00:17 / 02-05-2024
Paşinyan: "Delimitasiya prosesi mümkün qədər tez aparılmalıdır"
00:07 / 02-05-2024
İyunda ardıcıl 5 gün iş olmayacaq
23:12 / 01-05-2024
Türkiyə hərbçisini ildırım vurub
20:09 / 01-05-2024
Sabiq baş mühasib: "134 mini icra başçısına vermişəm"
20:03 / 01-05-2024
Qubad İbadoğlu haqqında daha bir qərar verilib
18:59 / 01-05-2024
İlham Əliyev BMT Baş katibinin köməkçisini qəbul edib
18:06 / 01-05-2024
Keçmiş gömrük əməkdaşına hökm oxunub
17:58 / 01-05-2024
Yeni yaradılan "Həyat ağacı" ekoloji problemləri həll edəcək, insan ömrünü uzadacaq
17:39 / 01-05-2024
Səməd Seyidov: "Sözlərində nifrət nə qədər çox olarsa, bir o qədər siyasətçi kimi batacaqsan"
17:18 / 01-05-2024
İlham Əliyev VI Ümumdünya Mədəniyyətlərarası Dialoq Forumunda iştirak edib - Video - Fotolar (Yenilənib)
17:11 / 01-05-2024
Bir milyonluq mənimsəmə: daha bir qadın məhkəmə zalında həbs edilib
16:48 / 01-05-2024
Prokurorluq əməliyyat keçirib, vəzifəli şəxslər cinayət başında saxlanılıb - (Yenilənib)
16:42 / 01-05-2024
Milli Şuranın mitinq müraciətinə cavab verilib
16:24 / 01-05-2024
Prezident İlham Əliyev Zuhair Əlhartini ilə görüşüb - Yenilənib
16:12 / 01-05-2024
Jurnalistə daha bir vəzifə verilib
16:02 / 01-05-2024
Təhlükəsizlik əməkdaşları 16 yaşlı qızı zorlayaraq öldürüb
16:00 / 01-05-2024
“İpoteka haqqında” qanuna dəyişikliklər təsdiqlənib
15:52 / 01-05-2024
İlham Əliyev baş ravvini qəbul edib
15:33 / 01-05-2024
Prezident Şimali Qafqaz müftilərini qəbul edib - Fotolar
15:10 / 01-05-2024
İlham Əliyev TDT-yə üzv və müşahidəçi dövlətlərin dini rəhbərlərindən ibarət nümayəndə heyətini qəbul edib
14:59 / 01-05-2024
“Taliban” daha çox turist cəlb etmək istəyir
14:42 / 01-05-2024
Müdafiə nazirinin daha bir müavini istintaqa cəlb olunur
14:38 / 01-05-2024
Ceyhun Bayramov UNESCO rəsmisi ilə müzakirə aparıb
14:35 / 01-05-2024
Mərkəzi Bank: “Valyuta bazarında kəskin tələb artımı yoxdur”
14:29 / 01-05-2024
Gürcü deputatlar arasında dava düşüb
14:22 / 01-05-2024
Sülh və qlobal təhlükəsizlik - İsrafil Kərimov yazır
14:14 / 01-05-2024
Oğuzda silahlı şəxs saxlanılıb
14:03 / 01-05-2024
Gəlin və bəy də daxil olmaqla 80 nəfər xəstəxanaya aparılıb - Foto
13:46 / 01-05-2024
MN-də 143 milyonluq korrupsiya: "Azersun”dan 19.5 milyon manat geri alınıb”
10:09 / 27-04-2024
Marsdakı "hörümçək sürüsü"nün sirri açılıb - Fotolar
18:49 / 27-04-2024
Abşeronda qətl törədilib
22:50 / 27-04-2024
Şair-publisist Namiq Hacıheydərli vəfat edib
13:42 / 27-04-2024
ANAMA əməkdaşı Şuşada minaya düşüb
08:18 / 27-04-2024
"Bir qalanın sirri" Musiqili Teatrda açılacaq - Fotolar
22:39 / 27-04-2024
Yunanıstanın baş naziri Türkiyəyə səfərə hazırlaşır
11:59 / 27-04-2024
Dünyanın ilk süni enerji adası tikilir
14:39 / 27-04-2024
Prezident bir qrup sahibkarı təltif edib - Siyahı
08:08 / 28-04-2024
Azərbaycan cüdoçusu Avropa çempionu olub
09:27 / 27-04-2024
Britaniyanın lüks avtomobilləri Rusiyaya daşınır
14:17 / 29-04-2024
Füzuli şəhərinə növbəti köç karvanı yola salınıb - (Yenilənib) - Foto
İrandakı vəziyyət Azərbaycana necə təsir edə bilər?
