06:26 / 22-06-2025
BMT: “Dünya üçün fəlakətli nəticələr ola bilər”
06:06 / 22-06-2025
ABŞ İrana qarşı müharibəyə qoşulub - Üç nüvə obyekti vurulub - (Yenilənib)
00:08 / 22-06-2025
Tanınmış jurnalist Fatih Altaylı saxlanılıb
21:23 / 21-06-2025
Ceyhun Bayramov Suriya XİN başçısı ilə görüşüb
19:32 / 21-06-2025
DTX-nın saxladığı sabiq icra başçısı həbs edilib
19:27 / 21-06-2025
Deputat: “Muxtariyyətin ləğvi barədə düşünmək lazımdır”
19:00 / 21-06-2025
Sabiq icra başçısının oğlunu öldürən şəxsə cəza verilib
18:49 / 21-06-2025
Nazir: Trampın Xamnəi ilə bağlı dedikləri təhdid yox, təhqirdir
18:22 / 21-06-2025
Müxalifətçi azadlığa buraxılıb
18:19 / 21-06-2025
İranla bağlı məxfi danışıqların üstü açılır
18:12 / 21-06-2025
“Real Ermənistan” erməniləri niyə qorxudur?
18:07 / 21-06-2025
AMEA-nın tenderi ləğv olunub
17:57 / 21-06-2025
Dövlət Neft Fondunda yoxlama aparılıb
17:50 / 21-06-2025
İran rəsmisi uğursuzluğu etiraf edir: “Bütün komandirlər bir saat ərzində öldürüldü”
17:40 / 21-06-2025
Diplomatların Qarabağa səfəri başa çatıb - Foto
17:31 / 21-06-2025
"Büdcə sistemi haqqında" qanun dəyişir - Detallar
17:15 / 21-06-2025
Trampın xüsusi nümayəndəsi vədlərinə əməl etmir
17:12 / 21-06-2025
Qabiliyyət imtahanlarına start verilib
17:02 / 21-06-2025
Deputatlar daha 12 qanunu müzakirəyə çıxarır
16:49 / 21-06-2025
İlham Əliyevin müraciəti BMT sənədi kimi yayılıb
16:48 / 21-06-2025
Zelenski: Ukraynada 695 min rus əsgəri var
16:45 / 21-06-2025
Dövlət qulluqçuları təltif edilib - (Siyahı)
16:31 / 21-06-2025
Türk ordusu PKK-nın silah-sursat mağarasını məhv edib - Foto
15:58 / 21-06-2025
Prezident icra başçısını vəzifədən azad edib
15:44 / 21-06-2025
Putin Trampa əsl münasibətini göstərib
15:18 / 21-06-2025
İran ABŞ-a məxsus onlarla bazaya zərbələr endirə bilər
15:10 / 21-06-2025
ABŞ Yaxın Şərqdəki mühüm aviabazadan onlarla təyyarəni çıxarıb - Foto
13:39 / 21-06-2025
Nüvə alimi həyat yoldaşı ilə birlikdə öldürülüb - Foto
13:08 / 21-06-2025
İranın ən böyük nüvə mərkəzinə zərbə endiriblər
12:54 / 21-06-2025
Naxçıvanın Konstitusiyası dəyişir
22:59 / 17-06-2025
İranın keçmiş prezidenti Tehranda öldürülüb - (Yenilənib)
16:03 / 17-06-2025
Mollazadə: İrana qarşı hərbi əməliyyat məcburiyyətdən irəli gəlir
11:30 / 18-06-2025
Çindən Tehrana qeyri-müəyyən yükü olan təyyarələr uçur
11:19 / 17-06-2025
Ərdoğan İranı niyə dəstəkləyir?
