21:46 / 18-09-2025
Ceyhun Bayramov Aİ komissarı ilə müzakirə aparıb
21:18 / 18-09-2025
Bakıda onlayn qumar təşkil edənlər saxlanılıb - Video
18:23 / 18-09-2025
ABŞ istehsalı olan raket rekord qırıb
18:00 / 18-09-2025
Mourinyonun yeni klubu bəlli olub
17:52 / 18-09-2025
MEDİA-nın Müşahidə Şurasının iclası keçirilib - Fotolar
17:47 / 18-09-2025
Müğənni cinsi təcavüzdə təqsirli bilinib - Video
17:38 / 18-09-2025
Yılmaz Vural baş məşqçi təyin olunub
17:16 / 18-09-2025
Yeni film tənqidçilərdən yüksək qiymət alıb - Foto
17:08 / 18-09-2025
Oleq Bakinskinin şikayəti təmin olunmayıb
17:00 / 18-09-2025
Rusiya və Ukrayna hərbçilərin meyitlərini mübadilə edib
16:54 / 18-09-2025
Xalq artisti xəstəxanadan evə buraxılıb
16:37 / 18-09-2025
Prezident Memar Əcəminin adibəsinin ucaldılması ilə bağlı sərəncam imzalayıb
16:32 / 18-09-2025
Bakıda və rayonlarda güclü külək əsəcək - Xəbərdarlıq
16:21 / 18-09-2025
İlham Əliyev BP şirkətinin rəsmisini təltif edib
16:11 / 18-09-2025
Əkrəm Həsənov: “Qeyri-rəsmi işçilərin sayı artacaq”
15:40 / 18-09-2025
Bakıda iş yerində yıxılan qadın ölüb
15:33 / 18-09-2025
Beyləqanda ər arvadını bıçaqlayıb
15:25 / 18-09-2025
"İmişli" klubu AFFA-nın qərarından narazı qalıb
15:15 / 18-09-2025
Milli Məclisdə tələbələrin iştirakı ilə ictimai dinləmə keçiriləcək
15:04 / 18-09-2025
"Plastik cərrah"la bağlı sensasiyalı xəbər yayılıb
14:30 / 18-09-2025
Paşinyan: "İranla sərhəd körpüsünün tikintisi gündəlikdə qalır"
14:16 / 18-09-2025
Ölkəmizdə ət bahalaşıb
14:14 / 18-09-2025
Taylandla Kamboca arasında gərginlik yenidən artıb
13:42 / 18-09-2025
Bişkekdə TDT ölkələrinin hökumət başçılarının görüşü başlayıb
13:20 / 18-09-2025
Su problemi milyardlarla insanı risk altında qoyur
13:09 / 18-09-2025
Naxçıvanda kişi geyimində oğurluq edən qadın tutulub
12:57 / 18-09-2025
Zakir Həsənov Çinə gedib
12:49 / 18-09-2025
İlham Əliyev Avropa İttifaqının komissarını qəbul edib - Fotolar
12:47 / 18-09-2025
Sabah yağış yağacaq
12:36 / 18-09-2025
Azərbaycan yığması 124-cü sıraya yüksəlib
13:31 / 16-09-2025
Zülfüqarov: Xankəndidə terror törətməklə bir neçə məqsədə çatmaq istəyiblər
18:40 / 14-09-2025
İlham Əliyev Qırmızı Bazar, Hadrut qəsəbələri və Sos kəndinin sakinləri ilə görüşüb - (Yenilənib) - Fotolar
13:50 / 14-09-2025
İlham Əliyev Hadrut qəsəbəsində olub - (Yenilənib) - Fotolar
15:37 / 14-09-2025
İlham Əliyev Xocavəndin Qırmızı Bazar qəsəbəsində olub - Fotolar
13:02 / 15-09-2025
Qarabağda ermənilərin gizli silah anbarları var
13:17 / 14-09-2025
Prezident Füzulidə - Qaraxanbəyli kəndinin təməli qoyulub - Fotolar
15:11 / 15-09-2025
Kəlbəcərə köç karvanı gedib - (Yenilənib)
13:39 / 16-09-2025
Prezidentlər Füzulidən sonra Şuşaya gediblər - Fotolar
00:04 / 16-09-2025
Qurban Qurbanov: “Benfika” ilə oyuna yaxşı hazırlaşa bilmədik”
22:16 / 17-09-2025
Müəllimlərin sertifikatlaşdırılması prosesi başlayır
20:02 / 15-09-2025
Payız “Ulduz”u görüşünüzə gəlib - Foto
Elm sahəsində siyasi sui-istifadə… - Ölkə başçısının himayə etdiyi alimin təcrübəsi ciddi ziyanla nəticələnib
Tarix: 10-07-2020 23:41 | Bölmə: Slayd
Trofim Lysenkonu hələ Stalinin zamanında çoxları SSRİ-də elmə ciddi əngəl yaradan bioloq hesab edirdi. Amma onun bu fəaliyyətinə SSRİ rəhbəri İosif Stalin özü şəxsən dəstək verirdi.
