00:39 / 25-06-2025
NATO: Ukraynada 250 min rus hərbçisi həlak olub
00:29 / 25-06-2025
Orban: Dörd ölkə Zelenskini NATO sammitində görmək istəmir
00:17 / 25-06-2025
İranın nüvə proqramını məhv edə bilməyiblər
00:03 / 25-06-2025
16 yaşlı qızı qaçıran axund işdən çıxarılıb
19:40 / 24-06-2025
“Qərbi Azərbaycan İrsi” kitabının təqdimatı olub - Fotolar
19:25 / 24-06-2025
Milyarderin övladını "ChatGPT" tərbiyə edir
19:17 / 24-06-2025
Vardanyan yenidən hakim qarşısına çıxarılıb - Fotolar
19:09 / 24-06-2025
İqtisadi Şuranın iclası keçirilib, aidiyyəti qurumlara müvafiq tapşırıqlar verilib
18:01 / 24-06-2025
Qadın sərnişinlərə əxlaqsızlıq edən taksi sürücüsü saxlanılıb
17:50 / 24-06-2025
Abşeronda küçə iti nənə və nəvəyə hücum edib
17:45 / 24-06-2025
Tramp: "Ümid edirəm ki, Rusiya ilə sövdələşə biləcəyik"
17:25 / 24-06-2025
Azərbaycanla Çin arasında viza ləğvi nə vaxtdan qüvvəyə minir? - Açıqlama
17:04 / 24-06-2025
Jurnalistlərin həbs müddəti uzadılıb
17:03 / 24-06-2025
Böyük Qayıdış Proqramı: yeni alt işçi qrupları yaradılıb
16:59 / 24-06-2025
Rəsmi Bakı: "İsrail və İran arasında atəşkəsi alqışlayırıq"
16:26 / 24-06-2025
Tramp İran və İsrail arasında vasitəçiliyi necə edib?
16:19 / 24-06-2025
Qəzzada daha 84 fələstinli həyatını itirib
16:09 / 24-06-2025
İsazadə: “Əməliyyatlar İranın nüvə texnologiyasının durumundan asılı olacaq”
16:02 / 24-06-2025
Polis əməliyyatı: 175 kq narkotik vasitə dövriyyədən çıxarılıb
15:50 / 24-06-2025
Atəşkəs pozulub - İsrail İrana zərbə endirib
15:28 / 24-06-2025
Xaricdən Azərbaycana köçürülmək istəyən tələbələrə əlavə şans verilib
15:05 / 24-06-2025
Dövlət informasiya ehtiyatları və sistemləri barədə qərar qəbul olunub
14:56 / 24-06-2025
Azərbaycan ilk dəfə BMT-nin Bürosuna sədr seçilib
14:50 / 24-06-2025
Fransanın müstəmləkəçilik siyasəti müzakirə olunacaq
14:42 / 24-06-2025
Beş ölkə Rusiyanın işğalından qorunmaq üçün milyonlarla mina basdıracaq
14:24 / 24-06-2025
QHT-lərə nəzarət artırılır
14:12 / 24-06-2025
Prezident şirkət sədrini qəbul edib
14:08 / 24-06-2025
“Dövlət borcu haqqında” qanuna dəyişiklik edilir
14:06 / 24-06-2025
Milli Məclisin növbəti iclasının vaxtı bəlli olub
13:56 / 24-06-2025
Ağdərə və Ağdama növbəti köç karvanı gedib - (Yenilənib)
17:28 / 20-06-2025
DTX əməliyyat keçirib: icra başçısı və müavinləri saxlanılıb - (Yenilənib)
14:57 / 22-06-2025
Həyat dolu ömür yolu - Milli Mətbuat-150 - Fotolar
14:17 / 20-06-2025
"Ulduz"lu görüşlər"in növbəti qonağı Mətanət Vahid olub - Fotolar
13:08 / 21-06-2025
İranın ən böyük nüvə mərkəzinə zərbə endiriblər
06:06 / 22-06-2025
ABŞ İrana qarşı müharibəyə qoşulub - Üç nüvə obyekti vurulub - (Yenilənib)
12:30 / 20-06-2025
İsrail-İran davası: Münaqişənin sonu necə görünür?
15:58 / 21-06-2025
Prezident icra başçısını vəzifədən azad edib
16:26 / 20-06-2025
Professor: İraq ssenarisi İranda təkrar olunur
16:45 / 21-06-2025
Dövlət qulluqçuları təltif edilib - (Siyahı)
19:12 / 23-06-2025
Cəlaloğlu: "İranı əvvəlki məcrasına qaytarmaq istəyirlərsə, onda hakimiyyətdə Qacarlar oturmalıdır” - Müsahibə
08:55 / 22-06-2025
Tehran geri çəkilmək istəmir
19:32 / 21-06-2025
DTX-nın saxladığı sabiq icra başçısı həbs edilib
ABŞ-İran qarşıdurması bölgədə təhlükəni artırıb
Tarix: 28-07-2018 09:18 | Bölmə: Slayd
Şimali Koreya ilə gərginliyi həll etməyə çalışan ABŞ prezidenti diqqəti Rusiya və İranın üzərinə yönəldib.
