16:16 / 26-11-2024
Nazir İsraili Qəzzanı işğal etməyə çağırır
16:05 / 26-11-2024
Deputat: "Prezident İlham Əliyevin ehtiyat fondunun vəsaiti artırılmalıdır"
15:58 / 26-11-2024
Milli Məclis gələn ilin dövlət büdcəsini I oxunuşda qəbul edib
15:52 / 26-11-2024
NATO müharibə xəbərdarlığı edir
15:34 / 26-11-2024
Pentaqon Donald Trampa mesaj yollayıb
15:25 / 26-11-2024
İpoteka və Kredit Zəmanət Fondu 549 tam təmirli mənzili kirayəyə çıxarıb
15:22 / 26-11-2024
Bakı metrosunun iş rejimində bir günlük dəyişiklik olacaq
15:16 / 26-11-2024
Hikmət Hacıyev: "Politico" nəşri dezinformasiya yaymaqda davam edir"
14:56 / 26-11-2024
"Sumqayıt" klubu 800 manat cərimələnib
14:50 / 26-11-2024
AFFA "Səbail" klubunu cərimələyib
14:20 / 26-11-2024
70 kq qızılla həbs olunan hərbi attaşe akademikin qardaşıdır - Foto
14:02 / 26-11-2024
Yüksək Texnologiyalar Parkının adı dəyişdirilib
14:00 / 26-11-2024
Trampın Cənubi Qafqaz və Mərkəzi Asiya siyasəti necə olacaq?
13:39 / 26-11-2024
Yeni roman böyük mükafata layiq görülüb - Foto
13:31 / 26-11-2024
Hərbi məhkəmənin hakimi təqaüdə göndərilib
13:06 / 26-11-2024
“Sako” ləqəbli tiktokerə 60 sukta həbs cəzası verilib
13:03 / 26-11-2024
Qaz böhranı Avropanı təhdid edir
12:52 / 26-11-2024
Bakıda idarə rəsi həbs olunub
12:38 / 26-11-2024
Sabah dağlıq ərazilərə qar yağacaq
12:23 / 26-11-2024
Vəzifəli şəxslər həbs olunub
12:17 / 26-11-2024
Gürcüstanda prezident seçkilərinin vaxt açıqlanıb
11:52 / 26-11-2024
70 min manatı “TikTok”a xərcləyən şəxsə 6 il həbs cəzası verilib
11:51 / 26-11-2024
Ağ ev rəsmən təsdiqlədi: Ukrayna ABŞ silahları ilə Rusiyanı vura bilər
11:42 / 26-11-2024
Sahibsiz it altı yaşlı uşağı parçalayıb
11:38 / 26-11-2024
İranda Azərbaycanın tibb sahələri üzrə verdiyi diplomlar tanımır
11:32 / 26-11-2024
Həbs qərarı çıxarılan sabiq nazirin xarici səfəri başlayır
11:25 / 26-11-2024
Qız qaçıran şəxs avtomobilin baqajında ölü tapılıb
11:21 / 26-11-2024
Husilər əsir mübadiləsinə hazırdır
11:19 / 26-11-2024
Təhsil müəssisələrində istilik təminatı ilə bağlı operativ işçi qrupları yaradılıb
11:14 / 26-11-2024
Tramp üç ölkəyə xəbərdarlıq edib
21:06 / 25-11-2024
Direktor və dəstəsi oğurluğa cəhd edərkən yaxalanıb - Fotolar
14:10 / 25-11-2024
Azərbaycanda yeni bələdiyyələr yaradılıb - Siyahı
16:45 / 21-11-2024
Prezident iki Mərkəzi ləğv edib - Sərəncam
22:10 / 25-11-2024
70 kq qızılla tutulan diplomat haqqında həbs qərarı verilib - (Yenilənib)
18:00 / 25-11-2024
Hərbi ekspert Ədalət Verdiyev həbs edilib
00:07 / 22-11-2024
Hikmət Hacıyev: “Politico”nun üzr istəməsini tələb edirik!”
08:28 / 25-11-2024
COP29 - Dünyanı sevindirən 13 gün: nəticələr və perspektivlər
00:45 / 22-11-2024
Məşhur yazıçının yeni romanı nəşr edilib - Foto
15:30 / 22-11-2024
Nüvə müharibəsi ssenarisi - Təhlükədən qorunmaq üçün bunker sifariş edənlərin sayı artır
16:17 / 21-11-2024
Baş nazirin və sabiq müdafiə nazirinin həbsinə order verilib
12:23 / 26-11-2024
Vəzifəli şəxslər həbs olunub
Trampın Cənubi Qafqaz və Mərkəzi Asiya siyasəti necə olacaq?
