08:12 / 03-07-2025
Marsın səhraya çevrilməsinə səbəb nədir?
08:08 / 03-07-2025
Bali sahillərində bərə batıb
08:03 / 03-07-2025
Odessada partlayışlar baş verib
07:59 / 03-07-2025
ABŞ-la hərbi ittifaqda, Rusiya ilə praqmatik münasibətdə
07:53 / 03-07-2025
Tramp Ukrayna ilə bağlı hansı addımı atacaq?
22:44 / 02-07-2025
Ayxan Cavadov Avropa çempionu olub
21:18 / 02-07-2025
Azərbaycan və Özbəkistan prezidentləri görüşüblər - (Yenilənib) - Fotolar
21:11 / 02-07-2025
Göygöldə təcili tibbi yardım briqadasına hücum olub
20:57 / 02-07-2025
İlham Əliyev və Özbəkistan prezidenti “Sea Breeze”də - Fotolar
20:51 / 02-07-2025
Yekaterinburqda həbs olunan azərbaycanlıların sayı səkkizə çatıb - Yenilənib
19:09 / 02-07-2025
Çexiya rusiyalı məmura sanksiya tətbiq edib
18:55 / 02-07-2025
Roma Papası Türkiyəyə səfər etmək niyyətindədir
18:41 / 02-07-2025
Türkiyədə yenidən zəlzələ baş verib
18:32 / 02-07-2025
Bakıda “Özbəkistan” parkının təməli qoyulub
18:01 / 02-07-2025
Kibercinayətkarlıqda təqsirləndirilən dəstə üzvlərinin məhkəməsi başlayıb
17:54 / 02-07-2025
Əli Əsədov Əfqanıstanın Baş nazirinin müavini ilə görüşüb
17:25 / 02-07-2025
Rusiyanın Bakıdakı səfiri Xarici İşlər Nazirliyinə çağırılıb
17:18 / 02-07-2025
Daha üç şəhidimizin dəfn mərasimi olacaq - Fotolar
17:05 / 02-07-2025
Məhkəmə vəzifəli şəxslərin cinayət əməlini araşdıracaq
16:55 / 02-07-2025
Professor: Rusiya başını itirmiş ayı kimi davranır
16:22 / 02-07-2025
Tramp Putinin işğal siyasətinə laqeyd yanaşır
15:59 / 02-07-2025
Bakıda qəzalı binalarla bağlı Xüsusi Komissiya yaradılıb
15:56 / 02-07-2025
Azərbaycan Rusiyadan tam uzaqlaşır?
15:33 / 02-07-2025
Rusiya daha da aqressivləşir
14:52 / 02-07-2025
Gürcüstandan çox sayda əcnəbi deportasiya olunub
14:37 / 02-07-2025
Avropa müharibəyə hazırlaşır - Foto
14:29 / 02-07-2025
Vilayət Eyvazov: "Bu yolda qüvvə və bacarığımızı əsirgəməyəcəyik"
14:10 / 02-07-2025
"City Net" "Jurnalistlərin binası"nda problem yaradıb
14:03 / 02-07-2025
Politoloq Azər Qasımlı hakim qarşısına çıxarılıb
13:16 / 29-06-2025
Putin Rusiyada şovinizmi qızışdırır
17:57 / 30-06-2025
Bakıda əməliyyat: FTX-nın iki əməkdaşı saxlanılıb - (Yenilənib) - Fotolar
08:55 / 28-06-2025
İsrail-İran müharibəsi Orta Asiyanın yolunu bağlayıb?
15:08 / 30-06-2025
Professor: Şovinizm Rusiyanı uçuruma aparır
11:12 / 28-06-2025
Rəsmi Bakı Rusiyada azərbaycanlılara hücumlarla bağlı bəyanat yayıb
21:03 / 30-06-2025
Rusiyada öldürülən qardaşların cənazəsi Azərbaycana gətirilib - (Yenilənib)
13:20 / 29-06-2025
Rezidenturaya qəbul imtahanı keçirilib - (Yenilənib)
13:01 / 01-07-2025
Ərdoğan “ikinci vətən”indən niyə küsüb?