Düzdür, ABŞ hələ də Rusiya ilə İran kimi sərt dillə danışa bilmir. Əksinə, Tramp son aylar bütün gücü ilə həmkarı Putinlə anlaşmağa çalışır. Ancaq eyni üslubu İranla bağlı görmək mümkün deyil. Tramp hər gün “Tvitter”dəki səhifəsində İranla bağlı bəzən iki, bəzən isə 4 mesaj verib, rəsmi Tehranı psixoloji basqı altında əzməyə çalışır, paralel olaraq, Cənub qonşumuzla əməkdaşlıq edən ölkələri iqtisadi və siyasi sanksiyalarla hədələyir.
Tramp İranla yeni saziş bağlayacaq?
Reyting.az-ın məlumatına görə, iyulun 16-da Helsinkidə Putinlə görüşdən sonra ölkəsində ciddi tənqidlərə məruz qalan Tramp son günlər İranla bağlı əvvəlki sərt mesajlarını “yeni üslub” əlavə edib. Elə onun son açıqlamasında İrana sanki barışıq əli uzatdığı da bəzi ekspertlər tərəfindən İranın daxilinə, yəni xalqına hesablanmış oyun kimi yozulur. Bildirirlir ki, Tramp bununla daha dərin siyasətə baş vuraraq, İran xalqını rejimə qarşı birləşdirmək istəyir.
Elə bu səbəbdən də o, iyulun 25-də, heç kəsin gözləmədiyi halda, İrana müraciət edərək, nüvə proqramı ilə bağlı saziş imzalamağa hazır olduqlarını bildirib.
Tramp Kanzasda veteranlar qarşısında çıxışı zamanı deyib ki, İran artıq o ölkə deyil:
“Görək, sonra nə baş verəcək. Lakin biz yeni və əsl sazişə hazırıq. Keçmiş administrasiyanın əldə etdiyi razılaşma isə bədbəxtlik idi”.
Hindistan geri çəkilib
Göründüyü kimi, Tramp əvvəlki sərtlikdən sanki kifayət qədər yumşaq siyasətə dönüb. Amma bu, davam edəcəkmi? Bu üslubla qarşıdurma dayanacaqmı?
Görünən odur ki, yox. Hətta qarşıdurma daha da dərinləşəcək.
Necə ki, Trampın bu sözlərinə baxmayaraq, Ağ Ev administrasiyası onun siyasətini daha da radikallaşdırıb. Sanki Tramp topu Ağ Evə ötürüb, özü mərkəzdə durub, oyunu nəzarətdə saxlayır.
Elə Ağ Ev administrasiyasının bir çox ölkələrə xüsusi heyət göndərib, İranı iqtisadi blokadaya almağa məcbur eməsi haqda informasiyalar da belə düşünməyə əsas verir. Türkiyə xarici işlər naziri Mövlud Çavuşoğlunun sözləri də bunu təsdiqləyir. Türkiyəli nazir bildirib ki, ABŞ-dan Ankaraya İranla bağlı heyət gəlib: “Biz həmin heyətə də dedik ki, Türkiyə İrana qarşı cəbhədə yer almayacaq. Biz İrandan neft alışını da davam etdirəcəyik”.
Lakin digər ölkələr Türkiyə kimi davranmayıb. Təsadüfi deyil ki, ABŞ-ın “İrandan neft almasını davam etdirən bütün ölkələrə sanksiya qoyacağıq”,- xəbərdarlığına Türkiyə ilə birlikdə ilk rədd cavabı verən Hindistan da geri çəkilib. Artıq Dehli İrandan neft alışını 25 faiz azaltdığını bəyan edib. İndi ABŞ-ın İranın neft siyasətinə qarşı yeganə dirənən ölkə Türkiyədir.
Ərdoğan Trampa “Yox” deyib
Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan Cənubi Afrika Respublikasına səfəri öncəsi jurnalistlərin ABŞ-ın İrana qarşı sanksiyalara Türkiyənin də qoşulmasını istəməsi ilə bağlı sualına cavabında deyib ki, Türkiyə bu məsələdə yer almayacaq: "Necə ki, ABŞ bizim strateji model ortağımızdır, dünyada digər ortaqlarımız da var. Onlarla əlaqələri kəsmək bizim ölkələr arasındakı müstəqillik anlayışımıza tərs düşər. Biz həmin ölkələrdən elə məhsullar alırıq ki, onları almasaq, ölkəmizi kim isidəcək? Biz bunu hörmətli Obamanın dövründə də Amerikaya dedik, indi də deyirik”.
Daha sonra Ərdoğan ABŞ-la üz-üzə gəlməmək üçün ”yumşaq” manevrdə edib. O, Trampı tərfiləyib:
"Hörmətli prezident bu məsələlərdə yaxşı duruş sərgiləyib. Bunun davam edəcəyini zənn edirəm. Ümid edirəm ki, yanlış addımlar atılmayacaq”.