Tarix: 07-07-2018 16:07 | Bölmə: Slayd
ABŞ İranı sıxır, Tramp Putini neytrallaşdırmağa çalışır, Tahran isə yeni müdafiə xətti qurmağa cəhd göstərir
ABŞ prezidenti Donald Tramp Yaxın Şərq və Şimali Koreya ilə bağlı radikal siyasətini ustalıqla İranın üzərində cəmləşdirir.
Reyting.az-ın məlumatına görə, iyulun 16-da Rusiya prezidenti Putinlə Helsinkidə görüşəcək Trampın bundan sonra İrana qarşı siyasəti daha da sərtləşə bilər.
Bir çox ekspertlərin iddiasına görə, Tramp Rusiyaya xüsusən Suriya məsələsində ciddi güzəşt edəcək. Amma bunun qarşılığında Putindən İranla bağlı ən azı neytral mövqedə durmasını istəyəcək.
Ekspertlərin fikirincə, belə olarsa, o zaman Tehran meydanda ciddi sıxıntıya məruz qalar və bu da Trampın İran siyasəstinin uğurla həyata keçirilməsinə vəsilə olar.
Sözsüz ki, rəsmi Tehran da bunu qulaqardı etmək fikrində deyil.
Tehran, Kreml və Pekin də daxil olmaqla 6 Avropa ölkəsinin liderlərinə müraciətində birgə görüş xahişini edib. Görünür, Tehran dünya siyasətinə yön verən 6 ölkə ilə anlaşaraq ABŞ-ın qarşısında duruş gətirməyi hesablayır.
Tramp isə durmadan İrana qarşı yeni-yeni təzyiq vasitələrini işə salır. O, dünya ölkələrinə səslənərək, İrandan neft almamağı tələb edir. Maraqlıdır ki, onun bu tələbinə yalnız iki dövlət rədd cavabı verib: Türkiyə və Hindistan.
Yəqin elə buna görədir ki, ABŞ İran neftinə sanksiya tətbiq etməyə hazırlaşır və Tehranın tərəfdaşlarını növbəti sanksiyalarla hədələyir. Buna cavab olaraq İran Hörmüz bağazını bağlaya biləcəyini bəyan edir.
Qeyd etdiyimiz kimi, Birləşmiş Ştatların İranla nüvə sazişindən çıxmasından sonra Tehran bu məsələdə ABŞ-ın mövqeyini bölüşməyən və anti-İran sanksiyalarına qarşı çıxan Avropa ölkələrinin dəstəyini qazanmağa çalışır.
Buna görə də ABŞ-la onun müttəfiqləri arasında dərinləşən fikir ayrılıqları fonunda İran prezidenti Həsən Ruhani Avropa turnesinə çıxıb.
Xatırladaq ki, Ruhaninin Avropa turnesi iki günlük İsveçrə səfəri ilə başladı. Həmin ərəfədə ABŞ Dövlət Departamenti bəyan etdi ki, Vaşinqton sanksiya tətbiq edərək İranın neft gəlirlərini sıfıra endirməyi düşünür. Ağ Ev isə xəbərdarlıq etdi ki, İranla əməkdaşlığı saxlayan ölkələr də sanksiyaya məruz qala bilər.
Ruhani bu ultimatumu cavabsız qoymadı. İsveçrə prezidenti Alen Berse ilə birgə keçirdiyi mətbuat konfransında bildirdi ki, elan edilən neft embarqosu qeyri-real ideyadır. Çünki onu hətta ABŞ-ın öz müttəfiqləri belə, dəstəkləmir:
“Fikrimcə, bəzi ABŞ rəsmilərinin İranın neft ixracını sıfıra endirməklə bağlı arzuları boş söhbətdən başqa bir şey deyil”.
Ruhani bildirdi ki, ABŞ-ın İrandan neft ixracını məhdudlaşdırmaq cəhdləri bütün Yaxın Şərqdə neft sənayesinə və Avropa Birliyinin enerji qaynaqlarına təhdid yaradır. İran lideri onu da əlavə etdi ki, ölkəsinin maraqları razılaşmanı imzalayan ölkələr tərəfindən qorunduqca, Tehran 2015-ci il nüvə sazişində qalacaq.
İsveçrə prezidenti isə qeyd etdi ki, ABŞ-ın sazişdən çıxması İranın nüvə böhranının tənzimlənməsinə dair əldə olunan razılaşmanın gələcəyini təhdid edir.
İran və İsveçrə quruda sərnişin və yükdaşıma sahəsində əməkdaşlığa dair saziş də imzaladı.
Həsən Ruhani iyulun 1-də başlayan Avstriya səfərində də dəstək gördü. Vyanada təmtəraqlı mərasimlə qarşılanan Ruhani prezident Aleksandr Van der Bellenlə görüşdü. İranla nüvəsazişini ciddi diplomatik nailiyyət adlandıran Avstriya lideri Tehrana qarşı sanksiyaları beynəlxalq hüququn pozulması kimi qiymətləndirdi.
