Sabir adına kitabxananın 140 minlik fondu məhv olmaq üzrədir
Tarix: 26-02-2024 11:52 | Bölmə: Mədəniyyət
Sabir adına kitabxananın 140 minlik fondu məhv olmaq üzrədir

Son illər tez-tez eşitdiyimiz bir necə ifadə var: ölkədə kitab oxuyanların sayı azalır və yaxud kitab oxuyan yoxdur.

Əslində, bəzən bunu təsdiqləyir. Bəzən birinə “sonuncu dəfə nə vaxt və hansı kitabı oxumusan?” sualı ilə müraciət etdikdə “indi kitab yazan var ki?” cavabı heyrət doğurur.

Mövcud vəziyyət ondan ibarətdir ki, indi yazanların sayı oxuyanları üstələyib. Gənc, orta, hətta yaşıl nəsil belə kitab yazmağa üstünlük verdiyi halda, onları oxuyanlar bəlkə də barmaqla sayıla biləcək qədər azdır. Buna müxtəlif don geyindirənlər də var. Oxucular yazarların ortaya samballı əsər qoymadığını, yazarlar isə sosial şəbəkələr səbəbindən oxucuların kitaba marağının azaldığını iddia edirlər. Əslində hər iki tərəf müəyyən mənada haqlı olsa da, ancaq məsələnin kökündə heç də sadalanan iki səbəb dayanmır.

Kitab oxumağa maraq niyə azalır?

Müşahidə və qısa araşdırmanın nəticəsi göstərir ki, oxucuların kitabdan uzaq düşməsində kitabı insanlara sevdirməli olan mütaliə ocaqlarının yarıtmaz fəaliyyəti də əsas səbəblərdən biridir. Sual oluna bilər ki, necə?

Qısa araşdırmamız göstərir ki, insanların kitabdan uzaq düşməsində bu sahəyə məsul qurumlar da az məsuliyyət daşımırlar.

Beləliklə, insanlarda kitaba marağın azalmasının səbəblərini araşdırmaq üçün üz tutduq paytaxtdakı kitab evlərinə, kitabxanalara, yaxud kitab satışı ilə məşğul olan mərkəzlərə. Düzdür, qarşılaşdığımız mənzərə ürəkaçan olmasa da, lakin “indi kitab oxuyan yoxdur”,- fikrinin yalnış olduğu qənaətinə gəldik. Ən azı bir neçə saatlıq müşahidələrimiz zamanı istər “Libraff”, istər “Ofisait”, istərsə də "Kitab Evi" kimi məşhur kitab satış mərkəzlərinə, eləcə də son vaxtlar paytaxt gənclərinin, daha çox tələbələrin üz tutduğu “Kerazon” kitab evinə kifayət qədər oxucunun daxil olduğunun şahidinə çevrildik.



Bəs görəsən, yuxarıda deyilən oxucu probleminin - əvvəlki kütləviliyinin olmamasının kökündə nə dayanır? Kitaba maraq nə üçün azalır?

Elə bu düşüncələrlə də üz tutduq 100-dən artıq yaşı olan M.Ə.Sabir adına Mərkəzi Şəhər Kitabxanasına.

Mətləbə keçməzdən əvvəl bildirim ki, sözügedən mütaliə ocağının Yasamal rayonunun tərkibində olmasına baxmayaraq, onun hüquqi ünvanı və yerləşdiyi ərazi Bakı şəhəri, Səbail rayonu, İslam Səfərli küçəsi, 13-dür. Yasamal rayonuna aid olan kitabxananın nə üçün Səbail rayonu Mərkəzi Kitabxana Sisteminin 1 saylı filialı olması da cavabı tapılmayan suallar sırasındadır.

Qarışıq fikirlər, beynin “error” verdiyi bir vəziyyətdə üz tutduq sözügedən ünvanda “yerləşən” M.Ə.Sabir adına Mərkəzi Şəhər Kitabxanasına. “Yerləşən” sözünü ona görə dırnaqda yazırıq ki, həqiqətən sözügedən kitabxananı qeyd edilən ünvanda tapmaq müşkül məsələdir. Çünki həmin ünvanda kitabxanadan əsər-əlamət qalmayıb. Necə deyərlər, lələ köçüb, yurdu qalıb. Ancaq adəti üzrə həmin yurda da qısa zamanda əl qoymağı bacarıblar. Dərhal ona “sahib” çıxan tapılıb. Bilirsiniz necə?

