ABŞ-ın Cənubi Qafqaz planı İran və Rusiyada ciddi narahatlıq yaradıb
Tarix: 12-09-2023 16:35 | Bölmə: Slayd
ABŞ-ın Cənubi Qafqaz planı İran və Rusiyada ciddi narahatlıq yaradıb

Ukrayna ilə müharibə səbəbindən Rusiyanın hələlik yeni bir mübarizəyə başlamayacağını bilən ABŞ və Avropa Birliyinə üzv ölkələr yaranmış vəziyyəti fürsətə çevirməyə və gərginliyin daha da artmasına çalışırlar. Son günlər Ermənistanda keçirilən ABŞ-Ermənistan hərbi təlimləri də buna sübutdur.

Reyting.az
xəbər verir ki, Ankara Universitetinin professoru Yıldız Dəvəçi Ermənistan və ABŞ arasında keçirilən hərbi təlimləri, Rusiyanın bu təlimlərə münasibətini, Azərbaycanla Ermənistan arasındakı yeni gərginliyi və bunun mümkün təsirlərini şərh edib.

Cənubi Qafqaz Qərb dünyasının diqqətini çəkir

Ermənistan və ABŞ hərbi təlimlərinin hansı mənaya gəldiyinə diqqət çəkən Yıldız Dəvəçi bildirib ki, “Soyuq müharibə”nin başa çatması ilə ABŞ və Avropa İttifaqı (Aİ) ölkələri Cənubi Qafqaza üz tutmağa başlayıblar:

“Sovet İttifaqının dağılması ilə Qərb dünyası həm rəngli inqilablar, həm də Qafqazda dondurulmuş məsələlərlə Rusiyanı əhatəyə almaq siyasətini davam etdirdi. Bu proses istər Gürcüstan hadisələri, istərsə də Rusiya-Ukrayna müharibəsi ilə region ölkələrində əhəmiyyətli izlər buraxıb və bir çox yeni problemlərin yaranmasına səbəb olub. Çünki Rusiya-Ukrayna müharibəsi ilə bağlı baş verən hadisələr bütün dünya kimi Qafqaza da təsir edib. Bu, regionun strateji əhəmiyyətini daha da artırıb. Cənubi Qafqazın tarixi, mədəni və enerji əhəmiyyəti ilə yanaşı, strateji və geosiyasi mövqeyi regionun parlayan ulduza çevrilməsinə səbəb olub. Region həm beynəlxalq, həm də regional miqyasda xarici siyasət, enerji və təhlükəsizlik siyasətləri baxımından Qərb dünyasının diqqətini çəkir”.

Qarabağ böyük dövlətlərin mübarizə meydanına çevrilir


Professor deyib ki, Cənubi Qafqaz Qərb dövlətləri ilə yanaşı, qeyri-regional aktorların da diqqətini cəlb edir. Xüsusilə Çin və Hindistanın regionla bağlı siyasətləri bunun ən mühüm göstəricisidir. Digər tərəfdən, İran regional aktor kimi Cənubi Qafqazdakı balansları da yaxından izləyir. Bu səbəbdən Cənubi Qafqazın bu kimi məsələlərlə, xüsusən də Qarabağla böyük dövlətlər arasında yeni mübarizə meydanına çevrilməyə başladığını söyləmək olar.

Y. Dəvəçinin fikrincə, bu kontekstdə ABŞ-ın 11-20 sentyabr tarixlərində Ermənistanla keçirəcəyi hərbi təlim də beynəlxalq ictimai rəydə böyük əks-səda doğurub. Sözügedən təlim Rusiya başda olmaqla bir çox ölkə tərəfindən “regional sülh və əmin-amanlığa töhfə verməyəcək addım” kimi qiymətləndirilib.

Qərb dünyasının alternativ enerji axtarışları...

Professor əlavə edib ki, digər mühüm məsələ Ermənistanın Rusiyadan asılılığını ilk dəfə “strateji səhv” kimi dəyərləndirməsidir: “Çünki tarixdə olduğu kimi, bu gün də belə görünür ki, Ermənistan Rusiyaya güvənməyin və Rusiya tərəfindən yıxılmanın məyusluğunu yaşayır. Unutmaq olmaz ki, bu proses zamanı ABŞ-ın Ukraynadakı proseslərdən sonra Ermənistanda da oxşar problem yaratmağa çalışdığına dair böyük ictimai rəy formalaşmışdı. Xüsusilə, NATO-nun Avropa Genişlənmə Komitəsinin sədri Günter Fehlingerin Ermənistanı NATO-ya üzv olmağa və “Ermənistanı qorumağa” çağırışı. Onun bəyanatları Ermənistan üzərində Şərq-Qərb qütbləşməsinin yeni addımları kimi qiymətləndirilib. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, Qərb dünyasının alternativ enerji axtarışları ABŞ-ın bu addımının əsasını təşkil edir”.