Qeyd edək ki, ABŞ noyabrın 4-dən etibarən İranın neft sektoruna qarşı sanksiyalar tətbiq etməyə başlayacaq. Həmin tarixdən sonra İrandan neft tədarükü sanksiyaların pozulması hesab olunacaq. Türkiyədə İrandan neft idxal edən ölkələrdən biridir.
Tehran savaj mesajı verir
ABŞ-ın hədə-qorxularının qarşılığında rəsmi Tehran ən ciddi silahlı gücü sayılan İran İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusundan Vaşinqtonu hədələyən bəyanat səsləndirib.
Həmin Korpusun Qüds qüvvələri komandanı, general Qasım Süleymani ABŞ prezidenti Donald Trampın İranı hədəf alan ifadələrinə sərt reaksiya verib.
Süleymani Həmədan şəhərində keçirilən bir anım tədbirində çıxışı zamanı deyib:
“Tramp, sənə səslənirəm. Sənə düşündüyündən daha yaxınıq. Bu savaşı siz başlada bilərsiniz, ancaq sonunu biz müəyyən edərik. Bu döyüş ABŞ-ın bütün imkanlarının yox edilməsi deməkdir. Bunun üçün İran Silahlı Qüvvələrinin bütün gücünə ehtiyac yoxdur. Qüds qüvvələri və mən kifayət edərik. Qorxudan tankların içərisində əsgərlərinizə uşaq bezləri bağlayırdınız, indi durub bizi təhdid edirsiniz?”.
Tərəflər razılaşa bilməsə...
Reyting.az bildirir ki, bu və ya digər məqamlarla bağlı Yaxın Şərq üzrə ekspert Şahir Şahidsaless “Middle East Eye”də maraqlı təhlil aparıb. Həmin təhlili oxucularımız təqdim edirik:
İranla ABŞ arasındakı gərginlik yeni zirvələrə çatarkən, təhlükəli sözlərin qızğın mübadiləsi də güclənir. Son günlərdə, İranın dini liderindən prezidentə və yüksək vəzifəli generallara qədər Tehranda hamı Hörmüz boğazı vasitəsilə neft ixrac edə bilmədikdə “heç bir ölkə bunu edə bilməyəcək”,- deyir.
Hörmüz boğazı dünyanın ən əhəmiyyətli neft tranzit keçididir. Gündəlik nəql 18,3 milyon barel təşkil edir – bütün neft hasilatının 35 və dünya bazarında satılan neftin təxminən 20 faizi.
Noyabrda fırtına ola bilər
İran iqtisadiyyatı artıq ABŞ-ın neft ixracına və bank sisteminə olan embarqosundan dağıdıcı küləklərə məruz qalıb. O, noyabrın 4-dən tam gücü ilə təsir göstərəcək.
Tehranda və Vaşinqtonda qarşılıqlı ittihamlardan az sonra, iyulun 23-də, 40 milyondan çox istifadəçisi olan “Telegram” mesajlaşma və şərhlərlə dolub-daşıb. “Comment”lərdə hamı bir-birinə ABŞ dolları almağı təşviq edib.
Həmin gün rial ABŞ dollarına qarşı dəyərinin 14 faizini itirib. Məzənnəsi yüksək səviyyəyə çatan dollar “qara bazar”da 95.000 riala (bir gün əvvəl 83 min riala) satılıb.
İranlılar siyasi spektrdəki mövcud tendensiyadan son dərəcə narahatdır. İqtisadçılar arasında fikir birliyi var ki, hər şeyin qiyməti dolların dəyərinə bağlıdır. Bir neçə gün əvvəl İranın bir naziri sanksiyaları nəzərdə tutaraq, “Noyabr ayından sonra fırtınaya hazır olmalıyıq”, – deyib.
Amerikalı rəsmilər ilkin olaraq İranın neft idxalçılarının noyabr ayına qədər idxalı sıfıra endirməli və ya ağır cəzalarla üzləşməli olacaqlarını söyləyib. Lakin son zamanlar maliyyə naziri Stiven Mnuçin və dövlət katibi Mayk Pompeo da daxil olmaqla, Tramp kabineti üzvləri ABŞ-ın İranın neft ixracına sanksiyadan imtina məsələsinin bir daha nəzərdən keçiriləcəyini dilə gətirib. Bu, İranın noyabr ayında qarşılaşacağı maneəni həll edəcəkmi?
Sanksiyalardan imtinaya inanaqmı?
Barak Obamanın prezidentliyi dövründə, İranla nüvə razılaşması imzalanmazdan əvvəl, ABŞ rəhbərliyinin güzəşti ucbatından İran bir sıra ölkələrə, 2018-ci ilin iyununda 2,7 milyon barellə müqayisədə, 1 milyon barelə yaxın xam neft sata bilib. Amma İranın bank sisteminə sanksiyalar qoyulduğundan ödənişlərdə müşkül vardı.
İran çox mürəkkəb mexanizm sayəsində beynəlxalq bank sistemini adlamağa müvəffəq olub. Lakin müasir maliyyə əməliyyatında sanksiyalardan yayınma sxemi Rza Zərrabın sayəsində artıq amerikalılara məlumdur və ehtimal ki, o, bloklanacaq.