Van der Bellen bildirdi ki, Avstriya və Avropa Birliyi İranla iqtisadi münasibətləri inkişaf etdirməyin tərəfdarıdır.
Bu arada, iyulun 1-dən Avropa Birliyi Şurasına sədrlik Avstriyaya keçib. Avropa Birliyinə üzv olduğu 1995-ci ildən bu yana Avstriya üçüncü dəfədir ki, AB Şurasına sədrlik edir. Avstriya 1998 və 2006-cı illərdə də Şuranın sədri olub.
Yuxarıda da qeyd etdiyimiz kimi, İran bəyan edib ki, ABŞ Tehrana qarşı sanksiyaları bərpa etsə və neft ixracına qadağa qoysa, Hörmüz boğazından neft daşınmasını bloklayacaq. Dünya neftinin 20 faizi isə bu boğaz vasitəsilə daşınır.
OPEK+ üzvləri qiymətləri stabilləşdirmək üçün hasilatın artırılmasına qərar veriblər. Bununla belə, “Brent” markalı neftin qiyməti bahalaşmaqda davam edir. İyulun 5-də bir barrelin qiyməti 78 dollar olub. Halbuki OPEK+ üzvlərinin məlum qərarından əvvəl – iyunun 19-da qiymət 74 dollar idi.
Neftlə yanaşı, bir neçə həftədir benzinin də qiymətində artım olub. Bu artım ABŞ prezidentinin sərt etirazı ilə qarşılanıb.
Tramp “Twitter” hesabında qeyd edib ki, OPEK ölkələri benzinin qiymətinin azaldılması üçün kifayət qədər səy göstərmirlər.
“Qiymətləri dərhal endirin”, – deyə ABŞ lideri çağırış edib. Tram, eyni zamanda Səudiyyə kralı ilə telefonda danışaraq, onları əzəli düşməni İrana qarşı iqtisadi həmləyə çağırıb. Daha dəqiqi, o, Səudiyyə Kralından OPEC-in gündəlik 1 milyon barel neft hasilatı haqda qərarına məhəl qoymadan hasilatı 2 milyona çatdırmağı istəyib. Diqqətçəkən odur ki, kral ABŞ prezidetninin bu xahişinə dərhal müsbət reaksiya verib.
Bunu da Tramın özü bəyan edib: “Krala dedim ki, neftin qiyməti çox yükəskdir, hasilatı buna görə 2 milyona qaldırın. Ona da razılşadı”.
Hadisələrin belə cərəyan etdiyi bir məqamda İran həm ölkə daxilində, həm də xaricində ABŞ-a qarşı dirənməyin yollarını arayır. İran pulunun kəskin devalvasiyası ölkədə iqtisadi durumu daha da çətinlşdirməklə yanaşı, həm də milyonlarla insanın “qanını qaynadır”. Bir yandan da, Trampın basqıları İranın neft bazarını da iflic edib. Təkcə may ayı ərzində İranın neft ixracı 300 min barel aşağı düşüb. Üstəlik, Çin İrandan 1 milyon barel neft alsa da, bunu azaldıb 600 min etdi. Cənubi Koreya İrandan sutkalıq 500 min barel neft alırdı, indi 250 min barel alır. Bir sözlə, İrandan neft alan ölkələr alış payını azaldıb. Sözsüz ki, hər müştəri bir az azaldanda İranın neft satışı da azalır. Bu da İranın gəlirinin azalması deməkdir.
Yada salın, ilin əvvəlində İranda nə baş verib? Rialın qiyməti 30 mindən 87 minə qalxıb, bir azdan 100 mini keçəcək. Bu, kəskin devalvasiyadır. Üstəlik, ölkə daxilində mal qıtlığı hiss edilir. Ölkədən kapital axını dəhşətli dərəcədə güclənib. İnsanlar əlində olan pulları Türkiyə, Gürcüstan və Azərbaycanda daşınmaz əmlaka yatırırlar ki, pulları batmasın. Kapitalın İrandan necə çıxarılması sualına isə sadə cavab var: kapital sərhəd tanımır. Rüşvətini verib, pullarını çıxarırlar.
Bu və ya digər məqamlar yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, rəsmi Tehranın ən çox narahat olduğu məsələdir. Yəni Tehran ABŞ-ı İsrailin dostu və s. məsələlərdə ittiham edərək, xalqı indiyə qədər dirənişə səfərbər edə bilirdisə, indi aclıq sınağı ilə bu səfərbərliyi necə edəcəyi sual doğurur. Təsadüfi deyil ki, çalxalanan İranın hər an “partlaya” biləcəyi qorxusu rəsmi Tehranı hazırda ən çox qayğılandıran məsələdir.
Bunu prezident Ruhani də son çıxışlarının hər birində dolayısı ilə etiraf edir, bundan daha çox narahat olduqlarını gizlətmirdi.
Bəs İran qarışarsa, bu, Azərbaycana necə təsir edə bilər?
