“Azad olunmuş ərazilərdə mina təmizlənməsi üçün siçovular belə alınıb” - ANAMA rəsmisi
Tarix: 13-09-2023 12:50 | Bölmə: Slayd
“Azad olunmuş ərazilərdə mina təmizlənməsi üçün siçovular belə alınıb” - ANAMA rəsmisi

Tamam Cəfərova 1997-ci ildə - Ermənistanla Birinci Qarabağ müharibəsi başa çatdıqdan təxminən üç il sonra - Azərbaycanın şimal-qərbindəki Tovuz rayonunun Qoşa (Qoşa) kəndində minanı bastalayan zaman 21 yaşında idi. O, vaxtilə yaxınlıqdakı kənd məktəbində müəllim işləyirdi və yayı ailə təsərrüfatına kömək etməklə keçirdi.

"Ermənilər kəndimdəki bütün mal-qaranı apardılar. Sonra ailəm bir inək aldı və bu, bizim yeganə mal-qaramız idi, - deyə o xatırlayır. - Kiçik bacım və qardaşımla inəyimizi geri gətirmək üçün tarlaya gedirdim. Özüm də bilmədən otlaqda minaya ayaq basdım".

Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Eurasia.net” yazıb.

Təhlildə qeyd olunur:

Cəfərova sol ayağını dizdən yuxarı itirib, partlayış nəticəsində sağ qolunda dərin izlər var. Hökumət onu iki ildən bir dəyişdirilən protezlə təmin edir. Qəzadan sonra o, ərə getməyib, hələ də qardaşı ilə kənddə yaşayır. Amma fəaliyyəti təsərrüfat işləri ilə məhdudlaşmır. Bu illər ərzində o, bu mövzuda çoxsaylı konfrans və təlimlərdə iştirak etmiş və minadan zərər çəkmiş müxtəlif ərazilərdə yaşayan həmvətənlərini mina haqqında məlumatlandırıb.

Tamam Cəfərova son 30 ildə minalardan yaralanan və ya həlak olan yüzlərlə azərbaycanlıdan biridir. Onun işi müstəsna haldır ki, o, Ermənistan-Azərbaycan sərhədi yaxınlığında, birinci müharibədə (1991-94) qısa basqınlar zamanı minalanmış ərazidə baş verib.

Azərbaycanda minaların böyük əksəriyyəti birinci və ikinci müharibələr arasında Ermənistanın işğalı altında olan Qarabağ ətrafındakı ərazilərdə döşənib.

Müvafiq olaraq, Azərbaycan İkinci Qarabağ müharibəsində qalib gəldikdən və birinci müharibədə itirdiyi ərazilərin böyük hissəsinə nəzarəti bərpa etdikdən sonra mina partlayışlarında xəsarət alan azərbaycanlıların sayı son üç ildə kəskin şəkildə artıb.

Dövlət Minalardan Təmizləmə Agentliyi ANAMA-nın məlumatına görə, müharibədən indiyədək, əsasən, yeni işğal olunmuş ərazilərdə 180 mina partlayışı baş verib, nəticədə 303 nəfər yaralanıb və ya həlak olub. Həlak olanlar arasında hərbçilər, minatəmizləyicilər və mülki şəxslər var.

Bu ərazilərdə birinci müharibə nəticəsində didərgin düşmüş 600.000-dən çox insanın yalnız kiçik bir hissəsi evlərinə qayıda bilib. Köçürülmə sürəti əsasən bir milyona yaxın minanın olması ilə əlaqədar olaraq buzlaq xarakterlidir. İndiyədək yalnız 2000-ə yaxın insan köçürülüb.

(Minalara basan mülki şəxslər əsasən tikinti və ya kommunal xidmət işçiləri və ya ərazilərə qanunsuz keçənlərdir. Artıq köçürülənlərdən başqa, Qarabağa səfər etməyin yeganə yolu avtobus turları və ya hökumətin maliyyələşdirdiyi tədbirlərdir.)

Minaların Qadağan edilməsi üzrə Azərbaycan kampaniyasının sədri Hafiz Səfixanovun sözlərinə görə, 2020-ci il noyabrın 10-da müharibə başa çatdıqdan sonra bu ilin iyun ayına kimi Qarabağda 82 min 848 hektar ərazi minalardan təmizlənib ki, bu da geri alınan torpaqların ümumi həcmindən 7 faizdən bir qədər artıqdır.

"Çox vaxt Qarabağın bərpası kontekstində deyirik ki, biz sıfırdan başladıq - 30 illik erməni işğalından sonra işğaldan azad edilmiş ərazilərdə aparılan bütün işlərə istinad edərək. Amma həqiqət budur ki, biz sıfırdan aşağı başlamışıq, yəni sizdə iş var. Evlərin tikintisinə başlamazdan əvvəl yeraltı işləri görmək lazımdır”, - Səfixanov “Eurasia.net”-ə müsahibəsində bildirib.

2022-ci ildə Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev regiondakı bütün minaların təmizlənməsinin 30 il və 25 milyard dollar tələb edəcəyini proqnozlaşdırıb.

Səfixanov deyir ki, problemin həllinə əhəmiyyətli dərəcədə daha çox vəsait yönəldilsə, bu müddət daha da sürətləndirilə bilər.