Avropa İttifaqı nüvə müqaviləsini “diri saxlamaq” üçün Avropa İnvestisiya Bankı (AİB) vasitəsilə İranın Mərkəzi Bankına maliyyə axını təklif edir. Ancaq planın reallaşacağına şübhə var.
İran Hörmüz boğazını qapadacaq?
İranın boğazı bağlamaq üçün hərbi potensiala malik olub-olmaması mətbuatda geniş müzakirə mövzusudur. Tehranın hədəfi, son çarə olaraq, Fars körfəzində sabitliyi pozmaq və neft axınına maneə yaratmaq, neft qiymətlərində əhəmiyyətli bir dalğalanma meydana gətirmək və ABŞ-ı rəyini dəyişməyə razı salmaqdır.
Keçən il ABŞ dəniz kəşfiyyatının hesabatında İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusu (İİKK) dəniz doktrinasının “sürət, say, gizlilik, diri qalma və ölümcüllüyə” əsaslanması qeyd olunub.
Hesabatda bildirilir ki, İİKK sürətli hücum üçün kiçik gəmilər, anti-gəmi kruiz raketləri və minalar əldə edib. Fərdi olaraq, bu inkişaflar Qərb texnologiyası ilə rəqabət apara bilməz. “Ancaq bir araya gəldikdə, xüsusilə Fars körfəzi və Hörmüz boğazı kimi dar əməliyyat yerlərində istifadə edildikdə, daha böyük ümumi qabiliyyət yaradır”.
İranın ali lideri Ayətullah Əli Xamnəi Hörmüz boğazını qeyri-sabit vəziyyətə gətirən son qərarı verəcək şəxsdir. Danılmaz radikal siyasi mövqeyinə baxmayaraq, hər hansı bir riskdən yayınmaq üçün o, geri çəkilmə yollarını da düşünüb.
1998-ci ildə “Taliban” Məzari-Şərifdə səkkiz iranlı diplomatı öldürdüyünü etiraf edərkən, İran vəƏfqanıstan arasında gərginlik yaşanıb. Hadisədən sonra İran ordusu və İİKK Əfqanıstan sərhədinə 100 min əsgər toplayıb. İranın islahatçı prezidenti Məhəmməd Xatəmi, demək olar ki, bütün üst səlahiyyətlərlə birlikdə, “Taliban”ın cinayətinə hərbi cavab təklifini dəstəkləyib. Lakin Xamnəi hücuma qarşı çıxaraq onu dayandırıb.
Digər bir nümunə nüvə böhranıdır. İran iqtisadiyyatına, ilk növbədə, Obamanın vəzifədə olduğu müddətdə, təzyiqə baxmayaraq, bir çox siyasətçi öhdəliklərini yerinə yetirməməyə çağırsa da, Tehran Nüvə Silahlarının Yayılmaması haqqında Müqavilədən (NPT) çıxmayıb.
İran siyasətinin əsas fiquru...
Xamnəi 1989-cu ildə İranın ali lideri vəzifəsinə təyin edildiyi gündən “ABŞ-la heç bir danışıq” siyasətini qətiyyətlə müdafiə edib. Lakin 2013-cü ildə sanksiyaların böyük təzyiqi altında olarkən “mütəhərrik qəhrəmanlıq” doktrinasına keçib. Bu, ABŞ-la danışıqlara yol açıb, nüvə böhranı həll olunub.
Digər nümunə İranla altılıq qrupu arasında tarixi razılıqdan 3 həftə əvvəl Ayətullah Xamnəinin cızdığı yeddi “qırmızı xət”dir. 2015-ci ilin iyul ayında əldə edilən nüvə razılaşması ilə demək olar ki, bütün “qırmızı xətlər” pozulub. Amma o, bu səylərə heç bir təpki verməyib.
Nüvə razılaşmasından az sonra Xamnəi Ruhaniyə məktub yazaraq, “terror və ya insan hüquqlarının pozulması kimi saxta bəhanələr” daxil olmaqla, istənilən ittiham halında, sazişi ləğv etməyə çağırıb. Lakin Tramp müqavilədən birtərəfli çıxsa da, İran öhdəliklərə sadiq qalıb.
Odur ki, yalnız ölkənin neft gəlirlərinin əhəmiyyətli dərəcədə azalması, rialın devalvasiyası və rifahın azalması, sistemə təhlükə yaradan yeni etiraz dalğası ilə qarşılaşdıqda, dalana dirənmiş İran çox güman ki, Hörmüz boğazını son çarə olaraq bağlayacaq. İİKK komandirləri belə bir qərar verə bilər. Onların fikrincə, dünya bu bölgənin nefti olmadan hətta 24 saat yaşaya bilməz. Başqa sözlə, Fars körfəzindəki hərbi münaqişənin qısa olacağına və ABŞ öz mövqeyindən geri çəkilməsinə ehtiyac duyacağına əmindirlər.