İqtisadçı-ekspert İlham Şaban deyir ki, əgər qonşunun vəziyyəti yaxşıdırsa, deməli, ətraf dövlətlər üçün də narahatlıq yoxdur. Qonşunun vəziyyətinin pis olması qeyri-stabilliyə aparan yoldur:
“Biz onu müşahidə edirik ki, iranlı turistlərin Azərbaycana səfərləri azalır. Çünki pul yoxdur və ya pula qənaət edirlər. Bu, birmənalıdır. Nə qədər ki, beynəlxalq sanksiyalar İranın üzərindədir, deməli, alış-veriş məsələləri yenidən çətinləşəcək. Məsələn, 2016-cı ildə Azərbaycanla İran arasında ticarət dövriyyəsi 125 milyon dollara qədər azalıb. Ancaq pik vaxtı bu rəqəm 560 milyon dollar idi. Deməli, sanksiyalar öz təsirini göstərir. 2017-ci ildə isə ticarət dövriyyəsi 260 milyon dollara qədər artdı. Yəni yumşalma mövcud idi, ABŞ-İran arasında münasibətlər tədricən düzəlirdi. İndi vəziyyət yenidən kəskinləşdi, sanksiyalar işə salındı. Bu amil də bizim ticarət dövriyyəmizin azalmasına gətirib çıxarıb”.
Digər ekspertlər İrana qarşı təzyiqlərin artacağı, orada iqtisadi vəziyyətin daha da psiləşəcəyi təqdirdə, İranla Azərbaycan arasında yükdaşımalar, nəqliyyat və sair sahələrdə də ciddi sıxıntıların olacağını deyirlər.
Sonda xatırladaq ki, İranın nüvə proqramı üzrə Hərtərəfli Birgə Fəaliyyət Planı 2015-ci ilin iyul ayında İran və “Altılıq ölkələri” – Almaniya, Böyük Britaniya, Fransa, Çin, Rusiya və ABŞ arasında qəbul edilib. İyulun 20-də plan BMT Təhlükəsizlik Şurası tərəfindən təsdiqlənib. Razılaşmaya əsasən, İran nüvə silahının əldə edilməsindən imtina edir, qarşılığında isə sanksiyalar tədricən ləğv olunur.
2017-ci ildə ABŞ prezidenti Donald Tramp İranla bağlı yeni strategiyanı elan edib. Tramp İranı terrorun maliyyələşdirilməsində ittiham edərək, rəsmi Tehranın nüvə razılaşmasının müddəalarını pozduğunu deyib.
Vaşinqton 12 tələb irəli sürərək onların icra olunacağı təqdirdə İranla yenidən dialoq qura biləcəyini bəyan edib.
Bu şərtlərə görə, İran özünün hərbi və nüvə proqramı üzrə apardığı fəaliyyətinin bütün detallarını Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyinin ixtiyarına verməli, agentlik müfəttişlərinin istənilən vaxtda hərbi və nüvə təsisatlarına baxış keçirməsinə şərait yaratmalıdır.
İran uranın zənginləşdirilməsi üzrə fəaliyyətini dayandırmalı, heç vaxt pluton emalı ilə məşğul olmamalı, ağır su təsisatlarını qapatmalıdır.
İran nüvə başlıqları daşımağa qadir olan ballistik raketlərin istehsalını dayandırmalı, nüvə silahı istehsalı üzrə apardığı əvvəlki proqramların məzmununu açıqlamalı, terrorizmə, o cümlədən də “Həmas”, “Hizbullah” və “İslam cihadı” kimi terrorçu qruplaşmalara dəstəyinə son qoymalıdır.
İran bölgədə, xüsusən də Yəməndəki şiə yaraqlılarına dəstəyini dayandırmalı, öz hərbi hissələrini Suriyadan çıxarmalı, Əfqanistanda “Taliban”a və digər terrorçu qruplaşmalara dəstəyindən əl çəkməlidir.
İran “Əl-Qaidə” terror təşkilatının rəhbərlərinə və onun komandirlərinə ev sahibliyi etməkdən əl çəkməli, region ölkələrinə, o cümlədən də öz qonşularına qarşı təhdid siyasətinə son qoymalıdır.
İran həmçinin bu ölkədə həbsdə saxladığı bütün Amerika vətəndaşlarını azadlığa buraxmalı, kiberhücumlarını dayandırmalıdır.
Eyni zamanda, ABŞ-ın regiondakı əsas müttəfiqləri olan İsrail, Birləşmiş Ərəb Əmirliyi və Səudiyyə Ərəbistanının ünvanına bütün təhdidləri dayandırmalıdır.
Bu arada, iyulun 6-da İranın və nüvə sazişində iştiraklarını davam etdirən 5 ölkənin – Britaniya, Fransa, Rusiya, Almaniya və Çinin xarici işlər nazirləri Vyanada görüşəcək və nüvə sazişini qoruyub saxlamağın yollarını müzakirə edəcəklər.
