Ölkənin ehtiyat fonduna və milli valyutasına təhlükə yaranıb - Ekspert
Tarix: 11-08-2018 12:30 | Bölmə: Slayd
Ölkənin ehtiyat fonduna və milli valyutasına təhlükə yaranıb

Son dövrlər bir sıra ölkələrin milli valyutaları dollar qarşısında ucuzlaşmaqdadır. Xüsusən də Azərbaycanla bu və ya digər formada bağlı olan ölkələrdə baş verən bu proses ölkəmizə də təhlükə vəd edir.

Amma maraqlı odur ki, dünya maliyyə bazarında hər hansı ciddi yeri olmayan manatla bağlı sabitlik hökm sürür. Hökumət rəsmiləri, Mərkəzi Bank rəhbəri narahatlığa əsasa olmadığnı bəyan etsə də, müstəqil ekspertlər Azərbaycanı ciddi təhlükə gözlədiyini bildirirlər.

Ölkənin ehtiyat fonduna və milli valyutasına təhlükə yaranıb

ADR hərəkatının lideri, iqtisadçı-alim Qubad İbadoğlu bildirib ki, ölkənin maliyyə ehtiyatları, eləcə də milli valyutası təhlükə ilə üz-üzədir. İqtisadçı-alim deyib ki, son 1 ayda ABŞ dollarına nəzərən türk lirəsi 25-30 faiz, rus rublu 5,6 faiz, avro 3,3 faiz, Qazax təngəsi 2,4 faiz, Gürcüstan larisi 1,5 faiz dəyər itirib:

“Azərbaycan manatının məzənnəsinin forrmalaşması iqtisadi mahiyyətini itirdiyinə görə nə dünyada, nə də regionda gedən proseslərə reaksiya vermir, nə irəli, nə də geri gedir. Bir sözlə, "ölü" kimi tərpənmir. Ən pisi odur ki, qonşu ölkələrin valyutalarının nəinki ayda, hətta ildə itirdiyini biz 1 gündə itirək”.

Q. İbadoğlu vurğulayıb ki, Azərbaycan hökumətinin, Mərkəzi Bankın manat-dollar avantürası iqtisadiyyatı inkişafdan saxlayır:

“Əslində Elman Rüstəmovun narahatlığı başadüşüləndir. Biz dəfələrlə demişik və yenə təkrar edirəm ki, Azərbaycan Okeaniyada yalqız bir ada deyil ki, dünyada, xüsusilə də yaxın qonşularda baş verənlər ona təsir göstərməsin. Bu hakimiyyət 15 ildir ki, milli iqtisadiyyat qura bilmir. Bəlkə də onu heç istəmir. Çünki son 1 ildə baş verənlər idxala nəzarət edən məmur-oliqarxların maraqlarına xidmət edir. Baxın, bu ilin 6 ayında əvvəlki ilin eyni dövrü ilə müqayisədə əsas kapitala yönəldilmiş vəsaitlər 14,1 faiz, kredit qoyuluşları 19,3 faiz azalıb. Bu o deməkdir ki, iqtisadiyyat daxildən qidalanmır. Bununla yanaşı son 2 ayda (may və iyunda) ixracın aşağı düşməsi fonunda 2018-ci ilin yanvar-iyun ayları üzrə idxal əməliyyatları ötən ilin müvafiq dövrünə nisbətən 37 faiz artıb. Bu isə o deməkdir ki, daxildə qazanılan əlavə dəyər, kapital ölkədə qalmır, "xaricə qaçır". Son 6 ayda ixracatda xam neft, neft məhsulları və qazın birlikdə payı 90 faizə çatıb. Bütün bunlar da Azərbaycan iqtisadiyyatının xarici şoklara həssaslığını artırır”.

Ekspert qeyd edib ki, xarici ticarət tərəfdaşların, xüsusilə də Türkiyə, Rusiya və İranın valyutalarının ABŞ dollarına nisbətdə dəyərini sürətlə itirməsi manata təzyiqləri artırıb, idxalı stimullaşdırırb qeyri-neft məhsullarının ixrac rəqabət qabiliyyətini aşağı salıb. Onun fikrincə, bir ölkənin iqtisadiyyatını inkişafdan saxlamaq üçün bundan artığına gərək yoxdur:

“Arxasında heç bir iqtisadi məntiq olmadan ABŞ dollarına nisbətdə inzibati vasitələrlə sabit saxlanılması kökündən yanlış siyasəti 1 il 5 aydır ki, davam etdirirlər. Odur ki, mən Elman Rüstəmovun məntiqini başa düşsəm də, onun daşıdığı məsuliyyəti heç vaxt üzərimə götürməzdim”.

