Ərdoğan-Putin görüşü Qərbi narahat edib
Tarix: 05-09-2023 14:15 | Bölmə: Slayd
Ərdoğan-Putin görüşü Qərbi narahat edib

Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın rusiyalı həmkarı Vladimir Putinlə görüşü Qərbi düşündürür.

Reyting.az
xəbər verir ki, bu barədə “The New York Times” yazıb.

ABŞ nəşri qeyd edib ki, iki ay əvvələ qədər Qərbdə çoxları Ərdoğanın Putinlə çox yaxın münasibətindən uzaqlaşa biləcəyini düşünüb.

Bildirilir ki, Türkiyə liderinin ABŞ prezidenti Cozef Bayden tərəfindən səmimi qarşılanması, daha sonra bir qrup Azovstal komandirinin (Rusiyadan Türkiyəyə gətirilmiş ukraynalı hərbçilər-red.) döyüş meydanına qayıtmasına icazə verməsi Rusiyanı qəzəbləndirib. Bundan əlavə, Ərdoğanın İsveçin NATO-ya daxil olmasına müqavimət göstərməyi dayandırması və bununla hərbi alyansın Rusiyanı təcrid etmək səylərinin güclənməsi də rəsmi Moskvanın Ankaradan narazılığını artırmışdı.

Lakin sentyabrın 4-də Ərdoğan və Putin Rusiyanın Soçi şəhərində yan-yana dayanıb və ölkələri arasında tərəfdaşlığın daha da genişləndirilməsindən danışıblar. Yəni cənab Ərdoğanın Rusiya ilə Qərb arasında balanslaşdırma aktında böyük dəyişikliklərdən əsər-əlamət görünməyib. Türkiyənin NATO müttəfiqlərinin Rusiya iqtisadiyyatını sarsıtmaq və onun qlobal enerji bazarlarına çıxışını məhdudlaşdırmaq cəhdlərinə baxmayaraq, Ərdoğan və Putin iki ölkə arasında ticarəti artıracaqlarını və enerji məsələlərində birgə çalışacaqlarını bildirirlər.

Ərdoğan və Putin daha mürəkkəb geosiyasi mövzunu - Ukraynanın Qara dənizdən taxıl ixracına icazə verilməsinə dair sazişin yenilənməsini də müzakirə ediblər, baxmayaraq ki, konkret irəliləyiş əldə olunmayıb.

ABŞ nəşri yazır: “Liderlərin birgə görünüşü açıq şəkildə göstərdi ki, onların münasibətləri davam edir və inkişaf edəcək. Əsas odur ki, hər iki tərəf tərəfdaşlıqdan itirməkdən daha çox qazanır”.

Məqalədə qeyd olunur ki, Rusiya Qərbdən təcrid olunduğu halda, Türkiyə Qərbin sanksiyalarına qoşulmaqdan imtina edərək, Rusiyaya çox ehtiyac duyulan malları çatdırmaqda davam edən həyati kanala çevrilib: “İqtisadi böhranla mübarizə aparan Türkiyə üçün Rusiya bir xilas yolu olduğunu sübut etdi və təxirə salınmış qaz ödənişləri və mərkəzi bank depozitləri ilə ölkə iqtisadiyyatını gücləndirdi”.

İstanbuldakı Beykoz Universitetinin beynəlxalq əlaqələr üzrə professoru Ahmet Qasim Xan deyib ki, Ərdoğan hər iki dünya ilə yaxşı əlaqələr qurub:

“Türkiyə lideri NATO-dakı müttəfiqlərini məmnun edəcək addımlar atmağı bacardı. Məsələn, İsveçi NATO-ya qəbul etməyə razılıq verdi və Putinlə münasibətlərinin bir çox faydalarını təhlükə altına atmadan Baydenlə görüşdü”.

Xanın sözlərinə görə, Putin NATO lideri ilə açıq ünsiyyətdən də faydalanır, çünki bu, ona öz fikirlərini Şimal Alyansının qalan hissəsinə çatdırmaq üçün dolayı yol verir.