Tarix: 26-11-2024 14:00 | Bölmə: Slayd
ABŞ-nın yeni administrasiyasının postsovet məkanına, xüsusən də Cənubi Qafqaz və Mərkəzi Asiya ölkələrinə münasibəti ilk növbədə, Rusiya-Amerika münasibətlərinin necə inkişaf edəcəyindən asılı olacaq. Bu, öz növbəsində, Ukrayna böhranının hansı şərtlərlə həll oluna biləcəyi və Rusiyanın onları qəbul etməyə hazır olub-olmayacağı ilə müəyyənləşəcək.
İkincisi, gələcək Rusiya-Amerika münasibətlərinin inkişafı üçün Vaşinqtonun postsovet məkanını Moskvanın xüsusi maraq dairəsi kimi tanımağa hazır olması az əhəmiyyət kəsb etmir. Bu, başqa bir sualla sıx əlaqəlidir: postsovet məkanı ölkələrinin özləri bu faktı verilmiş kimi qəbul edə biləcəklərmi?
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Russian Council” yazıb.
Rusiya nəşrinin təhlilində qeyd olunur:
Görünən odur ki, ABŞ-nın yeni administrasiyasının maliyyələşdirilməsi Kiyevə ayrılan Amerika vəsaitlərinin xərclənməsinə ciddi nəzarət tələb edən Ukrayna böhranının nizamlanmasını ləngitməyə o qədər də həvəsi olmayacaq. Ən azı bunu Trampın bu yaxınlarda ABŞ Konqresinin Nümayəndələr Palatasının üzvü, respublikaçı Maykl Uolsun milli təhlükəsizlik üzrə müşaviri vəzifəsinə irəli sürməsi sübut edir. Uols Sakit okean istiqamətinə lazım olduğu bir vaxtda Ukraynaya resursların ayrılmasını şübhəyə alır.
Deyəsən, postsovet məkanı yeni administrasiya üçün (Co Bayden administrasiyasının izlədiyi xəttə xilaf olaraq) əhəmiyyət kəsb etməyəcək, böyük bölgə Amerika siyasətinin “arxa həyəti” də sayılmayacaq. Bu, ABŞ-nın yenilənmiş xarici siyasətinin əsasının, ilk növbədə, iqtisadi/praqmatik mülahizələrin olacağı faktı ilə asanlaşacaq. Eyni zamanda, Vaşinqtonla hər bir ayrı-ayrı ölkə arasında münasibətlər getdikcə ikitərəfli xarakter alacaq - Vaşinqtonun postsovet məkanındakı hər bir ölkəyə marağı əsasən ölkələrin ikitərəfli əməkdaşlığa marağı ilə müəyyən ediləcək. Bu, ilk növbədə, postsovet ölkələrinin çoxqütblü dünyada öz milli siyasətlərini və suveren inkişafını həyata keçirmək istəyi ilə izah olunur. Belə görünür ki, demokratik dəyərlərin təbliği və demokratik institutların və proseslərin inkişafı arxa plana keçəcək.
Şübhəsiz ki, Vaşinqton bu və ya digər postsovet ölkəsinə qarşı daha differensiallaşdırılmış siyasət həyata keçirəcək ki, bu da öz nöqteyi-nəzərindən orada biznesin inkişafı və maksimum gəlir əldə etmək üçün prioritet ola bilər.
Bu baxımdan Cənubi Qafqaz, həm də Orta Asiya - Qara dəniz - Xəzər regionuna və Yaxın Şərqə yaxın olduqlarına görə, üstəlik, enerji faktoru, Rusiyadan yan keçməyə, regional və qlobal iqtisadi məkanı Qərbin maraqlarını nəzərə alaraq yenidən formatlamağa imkan verən nəqliyyat dəhlizləri və nəhayət, Vaşinqtonun Avrasiyada rəqabətədavamlı layihə kimi qiymətləndirdiyi Çinin “Bir kəmər-Bir yol” təşəbbüsü, şübhəsiz ki, ABŞ-nın xüsusi marağına səbəb olacaq.
Cənubi Qafqaz
Son 2 ildə ölkələr arasında yaranmış bir sıra ciddi fikir ayrılıqlarına baxmayaraq, Gürcüstan, əsasən, “böyük şahmat taxtası”nda olan əhəmiyyətinə görə Transqafqazda ABŞ-nın diqqət mərkəzində qalacaq. Gürcüstan mühüm iqtisadi, enerji tranziti və beynəlxalq ticarət mərkəzidir (bu onu Şərq-Qərb dəhlizinin ayrılmaz hissəsi edir) və Avropanın enerji təhlükəsizliyi və strateji təchizat marşrutlarının şaxələndirilməsi üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir. Qara dəniz regionunun təhlükəsizliyi, eləcə də Gürcüstanda davam edən iqtisadi maraqlar ABŞ üçün strateji əhəmiyyət kəsb edir.