Reyting.az
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 07-07-2018 16:07 | Bölmə: Slayd
ABŞ İranı sıxır, Tramp Putini neytrallaşdırmağa çalışır, Tahran isə yeni müdafiə xətti qurmağa cəhd göstərir
ABŞ prezidenti Donald Tramp Yaxın Şərq və Şimali Koreya ilə bağlı radikal siyasətini ustalıqla İranın üzərində cəmləşdirir.
Reyting.az-ın məlumatına görə, iyulun 16-da Rusiya prezidenti Putinlə Helsinkidə görüşəcək Trampın bundan sonra İrana qarşı siyasəti daha da sərtləşə bilər.
Bir çox ekspertlərin iddiasına görə, Tramp Rusiyaya xüsusən Suriya məsələsində ciddi güzəşt edəcək. Amma bunun qarşılığında Putindən İranla bağlı ən azı neytral mövqedə durmasını istəyəcək.
Ekspertlərin fikirincə, belə olarsa, o zaman Tehran meydanda ciddi sıxıntıya məruz qalar və bu da Trampın İran siyasəstinin uğurla həyata keçirilməsinə vəsilə olar.
Sözsüz ki, rəsmi Tehran da bunu qulaqardı etmək fikrində deyil.
Tehran, Kreml və Pekin də daxil olmaqla 6 Avropa ölkəsinin liderlərinə müraciətində birgə görüş xahişini edib. Görünür, Tehran dünya siyasətinə yön verən 6 ölkə ilə anlaşaraq ABŞ-ın qarşısında duruş gətirməyi hesablayır.
Tramp isə durmadan İrana qarşı yeni-yeni təzyiq vasitələrini işə salır. O, dünya ölkələrinə səslənərək, İrandan neft almamağı tələb edir. Maraqlıdır ki, onun bu tələbinə yalnız iki dövlət rədd cavabı verib: Türkiyə və Hindistan.
Yəqin elə buna görədir ki, ABŞ İran neftinə sanksiya tətbiq etməyə hazırlaşır və Tehranın tərəfdaşlarını növbəti sanksiyalarla hədələyir. Buna cavab olaraq İran Hörmüz bağazını bağlaya biləcəyini bəyan edir.
Qeyd etdiyimiz kimi, Birləşmiş Ştatların İranla nüvə sazişindən çıxmasından sonra Tehran bu məsələdə ABŞ-ın mövqeyini bölüşməyən və anti-İran sanksiyalarına qarşı çıxan Avropa ölkələrinin dəstəyini qazanmağa çalışır.
Buna görə də ABŞ-la onun müttəfiqləri arasında dərinləşən fikir ayrılıqları fonunda İran prezidenti Həsən Ruhani Avropa turnesinə çıxıb.
Xatırladaq ki, Ruhaninin Avropa turnesi iki günlük İsveçrə səfəri ilə başladı. Həmin ərəfədə ABŞ Dövlət Departamenti bəyan etdi ki, Vaşinqton sanksiya tətbiq edərək İranın neft gəlirlərini sıfıra endirməyi düşünür. Ağ Ev isə xəbərdarlıq etdi ki, İranla əməkdaşlığı saxlayan ölkələr də sanksiyaya məruz qala bilər.
Ruhani bu ultimatumu cavabsız qoymadı. İsveçrə prezidenti Alen Berse ilə birgə keçirdiyi mətbuat konfransında bildirdi ki, elan edilən neft embarqosu qeyri-real ideyadır. Çünki onu hətta ABŞ-ın öz müttəfiqləri belə, dəstəkləmir:
“Fikrimcə, bəzi ABŞ rəsmilərinin İranın neft ixracını sıfıra endirməklə bağlı arzuları boş söhbətdən başqa bir şey deyil”.
Ruhani bildirdi ki, ABŞ-ın İrandan neft ixracını məhdudlaşdırmaq cəhdləri bütün Yaxın Şərqdə neft sənayesinə və Avropa Birliyinin enerji qaynaqlarına təhdid yaradır. İran lideri onu da əlavə etdi ki, ölkəsinin maraqları razılaşmanı imzalayan ölkələr tərəfindən qorunduqca, Tehran 2015-ci il nüvə sazişində qalacaq.
İsveçrə prezidenti isə qeyd etdi ki, ABŞ-ın sazişdən çıxması İranın nüvə böhranının tənzimlənməsinə dair əldə olunan razılaşmanın gələcəyini təhdid edir.
İran və İsveçrə quruda sərnişin və yükdaşıma sahəsində əməkdaşlığa dair saziş də imzaladı.
Həsən Ruhani iyulun 1-də başlayan Avstriya səfərində də dəstək gördü. Vyanada təmtəraqlı mərasimlə qarşılanan Ruhani prezident Aleksandr Van der Bellenlə görüşdü. İranla nüvəsazişini ciddi diplomatik nailiyyət adlandıran Avstriya lideri Tehrana qarşı sanksiyaları beynəlxalq hüququn pozulması kimi qiymətləndirdi.