Rusiyanın Ukraynaya qarşı genişmiqyaslı hücumundan bəri Putinlə Ərdoğanın münasibətləri Qərb siyasətçiləri üçün sirr olaraq qalır. Qərb üçün Putin təcavüzkardır, ABŞ və NATO müttəfiqləri onun müharibə maşınını sanksiyalarla dayandırmağa çalışırlar. Ərdoğan isə daha çətin mövqe tutub, Rusiyanın işğalını pisləyib və ölkəsinin Rusiya ilə iqtisadi əlaqələrini genişləndirərkən Ukraynaya kömək təklif edir. Bu yanaşma Ərdoğana özünəməxsus diplomatik rol verib, Türkiyəyə məhbus mübadiləsində və onun və başqalarının yoxsul ölkələrə əlverişli ərzaq çatdırılması kimi gördükləri taxıl müqaviləsində yardım etməyə şərait yaradıb. Lakin onun Putinlə münasibətlərindən imtina etməsi NATO müttəfiqlərini məyus edib və bəzi siyasətçilərin onun kimin tərəfində olduğunu özəl olaraq sual altına almasına səbəb olub.

Belə görünür ki, yayda Ərdoğanın NATO müttəfiqləri ilə daha yaxşı münasibətlər istəməsi təsadüfi deyil. Baydenlə görüşü zamanı o, ABŞ ilə “yeni proses”dən danışıb, daha sonra Türkiyədə Ukrayna prezidenti Vladimir Zelenskini təbrik edib və Ukraynanın “şübhəsiz ki, NATO üzvlüyünə layiq olduğunu” deyib ki, bu da Rusiya üçün qırmızı xəttdir.

Putin son illərdə Rusiya ilə Türkiyə arasında ticarət dövriyyəsinin artdığını qeyd edib. O, Türkiyənin hazırda Avropanın hər hansı bir yerinə səyahət etməkdə çətinlik çəkən rus turistlər üçün əsas istiqamət olduğunu bildirib. Rusiya prezidenti deyib ki, keçən il Türkiyəyə təxminən 5 milyon rusiyalı səfər edib.

İki ölkə enerji məsələlərində getdikcə daha çox əməkdaşlıq edir və bunu gələcəkdə də etməyi planlaşdırır. Keçən qış Moskva Ərdoğana Rusiya qazı üçün ödənişləri təxirə salmağa, Türkiyə hökumətinə bəzi qeyri-dollar ödənişləri etməyə icazə verib ki, bu da ölkənin ehtiyatlarına təzyiqi azaldıb.

Karnegi Rusiya-Avrasiya Mərkəzinin direktoru Aleksandr Qabuevin sözlərinə görə, çox güman ki, liderlər başqa məsələləri də müzakirə ediblər. Çünki hər iki ölkənin nümayəndə heyətinin tərkibinə onların mərkəzi banklarının rəhbərləri də daxil idi. Ona görə də yəqin ki, tərəflər öz milli valyutaları ilə ticarətin genişləndirilməsindən də danışıblar. Ekspert deyib ki, görüşdə Rusiya Federasiyasının Hərbi-Texniki Əməkdaşlıq üzrə Federal Xidmətinin direktoru Dmitri Şuqayev də iştirak edib. Onun ehtimalına görə, hərbi məsələlər də müzakirə olunub.

“Aysberqin bizim bilmədiyimiz sualtı hissəsi var”, - Qabuev deyib.

Əməkdaşlığın artırılmasından danışsalar da, iki lider ötən il Türkiyə və BMT-nin vasitəçiliyi ilə imzalanmış Qara dəniz taxıl sazişini bərpa edə bilməyib. Rusiya müqavilədən gözlənilən faydaları almadığını bildirərək iyul ayında ondan çıxıb. Putin bazar ertəsi bildirib ki, Rusiya onun tələbləri yerinə yetirildikdə müqaviləni yeniləyəcək.

Türkiyə və Rusiya daha əvvəl Türkiyədə qaz qovşağının yaradılmasını müzakirə ediblər. Bu ideya Türkiyənin qlobal enerji bazarlarında zəif mövqeyini yaxşılaşdırmaq üçün cənab Ərdoğana müraciət edir və bu, Rusiyaya qazını birbaşa almayacaq ölkələrə satmağa imkan verə bilər.

Putin bazar ertəsi bildirib ki, Rusiyanın dövlət enerji nəhəngi “Qazprom” layihənin yol xəritəsini türkiyəli ortağı BOTAŞ-a təhvil verib. Bununla belə, enerji ekspertləri Putinin təklifinin reallığına şübhə ilə yanaşaraq, Avropa İttifaqının Rusiyanın yeni qaz kəmərlərini təsdiq etməyəcəyini və ya Avropaya nəqli artırmağa çalışmayacağını proqnozlaşdırıblar.

Y. QACAR
Reyting.az




Bölməyə aid digər xəbərlər