Türkmənistan prezidenti niyə gülümsəmir?
Tarix: 29-09-2022 12:41 | Bölmə: Slayd
Türkmənistan prezidenti niyə gülümsəmir?
Serdar Berdiməhəmmədov

Sentyabrın 27-si Türkmənistanda Müstəqillik Günüdür. Bu tarix 2018-ci ildə dəyişdirilib, əvvəllər oktyabrın 27-si idi. Builki hadisə ölkənin yeni prezidenti ilə Türkmənistanın ilk Müstəqillik Günü idi.

Reyting.az
xəbər verir ki, bu barədə “bne Intellinews” yazıb.

Martın 12-də Serdar Berdiməhəmmədov bu vəzifəni atası Qurbanqulu Berdiməhəmmədovdan təhvil alaraq prezident seçiləndə hakimiyyətin atadan oğula keçidindən müsbət dəyişikliklərin olacağına dair gözləntilər az idi. Ancaq S. Berdiməhəmmədovun getdikcə yoxsullaşan və məzlum Türkmənistan xalqı arasında ona bir qədər populyarlıq qazandırmaq üçün bir neçə jest edə biləcəyinə ümid var idi. Lakin belə jestlər olmayıb. Əksinə, vəziyyət iqtisadi və sosial baxımdan daha da pisləşib.

Bir neçə ildir ki, Serdarın prezidentlik postunu atasından götürmək üçün hazırlandığı bəlli idi. Növbəti prezident seçkilərinin 2024-cü ilə qədər keçirilməsi nəzərdə tutulmamışdı, lakin hazırda 65 yaşlı Qurbanqulu Berdiməhəmmədovun şəkərli diabetdən əziyyət çəkdiyi məlumdur və onun son illərdə səhhətində problemlər olması ilə bağlı fərziyyələr var. 2019-cu ilin yayında adətən dövlət mediasında hər yerdə olan prezident dövlət televiziyasında bir neçə seqment istisna olmaqla, yayımdan itib. Onlar aydın şəkildə daha əvvəl çəkiliblər. Bütün bunlar Q. Berdiməhəmmədovun ağır xəstə olduğunu və ya bəlkə də öldüyünü söyləməyə əsas verib.

Bu il fevralın 12-də Türkmənistan Mərkəzi Seçki Komissiyasının mətbuat katibi Bezergen Qarrayev həmin gündən bir ay sonra növbədənkənar prezident seçkilərinin keçiriləcəyini açıqladı. Serdarın qələbəsi heç vaxt şübhə doğurmurdu, lakin onu seçmək gözləniləndən daha mürəkkəb oldu. Nəticələr martın 15-nə qədər elan edilmədi və bəziləri bunun seçki rəsmilərinin bir çox bülletenləri əvvəlcədən məsh edilmiş oğul üçün səsə çevirmək üçün işləməli olması ilə əlaqədar olduğunu düşünürdülər.

Onlar elan edildikdə, nəticələr olduqca təəccüblü idi. Onlar Serdarın qalib olduğunu, lakin cəmi 73 faiz səslə göstərdilər.

Atası 2017-ci il seçkilərində təxminən 98 faiz, 2012-ci il seçkilərində 97 faiz, 2007-ci il seçkilərində isə 89 faiz səs toplayıb. Türkmənistanın ilk prezidenti Saparmurat Niyazov 1992-ci il seçkilərində rəqibsiz iştirak edərkən 99,5 faiz səs topladı. Bu, Niyazovun hakimiyyətdə olduğu 15 il ərzində Türkmənistanda keçirilən yeganə prezident seçkisi idi.

Ola bilsin ki, prezident sələfləri ilə müqayisədə seçkilərdə zəif çıxış etməsi Serdarı hər cür mərhəmət nümayişinə daha az meyl edib.

Seçkilərə bir neçə həftə qalmış aradan qaldırılan maaşların gecikdirilməsi və avtomatlaşdırılmış bank aparatlarında nağd pulun məhdud olması problemləri tez bir zamanda geri qayıtdı.

Ölkədə çörək rasionu davam edir və çörəyin tamamilə yoxa çıxdığı yay aylarında bəzi yerlərdə vəziyyət daha da pisləşib. Aşqabadın bəzi bölgələrində seyrək təchiz olunmuş dövlət mağazalarının qarşısında uzun növbələrdə dayanan insanlara polis tərəfindən sosial məsafə qanunlarını pozduqlarına görə rəsmi olaraq 15 günə qədər həbs cəzası veriləcəyi barədə xəbərdarlıq edildi.

Türkmənistan hakimiyyəti ölkə xalqını Türkmənistandan kənar məlumatlardan kəsmək üçün mümkün olan hər şeyi etməyə davam edir.