Təmir adı ilə bağlanan bina zəbt edilib

Beləliklə, təxminən 5 il əvvəl M.Ə.Sabir adına kitabxana təmir adı ilə paytaxtın Xətai rayonundakı M.Ə.Sabir adına kütləvi klub kitabxanaya köçürülür. Bina tamamilə boşaldılaraq təmir adı altında bağlanır. M.Ə.Sabir adına Mərkəzi Şəhər Kitabxanasının 140 minlik kitab fondu da müvəqqəti köçürülən və kitab saxlanılması üçün o qədər də şəraiti olmayan binanın anbarına yerləşdirilir. Xətai rayonunda yerləşən M.Ə.Sabir adına kütləvi klub kitabxana barədə apardığımız qısa araşdırma zamanı bəlli oldu ki, onun yerləşdiyi binanın infrastrukturu kitabxana üçün tamamilə uyğunsuzdur.

Kitabxana sistemindən məlumatı olanlar bilir ki, kitabların saxlanılması üçün xüsusi şərait olmalıdır. Kitabların saxlanıldığı anbar və ya otaqlar üçün müəyyən edilmiş temperatur olmalıdır ki, kitablar normal qaydada qalsın, o qədər də köhnəlməsin. Təsəvvür edin ki, kitabxananın köçürüldüyü M.Ə.Sabir adına kütləvi klub kitabxanasında otaqları normal temperaturda saxlamaq üçün şərait yoxdur, o ki qala binanın ambarında saxlanılan kitabları.

Digər bir problem binaya verilən elektrik xəttinin yararsız olmasıdır. Kənardan apardığımız müşahidələr deməyə əsas verir ki, burada baş verə biləcək kiçik bir yanğın böyük fəsadlara yol aça, ən əsası, 100-dən artıq yaşı olan M.Ə.Sabir adına Mərkəzi Şəhər Kitabxanasının 140 minlik fondu bu sahəyə məsul şəxslərin səhlənkarlığı səbəbindən qısa müddətdə məhv ola bilər.



Məlumat üçün qeyd edim ki, 1918-ci ilin axırlarında Azərbaycan İstehlak Cəmiyyətləri İttifaqı Kooperasiyasının mədəni-maarif şöbəsi Azərbaycan xalqı üçün xeyirxah bir iş görməyi – kütləvi kitabxana açmağı qərara alır. Bu, istehlak cəmiyyətinin gördüyü işlərin ən yaxşısı idi. Lakin azərbaycanlılara məxsus kitabxana açmaq çox da asan iş deyildir. Çünki o vaxtadək Azərbaycanda mükəmməl bir nəşriyyat olmadığlından kitabxana üçün, ələlxüsus kütləvi kitabxana üçün Azərbaycan dilində ədəbiyyat tapmaq olmurdu. O zaman müəllimlərin və ziyalıların əlində müxtəlif vasitələrlə toplanmış bəzi kitablar var idi. Bunlar isə onların özlərinə məxsus kitabxanalarda saxlanılırdı. Bir çox çətinliklərdən sonra bəzilərinə kitabın dəyərindən artıq pul verməklə, bəziləri isə özləri pay verərək xeyli kitab əldə etmək mümkün oldu. Beləliklə, Xəzər Sahili İstehlak İttifaqı İdarəsi öz payçılarının hesabına Azərbaycanda birinci kütləvi kitabxananı açdı. İlk illərdə kitabxanada bir neçə yüz kitab və çox az oxucu var idi. Kitabxanadakı kitablar ərəb və fars dillərində Orucov qardaşları tərəfindən nəşr olunan islam tarixinə və köhnə mövzulara həsr olunmuş kitablardan ibarət idi.

1200 cilddən ibarət olan kitabxananı xalq kütləsinə tanıtmaq üçün Azərbaycanın böyük demokrat xalq şairi Sabirin ölümünün 10 illiyi ilə bağlı Mirzə Ələkbər Sabirin adı qoyuldu. Beləliklə, kitabxananın rəsmi açılışı sənədlərdə 1919-cu ilin mart ayı kimi göstərildi.