09:57 / 28-06-2025
İki məşhur aktyor 24 ildən sonra yenidən görüşüb
00:40 / 29-06-2025
Aleksey Overçukun Azərbaycana səfəri ləğv olunub
21:41 / 28-06-2025
Zaxarovadan azərbaycanlılarıın saxlanılması haqqında - Açıqlama
13:16 / 02-07-2025
Mədəniyyət nazirinə kulturoloji tövsiyə - Akif Əli yazır
Elm sahəsində siyasi sui-istifadə… - Ölkə başçısının himayə etdiyi alimin təcrübəsi ciddi ziyanla nəticələnib
Tarix: 10-07-2020 23:41 | Bölmə: Slayd
Trofim Lysenkonu hələ Stalinin zamanında çoxları SSRİ-də elmə ciddi əngəl yaradan bioloq hesab edirdi. Amma onun bu fəaliyyətinə SSRİ rəhbəri İosif Stalin özü şəxsən dəstək verirdi.
Reyting.az xatırladır ki, elmdən siyasi məqsədlər naminə istifadə etməyi gündəmə gətirən bioloq Trofim Lysenkonun nəzəriyyəsi sovet elminə ciddi ziyan vurub.
Üzərində Stalinin gücünü hiss edən genetik və elm sahəsində başqa bir anlayışı mənimsəyən Lysenkonu sovet elminə ən ciddi ziyan vuran şəxs sayanlar yanılmayıblar.
Lysenkonun nəzəriyyələri növlərin çevrilməsi ilə bağlıdır.
Zərərli bir zehni gənc, bitkilərin növlərin yaxşılığı üçün özlərini qurban verəcəklərini, növlər müəyyən bir mühitdə başqaları ilə rəqabət etmədikdə özlərini fəda edəcəyi və çox azının həyatda qalacağını iddia edirdi. Bu, faktiki kommunist rejiminin kollektivzm ideologiyasına paralel güc vermək kimi qiymətləndirilirdi. Bundan təsirlənən Stalin iqlim dəyişikliyi etmək və bölgədə kənd təsərrüfatı sahəsini daha da canlandırmaq üçün əmr verir. Nəticə fəlakətli olur, ölkənin cənub hissələrində əkinçiliyə ciddi ziyan dəyir.
Lysenko bir növün tez bir zamanda digər növlərə çevriləcəyini iddia edir, bir bitkinin yaşaması üçün - əgər çətin mühitdə yaşayırsa - bu bitki və toxumdan ətraf mühitə yaxşı uyğunlaşa biləcəyini irəli sürürdü. Beləcə, Stalinin “alimi” növləri inkişaf etdirməyin mümkün olduğu anlayışı ilə yola çıxır.
Bir çox sovet alimləri Lysenkonun bu nəzəriyyələrini dəstəkləyən qondarma təcrübələri müdafiə edir. Səbəb isə çox sadə olur: bu halda hökumətin təzyiqlərini görməyəcəklər, Lysenkonun nəzəriyyələrini müdafiə etdikləri təqdirdə iş şəratində irəliləyiş əldə edə biləcəklər.
Sözsüz ki, bu dövrdə Lysenkonun qondarma düşüncələrinə qarşı çıxan elm adamları da olub. Amma buna görə, bir çoxu ya mövqelərini itirib, ya da çox acı tale ilə üzləşib. Çünki açıq və dürüst elmi müzakirələrin aparılmasına SSRİ rəhbərliyi icazə vermirdi.
Mendel genetikasını rədd edən Trofim Lysenko İvan Miçurinin hibridləşmə və əldə edilən əlamətlərin irsiyyətliyi ilə bağlı nəzəriyyəni dəstəkləyən bioloq kimi önə çəkilməkdə davam edirdi.