12:34 / 18-06-2025
İsrailin raketdən müdafiə vasitələri tükənir - Foto
07:02 / 17-06-2025
Tramp sakinləri Tehranı təcili tərk etməyə çağırır
16:11 / 19-06-2025
İlham Əliyev Türkiyədə işgüzar səfərdədir - (Yenilənib) - Fotolar
10:52 / 18-06-2025
İranın qonşuları çətin vəziyyətdədir
16:25 / 18-06-2025
Trampın İrana hücumunu dayandırmaq istəyirlər
07:51 / 17-06-2025
ABŞ Milli Təhlükəsizlik Şurası təcili Ağ evdə toplanır
08:34 / 18-06-2025
İsrail-İran: həlledici 48 saat
08:01 / 18-06-2025
Təl-Əvivlə Tehran arasında ən yaxşı vasitəçi Rusiya və Azərbaycandır
Elm sahəsində siyasi sui-istifadə… - Ölkə başçısının himayə etdiyi alimin təcrübəsi ciddi ziyanla nəticələnib
Tarix: 10-07-2020 23:41 | Bölmə: Slayd
Trofim Lysenkonu hələ Stalinin zamanında çoxları SSRİ-də elmə ciddi əngəl yaradan bioloq hesab edirdi. Amma onun bu fəaliyyətinə SSRİ rəhbəri İosif Stalin özü şəxsən dəstək verirdi.
Reyting.az xatırladır ki, elmdən siyasi məqsədlər naminə istifadə etməyi gündəmə gətirən bioloq Trofim Lysenkonun nəzəriyyəsi sovet elminə ciddi ziyan vurub.
Üzərində Stalinin gücünü hiss edən genetik və elm sahəsində başqa bir anlayışı mənimsəyən Lysenkonu sovet elminə ən ciddi ziyan vuran şəxs sayanlar yanılmayıblar.
Lysenkonun nəzəriyyələri növlərin çevrilməsi ilə bağlıdır.
Zərərli bir zehni gənc, bitkilərin növlərin yaxşılığı üçün özlərini qurban verəcəklərini, növlər müəyyən bir mühitdə başqaları ilə rəqabət etmədikdə özlərini fəda edəcəyi və çox azının həyatda qalacağını iddia edirdi. Bu, faktiki kommunist rejiminin kollektivzm ideologiyasına paralel güc vermək kimi qiymətləndirilirdi. Bundan təsirlənən Stalin iqlim dəyişikliyi etmək və bölgədə kənd təsərrüfatı sahəsini daha da canlandırmaq üçün əmr verir. Nəticə fəlakətli olur, ölkənin cənub hissələrində əkinçiliyə ciddi ziyan dəyir.
Lysenko bir növün tez bir zamanda digər növlərə çevriləcəyini iddia edir, bir bitkinin yaşaması üçün - əgər çətin mühitdə yaşayırsa - bu bitki və toxumdan ətraf mühitə yaxşı uyğunlaşa biləcəyini irəli sürürdü. Beləcə, Stalinin “alimi” növləri inkişaf etdirməyin mümkün olduğu anlayışı ilə yola çıxır.
Bir çox sovet alimləri Lysenkonun bu nəzəriyyələrini dəstəkləyən qondarma təcrübələri müdafiə edir. Səbəb isə çox sadə olur: bu halda hökumətin təzyiqlərini görməyəcəklər, Lysenkonun nəzəriyyələrini müdafiə etdikləri təqdirdə iş şəratində irəliləyiş əldə edə biləcəklər.
Sözsüz ki, bu dövrdə Lysenkonun qondarma düşüncələrinə qarşı çıxan elm adamları da olub. Amma buna görə, bir çoxu ya mövqelərini itirib, ya da çox acı tale ilə üzləşib. Çünki açıq və dürüst elmi müzakirələrin aparılmasına SSRİ rəhbərliyi icazə vermirdi.
Mendel genetikasını rədd edən Trofim Lysenko İvan Miçurinin hibridləşmə və əldə edilən əlamətlərin irsiyyətliyi ilə bağlı nəzəriyyəni dəstəkləyən bioloq kimi önə çəkilməkdə davam edirdi.