ABŞ-nın yeni administrasiyası, ilk növbədə, praqmatik mülahizələri rəhbər tutaraq, son iyirmi ildə Gürcüstana yönəldilən əhəmiyyətli maliyyə xərclərinə güzəşt etməyəcək. Lakin bu vəziyyətdə Tbilisinin özünün də mövqeyi maraqlıdır - o, millətçilik (mühafizəkarlıq) və praqmatizm əsasında xarici siyasətini həyata keçirərkən Vaşinqtonun isti qucağını qəbul edəcək, yoxsa icazə verilən qədər müstəqilliyini davam etdirəcək?
Bundan əlavə, bu gün Gürcüstanın öz müdafiəsi və təhlükəsizliyi ilə bağlı məsələləri daha güclü tərəfdaşa həvalə etməyə və bununla da sonuncunun şərtlərini qəbul etməyə hazır olub-olmayacağı sualı açıq qalır. Bəlkə də o, mümkün qədər çox müstəqillik qazanmağa çalışacaq.
Vaşinqton Xəzərin enerji ehtiyatları ilə zəngin olan Azərbaycanı İrana qarşı çəkişdirməkdə davam edəcək. Eyni kontekstdə Türkiyənin dünya miqyasında artan müstəqilliyi ucbatından Vaşinqtonun Bakıya artan strateji marağından danışa bilərik ki, bu da ona çox vaxt ABŞ-nın “tövsiyələri” ilə razılaşmamağa imkan verir. Lakin bu gün Bakının özü daha müstəqil siyasət yürütməyə başlayıb ki, bu da ona əsas tərəfdaşları müəyyən etmək imkanı verir.
Ermənistana gəlincə, Gürcüstanın, eləcə də enerji resursları ilə zəngin Azərbaycanın əlverişli geosiyasi mövqeyindən fərqli olaraq, o, ABŞ üçün xüsusi maraq kəsb etmir. Eyni zamanda, Ermənistanın Qərbə tərəf getməsi regionun konfiqurasiyasını əhəmiyyətli dərəcədə dəyişə bilər ki, ABŞ bunu dərk etməyə bilməz.
Belə görünür ki, Amerikanın regiondakı siyasətinin əsas məqsədləri dəyişməz qalacaq. Onların arasında Rusiya, İran və Çini qınında saxlayan, NATO-ya rəsmi üzv olmadan Gürcüstanla əlaqələr və Xəzərin enerji resurslarının tranziti üçün kommunikasiya sistemi qurmaq və enerji xammalının aşağı qiymətləri müəyyən etmək, Xəzər resurslarına çıxışın qarşısını almaq, habelə Türkiyədə problemli müttəfiqlə münasibətlərin optimallaşdırılması daxildir.
Mərkəzi Asiya
Əgər biznes hər şeyin patronudursa - və beləliklə, görünür, ABŞ-nın yeni administrasiyası bu cür düşünəcək - o zaman Mərkəzi Asiyada əsas oyunçuların (Çin və Rusiya Federasiyası) Vaşinqton üçün ciddi təhlükə yaratmağa başladığı indiki vəziyyəti nəzərə alaraq, ABŞ-nın regionun bütün beş ölkəsində özünü gücləndirmək niyyəti əsas vəzifə ola bilər.
Mərkəzi Asiyanın iqtisadi cəhətdən ən inkişaf etmiş dövləti kimi Qazaxıstan, yəqin ki, Vaşinqtonun Mərkəzi Asiya siyasətində əsas prioriteti olacaq. Onun artan iqtisadi potensialı və Avropa İttifaqı ilə Çin arasında ticarət üçün tranzit mərkəzi statusu Avrasiyanın yeni logistik xəritəsinin formalaşmasına töhfə verəcək. Eyni zamanda, Qazaxıstanın kapitallaşması kəskin şəkildə artırıla bilər və özü də Amerika biznesi üçün mühüm tərəfdaşa çevriləcək. Bu şəraiti nəzərə alaraq, Vaşinqton neft və qazın Xəzər dənizi və Azərbaycan vasitəsilə nəqli planlarını dəstəkləyəcək.