O, öz fikirlərini təqdim etmək və elm adamlarının etibarını zədələmək üçün təşkil etdiyi psevdososial hərəkət olan “Lysenizm” nəzəriyyəsini irəli sürürdü. Onun məhsuldarlığı artırmaq üçün eksperimental tədqiqat səyləri bilavasitə Stalin tərəfindən dəstəklənirdi. Bu mənada 1953-cü ildə Kremldə keçirilən müşavirədə Lysenkonun çıxışına Stalinin diqqətlə qulaq asdığı başadüşülən idi.
Əslində isə Lysenkonun elmi işi, məhsuldarlığın artırılmasına dair təcrübələri 1920-ci illərdə Stalin idarəçiliyi altında təsərrüfatların məcburi kollektivləşdirilməsi nəticəsində yaranan aclığa son qoymaq istəyən Kommunist Partyasının diqqətini cəlb etmişdi. Elə bu səbəbdən alim 1930-cu illərdə Odessadakı Ukrayna Seçki və Genetik İnstitutuna köçürülür və daha geniş laboratoriya ilə təmin olunur. Tez bir zamanda akademik Miçurinin fikirlərinin təsiri altına düşən Lysenko irsiyyətin xromosom əsasını inkar edir və ətraf mühitin irsi xüsusiyyətlərə təsir etdiyini irəli sürərək ekoloji “qida nəzəriyyəsi” yaradır. Bunun örnəyi kimi toxumlar yalnız bir dəfə dondurulur ki, nəsillər boyu böyüyüb daha sürətlə inkişaf etsinlər.
Stalin 1953-cü ildə vəfat etsə də, Lysenko, bu dəfə SSRİ-nin yeni lideri Nikita Xuruşşov tərəfindən dəstəklənir. Lakin bu dövrdə daha çox sovet elm adamı ortaya çıxmağa başlayır. Sonda Pyotur Kapitsa, Vitali Qinzburq və Yakob Borisoviç kimi alimlər Lysenkonun əsər və iddialarını rədd edən bir iş ortaya qoyurlar. Ayrıca Lysenkonun onu tənqid edənlərin qarşısını almaq üçün siyasi təsirlərdən necə yararlandığını açıqlayırlar. Bununla da, Stalinin ən sevimli alimi tədricən nüfuzdan düşməyə başlayır.
Lysenko 1976-cı ildə, 78 yaşında vəfat edir. Amma buna baxmayaraq, “Lysenizm” nəzəriyyəsini, yəni elmin siyasi məqsədlərlə sui-istifadə edilməsinin əsasını qoyur.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 10-07-2020 23:41 | Bölmə: Slayd
Trofim Lysenkonu hələ Stalinin zamanında çoxları SSRİ-də elmə ciddi əngəl yaradan bioloq hesab edirdi. Amma onun bu fəaliyyətinə SSRİ rəhbəri İosif Stalin özü şəxsən dəstək verirdi.
Reyting.az xatırladır ki, elmdən siyasi məqsədlər naminə istifadə etməyi gündəmə gətirən bioloq Trofim Lysenkonun nəzəriyyəsi sovet elminə ciddi ziyan vurub.
Üzərində Stalinin gücünü hiss edən genetik və elm sahəsində başqa bir anlayışı mənimsəyən Lysenkonu sovet elminə ən ciddi ziyan vuran şəxs sayanlar yanılmayıblar.
Lysenkonun nəzəriyyələri növlərin çevrilməsi ilə bağlıdır.
Zərərli bir zehni gənc, bitkilərin növlərin yaxşılığı üçün özlərini qurban verəcəklərini, növlər müəyyən bir mühitdə başqaları ilə rəqabət etmədikdə özlərini fəda edəcəyi və çox azının həyatda qalacağını iddia edirdi. Bu, faktiki kommunist rejiminin kollektivzm ideologiyasına paralel güc vermək kimi qiymətləndirilirdi. Bundan təsirlənən Stalin iqlim dəyişikliyi etmək və bölgədə kənd təsərrüfatı sahəsini daha da canlandırmaq üçün əmr verir. Nəticə fəlakətli olur, ölkənin cənub hissələrində əkinçiliyə ciddi ziyan dəyir.