Oxucuları cəlb etmək və yaxşı kitabları kütlə içərisində yaymaq üçün kitabxana ədəbi görüşlər, müzakirələr təşkil edir. Nəticədə yüzlərlə yeni oxucu kitabxanaya gəlirdi. Amma Azərbaycanın tarixi keçmişini, ədəbiyyatını özündə saxlayan, neçə-neçə alim və ziyalılar yetişdirən, böyük bir tarixi olan M.Ə.Sabir adına Mərkəzi Şəhər Kitabxanası bu gün məhvə doğru gedir.

Zənn etmirik ki, Mədəniyyət Nazirliyinin yeni rəhbərliyinin bu problemdən xəbəri var. Çünki yuxarıda da qeyd etdiyimiz kimi, M.Ə.Sabir adına Mərkəzi Şəhər Kitabxanasının köçürülməsi prosesi 5 il bundan əvvələ, yəni köhnə rəhbərliyin zamanına təsadüf edir. Ona görə də yeni rəhbərliyin Sabir adına, eləcə də 140 minlik kitab fonduna sahib çıxacağına ümid var.

Ən əsası, M.Ə.Sabir adına Mərkəzi Şəhər Kitabxanası Azərbaycanda yaradılan ilk kitabxanalardan biridir. Ona görə də milli-mədəni dəyərlərə, tariximizə bağlı olan Mədəniyyət Nazirliyinin 100 çox yaşı olan kitabxananın məhv olmasına imkan verməyəcəyinə ümid bəsləyirik.

Hələlik isə baxımsızlıq, diqqətsizlik üzündən M.Ə.Sabir adına Mərkəzi Şəhər Kitabxanasının 140 minlik fondu yavaş-yavaş məhvə doğu gedir. Kitabxananın Səbail rayonu, İslam Səfərli, 13 ünvanında yerləşən binasını Mədəniyyət Nazirliyinin əvvəlki rəhbərliyinin xeyir-duası ilə “zəbt” edən nazirliyin qurumlarından biri indi ora öz dədə malı kimi sahib çıxaraq onu kitabxanaya qaytarmaq istəmir. Beləcə, mədəniyyətimizi, tariximizi, adət-ənənələrimizi qorumalı olan bir qurum özü də bilərəkdən bütün bu ali dəyərlərı məhv edir.

Adıçəkilən kitabxana ilə bağlı yaranmış problem insanlarımızın kitabdan nə üçün uzaq düşməsinin səbəblərindən biridir. Özündə zəngin tarixi və mədəni irsi cəmləşdirən bu kitabxananın əvvəlki məkanında olması kitaba marağı da artırar. İndi təsəvvür edin, həmin kitabxanadan hansısa bir ədəbiyyatı əldə etmək üçün paytaxt sakini, yaxud Bakıya qonaq gəlmiş şəxs uzun-uzadı yol qət edib Xətai rayonuna getməlidir ki, istəyinə nail olsun. Belə olan halda insanda kitab oxumağa həvəs qalarmı? Bütün bunlardan əldə edilən nəticə ondan ibarətdir ki, yuxarıda da qeyd etdiyimiz kimi, insanlarımızı kitabdan uzaq salan əsas səbəblərdən biri də elə bu sahəyə məsul olan qurumlardır.

Adıçəkilən kitabxana ilə bağlı yaranmış problem isə həm də dahi şairimiz Sabir irsinə, onun yaradıcılığına hörmətsizlikdir.

Burada bir məqamı da qeyd etmək yerinə düşər ki, M.Ə.Sabir adına Mərkəzi Şəhər Kitabxanasının əvvəlki adı Maksim Qorki olan, hazırda Səbail Mərkəzi Kitabxana Sisiteminin tərkibinə 1 saylı filial kimi əlavə edilməsi də ulu Sabirə laqeyd münasibətdən qaynaqlanır. Yəqin ki, Mədəniyyət Nazirliyi tezliklə bu yalnışlıqları aradan qaldıracaq.

Süleyman İSMAYILBƏYLİ
Newscenter.az




Bölməyə aid digər xəbərlər
bütün xəbərlər