Belə görünür ki, ABŞ-nın Qazaxıstandakı əsas vəzifəsi Astananın xarici siyasət mövqelərinə, xüsusən də Rusiya və Çinlə birgə inteqrasiya layihələrində iştirakının genişləndirilməsi kontekstində təsir göstərmək ola bilər. Qazaxıstanın Rusiya üçün əhəmiyyətini dərk edən Birləşmiş Ştatlar iqtisadi mexanizmlərdən istifadənin artıq sınaqdan keçirilmiş və sübut edilmiş effektiv təcrübəsindən istifadə etməklə, daha yaradıcı əməkdaşlıq formatları yaratmaqla, əsasən, bu ölkəyə qarşı “hücum” həyata keçirəcək. Məhz eyni yanaşmanı ABŞ-nın yeni administrasiyası digər Mərkəzi Asiya ölkələrinə də tətbiq edə bilər.
Amerikanın iqtisadi alətlərinə Rusiya və Çin tərəfindən həyata keçirilən layihələrə alternativ ticarət yollarının genişləndirilməsi, regionda əsas dəniz və dəmir yolu logistika dəhlizlərinin səmərəliliyinin artırılması, transxəzər ticarət yollarının infrastrukturunun təkmilləşdirilməsi və rahat miqrasiyanın təmin edilməsi üçün özəl sektorun dəstəklənməsi daxildir. Qərb transmilli şirkətlərinin Mərkəzi Asiyaya işçi qəbulu zamanı onlara əlavə imkanlar təqdim etmək. Lakin görünən odur ki, yeni administrasiyanın ən perspektivli vəzifəsi regionu Qərbə mümkün qədər yaxınlaşdıra biləcək təhsilin təmin edilməsi yolu ilə insan resurslarına investisiya qoyuluşu ola bilər.
Görünür, yeni prezidentin administrasiyasının regionda həyata keçirəcəyi praqmatik siyasətə baxmayaraq, Vaşinqtonun onun həyata keçirilməsi yolunda bir sıra problemlərlə üzləşməsi mümkündür. Onların arasında ABŞ-nın postsovet məkanında daim dəyişən prioritetlər sistemi, eləcə də region dövlətlərinin özlərinin ABŞ-a münasibətdə mövqeyi nəzərə alınmaqla, Amerika siyasətində bu regiona veriləcək yer, çoxqütblü dünyada da dəyişə bilər. Çindən gələn nəhəng kapital qoyuluşları fonunda regionun inkişafına ölçülmüş investisiyalar, son nəticədə Vaşinqton və Pekinin regionda rəqabət qabiliyyətinin səviyyəsinə təsir göstərəcək. ABŞ-ı Mərkəzi Asiyadan ayıran nəhəng coğrafi “məsafə” və nəhayət, Mərkəzi Asiya dövlətlərinin hər birinin rəhbərliyi səviyyəsində və regional miqyasda siyasi və iqtisadi məsələlərin həlli ilə bağlı ehtimal olunan problemlər - bu, ən böyük sınaq olacaq.
Bu gün Mərkəzi Asiya ölkələrinin subyektivliyinin artmasını müşahidə edə bilərik ki, bu da onların coğrafi mövqeyi ilə bağlı deyil - Qlobal Cənub gündəminin yenilənməsi və nəticədə regionda Rusiya, Çin və ABŞ arasında rəqabətin artması. Bu şərtləri nəzərə alaraq, region ölkələri rəqib güclərin ciddi sərmayələrini cəlb etmək və qarşılıqlı faydalı əməkdaşlığa nail olmaq üçün maksimum diqqəti cəlb etmək üçün Vaşinqtonla əlaqə quracaqlar. Mərkəzi Asiya dövlətlərinin iqtisadiyyat, daxili siyasət və təhlükəsizlik sferasında öz problemlərini həll etməyə imkan verən çoxvektorlu siyasətini məhz bu izah edir.
Hələlik postsovet məkanı ölkələri yekun geosiyasi seçim edə bilmirlər, çünki güclü hərbi qüvvə və iqtisadi resursların olmadığı bir şəraitdə onların hamısı bu və ya digər dərəcədə “qorumaq”, “uğurlu” balans üçün manevrlər etməyə çalışırlar. Amma bütün bunlar bu gündür, sabah isə vəziyyət kəskin şəkildə dəyişə bilər. Dəyişikliklər artıq başlayıb, lakin indiyə qədər onlar yavaş-yavaş baş verir - başqa cür ola bilməz, bunu zamanın özü diktə edir.