Q. İbadoğlu qeyd edib ki, “Fitch” beynəlxalq agentliyi Azərbaycanın uzunmüddətli emitent defoltu reytinqini xarici valyutada "BB+", başqa sözlə, möhtəkir xüsusiyyətləri olan riskli öhdəliklər səviyyəsində təsdiqləyib: “Bu da o deməkdir ki, bundan sonra qazanılanlar yüksək faizlərə ödəniləcək”.

Müsahibimiz başqa bir məqama da diqqət çəkib. Bildirib ki, Azərbaycan Dövlət Neft Fondunun (ARDNF) cəmi investisiya portfelində rus rublu 1,1 faiz, türk lirəsi isə 1 faiz təşkil edir. Fondun vəsaitlərinin 47,1 faizi dollarla, 35,7 faizi avro ilə, 5,1 faizi isə ingilis funtu ilə saxlanılır. Onun qənaətincə, bu valyutalar arasında avro və funt sterlinqin ABŞ dollarına nəzərən ucuzlaşması fonunda itkiləri dolların möhkəmlənməsindən qazanclar kompensasiya edir: “Lakin, son zamanlar türk lirəsinin sürətlə dəyər itirməsi, rublun isə “Amerikanın təhlükəsizliyinin Kremlin aqressiyasından müdafiəsi üzrə Akt” (“Defending American Security from Kremlin Aggression Act) adlanan sənədin mətni açıqlanandan sonra ABŞ dollarına nisbətdə məzənnəsinin ucuzlaşması Fondun valyuta səbətinin gəlirliliyini azaldır. Son günlər hər iki valyutanın ABŞ dollarına nisbətdə dəyər itirməsi sürətlənib.

Son məlumata görə, artıq 6 lirə və ya 67 rubl 1 dollara dəyişdirilir. Nəzərə almaq lazımdır ki, bu son hədd deyil və bu proseslər Azərbaycanın idxalda 2 əsas ticarət tərəfdaşının iqtisadiyyatında baş verir. Odur ki, manata və bütövlükdə qeyri-neft sektoruna təzyiqlər daha da çoxalır.

Digər tərəfdən, ABŞ prezidentinin Konqresə təqdim etdiyi sanksiyaya məruz qalacaq şirkətlər arasında Azərbaycanın da sərmayəçisi olduğu “VTB bank”ın olması diqqətdən kənarda qala bilməz. Məsələ burasındadır ki, ARDNF-in bu bankda 500 milyon dollarlıq sərmayəsi var. Bundan əlavə, ARDNF Moskva şəhərinin biznes mərkəzi “Tverskaya 16” ünvanında yerləşən və satış dəyəri 133 milyon ABŞ dolları təşkil edən “Qalereya Aktyor” ofis-ticarət mərkəzinə də sahibdir və onu idarə edir. Rusiyanın maliyyə bazarlarında başlayan ucuzlaşma bu sərmayəni də dəyərdən salmaqla yanaşı, ondan əldə edilən gəlirləri dollar ifadəsində azaldır”.

İqtisadçı-alim onu da xatırladıb ki, Azərbaycan Dövlət Neft Şirkətinin əsas sərmayələri Türkiyə iqtisadiyyatındadır. Onun fikrincə, hazırda lirənin gündə bir neçə dəfə dəyər itirməsi, Türkiyə maliyyə bazarlarında gedən proseslər ARDNŞ-nin sərmayələrini də risk altına qoyub:

“Bununla yanaşı, hər iki ölkənin iqtisadiyyatında və banklarında olan Azərbaycan mənşəli şəxsi sərmayələr də təhlükə qarşısındadır”.

Q. İbadoğlu yekun olaraq qeyd edib ki, ARDNF-in və ARDNŞ-in Rusiya və Türkiyəyə sərmayələrini siyasi investisiya adlandırmaqla, onun taleyinin belə acınacaqlı olacağını hələ devalvasiyadan əvvəl bildirib:

“Təəssüf ki, ARDNF və ARDNŞ siyasi təsirlər altında belə uğursuz layihələrə imza atıb. Amma gec olsa da, Rusiyadan və Türkiyədən sərmayələr geri çəkilməlidir. Əks təqdirdə bizim itkilərimiz daha çox olacaq və manatı qoruya bilməyəcəyik”.

Reyting.az




Bölməyə aid digər xəbərlər
{sape_links}{sape_article}