Reyting.az xatırladır ki, elmdən siyasi məqsədlər naminə istifadə etməyi gündəmə gətirən bioloq Trofim Lysenkonun nəzəriyyəsi sovet elminə ciddi ziyan vurub.
Üzərində Stalinin gücünü hiss edən genetik və elm sahəsində başqa bir anlayışı mənimsəyən Lysenkonu sovet elminə ən ciddi ziyan vuran şəxs sayanlar yanılmayıblar.
Lysenkonun nəzəriyyələri növlərin çevrilməsi ilə bağlıdır.
Zərərli bir zehni gənc, bitkilərin növlərin yaxşılığı üçün özlərini qurban verəcəklərini, növlər müəyyən bir mühitdə başqaları ilə rəqabət etmədikdə özlərini fəda edəcəyi və çox azının həyatda qalacağını iddia edirdi. Bu, faktiki kommunist rejiminin kollektivzm ideologiyasına paralel güc vermək kimi qiymətləndirilirdi. Bundan təsirlənən Stalin iqlim dəyişikliyi etmək və bölgədə kənd təsərrüfatı sahəsini daha da canlandırmaq üçün əmr verir. Nəticə fəlakətli olur, ölkənin cənub hissələrində əkinçiliyə ciddi ziyan dəyir.
Lysenko bir növün tez bir zamanda digər növlərə çevriləcəyini iddia edir, bir bitkinin yaşaması üçün - əgər çətin mühitdə yaşayırsa - bu bitki və toxumdan ətraf mühitə yaxşı uyğunlaşa biləcəyini irəli sürürdü. Beləcə, Stalinin “alimi” növləri inkişaf etdirməyin mümkün olduğu anlayışı ilə yola çıxır.
Bir çox sovet alimləri Lysenkonun bu nəzəriyyələrini dəstəkləyən qondarma təcrübələri müdafiə edir. Səbəb isə çox sadə olur: bu halda hökumətin təzyiqlərini görməyəcəklər, Lysenkonun nəzəriyyələrini müdafiə etdikləri təqdirdə iş şəratində irəliləyiş əldə edə biləcəklər.
Sözsüz ki, bu dövrdə Lysenkonun qondarma düşüncələrinə qarşı çıxan elm adamları da olub. Amma buna görə, bir çoxu ya mövqelərini itirib, ya da çox acı tale ilə üzləşib. Çünki açıq və dürüst elmi müzakirələrin aparılmasına SSRİ rəhbərliyi icazə vermirdi.
Mendel genetikasını rədd edən Trofim Lysenko İvan Miçurinin hibridləşmə və əldə edilən əlamətlərin irsiyyətliyi ilə bağlı nəzəriyyəni dəstəkləyən bioloq kimi önə çəkilməkdə davam edirdi.
O, öz fikirlərini təqdim etmək və elm adamlarının etibarını zədələmək üçün təşkil etdiyi psevdososial hərəkət olan “Lysenizm” nəzəriyyəsini irəli sürürdü. Onun məhsuldarlığı artırmaq üçün eksperimental tədqiqat səyləri bilavasitə Stalin tərəfindən dəstəklənirdi. Bu mənada 1953-cü ildə Kremldə keçirilən müşavirədə Lysenkonun çıxışına Stalinin diqqətlə qulaq asdığı başadüşülən idi.