Lysenko bir növün tez bir zamanda digər növlərə çevriləcəyini iddia edir, bir bitkinin yaşaması üçün - əgər çətin mühitdə yaşayırsa - bu bitki və toxumdan ətraf mühitə yaxşı uyğunlaşa biləcəyini irəli sürürdü. Beləcə, Stalinin “alimi” növləri inkişaf etdirməyin mümkün olduğu anlayışı ilə yola çıxır.
Bir çox sovet alimləri Lysenkonun bu nəzəriyyələrini dəstəkləyən qondarma təcrübələri müdafiə edir. Səbəb isə çox sadə olur: bu halda hökumətin təzyiqlərini görməyəcəklər, Lysenkonun nəzəriyyələrini müdafiə etdikləri təqdirdə iş şəratində irəliləyiş əldə edə biləcəklər.
Sözsüz ki, bu dövrdə Lysenkonun qondarma düşüncələrinə qarşı çıxan elm adamları da olub. Amma buna görə, bir çoxu ya mövqelərini itirib, ya da çox acı tale ilə üzləşib. Çünki açıq və dürüst elmi müzakirələrin aparılmasına SSRİ rəhbərliyi icazə vermirdi.
Mendel genetikasını rədd edən Trofim Lysenko İvan Miçurinin hibridləşmə və əldə edilən əlamətlərin irsiyyətliyi ilə bağlı nəzəriyyəni dəstəkləyən bioloq kimi önə çəkilməkdə davam edirdi.
O, öz fikirlərini təqdim etmək və elm adamlarının etibarını zədələmək üçün təşkil etdiyi psevdososial hərəkət olan “Lysenizm” nəzəriyyəsini irəli sürürdü. Onun məhsuldarlığı artırmaq üçün eksperimental tədqiqat səyləri bilavasitə Stalin tərəfindən dəstəklənirdi. Bu mənada 1953-cü ildə Kremldə keçirilən müşavirədə Lysenkonun çıxışına Stalinin diqqətlə qulaq asdığı başadüşülən idi.
Əslində isə Lysenkonun elmi işi, məhsuldarlığın artırılmasına dair təcrübələri 1920-ci illərdə Stalin idarəçiliyi altında təsərrüfatların məcburi kollektivləşdirilməsi nəticəsində yaranan aclığa son qoymaq istəyən Kommunist Partyasının diqqətini cəlb etmişdi. Elə bu səbəbdən alim 1930-cu illərdə Odessadakı Ukrayna Seçki və Genetik İnstitutuna köçürülür və daha geniş laboratoriya ilə təmin olunur. Tez bir zamanda akademik Miçurinin fikirlərinin təsiri altına düşən Lysenko irsiyyətin xromosom əsasını inkar edir və ətraf mühitin irsi xüsusiyyətlərə təsir etdiyini irəli sürərək ekoloji “qida nəzəriyyəsi” yaradır. Bunun örnəyi kimi toxumlar yalnız bir dəfə dondurulur ki, nəsillər boyu böyüyüb daha sürətlə inkişaf etsinlər.
Stalin 1953-cü ildə vəfat etsə də, Lysenko, bu dəfə SSRİ-nin yeni lideri Nikita Xuruşşov tərəfindən dəstəklənir. Lakin bu dövrdə daha çox sovet elm adamı ortaya çıxmağa başlayır. Sonda Pyotur Kapitsa, Vitali Qinzburq və Yakob Borisoviç kimi alimlər Lysenkonun əsər və iddialarını rədd edən bir iş ortaya qoyurlar. Ayrıca Lysenkonun onu tənqid edənlərin qarşısını almaq üçün siyasi təsirlərdən necə yararlandığını açıqlayırlar. Bununla da, Stalinin ən sevimli alimi tədricən nüfuzdan düşməyə başlayır.
Lysenko 1976-cı ildə, 78 yaşında vəfat edir. Amma buna baxmayaraq, “Lysenizm” nəzəriyyəsini, yəni elmin siyasi məqsədlərlə sui-istifadə edilməsinin əsasını qoyur.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Dünən, 17:18
Daha üç şəhidimizin dəfn mərasimi olacaq - Fotolar
Dünən, 16:55
Professor: Rusiya başını itirmiş ayı kimi davranır
Dünən, 15:56
Azərbaycan Rusiyadan tam uzaqlaşır?