Van der Bellen bildirdi ki, Avstriya və Avropa Birliyi İranla iqtisadi münasibətləri inkişaf etdirməyin tərəfdarıdır.
Bu arada, iyulun 1-dən Avropa Birliyi Şurasına sədrlik Avstriyaya keçib. Avropa Birliyinə üzv olduğu 1995-ci ildən bu yana Avstriya üçüncü dəfədir ki, AB Şurasına sədrlik edir. Avstriya 1998 və 2006-cı illərdə də Şuranın sədri olub.
Yuxarıda da qeyd etdiyimiz kimi, İran bəyan edib ki, ABŞ Tehrana qarşı sanksiyaları bərpa etsə və neft ixracına qadağa qoysa, Hörmüz boğazından neft daşınmasını bloklayacaq. Dünya neftinin 20 faizi isə bu boğaz vasitəsilə daşınır.
OPEK+ üzvləri qiymətləri stabilləşdirmək üçün hasilatın artırılmasına qərar veriblər. Bununla belə, “Brent” markalı neftin qiyməti bahalaşmaqda davam edir. İyulun 5-də bir barrelin qiyməti 78 dollar olub. Halbuki OPEK+ üzvlərinin məlum qərarından əvvəl – iyunun 19-da qiymət 74 dollar idi.
Neftlə yanaşı, bir neçə həftədir benzinin də qiymətində artım olub. Bu artım ABŞ prezidentinin sərt etirazı ilə qarşılanıb.
Tramp “Twitter” hesabında qeyd edib ki, OPEK ölkələri benzinin qiymətinin azaldılması üçün kifayət qədər səy göstərmirlər.
“Qiymətləri dərhal endirin”, – deyə ABŞ lideri çağırış edib. Tram, eyni zamanda Səudiyyə kralı ilə telefonda danışaraq, onları əzəli düşməni İrana qarşı iqtisadi həmləyə çağırıb. Daha dəqiqi, o, Səudiyyə Kralından OPEC-in gündəlik 1 milyon barel neft hasilatı haqda qərarına məhəl qoymadan hasilatı 2 milyona çatdırmağı istəyib. Diqqətçəkən odur ki, kral ABŞ prezidetninin bu xahişinə dərhal müsbət reaksiya verib.
Bunu da Tramın özü bəyan edib: “Krala dedim ki, neftin qiyməti çox yükəskdir, hasilatı buna görə 2 milyona qaldırın. Ona da razılşadı”.
Hadisələrin belə cərəyan etdiyi bir məqamda İran həm ölkə daxilində, həm də xaricində ABŞ-a qarşı dirənməyin yollarını arayır. İran pulunun kəskin devalvasiyası ölkədə iqtisadi durumu daha da çətinlşdirməklə yanaşı, həm də milyonlarla insanın “qanını qaynadır”. Bir yandan da, Trampın basqıları İranın neft bazarını da iflic edib. Təkcə may ayı ərzində İranın neft ixracı 300 min barel aşağı düşüb. Üstəlik, Çin İrandan 1 milyon barel neft alsa da, bunu azaldıb 600 min etdi. Cənubi Koreya İrandan sutkalıq 500 min barel neft alırdı, indi 250 min barel alır. Bir sözlə, İrandan neft alan ölkələr alış payını azaldıb. Sözsüz ki, hər müştəri bir az azaldanda İranın neft satışı da azalır. Bu da İranın gəlirinin azalması deməkdir.
Yada salın, ilin əvvəlində İranda nə baş verib? Rialın qiyməti 30 mindən 87 minə qalxıb, bir azdan 100 mini keçəcək. Bu, kəskin devalvasiyadır. Üstəlik, ölkə daxilində mal qıtlığı hiss edilir. Ölkədən kapital axını dəhşətli dərəcədə güclənib. İnsanlar əlində olan pulları Türkiyə, Gürcüstan və Azərbaycanda daşınmaz əmlaka yatırırlar ki, pulları batmasın. Kapitalın İrandan necə çıxarılması sualına isə sadə cavab var: kapital sərhəd tanımır. Rüşvətini verib, pullarını çıxarırlar.
Bu və ya digər məqamlar yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, rəsmi Tehranın ən çox narahat olduğu məsələdir. Yəni Tehran ABŞ-ı İsrailin dostu və s. məsələlərdə ittiham edərək, xalqı indiyə qədər dirənişə səfərbər edə bilirdisə, indi aclıq sınağı ilə bu səfərbərliyi necə edəcəyi sual doğurur. Təsadüfi deyil ki, çalxalanan İranın hər an “partlaya” biləcəyi qorxusu rəsmi Tehranı hazırda ən çox qayğılandıran məsələdir.
Bunu prezident Ruhani də son çıxışlarının hər birində dolayısı ilə etiraf edir, bundan daha çox narahat olduqlarını gizlətmirdi.