O deyib: "Təkcə minatəmizləmə üçün dövlət büdcəsindən hər il təxminən 100 milyon manat [təxminən 59 milyon dollar] vəsait ayrılır. Bura daha çox minatəmizləmə personalının hazırlanması, müasir texnologiyaların - uzaqdan idarə olunan minaaxtaran robotların və itlərin alınması daxildir. İyun ayında hətta minaaxtaran siçovullar da alınaraq ölkəyə gətirilib”.

Bundan əlavə, Azərbaycan Böyük Britaniya, ABŞ, Kanada, İsrail və Macarıstan kimi ölkələrdən minaların təmizlənməsi üçün yardım alır. Avqust ayında Böyük Britaniyanın Azərbaycandakı səfiri ölkəsinin 2020-ci ildən bəri eyni məqsədlə Azərbaycanda minalarla mübarizəni dəstəkləmək üçün 500 000 funt sterlinq (təxminən 630 000 ABŞ dolları) yardım edəcəyini açıqladı. 2021-ci ilin noyabr ayından Azərbaycanın işinə 2,5 milyon dollar ayırıb. Aprel ayında Avropa Şurasının Azərbaycandakı nümayəndəsi Peter Miçalko “Tvitter” hesabında yazıb ki, Avropa İttifaqına (Aİ) üzv dövlətləri minalardan təmizləmə üçün ümumilikdə 8 milyon avro ayırıb.

Səfixanov bildirib ki, bu məbləğlər nə qədər səxavətli olsa da, kifayət deyil. Bu, “vedrə ilə okeanı boşaltmağa çalışmaq” kimi bir şeydir. “Statistika var ki, bir minanın əkilməsi 3 dollara qədər ucuz başa gələ bilər, lakin onun çıxarılması və zərərsizləşdirilməsi 1000 dollara başa gələ bilər”.

O izah edib ki, minalardan təmizləyicilər, ümumiyyətlə, minaların yerini müəyyənləşdirərkən iki məlumat mənbəyindən istifadə edirlər. Bunlardan biri minalanmış ərazilərin yaxınlığında yaşayan, ailə üzvlərinin və ya mal-qaranın minalara basması ilə bağlı hekayələri olan insanlardır. Ancaq bu, yalnız geri alınan ərazinin periferiyası boyunca faydalıdır.

Digəri isə minalanmış ərazilərin koordinatlarını verən erməni xəritələridir. Bu məsələ 2020-ci ildən sonrakı müharibə dövründə iki ölkə arasında siyasi mübarizənin bir çox sahələrindən biri olub.

Müharibədən sonrakı ilk bir neçə mina itkisindən sonra Azərbaycan bu xəritələri əldə etmək üçün erməni hərbi əsirlərindən vasitə kimi istifadə etməyə başladı. 2021-ci ilin iyununda razılaşma əldə edildi - Azərbaycan geri alınan Ağdam şəhərində 97 min tank və piyada əleyhinə minanın xəritəsi müqabilində 15 hərbi əsir buraxdı.

Ümumilikdə 400.000 minanı əhatə etdiyi iddia edilən mina xəritələrinin ötürülməsinə dair daha iki sövdələşmə var. Lakin prezident Əliyev bu ilin iyulunda Ermənistanın hələ də 600 min minanın xəritəsini verməkdən imtina etdiyindən və onun təqdim etdiyi xəritələrin yalnız “25 faiz dəqiqliyindən” şikayətlənib:

“Mina xəritələrinin verilməməsi erməni terrorunun bizə qarşı davamıdır”.

(Oktyabrda Ermənistanın baş naziri demişdi ki, İrəvan bütün mina xəritələrini Bakıya verib və "daha yaxşı və ya daha dəqiq" xəritələri yoxdur.)

Qarabağın ermənilərin nəzarətində olan qalan hissəsinin blokadaya alınmasından, lakin bölgəni Ermənistanla birləşdirən yeganə yolu bağlamadan bir neçə ay əvvəl Bakı iddia edirdi ki, bu yol hələ də bölgəyə minaların daşınması üçün istifadə olunur.

Azərbaycan Ərazilərinin Minalardan Təmizlənməsi Agentliyi olan ANAMA-da hazırda 1800-dən çox işçi çalışır (İkinci Qarabağ Müharibəsindən əvvəl bu rəqəm təxminən 500 nəfər idi). O, 58 uzaqdan idarə olunan robot və 113 itdən istifadə edir; bu yaxınlarda Afrika nəhəng torbalı siçovullardan da istifadə etməyə başladı.

Bəzi minatəmizləyicilər Mədən Məsləhət Qrupu ilə birlikdə britaniyalı mütəxəssislər tərəfindən hazırlanır.

Böyük Britaniyada yerləşən digər mina təmizləmə təşkilatı “HALO Trust” birinci müharibədən bəri Ermənistanın idarə etdiyi Dağlıq Qarabağda işləyir. Azərbaycan uzun müddətdir ki, onun orada olmasına etiraz edib, çünki xeyriyyə təşkilatı heç vaxt ondan icazə istəməyib.

Səfixanov deyib ki, ölkələr ümumi mina bəlasına qarşı birgə mübarizə aparmalıdır:

"Ermənistan, Gürcüstan və Azərbaycan bölgədəki minaları təmizləmək üçün səylərini birləşdirsəydilər, bu onların maraqlarına uyğun olardı. Biz bu xəstəliyi gələcək nəslə buraxmamalıyıq. Minalar ayrı-seçkilik etmir".

Y. QACAR




Bölməyə aid digər xəbərlər