Martın 17-də, prezidentin andiçmə mərasiminə 2 gün qalmış Türkmənistanda internetin kütləvi şəkildə qaralması baş verib.

Türkmənistan artıq dünyada ən aşağı şəbəkə sürətinə malikdir və Dünya Bankının rəqəmləri əhalinin üçdə birindən azının internetə çıxışı olduğunu göstərir. Serdar Berdiməhəmmədovun rəhbərliyi altındakı Türkmənistan hakimiyyətləri bu vəziyyəti dəyişmək üçün heç bir hərəkət əlaməti göstərmir.

O, prezident olduqdan sonra Türkmənistan hakimiyyəti ölkə daxilində VPN-lərdən istifadəni neytrallaşdırmaq səylərini artırıb və iyulun ortalarında VPN xidmətlərini bir neçə gün və avqustda yenidən bloklamağa nail olub. Türkmən hökuməti ölkə hüdudlarından kənarda türkmən müxalifət qrupları və fiqurları tərəfindən idarə olunan internet saytları və YouTube kanallarından getdikcə daha çox narahatdır.

VPN-dən istifadə edərək Türkmənistan daxilində bu cür saytlara daxil olan şəxslər dövlətə xəyanət də daxil olmaqla müxtəlif ittihamlarla üzləşə bilərlər.

Çətin iqtisadi vəziyyət bir çox Türkmənistan vətəndaşının əsasən Türkiyədə miqrant əməkçi olmasına səbəb olub. Nə qədər Türkmənistan vətəndaşının vətənini tərk etdiyi sirdir, lakin 2021-ci ilə aid hesabatda Türkmən hökumətinin ölkədə təxminən 6 milyon insanın yaşadığını iddia etməsinə baxmayaraq, əhalinin sayının 2,7 milyon ilə 2,8 milyon arasında bir yerə düşə biləcəyi bildirilir.

Sentyabr ayında Türkmənistan hakimiyyəti Türkiyədən türkmən vətəndaşları üçün tətbiq etdiyi vizasız rejimi ləğv etməyi xahiş edib. Bəziləri hesab edir ki, vizasız rejimə son qoyulması daha çox insanın bu ilin dekabrında milli siyahıyaalma aparılmalı olan Türkmənistanı tərk etməsinə mane olmaq üsuludur. Son on ildə on minlərlə türkmən Türkiyə vətəndaşlığını qəbul edib.

Serdar Berdiməhəmmədovun ilk rəsmi səfərləri üçün etdiyi seçimlər onun hökumətindən demokratik islahatlar gözləmək üçün heç bir əsas vermir.

Onun ilk səfəri iyunun 10-da Rusiyaya, ikinci səfəri isə iyunun 15-də İrana olub. Yeni prezident Berdiməhəmmədov gələcək iqtisadi sövdələşmələrin əsasını qoyub və yəqin ki, özü və hökuməti üçün iki qonşu və daha böyük ölkədən dəstək alıb.

Rusiya və İranın seçilməsi də Türkmənistanın Qərb ölkələri ilə daha sıx əlaqələr qurmayacağını göstərdi ki, bu da dünyanın dördüncü ən böyük təbii qaz ehtiyatına malik olan Türkmənistanın qaz ixrac edə biləcəyinə ümidlərin qaldığı Avropa İttifaqı üçün məyusdur. Bu, Avropa İttifaqının (Aİ) Rusiya qazının tədarükünü kəskin şəkildə azaltmasını müəyyən qədər kompensasiya edərdi.

Etiraf etmək lazımdır ki, qaz təchizatı Xəzər dənizinin dibi ilə boru kəmərinin tikintisini və Cənubi Qafqazdan keçən qaz kəmərləri şəbəkəsinin genişləndirilməsini tələb edəcək, lakin görünən odur ki, türkmən qazı ən azı bir neçə müddət ərzində Aİ üçün seçim olmayacaq.

Türkmənistan bu il də Müstəqillik Gününü qeyd etdiyinə görə (bu, həm də Türkmənistanın 17-27 sentyabr 2017-ci il tarixlərində ev sahibliyi etmək üçün təxminən 8 milyard dollar xərclədiyi Qapalı Məkan və Döyüş Sənəti Asiya Oyunlarının başa çatmasının beşinci ildönümü idi) yeni prezident görünür, əvvəlki prezidentlər kimi ölkəsindəki sosial-iqtisadi şəraiti yaxşılaşdırmaq üçün istənilən fürsəti əldən vermək niyyətindədir.

Fotolarda və dövlət televiziyasında Serdar demək olar ki, heç vaxt gülümsəmir və görünür, o, hakimiyyətdə olduğu müddətdə Türkmənistan xalqının gülümsəmək üçün çox səbəbi olmayacaq. Onun cəmi 41 yaşı var.




Bölməyə aid digər xəbərlər
{sape_links}{sape_article}