Bəs İran qarışarsa, bu, Azərbaycana necə təsir edə bilər?
İqtisadçı-ekspert İlham Şaban deyir ki, əgər qonşunun vəziyyəti yaxşıdırsa, deməli, ətraf dövlətlər üçün də narahatlıq yoxdur. Qonşunun vəziyyətinin pis olması qeyri-stabilliyə aparan yoldur:
“Biz onu müşahidə edirik ki, iranlı turistlərin Azərbaycana səfərləri azalır. Çünki pul yoxdur və ya pula qənaət edirlər. Bu, birmənalıdır. Nə qədər ki, beynəlxalq sanksiyalar İranın üzərindədir, deməli, alış-veriş məsələləri yenidən çətinləşəcək. Məsələn, 2016-cı ildə Azərbaycanla İran arasında ticarət dövriyyəsi 125 milyon dollara qədər azalıb. Ancaq pik vaxtı bu rəqəm 560 milyon dollar idi. Deməli, sanksiyalar öz təsirini göstərir. 2017-ci ildə isə ticarət dövriyyəsi 260 milyon dollara qədər artdı. Yəni yumşalma mövcud idi, ABŞ-İran arasında münasibətlər tədricən düzəlirdi. İndi vəziyyət yenidən kəskinləşdi, sanksiyalar işə salındı. Bu amil də bizim ticarət dövriyyəmizin azalmasına gətirib çıxarıb”.
Digər ekspertlər İrana qarşı təzyiqlərin artacağı, orada iqtisadi vəziyyətin daha da psiləşəcəyi təqdirdə, İranla Azərbaycan arasında yükdaşımalar, nəqliyyat və sair sahələrdə də ciddi sıxıntıların olacağını deyirlər.
Sonda xatırladaq ki, İranın nüvə proqramı üzrə Hərtərəfli Birgə Fəaliyyət Planı 2015-ci ilin iyul ayında İran və “Altılıq ölkələri” – Almaniya, Böyük Britaniya, Fransa, Çin, Rusiya və ABŞ arasında qəbul edilib. İyulun 20-də plan BMT Təhlükəsizlik Şurası tərəfindən təsdiqlənib. Razılaşmaya əsasən, İran nüvə silahının əldə edilməsindən imtina edir, qarşılığında isə sanksiyalar tədricən ləğv olunur.
2017-ci ildə ABŞ prezidenti Donald Tramp İranla bağlı yeni strategiyanı elan edib. Tramp İranı terrorun maliyyələşdirilməsində ittiham edərək, rəsmi Tehranın nüvə razılaşmasının müddəalarını pozduğunu deyib.
Vaşinqton 12 tələb irəli sürərək onların icra olunacağı təqdirdə İranla yenidən dialoq qura biləcəyini bəyan edib.
Bu şərtlərə görə, İran özünün hərbi və nüvə proqramı üzrə apardığı fəaliyyətinin bütün detallarını Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyinin ixtiyarına verməli, agentlik müfəttişlərinin istənilən vaxtda hərbi və nüvə təsisatlarına baxış keçirməsinə şərait yaratmalıdır.
İran uranın zənginləşdirilməsi üzrə fəaliyyətini dayandırmalı, heç vaxt pluton emalı ilə məşğul olmamalı, ağır su təsisatlarını qapatmalıdır.
İran nüvə başlıqları daşımağa qadir olan ballistik raketlərin istehsalını dayandırmalı, nüvə silahı istehsalı üzrə apardığı əvvəlki proqramların məzmununu açıqlamalı, terrorizmə, o cümlədən də “Həmas”, “Hizbullah” və “İslam cihadı” kimi terrorçu qruplaşmalara dəstəyinə son qoymalıdır.
İran bölgədə, xüsusən də Yəməndəki şiə yaraqlılarına dəstəyini dayandırmalı, öz hərbi hissələrini Suriyadan çıxarmalı, Əfqanistanda “Taliban”a və digər terrorçu qruplaşmalara dəstəyindən əl çəkməlidir.
İran “Əl-Qaidə” terror təşkilatının rəhbərlərinə və onun komandirlərinə ev sahibliyi etməkdən əl çəkməli, region ölkələrinə, o cümlədən də öz qonşularına qarşı təhdid siyasətinə son qoymalıdır.
İran həmçinin bu ölkədə həbsdə saxladığı bütün Amerika vətəndaşlarını azadlığa buraxmalı, kiberhücumlarını dayandırmalıdır.
Eyni zamanda, ABŞ-ın regiondakı əsas müttəfiqləri olan İsrail, Birləşmiş Ərəb Əmirliyi və Səudiyyə Ərəbistanının ünvanına bütün təhdidləri dayandırmalıdır.