Professorun sözlərinə görə, Rusiya Ermənistanın ABŞ-la yaxınlaşmasını və birgə hərbi təlim keçirməsini “narahatedici” vəziyyət kimi qiymətləndirir. Birgə hərbi təlimlə yanaşı, Ermənistanın Rusiyaya “Rusiyadan asılılıq strateji səhvdir”,-bəyanatı ilə Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan üzünü Qərbə çevirdiyini bəyan edib. Bu səbəbdən də Rusiyanın hələlik susacağını və yalnız narahatlığını ifadə edəcəyini söyləmək olar. Rusiya-Ukrayna müharibəsi Rusiyanı kifayət qədər yorduğuna görə, Moskva hələlik daha çox cəbhədə vuruşmağa üstünlük verməyəcək, həm də Rusiya Sülh Qüvvələrinin bölgədə olması ilə Ermənistana bəzi mesajlar verəcək.

İrəvan paradiqma dəyişikliyinə doğru gedir

Digər tərəfdən, görünür, İran, eləcə də Rusiya ABŞ-ın NATO vasitəsilə regionda genişlənmək cəhdlərindən narahatdır. Tarixi bağlara söykənən regionda bir çox problemlərdə Ermənistanın yanında olduğunu göstərən İran, Rusiyanın tərəfində, eyni zamanda Qərbə qarşı Ermənistanla müttəfiq kimi mövqe tutur və regional dövlət kimi mövcudluğunu ifadə etməkdə davam edir. İran regionda Qərbin dəstəklədiyi hər bir addımı özü üçün təhlükə kimi qəbul etdiyi üçün son hadisələrdən xəbərsizdir.

Y. Dəvəçi əlavə edib ki, bütün bu proseslər fonunda Paşinyana olan sosial təzyiqləri, siyasi iradənin təzyiqlərini, böhranları, ictimai gözləntiləri və beynəlxalq prosesləri nəzərə alsaq, İrəvanın paradiqma dəyişikliyinə doğru getdiyini söyləmək olar: “Lakin qeyd etmək lazımdır ki, Rusiya bu paradiqma dəyişikliyi qarşısında səssiz qalmayacaq. Rusiya-Ukrayna müharibəsi səbəbindən Rusiyanın hələlik yeni bir mübarizəyə girə bilməyəcəyini bilən ABŞ və AB-yə üzv ölkələr atdıqları addımlarla bu böhranı fürsətə çevirməyə və gərginliyin daha da artmasına çalışırlar”.

44 günlük müharibə Ermənistanı yorub


Azərbaycanla Ermənistan arasındakı gərginlik yenidən müharibəyə çevrilə bilərmi,- sualına cavabında professor deyib ki, hazırda Azərbaycanla Ermənistan arasında gərginlik yüksək olsa da, bunun uzunmüddətli münaqişəyə və ya 2020-ci ildə 2-ci Qarabağ müharibəsi kimi prosesə çevrilmə ehtimalı azdır. Çünki Ermənistan 44 günlük müharibədə ciddi itkilər verib və Paşinyan bir çox dairələrin tənqidinə məruz qalıb. Bu məqamda oxşar addımın atılması həm regional, həm də qlobal təsirlərə malik olacaq, ona görə də münaqişələr baş versə belə, onların kiçik hissələri əhatə edəcəyi gözləniləndir. Üstəlik, yeni dövrdə Türkiyənin daha əvvəl təşəbbüs göstərdiyi 6 Tərəfli Platforma təklifinin arxa planda qaldığı görünür. Bunda Rusiya-Ukrayna müharibəsinin gedişatının mühüm payı olsa da, qlobal proseslər də həlledicidir. Digər tərəfdən, Azərbaycanla Ermənistan arasında mümkün münaqişə Türkiyə-Ermənistan münasibətlərinin normallaşmasına müəyyən mənfi təsirlər göstərəcək.

Məlum olduğu kimi, Türkiyə-Azərbaycan münasibətləri “Bir millət, iki dövlət” devizi ilə formalaşır. 2-ci Qarabağ müharibəsindən sonra Şuşa Bəyannaməsi ilə iki ölkə arasında münasibətlər strateji müttəfiqlik səviyyəsinə yüksəlib. Bu çərçivədə Türkiyə-Ermənistan münasibətlərinin normallaşması prosesinin Azərbaycanla koordinasiyalı şəkildə həyata keçirilməsi qərara alınıb. Bu məsələ əvvəllər də Ermənistan tərəfindən dəfələrlə təsdiqlənsə də, İrəvanın bu yaxınlarda Türkiyə ilə münasibətlərin gedişatının Azərbaycanla danışıqlardan asılı olmayacağı barədə bəyanatı Ermənistanda ciddi paradiqma dəyişikliyinin olduğunu göstərir”,- deyə professor fikrini yekunlaşdırıb.

Y. QACAR




Bölməyə aid digər xəbərlər