Y. QACAR
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 26-11-2024 14:00 | Bölmə: Slayd
ABŞ-nın yeni administrasiyasının postsovet məkanına, xüsusən də Cənubi Qafqaz və Mərkəzi Asiya ölkələrinə münasibəti ilk növbədə, Rusiya-Amerika münasibətlərinin necə inkişaf edəcəyindən asılı olacaq. Bu, öz növbəsində, Ukrayna böhranının hansı şərtlərlə həll oluna biləcəyi və Rusiyanın onları qəbul etməyə hazır olub-olmayacağı ilə müəyyənləşəcək.
İkincisi, gələcək Rusiya-Amerika münasibətlərinin inkişafı üçün Vaşinqtonun postsovet məkanını Moskvanın xüsusi maraq dairəsi kimi tanımağa hazır olması az əhəmiyyət kəsb etmir. Bu, başqa bir sualla sıx əlaqəlidir: postsovet məkanı ölkələrinin özləri bu faktı verilmiş kimi qəbul edə biləcəklərmi?
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Russian Council” yazıb.
Rusiya nəşrinin təhlilində qeyd olunur:
Görünən odur ki, ABŞ-nın yeni administrasiyasının maliyyələşdirilməsi Kiyevə ayrılan Amerika vəsaitlərinin xərclənməsinə ciddi nəzarət tələb edən Ukrayna böhranının nizamlanmasını ləngitməyə o qədər də həvəsi olmayacaq. Ən azı bunu Trampın bu yaxınlarda ABŞ Konqresinin Nümayəndələr Palatasının üzvü, respublikaçı Maykl Uolsun milli təhlükəsizlik üzrə müşaviri vəzifəsinə irəli sürməsi sübut edir. Uols Sakit okean istiqamətinə lazım olduğu bir vaxtda Ukraynaya resursların ayrılmasını şübhəyə alır.
Deyəsən, postsovet məkanı yeni administrasiya üçün (Co Bayden administrasiyasının izlədiyi xəttə xilaf olaraq) əhəmiyyət kəsb etməyəcək, böyük bölgə Amerika siyasətinin “arxa həyəti” də sayılmayacaq. Bu, ABŞ-nın yenilənmiş xarici siyasətinin əsasının, ilk növbədə, iqtisadi/praqmatik mülahizələrin olacağı faktı ilə asanlaşacaq. Eyni zamanda, Vaşinqtonla hər bir ayrı-ayrı ölkə arasında münasibətlər getdikcə ikitərəfli xarakter alacaq - Vaşinqtonun postsovet məkanındakı hər bir ölkəyə marağı əsasən ölkələrin ikitərəfli əməkdaşlığa marağı ilə müəyyən ediləcək. Bu, ilk növbədə, postsovet ölkələrinin çoxqütblü dünyada öz milli siyasətlərini və suveren inkişafını həyata keçirmək istəyi ilə izah olunur. Belə görünür ki, demokratik dəyərlərin təbliği və demokratik institutların və proseslərin inkişafı arxa plana keçəcək.
Şübhəsiz ki, Vaşinqton bu və ya digər postsovet ölkəsinə qarşı daha differensiallaşdırılmış siyasət həyata keçirəcək ki, bu da öz nöqteyi-nəzərindən orada biznesin inkişafı və maksimum gəlir əldə etmək üçün prioritet ola bilər.
Bu baxımdan Cənubi Qafqaz, həm də Orta Asiya - Qara dəniz - Xəzər regionuna və Yaxın Şərqə yaxın olduqlarına görə, üstəlik, enerji faktoru, Rusiyadan yan keçməyə, regional və qlobal iqtisadi məkanı Qərbin maraqlarını nəzərə alaraq yenidən formatlamağa imkan verən nəqliyyat dəhlizləri və nəhayət, Vaşinqtonun Avrasiyada rəqabətədavamlı layihə kimi qiymətləndirdiyi Çinin “Bir kəmər-Bir yol” təşəbbüsü, şübhəsiz ki, ABŞ-nın xüsusi marağına səbəb olacaq.
Cənubi Qafqaz
Son 2 ildə ölkələr arasında yaranmış bir sıra ciddi fikir ayrılıqlarına baxmayaraq, Gürcüstan, əsasən, “böyük şahmat taxtası”nda olan əhəmiyyətinə görə Transqafqazda ABŞ-nın diqqət mərkəzində qalacaq. Gürcüstan mühüm iqtisadi, enerji tranziti və beynəlxalq ticarət mərkəzidir (bu onu Şərq-Qərb dəhlizinin ayrılmaz hissəsi edir) və Avropanın enerji təhlükəsizliyi və strateji təchizat marşrutlarının şaxələndirilməsi üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir. Qara dəniz regionunun təhlükəsizliyi, eləcə də Gürcüstanda davam edən iqtisadi maraqlar ABŞ üçün strateji əhəmiyyət kəsb edir.