Tehran dəniz müharibəsinə ümid bağlayır
“Sepah”çılar “dəniz müharibəsi yer müharibəsindən fərqlənir, – deyir. – Dəniz müharibəsində təyyarədaşıyan gəmi batdıqda, məğlub olursunuz”.
Asimmetrik dəniz müharibəsi ismarışı verən İİKK-in Dəniz Qüvvələri komandiri Əli Fədavi əlavə edir: “ABŞ-ın təyyarədaşıyan gəmisini 50 saniyədə məhv edə bilərik”.
Reyting.az
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 28-07-2018 09:18 | Bölmə: Slayd
Şimali Koreya ilə gərginliyi həll etməyə çalışan ABŞ prezidenti diqqəti Rusiya və İranın üzərinə yönəldib.
Düzdür, ABŞ hələ də Rusiya ilə İran kimi sərt dillə danışa bilmir. Əksinə, Tramp son aylar bütün gücü ilə həmkarı Putinlə anlaşmağa çalışır. Ancaq eyni üslubu İranla bağlı görmək mümkün deyil. Tramp hər gün “Tvitter”dəki səhifəsində İranla bağlı bəzən iki, bəzən isə 4 mesaj verib, rəsmi Tehranı psixoloji basqı altında əzməyə çalışır, paralel olaraq, Cənub qonşumuzla əməkdaşlıq edən ölkələri iqtisadi və siyasi sanksiyalarla hədələyir.
Tramp İranla yeni saziş bağlayacaq?
Reyting.az-ın məlumatına görə, iyulun 16-da Helsinkidə Putinlə görüşdən sonra ölkəsində ciddi tənqidlərə məruz qalan Tramp son günlər İranla bağlı əvvəlki sərt mesajlarını “yeni üslub” əlavə edib. Elə onun son açıqlamasında İrana sanki barışıq əli uzatdığı da bəzi ekspertlər tərəfindən İranın daxilinə, yəni xalqına hesablanmış oyun kimi yozulur. Bildirirlir ki, Tramp bununla daha dərin siyasətə baş vuraraq, İran xalqını rejimə qarşı birləşdirmək istəyir.
Elə bu səbəbdən də o, iyulun 25-də, heç kəsin gözləmədiyi halda, İrana müraciət edərək, nüvə proqramı ilə bağlı saziş imzalamağa hazır olduqlarını bildirib.
Tramp Kanzasda veteranlar qarşısında çıxışı zamanı deyib ki, İran artıq o ölkə deyil:
“Görək, sonra nə baş verəcək. Lakin biz yeni və əsl sazişə hazırıq. Keçmiş administrasiyanın əldə etdiyi razılaşma isə bədbəxtlik idi”.
Hindistan geri çəkilib
Göründüyü kimi, Tramp əvvəlki sərtlikdən sanki kifayət qədər yumşaq siyasətə dönüb. Amma bu, davam edəcəkmi? Bu üslubla qarşıdurma dayanacaqmı?
Görünən odur ki, yox. Hətta qarşıdurma daha da dərinləşəcək.
Necə ki, Trampın bu sözlərinə baxmayaraq, Ağ Ev administrasiyası onun siyasətini daha da radikallaşdırıb. Sanki Tramp topu Ağ Evə ötürüb, özü mərkəzdə durub, oyunu nəzarətdə saxlayır.
Elə Ağ Ev administrasiyasının bir çox ölkələrə xüsusi heyət göndərib, İranı iqtisadi blokadaya almağa məcbur eməsi haqda informasiyalar da belə düşünməyə əsas verir. Türkiyə xarici işlər naziri Mövlud Çavuşoğlunun sözləri də bunu təsdiqləyir. Türkiyəli nazir bildirib ki, ABŞ-dan Ankaraya İranla bağlı heyət gəlib: “Biz həmin heyətə də dedik ki, Türkiyə İrana qarşı cəbhədə yer almayacaq. Biz İrandan neft alışını da davam etdirəcəyik”.
Lakin digər ölkələr Türkiyə kimi davranmayıb. Təsadüfi deyil ki, ABŞ-ın “İrandan neft almasını davam etdirən bütün ölkələrə sanksiya qoyacağıq”,- xəbərdarlığına Türkiyə ilə birlikdə ilk rədd cavabı verən Hindistan da geri çəkilib. Artıq Dehli İrandan neft alışını 25 faiz azaltdığını bəyan edib. İndi ABŞ-ın İranın neft siyasətinə qarşı yeganə dirənən ölkə Türkiyədir.
Ərdoğan Trampa “Yox” deyib
Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan Cənubi Afrika Respublikasına səfəri öncəsi jurnalistlərin ABŞ-ın İrana qarşı sanksiyalara Türkiyənin də qoşulmasını istəməsi ilə bağlı sualına cavabında deyib ki, Türkiyə bu məsələdə yer almayacaq: "Necə ki, ABŞ bizim strateji model ortağımızdır, dünyada digər ortaqlarımız da var. Onlarla əlaqələri kəsmək bizim ölkələr arasındakı müstəqillik anlayışımıza tərs düşər. Biz həmin ölkələrdən elə məhsullar alırıq ki, onları almasaq, ölkəmizi kim isidəcək? Biz bunu hörmətli Obamanın dövründə də Amerikaya dedik, indi də deyirik”.