O, öz fikirlərini təqdim etmək və elm adamlarının etibarını zədələmək üçün təşkil etdiyi psevdososial hərəkət olan “Lysenizm” nəzəriyyəsini irəli sürürdü. Onun məhsuldarlığı artırmaq üçün eksperimental tədqiqat səyləri bilavasitə Stalin tərəfindən dəstəklənirdi. Bu mənada 1953-cü ildə Kremldə keçirilən müşavirədə Lysenkonun çıxışına Stalinin diqqətlə qulaq asdığı başadüşülən idi.
Əslində isə Lysenkonun elmi işi, məhsuldarlığın artırılmasına dair təcrübələri 1920-ci illərdə Stalin idarəçiliyi altında təsərrüfatların məcburi kollektivləşdirilməsi nəticəsində yaranan aclığa son qoymaq istəyən Kommunist Partyasının diqqətini cəlb etmişdi. Elə bu səbəbdən alim 1930-cu illərdə Odessadakı Ukrayna Seçki və Genetik İnstitutuna köçürülür və daha geniş laboratoriya ilə təmin olunur. Tez bir zamanda akademik Miçurinin fikirlərinin təsiri altına düşən Lysenko irsiyyətin xromosom əsasını inkar edir və ətraf mühitin irsi xüsusiyyətlərə təsir etdiyini irəli sürərək ekoloji “qida nəzəriyyəsi” yaradır. Bunun örnəyi kimi toxumlar yalnız bir dəfə dondurulur ki, nəsillər boyu böyüyüb daha sürətlə inkişaf etsinlər.
Stalin 1953-cü ildə vəfat etsə də, Lysenko, bu dəfə SSRİ-nin yeni lideri Nikita Xuruşşov tərəfindən dəstəklənir. Lakin bu dövrdə daha çox sovet elm adamı ortaya çıxmağa başlayır. Sonda Pyotur Kapitsa, Vitali Qinzburq və Yakob Borisoviç kimi alimlər Lysenkonun əsər və iddialarını rədd edən bir iş ortaya qoyurlar. Ayrıca Lysenkonun onu tənqid edənlərin qarşısını almaq üçün siyasi təsirlərdən necə yararlandığını açıqlayırlar. Bununla da, Stalinin ən sevimli alimi tədricən nüfuzdan düşməyə başlayır.
Lysenko 1976-cı ildə, 78 yaşında vəfat edir. Amma buna baxmayaraq, “Lysenizm” nəzəriyyəsini, yəni elmin siyasi məqsədlərlə sui-istifadə edilməsinin əsasını qoyur.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 10-07-2020 23:41 | Bölmə: Slayd
Trofim Lysenkonu hələ Stalinin zamanında çoxları SSRİ-də elmə ciddi əngəl yaradan bioloq hesab edirdi. Amma onun bu fəaliyyətinə SSRİ rəhbəri İosif Stalin özü şəxsən dəstək verirdi.
Reyting.az xatırladır ki, elmdən siyasi məqsədlər naminə istifadə etməyi gündəmə gətirən bioloq Trofim Lysenkonun nəzəriyyəsi sovet elminə ciddi ziyan vurub.
Üzərində Stalinin gücünü hiss edən genetik və elm sahəsində başqa bir anlayışı mənimsəyən Lysenkonu sovet elminə ən ciddi ziyan vuran şəxs sayanlar yanılmayıblar.
Lysenkonun nəzəriyyələri növlərin çevrilməsi ilə bağlıdır.
Zərərli bir zehni gənc, bitkilərin növlərin yaxşılığı üçün özlərini qurban verəcəklərini, növlər müəyyən bir mühitdə başqaları ilə rəqabət etmədikdə özlərini fəda edəcəyi və çox azının həyatda qalacağını iddia edirdi. Bu, faktiki kommunist rejiminin kollektivzm ideologiyasına paralel güc vermək kimi qiymətləndirilirdi. Bundan təsirlənən Stalin iqlim dəyişikliyi etmək və bölgədə kənd təsərrüfatı sahəsini daha da canlandırmaq üçün əmr verir. Nəticə fəlakətli olur, ölkənin cənub hissələrində əkinçiliyə ciddi ziyan dəyir.