Əslində isə Lysenkonun elmi işi, məhsuldarlığın artırılmasına dair təcrübələri 1920-ci illərdə Stalin idarəçiliyi altında təsərrüfatların məcburi kollektivləşdirilməsi nəticəsində yaranan aclığa son qoymaq istəyən Kommunist Partyasının diqqətini cəlb etmişdi. Elə bu səbəbdən alim 1930-cu illərdə Odessadakı Ukrayna Seçki və Genetik İnstitutuna köçürülür və daha geniş laboratoriya ilə təmin olunur. Tez bir zamanda akademik Miçurinin fikirlərinin təsiri altına düşən Lysenko irsiyyətin xromosom əsasını inkar edir və ətraf mühitin irsi xüsusiyyətlərə təsir etdiyini irəli sürərək ekoloji “qida nəzəriyyəsi” yaradır. Bunun örnəyi kimi toxumlar yalnız bir dəfə dondurulur ki, nəsillər boyu böyüyüb daha sürətlə inkişaf etsinlər.
Stalin 1953-cü ildə vəfat etsə də, Lysenko, bu dəfə SSRİ-nin yeni lideri Nikita Xuruşşov tərəfindən dəstəklənir. Lakin bu dövrdə daha çox sovet elm adamı ortaya çıxmağa başlayır. Sonda Pyotur Kapitsa, Vitali Qinzburq və Yakob Borisoviç kimi alimlər Lysenkonun əsər və iddialarını rədd edən bir iş ortaya qoyurlar. Ayrıca Lysenkonun onu tənqid edənlərin qarşısını almaq üçün siyasi təsirlərdən necə yararlandığını açıqlayırlar. Bununla da, Stalinin ən sevimli alimi tədricən nüfuzdan düşməyə başlayır.
Lysenko 1976-cı ildə, 78 yaşında vəfat edir. Amma buna baxmayaraq, “Lysenizm” nəzəriyyəsini, yəni elmin siyasi məqsədlərlə sui-istifadə edilməsinin əsasını qoyur.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 10-07-2020 23:41 | Bölmə: Slayd
Trofim Lysenkonu hələ Stalinin zamanında çoxları SSRİ-də elmə ciddi əngəl yaradan bioloq hesab edirdi. Amma onun bu fəaliyyətinə SSRİ rəhbəri İosif Stalin özü şəxsən dəstək verirdi.
Reyting.az xatırladır ki, elmdən siyasi məqsədlər naminə istifadə etməyi gündəmə gətirən bioloq Trofim Lysenkonun nəzəriyyəsi sovet elminə ciddi ziyan vurub.
Üzərində Stalinin gücünü hiss edən genetik və elm sahəsində başqa bir anlayışı mənimsəyən Lysenkonu sovet elminə ən ciddi ziyan vuran şəxs sayanlar yanılmayıblar.
Lysenkonun nəzəriyyələri növlərin çevrilməsi ilə bağlıdır.
Zərərli bir zehni gənc, bitkilərin növlərin yaxşılığı üçün özlərini qurban verəcəklərini, növlər müəyyən bir mühitdə başqaları ilə rəqabət etmədikdə özlərini fəda edəcəyi və çox azının həyatda qalacağını iddia edirdi. Bu, faktiki kommunist rejiminin kollektivzm ideologiyasına paralel güc vermək kimi qiymətləndirilirdi. Bundan təsirlənən Stalin iqlim dəyişikliyi etmək və bölgədə kənd təsərrüfatı sahəsini daha da canlandırmaq üçün əmr verir. Nəticə fəlakətli olur, ölkənin cənub hissələrində əkinçiliyə ciddi ziyan dəyir.
Lysenko bir növün tez bir zamanda digər növlərə çevriləcəyini iddia edir, bir bitkinin yaşaması üçün - əgər çətin mühitdə yaşayırsa - bu bitki və toxumdan ətraf mühitə yaxşı uyğunlaşa biləcəyini irəli sürürdü. Beləcə, Stalinin “alimi” növləri inkişaf etdirməyin mümkün olduğu anlayışı ilə yola çıxır.