ABŞ-nın yeni administrasiyası, ilk növbədə, praqmatik mülahizələri rəhbər tutaraq, son iyirmi ildə Gürcüstana yönəldilən əhəmiyyətli maliyyə xərclərinə güzəşt etməyəcək. Lakin bu vəziyyətdə Tbilisinin özünün də mövqeyi maraqlıdır - o, millətçilik (mühafizəkarlıq) və praqmatizm əsasında xarici siyasətini həyata keçirərkən Vaşinqtonun isti qucağını qəbul edəcək, yoxsa icazə verilən qədər müstəqilliyini davam etdirəcək?
Bundan əlavə, bu gün Gürcüstanın öz müdafiəsi və təhlükəsizliyi ilə bağlı məsələləri daha güclü tərəfdaşa həvalə etməyə və bununla da sonuncunun şərtlərini qəbul etməyə hazır olub-olmayacağı sualı açıq qalır. Bəlkə də o, mümkün qədər çox müstəqillik qazanmağa çalışacaq.
Vaşinqton Xəzərin enerji ehtiyatları ilə zəngin olan Azərbaycanı İrana qarşı çəkişdirməkdə davam edəcək. Eyni kontekstdə Türkiyənin dünya miqyasında artan müstəqilliyi ucbatından Vaşinqtonun Bakıya artan strateji marağından danışa bilərik ki, bu da ona çox vaxt ABŞ-nın “tövsiyələri” ilə razılaşmamağa imkan verir. Lakin bu gün Bakının özü daha müstəqil siyasət yürütməyə başlayıb ki, bu da ona əsas tərəfdaşları müəyyən etmək imkanı verir.
Ermənistana gəlincə, Gürcüstanın, eləcə də enerji resursları ilə zəngin Azərbaycanın əlverişli geosiyasi mövqeyindən fərqli olaraq, o, ABŞ üçün xüsusi maraq kəsb etmir. Eyni zamanda, Ermənistanın Qərbə tərəf getməsi regionun konfiqurasiyasını əhəmiyyətli dərəcədə dəyişə bilər ki, ABŞ bunu dərk etməyə bilməz.
Belə görünür ki, Amerikanın regiondakı siyasətinin əsas məqsədləri dəyişməz qalacaq. Onların arasında Rusiya, İran və Çini qınında saxlayan, NATO-ya rəsmi üzv olmadan Gürcüstanla əlaqələr və Xəzərin enerji resurslarının tranziti üçün kommunikasiya sistemi qurmaq və enerji xammalının aşağı qiymətləri müəyyən etmək, Xəzər resurslarına çıxışın qarşısını almaq, habelə Türkiyədə problemli müttəfiqlə münasibətlərin optimallaşdırılması daxildir.
Mərkəzi Asiya
Əgər biznes hər şeyin patronudursa - və beləliklə, görünür, ABŞ-nın yeni administrasiyası bu cür düşünəcək - o zaman Mərkəzi Asiyada əsas oyunçuların (Çin və Rusiya Federasiyası) Vaşinqton üçün ciddi təhlükə yaratmağa başladığı indiki vəziyyəti nəzərə alaraq, ABŞ-nın regionun bütün beş ölkəsində özünü gücləndirmək niyyəti əsas vəzifə ola bilər.
Mərkəzi Asiyanın iqtisadi cəhətdən ən inkişaf etmiş dövləti kimi Qazaxıstan, yəqin ki, Vaşinqtonun Mərkəzi Asiya siyasətində əsas prioriteti olacaq. Onun artan iqtisadi potensialı və Avropa İttifaqı ilə Çin arasında ticarət üçün tranzit mərkəzi statusu Avrasiyanın yeni logistik xəritəsinin formalaşmasına töhfə verəcək. Eyni zamanda, Qazaxıstanın kapitallaşması kəskin şəkildə artırıla bilər və özü də Amerika biznesi üçün mühüm tərəfdaşa çevriləcək. Bu şəraiti nəzərə alaraq, Vaşinqton neft və qazın Xəzər dənizi və Azərbaycan vasitəsilə nəqli planlarını dəstəkləyəcək.