Lysenko bir növün tez bir zamanda digər növlərə çevriləcəyini iddia edir, bir bitkinin yaşaması üçün - əgər çətin mühitdə yaşayırsa - bu bitki və toxumdan ətraf mühitə yaxşı uyğunlaşa biləcəyini irəli sürürdü. Beləcə, Stalinin “alimi” növləri inkişaf etdirməyin mümkün olduğu anlayışı ilə yola çıxır.
Bir çox sovet alimləri Lysenkonun bu nəzəriyyələrini dəstəkləyən qondarma təcrübələri müdafiə edir. Səbəb isə çox sadə olur: bu halda hökumətin təzyiqlərini görməyəcəklər, Lysenkonun nəzəriyyələrini müdafiə etdikləri təqdirdə iş şəratində irəliləyiş əldə edə biləcəklər.
Sözsüz ki, bu dövrdə Lysenkonun qondarma düşüncələrinə qarşı çıxan elm adamları da olub. Amma buna görə, bir çoxu ya mövqelərini itirib, ya da çox acı tale ilə üzləşib. Çünki açıq və dürüst elmi müzakirələrin aparılmasına SSRİ rəhbərliyi icazə vermirdi.
Mendel genetikasını rədd edən Trofim Lysenko İvan Miçurinin hibridləşmə və əldə edilən əlamətlərin irsiyyətliyi ilə bağlı nəzəriyyəni dəstəkləyən bioloq kimi önə çəkilməkdə davam edirdi.
O, öz fikirlərini təqdim etmək və elm adamlarının etibarını zədələmək üçün təşkil etdiyi psevdososial hərəkət olan “Lysenizm” nəzəriyyəsini irəli sürürdü. Onun məhsuldarlığı artırmaq üçün eksperimental tədqiqat səyləri bilavasitə Stalin tərəfindən dəstəklənirdi. Bu mənada 1953-cü ildə Kremldə keçirilən müşavirədə Lysenkonun çıxışına Stalinin diqqətlə qulaq asdığı başadüşülən idi.
Əslində isə Lysenkonun elmi işi, məhsuldarlığın artırılmasına dair təcrübələri 1920-ci illərdə Stalin idarəçiliyi altında təsərrüfatların məcburi kollektivləşdirilməsi nəticəsində yaranan aclığa son qoymaq istəyən Kommunist Partyasının diqqətini cəlb etmişdi. Elə bu səbəbdən alim 1930-cu illərdə Odessadakı Ukrayna Seçki və Genetik İnstitutuna köçürülür və daha geniş laboratoriya ilə təmin olunur. Tez bir zamanda akademik Miçurinin fikirlərinin təsiri altına düşən Lysenko irsiyyətin xromosom əsasını inkar edir və ətraf mühitin irsi xüsusiyyətlərə təsir etdiyini irəli sürərək ekoloji “qida nəzəriyyəsi” yaradır. Bunun örnəyi kimi toxumlar yalnız bir dəfə dondurulur ki, nəsillər boyu böyüyüb daha sürətlə inkişaf etsinlər.
Stalin 1953-cü ildə vəfat etsə də, Lysenko, bu dəfə SSRİ-nin yeni lideri Nikita Xuruşşov tərəfindən dəstəklənir. Lakin bu dövrdə daha çox sovet elm adamı ortaya çıxmağa başlayır. Sonda Pyotur Kapitsa, Vitali Qinzburq və Yakob Borisoviç kimi alimlər Lysenkonun əsər və iddialarını rədd edən bir iş ortaya qoyurlar. Ayrıca Lysenkonun onu tənqid edənlərin qarşısını almaq üçün siyasi təsirlərdən necə yararlandığını açıqlayırlar. Bununla da, Stalinin ən sevimli alimi tədricən nüfuzdan düşməyə başlayır.
Lysenko 1976-cı ildə, 78 yaşında vəfat edir. Amma buna baxmayaraq, “Lysenizm” nəzəriyyəsini, yəni elmin siyasi məqsədlərlə sui-istifadə edilməsinin əsasını qoyur.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Dünən, 19:32
DTX-nın saxladığı sabiq icra başçısı həbs edilib
Dünən, 18:12
“Real Ermənistan” erməniləri niyə qorxudur?