Bir çox sovet alimləri Lysenkonun bu nəzəriyyələrini dəstəkləyən qondarma təcrübələri müdafiə edir. Səbəb isə çox sadə olur: bu halda hökumətin təzyiqlərini görməyəcəklər, Lysenkonun nəzəriyyələrini müdafiə etdikləri təqdirdə iş şəratində irəliləyiş əldə edə biləcəklər.
Sözsüz ki, bu dövrdə Lysenkonun qondarma düşüncələrinə qarşı çıxan elm adamları da olub. Amma buna görə, bir çoxu ya mövqelərini itirib, ya da çox acı tale ilə üzləşib. Çünki açıq və dürüst elmi müzakirələrin aparılmasına SSRİ rəhbərliyi icazə vermirdi.
Mendel genetikasını rədd edən Trofim Lysenko İvan Miçurinin hibridləşmə və əldə edilən əlamətlərin irsiyyətliyi ilə bağlı nəzəriyyəni dəstəkləyən bioloq kimi önə çəkilməkdə davam edirdi.
O, öz fikirlərini təqdim etmək və elm adamlarının etibarını zədələmək üçün təşkil etdiyi psevdososial hərəkət olan “Lysenizm” nəzəriyyəsini irəli sürürdü. Onun məhsuldarlığı artırmaq üçün eksperimental tədqiqat səyləri bilavasitə Stalin tərəfindən dəstəklənirdi. Bu mənada 1953-cü ildə Kremldə keçirilən müşavirədə Lysenkonun çıxışına Stalinin diqqətlə qulaq asdığı başadüşülən idi.
Əslində isə Lysenkonun elmi işi, məhsuldarlığın artırılmasına dair təcrübələri 1920-ci illərdə Stalin idarəçiliyi altında təsərrüfatların məcburi kollektivləşdirilməsi nəticəsində yaranan aclığa son qoymaq istəyən Kommunist Partyasının diqqətini cəlb etmişdi. Elə bu səbəbdən alim 1930-cu illərdə Odessadakı Ukrayna Seçki və Genetik İnstitutuna köçürülür və daha geniş laboratoriya ilə təmin olunur. Tez bir zamanda akademik Miçurinin fikirlərinin təsiri altına düşən Lysenko irsiyyətin xromosom əsasını inkar edir və ətraf mühitin irsi xüsusiyyətlərə təsir etdiyini irəli sürərək ekoloji “qida nəzəriyyəsi” yaradır. Bunun örnəyi kimi toxumlar yalnız bir dəfə dondurulur ki, nəsillər boyu böyüyüb daha sürətlə inkişaf etsinlər.
Stalin 1953-cü ildə vəfat etsə də, Lysenko, bu dəfə SSRİ-nin yeni lideri Nikita Xuruşşov tərəfindən dəstəklənir. Lakin bu dövrdə daha çox sovet elm adamı ortaya çıxmağa başlayır. Sonda Pyotur Kapitsa, Vitali Qinzburq və Yakob Borisoviç kimi alimlər Lysenkonun əsər və iddialarını rədd edən bir iş ortaya qoyurlar. Ayrıca Lysenkonun onu tənqid edənlərin qarşısını almaq üçün siyasi təsirlərdən necə yararlandığını açıqlayırlar. Bununla da, Stalinin ən sevimli alimi tədricən nüfuzdan düşməyə başlayır.