Bu arada, iyulun 6-da İranın və nüvə sazişində iştiraklarını davam etdirən 5 ölkənin – Britaniya, Fransa, Rusiya, Almaniya və Çinin xarici işlər nazirləri Vyanada görüşəcək və nüvə sazişini qoruyub saxlamağın yollarını müzakirə edəcəklər.
Reyting.az
Bölməyə aid digər xəbərlər
Dünən, 17:18
İlham Əliyev VI Ümumdünya Mədəniyyətlərarası Dialoq Forumunda iştirak edib - Video - Fotolar (Yenilənib)
Dünən, 16:48
Prokurorluq əməliyyat keçirib, vəzifəli şəxslər cinayət başında saxlanılıb - (Yenilənib)
Dünən, 08:19
Birinci siniflərə sənəd qəbulu başlayır
Dünən, 07:28
ÜST xəbərdarlıq edir: humanitar fəlakət yaxınlaşır!
30-04-2024, 22:42
Magistraturalara qəbul imtahanının nəticələri açıqlanıb
30-04-2024, 12:02
Çin İranın ətəyini buraxmayacaq - Pekin niyə Tehranın tərəfini tutur?
29-04-2024, 18:12
Azərbaycanla Ermənistan arasında 35 sərhəd dirəyi quraşdırılıb
29-04-2024, 16:12
Türkiyənin NATO ilə bağlı qərarı 32 dövlətə çatdırılıb
29-04-2024, 15:55
İsa Qəmbər Müsavat başqanı postuna namizəd olub
29-04-2024, 12:54
Prezident iki nazir müavini təyin edib
29-04-2024, 11:46
Qərb Tiflisi Rusiyaya görə cəzalandırır
29-04-2024, 09:22
Ermənistanın Azərbaycana hərbi təcavüzü nəticəsində itkin düşənlərin yeni sayı açıqlanıb - Foto
29-04-2024, 07:57
Tbilisiyə xüsusi təyinatlı qüvvə yeridilib
28-04-2024, 23:14
Antoni Blinken İlham Əliyevə zəng edib
28-04-2024, 18:14
"Boinq" kosmosa uçacaq - Fotolar
28-04-2024, 17:52
Türkiyə səmasında insanabənzər cismlər peyda olub
28-04-2024, 17:21
Sədərəkdə sursat partlayıb: iki nəfər həlak olub
27-04-2024, 10:09
Marsdakı "hörümçək sürüsü"nün sirri açılıb - Fotolar
26-04-2024, 20:58
İlham Əliyevlə Olaf Şolts birgə mətbuat konfransı keçiriblər
26-04-2024, 18:36
Blinken Pekində Çini hədələyib
26-04-2024, 18:15
Azərbaycanla Ermənistan arasında sərhəddə koordinatlar dəqiqləşdirilir
26-04-2024, 13:21
Tehran-Tel-Əviv qarşıdurmasının növbəti dayanacağı haradadır?
26-04-2024, 13:07
Füzuli şəhərinə növbəti köç karvanı gedib - (Yenilənib)
26-04-2024, 12:29
Kosmik Stansiyada tapılan təhlükəli bakteriyalar insanlar üçün əhəmiyyətli ola bilər
26-04-2024, 11:46
Ukraynaya qarşı savaş Kremldəki kabinetlərə keçir - Politoloq
26-04-2024, 11:21
Ağdamdakı Türkiyə-Rusiya Birgə Monitorinq Mərkəzi fəaliyyətini dayandırıb - Fotolar
25-04-2024, 20:26
İran-İsrail qarşıdurması: ilk raund daha təhlükəli mərhələyə keçə bilər
25-04-2024, 19:45
Dünyada 282 milyon insan acdır - BMT
25-04-2024, 19:17
Rusiya Polşada yaradılacaq nüvə obyektlərinə hücum edəcək
25-04-2024, 18:09
Azərbaycan-Ermənistan sərhədində 20 sərhəd dirəyi quraşdırılıb
25-04-2024, 17:46
Dünyada iqlim böhranı başlayır
25-04-2024, 17:08
İlham Əliyevlə Qırğızıstan prezidenti Füzuli və Ağdamda olublar - (Yenilənib) - Fotolar
25-04-2024, 14:43
Malıbəylidə kütləvi məzarlıq aşkarlanıb - Fotolar
25-04-2024, 11:59
Naxçıvanın baş naziri vəzifədən azad olunub - Təyinat
24-04-2024, 19:29
İran qoşunları Suriyanı tərk edir
24-04-2024, 16:56
Rus ordusu daha bir yaşayış məntəqəsini ələ keçirib
24-04-2024, 16:30
Avropa qeyri-adi vəziyyətlə üzləşib
24-04-2024, 13:21
Azərbaycanda Rusiya əleyhinə ikinci cəbhə olmayacaq
24-04-2024, 09:07
Ukraynanın şərqinə genişmiqyaslı hücum gözlənilir
23-04-2024, 14:10
Füzuli şəhərinə növbəti köç karvanı yola salınıb - (Yenilənib)