Dünən, 16:45
Dövlət qulluqçuları təltif edilib - (Siyahı)
Dünən, 15:58
Prezident icra başçısını vəzifədən azad edib
Dünən, 13:08
İranın ən böyük nüvə mərkəzinə zərbə endiriblər
Dünən, 12:54
Naxçıvanın Konstitusiyası dəyişir
Dünən, 11:50
NATO-nun mövcudluğu sual altına düşüb
20-06-2025, 16:26
Professor: İraq ssenarisi İranda təkrar olunur
20-06-2025, 12:30
İsrail-İran davası: Münaqişənin sonu necə görünür?
20-06-2025, 11:08
Paşinyan Türkiyədə sülh sazişini müzakirə edəcək
20-06-2025, 09:12
DTX-nın saxladığı vitse-prezidentin məhkəməsi başlayıb
19-06-2025, 13:36
NATO-da böyük dəyişiklik olacaq
19-06-2025, 12:38
Fordo tilsimi: İsrail bu obyekti necə məhv edəcək?
19-06-2025, 11:32
Rusiya ikinci strateji müttəfiqini itirmək riski ilə üzləşib
19-06-2025, 09:57
Sabah daha bir şəhidimizin dəfn mərasimi olacaq - Foto
19-06-2025, 09:12
Rusiya ilə Azərbaycan Xəzərdəki problemin həllinə çalışırlar - Foto
18-06-2025, 16:25
Trampın İrana hücumunu dayandırmaq istəyirlər
18-06-2025, 13:18
Müəllimlərin sertifikatlaşdırılması prosesinə başlanılıb - (Yenilənib)
18-06-2025, 12:34
İsrailin raketdən müdafiə vasitələri tükənir - Foto
18-06-2025, 11:30
Çindən Tehrana qeyri-müəyyən yükü olan təyyarələr uçur
18-06-2025, 10:52
İranın qonşuları çətin vəziyyətdədir
18-06-2025, 08:30
Günəşdə güclü partlayış baş verib
17-06-2025, 18:48
Rusiya Ayda hərbi təyinatlı obyekt tikəcək
17-06-2025, 17:42
İrandakı rejimi dəyişirlər?
17-06-2025, 16:03
Mollazadə: İrana qarşı hərbi əməliyyat məcburiyyətdən irəli gəlir
17-06-2025, 13:26
Professor: İranı beş yerə bölmək istəyirlər
17-06-2025, 11:19
Ərdoğan İranı niyə dəstəkləyir?
17-06-2025, 08:11
Vaşinqton Tehranla danışıqlara tələsir
17-06-2025, 07:02
Tramp sakinləri Tehranı təcili tərk etməyə çağırır
16-06-2025, 12:35
İsrail-İran qarşıdurması Cənubi Qafqazda necə əks-səda verir?
16-06-2025, 11:06
Dünyada nüvə silahı ilə bağlı gərginlik artır
16-06-2025, 08:47
İranın nüvə obyektinə zərbələr zəlzələyə səbəb olub
16-06-2025, 00:13
İran XİN-nin binası vurulub - Ölən və yaralanan var
14-06-2025, 08:07
Cəlaloğlu: İranın vurulmasının iki səbəbi var
13-06-2025, 17:43
Rus ordusu Dnepropetrovsk vilayətinə daxil olub
13-06-2025, 16:44
Keçmiş səfir: Çin və Rusiyanın İranın yanında duracağına inanmıram
13-06-2025, 11:24
Azərbaycan İran və İsraili dialoqa çağırır
13-06-2025, 10:40
143 milyon manatlıq mənimsəmə üzrə yenidən məhkəmə olub
13-06-2025, 09:57
İsrailin İrana zərbələri davam edəcək
13-06-2025, 09:27
Tramp İrana hücumdan əvvəlcədən məlumatlı olub
13-06-2025, 08:30
AZAL son hadisələrlə əlaqədar bəzi reysləri ləğv edib - Siyahı
13-06-2025, 07:23
İsrail İranı vurmağa başlayıb
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