Belə görünür ki, ABŞ-nın Qazaxıstandakı əsas vəzifəsi Astananın xarici siyasət mövqelərinə, xüsusən də Rusiya və Çinlə birgə inteqrasiya layihələrində iştirakının genişləndirilməsi kontekstində təsir göstərmək ola bilər. Qazaxıstanın Rusiya üçün əhəmiyyətini dərk edən Birləşmiş Ştatlar iqtisadi mexanizmlərdən istifadənin artıq sınaqdan keçirilmiş və sübut edilmiş effektiv təcrübəsindən istifadə etməklə, daha yaradıcı əməkdaşlıq formatları yaratmaqla, əsasən, bu ölkəyə qarşı “hücum” həyata keçirəcək. Məhz eyni yanaşmanı ABŞ-nın yeni administrasiyası digər Mərkəzi Asiya ölkələrinə də tətbiq edə bilər.
Amerikanın iqtisadi alətlərinə Rusiya və Çin tərəfindən həyata keçirilən layihələrə alternativ ticarət yollarının genişləndirilməsi, regionda əsas dəniz və dəmir yolu logistika dəhlizlərinin səmərəliliyinin artırılması, transxəzər ticarət yollarının infrastrukturunun təkmilləşdirilməsi və rahat miqrasiyanın təmin edilməsi üçün özəl sektorun dəstəklənməsi daxildir. Qərb transmilli şirkətlərinin Mərkəzi Asiyaya işçi qəbulu zamanı onlara əlavə imkanlar təqdim etmək. Lakin görünən odur ki, yeni administrasiyanın ən perspektivli vəzifəsi regionu Qərbə mümkün qədər yaxınlaşdıra biləcək təhsilin təmin edilməsi yolu ilə insan resurslarına investisiya qoyuluşu ola bilər.
Görünür, yeni prezidentin administrasiyasının regionda həyata keçirəcəyi praqmatik siyasətə baxmayaraq, Vaşinqtonun onun həyata keçirilməsi yolunda bir sıra problemlərlə üzləşməsi mümkündür. Onların arasında ABŞ-nın postsovet məkanında daim dəyişən prioritetlər sistemi, eləcə də region dövlətlərinin özlərinin ABŞ-a münasibətdə mövqeyi nəzərə alınmaqla, Amerika siyasətində bu regiona veriləcək yer, çoxqütblü dünyada da dəyişə bilər. Çindən gələn nəhəng kapital qoyuluşları fonunda regionun inkişafına ölçülmüş investisiyalar, son nəticədə Vaşinqton və Pekinin regionda rəqabət qabiliyyətinin səviyyəsinə təsir göstərəcək. ABŞ-ı Mərkəzi Asiyadan ayıran nəhəng coğrafi “məsafə” və nəhayət, Mərkəzi Asiya dövlətlərinin hər birinin rəhbərliyi səviyyəsində və regional miqyasda siyasi və iqtisadi məsələlərin həlli ilə bağlı ehtimal olunan problemlər - bu, ən böyük sınaq olacaq.
Bu gün Mərkəzi Asiya ölkələrinin subyektivliyinin artmasını müşahidə edə bilərik ki, bu da onların coğrafi mövqeyi ilə bağlı deyil - Qlobal Cənub gündəminin yenilənməsi və nəticədə regionda Rusiya, Çin və ABŞ arasında rəqabətin artması. Bu şərtləri nəzərə alaraq, region ölkələri rəqib güclərin ciddi sərmayələrini cəlb etmək və qarşılıqlı faydalı əməkdaşlığa nail olmaq üçün maksimum diqqəti cəlb etmək üçün Vaşinqtonla əlaqə quracaqlar. Mərkəzi Asiya dövlətlərinin iqtisadiyyat, daxili siyasət və təhlükəsizlik sferasında öz problemlərini həll etməyə imkan verən çoxvektorlu siyasətini məhz bu izah edir.
Hələlik postsovet məkanı ölkələri yekun geosiyasi seçim edə bilmirlər, çünki güclü hərbi qüvvə və iqtisadi resursların olmadığı bir şəraitdə onların hamısı bu və ya digər dərəcədə “qorumaq”, “uğurlu” balans üçün manevrlər etməyə çalışırlar. Amma bütün bunlar bu gündür, sabah isə vəziyyət kəskin şəkildə dəyişə bilər. Dəyişikliklər artıq başlayıb, lakin indiyə qədər onlar yavaş-yavaş baş verir - başqa cür ola bilməz, bunu zamanın özü diktə edir.
Y. QACAR
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 12:23
Vəzifəli şəxslər həbs olunub
Bu gün, 11:14
Tramp üç ölkəyə xəbərdarlıq edib
Dünən, 18:00
Hərbi ekspert Ədalət Verdiyev həbs edilib
Dünən, 14:10
Azərbaycanda yeni bələdiyyələr yaradılıb - Siyahı
Dünən, 12:38
Bir qrup vəzifəli şəxs hakim qarşısına çıxarılır
24-11-2024, 18:07
İlham Əliyev: “COP29 iqlim diplomatiyasında dönüş nöqtəsidir!”