Daha sonra Ərdoğan ABŞ-la üz-üzə gəlməmək üçün ”yumşaq” manevrdə edib. O, Trampı tərfiləyib:
"Hörmətli prezident bu məsələlərdə yaxşı duruş sərgiləyib. Bunun davam edəcəyini zənn edirəm. Ümid edirəm ki, yanlış addımlar atılmayacaq”.
Qeyd edək ki, ABŞ noyabrın 4-dən etibarən İranın neft sektoruna qarşı sanksiyalar tətbiq etməyə başlayacaq. Həmin tarixdən sonra İrandan neft tədarükü sanksiyaların pozulması hesab olunacaq. Türkiyədə İrandan neft idxal edən ölkələrdən biridir.
Tehran savaj mesajı verir
ABŞ-ın hədə-qorxularının qarşılığında rəsmi Tehran ən ciddi silahlı gücü sayılan İran İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusundan Vaşinqtonu hədələyən bəyanat səsləndirib.
Həmin Korpusun Qüds qüvvələri komandanı, general Qasım Süleymani ABŞ prezidenti Donald Trampın İranı hədəf alan ifadələrinə sərt reaksiya verib.
Süleymani Həmədan şəhərində keçirilən bir anım tədbirində çıxışı zamanı deyib:
“Tramp, sənə səslənirəm. Sənə düşündüyündən daha yaxınıq. Bu savaşı siz başlada bilərsiniz, ancaq sonunu biz müəyyən edərik. Bu döyüş ABŞ-ın bütün imkanlarının yox edilməsi deməkdir. Bunun üçün İran Silahlı Qüvvələrinin bütün gücünə ehtiyac yoxdur. Qüds qüvvələri və mən kifayət edərik. Qorxudan tankların içərisində əsgərlərinizə uşaq bezləri bağlayırdınız, indi durub bizi təhdid edirsiniz?”.
Tərəflər razılaşa bilməsə...
Reyting.az bildirir ki, bu və ya digər məqamlarla bağlı Yaxın Şərq üzrə ekspert Şahir Şahidsaless “Middle East Eye”də maraqlı təhlil aparıb. Həmin təhlili oxucularımız təqdim edirik:
İranla ABŞ arasındakı gərginlik yeni zirvələrə çatarkən, təhlükəli sözlərin qızğın mübadiləsi də güclənir. Son günlərdə, İranın dini liderindən prezidentə və yüksək vəzifəli generallara qədər Tehranda hamı Hörmüz boğazı vasitəsilə neft ixrac edə bilmədikdə “heç bir ölkə bunu edə bilməyəcək”,- deyir.
Hörmüz boğazı dünyanın ən əhəmiyyətli neft tranzit keçididir. Gündəlik nəql 18,3 milyon barel təşkil edir – bütün neft hasilatının 35 və dünya bazarında satılan neftin təxminən 20 faizi.
Noyabrda fırtına ola bilər
İran iqtisadiyyatı artıq ABŞ-ın neft ixracına və bank sisteminə olan embarqosundan dağıdıcı küləklərə məruz qalıb. O, noyabrın 4-dən tam gücü ilə təsir göstərəcək.
Tehranda və Vaşinqtonda qarşılıqlı ittihamlardan az sonra, iyulun 23-də, 40 milyondan çox istifadəçisi olan “Telegram” mesajlaşma və şərhlərlə dolub-daşıb. “Comment”lərdə hamı bir-birinə ABŞ dolları almağı təşviq edib.
Həmin gün rial ABŞ dollarına qarşı dəyərinin 14 faizini itirib. Məzənnəsi yüksək səviyyəyə çatan dollar “qara bazar”da 95.000 riala (bir gün əvvəl 83 min riala) satılıb.
İranlılar siyasi spektrdəki mövcud tendensiyadan son dərəcə narahatdır. İqtisadçılar arasında fikir birliyi var ki, hər şeyin qiyməti dolların dəyərinə bağlıdır. Bir neçə gün əvvəl İranın bir naziri sanksiyaları nəzərdə tutaraq, “Noyabr ayından sonra fırtınaya hazır olmalıyıq”, – deyib.
Amerikalı rəsmilər ilkin olaraq İranın neft idxalçılarının noyabr ayına qədər idxalı sıfıra endirməli və ya ağır cəzalarla üzləşməli olacaqlarını söyləyib. Lakin son zamanlar maliyyə naziri Stiven Mnuçin və dövlət katibi Mayk Pompeo da daxil olmaqla, Tramp kabineti üzvləri ABŞ-ın İranın neft ixracına sanksiyadan imtina məsələsinin bir daha nəzərdən keçiriləcəyini dilə gətirib. Bu, İranın noyabr ayında qarşılaşacağı maneəni həll edəcəkmi?
Sanksiyalardan imtinaya inanaqmı?