Dünən, 15:33
Rusiya daha da aqressivləşir
Dünən, 14:37
Avropa müharibəyə hazırlaşır - Foto
Dünən, 11:25
İran ABŞ və İsraildən kiberqisas alır?
1-07-2025, 16:50
Məhkəmələrə hakim təyinatları olub - Siyahı
1-07-2025, 13:01
Ərdoğan “ikinci vətən”indən niyə küsüb?
1-07-2025, 10:45
Rusiya yeni ərazilərin işğalına hazırlaşır
1-07-2025, 09:03
Süni intellekt dünyanı ələ keçirir - Foto
30-06-2025, 16:27
Şahın atom bombası istəyi: ABŞ bunun qarşısını necə alıb?
30-06-2025, 15:08
Professor: Şovinizm Rusiyanı uçuruma aparır
30-06-2025, 12:21
Paşinyan onu “Dəccal” adlandıran kilsəyə müharibə elan edib
30-06-2025, 11:03
Rusiya ilə bağlı dəhşətli statistika açıqlanıb
30-06-2025, 10:57
Ağdamda polis minaya düşüb - (Yenilənib)
30-06-2025, 08:19
Sedna planetinin sirri açılacaq
29-06-2025, 13:16
Putin Rusiyada şovinizmi qızışdırır
29-06-2025, 11:16
Yekaterinburqda saxlanılan azərbaycanlılar hakim qarşısına çıxarılıb - (Yenilənib) - Fotolar
29-06-2025, 10:35
Deputat: Rusiyanın təzyiqləri həm də Azərbaycanın xarici siyasəti ilə əlaqədar ola bilər
28-06-2025, 11:12
Rəsmi Bakı Rusiyada azərbaycanlılara hücumlarla bağlı bəyanat yayıb
28-06-2025, 08:55
İsrail-İran müharibəsi Orta Asiyanın yolunu bağlayıb?
28-06-2025, 00:01
Jurnalist Seyfəddin Hüseynlinin qardaşları öldürülüb - (Yenilənib)
26-06-2025, 08:51
Cənubi Qafqazın ən güclüsü...
25-06-2025, 13:50
Nüvə müharibəsi... - Böyük fəlakətdən iki ölkə qurtulacaq
25-06-2025, 13:03
İsrail-İran müharibəsi Zəngəzur yolunu aça bilər
25-06-2025, 11:20
Beş hərbçiyə general-mayor rütbəsi verilib
25-06-2025, 10:56
Ermənistanda dövlət çevrilişi etmək istəyiblər
24-06-2025, 14:42
Beş ölkə Rusiyanın işğalından qorunmaq üçün milyonlarla mina basdıracaq
24-06-2025, 12:51
“Qiyamət planı” üzə çıxıb - Fotolar
23-06-2025, 19:12
Cəlaloğlu: "İranı əvvəlki məcrasına qaytarmaq istəyirlərsə, onda hakimiyyətdə Qacarlar oturmalıdır” - Müsahibə
23-06-2025, 18:53
Yeni dünya düzəni Yaxın Şərqin simasını dəyişir
23-06-2025, 15:14
İran MAQATE ilə əməkdaşlığı dayandırmaq istəyir
23-06-2025, 14:49
Neftin qiyməti son beş ayda ən yüksək həddə çatıb
23-06-2025, 14:23
İlham Əliyev Goranboyda müəssisənin açılışını edib - (Yenilənib)
23-06-2025, 13:56
Prezident Yevlaxa gedib - (Yenilənib) - Fotolar
23-06-2025, 11:57
Xüsusi karantin rejiminin müddəti uzadılıb
22-06-2025, 08:55
Tehran geri çəkilmək istəmir
21-06-2025, 19:32
DTX-nın saxladığı sabiq icra başçısı həbs edilib
21-06-2025, 18:12
“Real Ermənistan” erməniləri niyə qorxudur?
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
