumatların doğru olduğuna əminliyini ifadə edir: “Bu bilgilər gerçək insanlar haqqındadır. Bu qeydlərdə insanların şəxsi həyatına dair informasiyalar var. Çin bu sənədləri ictimaiyyətə paylaşmazdı. Çin hökuməti bunu təkzib edə bilməz”.

Sürgündə yaşayan Asiya əlavə edir ki, Sincanda həbslər dalğası başlayandan sonra bu ölkədə yaşayan ailəsi ilə əlaqə saxlaya bilmir.

İngiltərənin “Financial Times” dərgisi isə bu qeydləri paylaşarkən uyğur türklərinin həbsə getməsinə səbəb olan qadağaları da paylaşıb. Həmin qadağalar bunlardır:

- Ailə planlanması şərtlərini pozmaq

- 26 həssas ölkədən birinə səfər etmək

- 2009-cu ildəki etirazlarda iştirak etmək

- Həccə getmək

- Həbs olunan şəxslə qohum olmaq

- İbadət üçün “qanundankənar” meydan tapmaq

- Məsciddəki kitabı alıb gizlincə evdə oxumaq

- Pasporta sahib olmaq

- Saqqallı olmaq

- Çin hökumətinin qadağan etdiyi saytlara daxil olmaq

- Qadağan olunan kitablara sahiblənmək

- 16 yaşından kiçik uşaqlara dini kitablar oxutmaq

- Məscidlərə pul vermək

- Yerli qanunlara itaətsizlik

- İctimaiyyətə açıq yerlərdə dua etmək

- Xaricdə yaşayan birini axtarmaq.




Bölməyə aid digər xəbərlər
{sape_links}{sape_article}