Barak Obamanın prezidentliyi dövründə, İranla nüvə razılaşması imzalanmazdan əvvəl, ABŞ rəhbərliyinin güzəşti ucbatından İran bir sıra ölkələrə, 2018-ci ilin iyununda 2,7 milyon barellə müqayisədə, 1 milyon barelə yaxın xam neft sata bilib. Amma İranın bank sisteminə sanksiyalar qoyulduğundan ödənişlərdə müşkül vardı.
İran çox mürəkkəb mexanizm sayəsində beynəlxalq bank sistemini adlamağa müvəffəq olub. Lakin müasir maliyyə əməliyyatında sanksiyalardan yayınma sxemi Rza Zərrabın sayəsində artıq amerikalılara məlumdur və ehtimal ki, o, bloklanacaq.
Avropa İttifaqı nüvə müqaviləsini “diri saxlamaq” üçün Avropa İnvestisiya Bankı (AİB) vasitəsilə İranın Mərkəzi Bankına maliyyə axını təklif edir. Ancaq planın reallaşacağına şübhə var.
İran Hörmüz boğazını qapadacaq?
İranın boğazı bağlamaq üçün hərbi potensiala malik olub-olmaması mətbuatda geniş müzakirə mövzusudur. Tehranın hədəfi, son çarə olaraq, Fars körfəzində sabitliyi pozmaq və neft axınına maneə yaratmaq, neft qiymətlərində əhəmiyyətli bir dalğalanma meydana gətirmək və ABŞ-ı rəyini dəyişməyə razı salmaqdır.
Keçən il ABŞ dəniz kəşfiyyatının hesabatında İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusu (İİKK) dəniz doktrinasının “sürət, say, gizlilik, diri qalma və ölümcüllüyə” əsaslanması qeyd olunub.
Hesabatda bildirilir ki, İİKK sürətli hücum üçün kiçik gəmilər, anti-gəmi kruiz raketləri və minalar əldə edib. Fərdi olaraq, bu inkişaflar Qərb texnologiyası ilə rəqabət apara bilməz. “Ancaq bir araya gəldikdə, xüsusilə Fars körfəzi və Hörmüz boğazı kimi dar əməliyyat yerlərində istifadə edildikdə, daha böyük ümumi qabiliyyət yaradır”.
İranın ali lideri Ayətullah Əli Xamnəi Hörmüz boğazını qeyri-sabit vəziyyətə gətirən son qərarı verəcək şəxsdir. Danılmaz radikal siyasi mövqeyinə baxmayaraq, hər hansı bir riskdən yayınmaq üçün o, geri çəkilmə yollarını da düşünüb.
1998-ci ildə “Taliban” Məzari-Şərifdə səkkiz iranlı diplomatı öldürdüyünü etiraf edərkən, İran vəƏfqanıstan arasında gərginlik yaşanıb. Hadisədən sonra İran ordusu və İİKK Əfqanıstan sərhədinə 100 min əsgər toplayıb. İranın islahatçı prezidenti Məhəmməd Xatəmi, demək olar ki, bütün üst səlahiyyətlərlə birlikdə, “Taliban”ın cinayətinə hərbi cavab təklifini dəstəkləyib. Lakin Xamnəi hücuma qarşı çıxaraq onu dayandırıb.
Digər bir nümunə nüvə böhranıdır. İran iqtisadiyyatına, ilk növbədə, Obamanın vəzifədə olduğu müddətdə, təzyiqə baxmayaraq, bir çox siyasətçi öhdəliklərini yerinə yetirməməyə çağırsa da, Tehran Nüvə Silahlarının Yayılmaması haqqında Müqavilədən (NPT) çıxmayıb.
İran siyasətinin əsas fiquru...
Xamnəi 1989-cu ildə İranın ali lideri vəzifəsinə təyin edildiyi gündən “ABŞ-la heç bir danışıq” siyasətini qətiyyətlə müdafiə edib. Lakin 2013-cü ildə sanksiyaların böyük təzyiqi altında olarkən “mütəhərrik qəhrəmanlıq” doktrinasına keçib. Bu, ABŞ-la danışıqlara yol açıb, nüvə böhranı həll olunub.
Digər nümunə İranla altılıq qrupu arasında tarixi razılıqdan 3 həftə əvvəl Ayətullah Xamnəinin cızdığı yeddi “qırmızı xət”dir. 2015-ci ilin iyul ayında əldə edilən nüvə razılaşması ilə demək olar ki, bütün “qırmızı xətlər” pozulub. Amma o, bu səylərə heç bir təpki verməyib.
Nüvə razılaşmasından az sonra Xamnəi Ruhaniyə məktub yazaraq, “terror və ya insan hüquqlarının pozulması kimi saxta bəhanələr” daxil olmaqla, istənilən ittiham halında, sazişi ləğv etməyə çağırıb. Lakin Tramp müqavilədən birtərəfli çıxsa da, İran öhdəliklərə sadiq qalıb.