Lysenko 1976-cı ildə, 78 yaşında vəfat edir. Amma buna baxmayaraq, “Lysenizm” nəzəriyyəsini, yəni elmin siyasi məqsədlərlə sui-istifadə edilməsinin əsasını qoyur.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 13:20
Su problemi milyardlarla insanı risk altında qoyur
Bu gün, 11:35
Daha bir asteroid sürətlə Yerə doğru irəliləyir
Dünən, 22:16
Müəllimlərin sertifikatlaşdırılması prosesi başlayır
Dünən, 17:54
Prezident Dövlət Proqramını təsdiqləyib
Dünən, 13:54
Məhkəmə hüquq müdafiəçisi barəsində qərar verib
16-09-2025, 16:07
Deputat: Şərtimizi yerinə yetirsinlər, sülh sazişinə hazırlaşaq
16-09-2025, 11:57
Yeni qadağa Rusiya-NATO müharibəsinə səbəb ola bilər
16-09-2025, 11:42
İlin ikinci Günəş tutulması baş verəcək
16-09-2025, 09:07
Okeanlarda 14 min ton qızıl var
15-09-2025, 15:11
Kəlbəcərə köç karvanı gedib - (Yenilənib)
15-09-2025, 13:02
Qarabağda ermənilərin gizli silah anbarları var
15-09-2025, 09:39
İlham Əliyev Xocalı rayonunun Seyidbəyli kəndində olub - Fotolar
14-09-2025, 18:40
İlham Əliyev Qırmızı Bazar, Hadrut qəsəbələri və Sos kəndinin sakinləri ilə görüşüb - (Yenilənib) - Fotolar
14-09-2025, 17:39
İlham Əliyev Xankəndidə açılışlarda iştirak edib - Fotolar
14-09-2025, 15:37
İlham Əliyev Xocavəndin Qırmızı Bazar qəsəbəsində olub - Fotolar
14-09-2025, 14:57
Azərbaycan prezidenti Xocavəndin Sos kəndinə səfər edib - Fotolar
14-09-2025, 13:50
İlham Əliyev Hadrut qəsəbəsində olub - (Yenilənib) - Fotolar
14-09-2025, 13:17
Prezident Füzulidə - Qaraxanbəyli kəndinin təməli qoyulub - Fotolar
14-09-2025, 11:49
Qar və leysan yağır, çaylardan sel keçir
13-09-2025, 18:41
Xocalının Daşbulaq kəndinə ilk köç olub - (Yenilənib)
12-09-2025, 10:50
Zülfüqarov: Regiondankənar qüvvələr Ermənistana təzyiqlər göstərirlər
12-09-2025, 09:10
Güclü maqnit qasırğaları gözlənilir
12-09-2025, 00:10
Zelenski liderləri üçtərəfli sammitə çağırır
11-09-2025, 14:21
Hərbi ekspert: Polşa, Avropa və NATO müharibəyə hazır deyil
11-09-2025, 13:31
Professor: Hər iki ölkədə sülhə qarşı çıxanlar var
11-09-2025, 11:55
Su qıtlığının qarşısını almaq mümkün deyil
11-09-2025, 10:51
Beş dövlət BMT Təhlükəsizlik Şurasının təcili iclasını tələb edir
11-09-2025, 10:33
Sabah daha 4 itkin-şəhidimiz dəfn olunacaq - Siyahı
11-09-2025, 10:28
Putin Avropanı vurmağa davam edəcək
11-09-2025, 10:02
Bakının bəzi küçələrində nəqliyyatın hərəkəti məhdudlaşdırılacaq
11-09-2025, 09:46
Marsda həyat izləri aşkar ediblər
11-09-2025, 06:10
Qarabağa növbəti köç karvanları gedib - (Yenilənib)
10-09-2025, 14:28
Zülfüqarov: Rusiya ilə münasibətlərimiz əvvəlki səviyyəyə qayıtmayacaq
10-09-2025, 12:48
Zənginlərin ümumi sərvəti 6,6 trilyon dolları keçir - Siyahı
10-09-2025, 10:54
Tramp Avropanı Rusiyaya sanksiyalar tətbiq etməyə çağırır
10-09-2025, 10:19
Putin müharibəni genişləndirir, növbəti hədəf Polşadır
10-09-2025, 09:31
Güclü küləklə bağlı təhlükə xəbərdarlığı edilib
10-09-2025, 09:22
Hikmət Hacıyev ABŞ-da senatorlarla görüşüb - Fotolar
9-09-2025, 11:33
Sualtı silahlanma yarışı sürətlənir
9-09-2025, 09:10
Etibar Məmmədov aktiv siyasətə qayıda bilər
Xalq artisti deyir ki, rəqqasların səhnə ömrü çox qısa olur. Bu az müddətdə uğur qazanmaq, əsl sənətkar kimi yetişmək üçün daha çox zəhmət çəkmək lazımıdır
Rus Dram Teatrının aktyoru deyir ki. bölgə teatrlarında diplomlu aktyor və rejissor tapmaq müşkül məsələdir
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