24-11-2024, 10:57
Hikmət Hacıyev: “COP29 uğurla başa çatdı”
24-11-2024, 08:40
Bakıda COP29-un bağlanış plenar sessiyası keçirilib - (Yenilənib+Video)
23-11-2024, 20:11
Kiyevə nüvə silahının verilməsi müzakirə olunur
23-11-2024, 16:05
Prezident bir qrup şəxsi təltif edib - Siyahı
23-11-2024, 15:28
Agentlik sədrinə yeni müavinlər təyin olunub - Sərəncam
22-11-2024, 17:09
COP29 Sədrliyi bəyanat yayıb
22-11-2024, 16:09
Fərid Əhmədova ali xüsusi rütbə verilib - Sərəncam
22-11-2024, 15:30
Nüvə müharibəsi ssenarisi - Təhlükədən qorunmaq üçün bunker sifariş edənlərin sayı artır
22-11-2024, 14:13
İran ABŞ-la danışıqlara gedəcək, yoxsa...
22-11-2024, 13:47
Ruslar şəhərin 25 faizini ələ keçirib, döyüşlər davam edir - Foto
22-11-2024, 13:09
Putin nüvə silahından istifadə edə bilər - Xəbərdarlıq
22-11-2024, 12:35
Ruslar bir məntəqəni işğal edib, daha səkkizinə doğru irəliləyir - Foto
22-11-2024, 00:07
Hikmət Hacıyev: “Politico”nun üzr istəməsini tələb edirik!”
21-11-2024, 16:45
Prezident iki Mərkəzi ləğv edib - Sərəncam
21-11-2024, 14:08
Ukrayna ərazi əvəzində sülhə razılaşmayacaq - Nazir
21-11-2024, 13:32
Dünyanın ən güclü donanmaları... - Qardaş Türkiyə siyahıda neçəncidir?
21-11-2024, 11:27
COP29 zirvəsi Ərdoğanı leyboristlərlə barışdırıb
21-11-2024, 11:19
Dövlət sərhədini pozan hava gəmiləri və... - Hökumət yeni qərar verib
21-11-2024, 10:56
Şəhid ailələri ilə bağlı yeni qaydalar təsdiqlənib
21-11-2024, 09:37
Naxçıvan səhiyyəsində həbslər başlayıb
21-11-2024, 09:23
BMT Baş katibi Azərbaycana gəlib - Foto
20-11-2024, 17:58
Səfirlik Ukraynada yaşayan azərbaycanlılara çağırış edib
20-11-2024, 14:45
Fransanın Azərbaycandakı səfiri XİN-ə çağırılıb
20-11-2024, 12:52
Casusluq ittihamı: 20 şübhəli hakim qarşısına çıxarılıb - Foto
20-11-2024, 12:32
Əli Məsimli: Uşaq yeməklərinin qiyməti kəlləçarxa çatır
20-11-2024, 12:13
Rusiyada böyük təhlükəyə qarşı hazırlıqlar başlayıb - Foto
20-11-2024, 10:19
Bayden Ukraynaya qadağan olunmuş silah göndərir
20-11-2024, 10:04
Azərbaycan Haaqa Məhkəməsinə müraciət edib
20-11-2024, 08:47
Hikmət Hacıyev Frenk Pallone və Ed Markiyə sərt cavab verib
20-11-2024, 00:22
Çin ABŞ hərbi-sənaye kompleksini nəzarətdə saxlayır
20-11-2024, 00:18
Almaniya Rusiya ilə müharibəyə hazırlaşır
20-11-2024, 00:16
Azad Ağdam...
20-11-2024, 00:07
Qarakənd faciəsindən 33 il ötür
19-11-2024, 18:22
Samir Nuriyev UN-HABITAT-ın icraçı direktoru ilə görüşüb - Fotolar
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Deputatlığa namizəd Milli Məclisdə təmsil etmək istədiyi bölgənin problemlərinin təsnifatını artıq ağlına yazıb və işə nədən başlayacağını sıralayıb
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
“Tənha insanın monoloqu”nun ssenari müəllifi və rejissoru deyir ki, kinomuzu yaşatmaq və irəli aparmaq üçün film istehsalını artırmalı və onun bazarını düşünməliyik
Mirəli Sarızadə: “Gənc yaşımda arzum həyata keçdi, inşallah, yeni mövsümdə teatrımızın səhnəsində də Məcnun obrazı ilə tamaşaçılar qarşısına çıxacam”