Odur ki, yalnız ölkənin neft gəlirlərinin əhəmiyyətli dərəcədə azalması, rialın devalvasiyası və rifahın azalması, sistemə təhlükə yaradan yeni etiraz dalğası ilə qarşılaşdıqda, dalana dirənmiş İran çox güman ki, Hörmüz boğazını son çarə olaraq bağlayacaq. İİKK komandirləri belə bir qərar verə bilər. Onların fikrincə, dünya bu bölgənin nefti olmadan hətta 24 saat yaşaya bilməz. Başqa sözlə, Fars körfəzindəki hərbi münaqişənin qısa olacağına və ABŞ öz mövqeyindən geri çəkilməsinə ehtiyac duyacağına əmindirlər.
Tehran dəniz müharibəsinə ümid bağlayır
“Sepah”çılar “dəniz müharibəsi yer müharibəsindən fərqlənir, – deyir. – Dəniz müharibəsində təyyarədaşıyan gəmi batdıqda, məğlub olursunuz”.
Asimmetrik dəniz müharibəsi ismarışı verən İİKK-in Dəniz Qüvvələri komandiri Əli Fədavi əlavə edir: “ABŞ-ın təyyarədaşıyan gəmisini 50 saniyədə məhv edə bilərik”.
Reyting.az
Bölməyə aid digər xəbərlər
Dünən, 17:04
Jurnalistlərin həbs müddəti uzadılıb
Dünən, 12:51
“Qiyamət planı” üzə çıxıb - Fotolar
Dünən, 07:09
İran və İsrail atəşkəsə razılaşıblar?
23-06-2025, 19:12
Cəlaloğlu: "İranı əvvəlki məcrasına qaytarmaq istəyirlərsə, onda hakimiyyətdə Qacarlar oturmalıdır” - Müsahibə
23-06-2025, 18:53
Yeni dünya düzəni Yaxın Şərqin simasını dəyişir
23-06-2025, 15:14
İran MAQATE ilə əməkdaşlığı dayandırmaq istəyir
23-06-2025, 14:49
Neftin qiyməti son beş ayda ən yüksək həddə çatıb
23-06-2025, 14:23
İlham Əliyev Goranboyda müəssisənin açılışını edib - (Yenilənib)
23-06-2025, 13:56
Prezident Yevlaxa gedib - (Yenilənib) - Fotolar
23-06-2025, 11:57
Xüsusi karantin rejiminin müddəti uzadılıb
22-06-2025, 08:55
Tehran geri çəkilmək istəmir
21-06-2025, 19:32
DTX-nın saxladığı sabiq icra başçısı həbs edilib
21-06-2025, 18:12
“Real Ermənistan” erməniləri niyə qorxudur?
21-06-2025, 16:45
Dövlət qulluqçuları təltif edilib - (Siyahı)
21-06-2025, 15:58
Prezident icra başçısını vəzifədən azad edib
21-06-2025, 13:08
İranın ən böyük nüvə mərkəzinə zərbə endiriblər
21-06-2025, 12:54
Naxçıvanın Konstitusiyası dəyişir
21-06-2025, 11:50
NATO-nun mövcudluğu sual altına düşüb
20-06-2025, 16:26
Professor: İraq ssenarisi İranda təkrar olunur
20-06-2025, 12:30
İsrail-İran davası: Münaqişənin sonu necə görünür?
20-06-2025, 11:08
Paşinyan Türkiyədə sülh sazişini müzakirə edəcək
20-06-2025, 09:12
DTX-nın saxladığı vitse-prezidentin məhkəməsi başlayıb
19-06-2025, 13:36
NATO-da böyük dəyişiklik olacaq
19-06-2025, 12:38
Fordo tilsimi: İsrail bu obyekti necə məhv edəcək?
19-06-2025, 11:32
Rusiya ikinci strateji müttəfiqini itirmək riski ilə üzləşib
19-06-2025, 09:57
Sabah daha bir şəhidimizin dəfn mərasimi olacaq - Foto
19-06-2025, 09:12
Rusiya ilə Azərbaycan Xəzərdəki problemin həllinə çalışırlar - Foto
18-06-2025, 16:25
Trampın İrana hücumunu dayandırmaq istəyirlər
18-06-2025, 13:18
Müəllimlərin sertifikatlaşdırılması prosesinə başlanılıb - (Yenilənib)
18-06-2025, 12:34
İsrailin raketdən müdafiə vasitələri tükənir - Foto
18-06-2025, 11:30
Çindən Tehrana qeyri-müəyyən yükü olan təyyarələr uçur
18-06-2025, 10:52
İranın qonşuları çətin vəziyyətdədir
18-06-2025, 08:30
Günəşdə güclü partlayış baş verib
17-06-2025, 18:48
Rusiya Ayda hərbi təyinatlı obyekt tikəcək
17-06-2025, 17:42
İrandakı rejimi dəyişirlər?
17-06-2025, 16:03
Mollazadə: İrana qarşı hərbi əməliyyat məcburiyyətdən irəli gəlir
17-06-2025, 13:26
Professor: İranı beş yerə bölmək istəyirlər
17-06-2025, 11:19
Ərdoğan İranı niyə dəstəkləyir?
17-06-2025, 08:11
Vaşinqton Tehranla danışıqlara tələsir
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
