Anarın “Əcəl” povestində “peşəkar” redaktor barmağı
Tarix: 03-10-2023 10:06 | Bölmə: Cəmiyyət
Anarın “Əcəl” povestində “peşəkar” redaktor barmağı

“Azərbaycan” jurnalının doqquzuncu sayında (2023, səh.22-41) Xalq yazıçısı Anarın “Əcəl” povesti çap olunub. Müəllifin qeydinə görə əsər “Qırmızı limuzin” hekayəsi və “Təqib” ssenarisi əsasında yazılıb. Povest süjet xəttinə və ideya-məzmun baxışına görə dolğundur, mifoloji-fəlsəfi cəhətdən zəngindir. Baş qəhrəman Osmanın yuxu-gerçək dünyası arasında baş verənlər, taleyinin uğursuz xətt üzrə onu qarabaqara izləməsi ilə dramatik gərginliyin yüksəlməsi fonunda əsərə olan maraq artır. Nəhayət, gerçək həyatda qırmızı limuzində gözə görünməyən qara qüvvələr Osmanı izləyərək dalana dirəyib mənən məhv etdikləri kimi maşının altına salaraq sürükləyib axırına çıxırlar.

Yazıçının qeyd etdiyi kimi, əsər çoxdan (1991) yazılsa da sonralar (2007) üzərində işlənilib, tamamlandıqda (2023) çapa təqdim olunub. Bildiyimiz qədər bu haqda “Qırmızı limuzin” adlı film də çəkilib.

Jurnal variantında verilən povest bir sıra qüsurlu məqamlarla diqqəti çəkir, hansı ki, son vaxtlar mətnlərdə belə səhvlərə yol vermək adiləşib, bir növ dəbə minib. Bu cür “səhvləri” ən çox da həvəskar, naşı müəlliflər işlədirlər. Anarın yaradıcılığı ilə azca da olsa tanış olan auditoriya onun belə səhvlər buraxmasına heç vaxt inanmaz.

Xatırladaq ki, bu cür səhvlər “Azərbaycan” jurnalına xarakterikdir. Barələrində bir neçə dəfə jurnalın konkret nömrələri üzrə bəlli mətnlərə görə araşdırma aparıb məqalələr yazaraq münasibətimi bildirmişdim. Nəticə çıxarılmadığına görə, bəlkə də, bir daha bu barədə yazmayacaqdım. Lakin Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin sədri, Xalq yazıçısı, dünya şöhrətli Anarın 85 illik yubileyi ərəfəsində povestinin bu cür təqdim olunması birliyin sıravi üzvü kimi diqqətimi çəkdi və münasibət bildirməyə məcbur oldum, buna biganə qala bilmədim, çünki bu hal xarakterimə ziddir.

Povestdə ara-sıra korrektə və redaktə səhvlərinə rast gəlmək mümkündür, lakin bunlar əsas deyil və üstündən sükutla keçmək mümkündür. Hərçənd ki, dövlət tərəfindən maliyyələşən, Medianın İnkişafı Agentliyinin maddi vəsaiti hesabına dəstəklənən Azərbaycanın baş ədəbiyyat jurnalında bunlar yolverilməzdir.

Povesti qüsurlu göstərən əsas məsələ dilimizə oturuşmayan, yad görünən Türkiyə danışığından götürülərək əsərə pərçimlənən sözlərdir. Yenə də həmin sözlər personajın dili ilə işlədilsəydi, dərd yarıydı. Həmin ifadələr yazıçı Anara yaddır. Onu tanıyanlar danışığına, yazı üslubuna yaxşı bələddirlər. Belə sözləri dilindən heç vaxt eşitməyiblər, əsər və məqalələrində oxumayıblar.

Qeydlərə diqqət yetirək:

“Hər iki telefonu qapayıb (?) ciblərinə qoydu”. (Səh.25, yuxarıdan altıncı sətir)

“Gəlsənə, bu telefonları qapayım?” (Səh.25, yuxarıdan 22-ci sətir)

“Yoxuşu ləhləyə-ləhləyə çıxan avtobusu...” (Səh.26, yuxarıdan 22-ci sətir) Bəyəm avtobus canlıdır ki, ləhləsin?

“...pərən-pərən olmuş fikirlərini toparlaya...” (Səh.26, aşağıdan 16-cı sətir) Bəlkə, cəmləşdirə?

“...yazı masalarının arxasında çalışırdılar(?)” (Səh.27, aşağıdan 20-ci sətir)

“Osman, sən də gülərsənmiş?” (Səh.28, aşağıdan 10-cu sətir) “Gülərmişsən” olmalıdı.

“...siyirməsindən xeyli fotolar (?) çıxartdı”. (Səh.28, aşağıdan 3-cü sətir)

“...yabançıydı”. (Səh.31, yuxarıdan 8-ci sətir) (yad idi, əcəmiydi, özgəydi)

“Osman heç sağollaşmadan otaqdan bayıra fırladı(?)”. (Səh.31, aşağıdan 12-ci sətir)

“Osman televizorun səsini qısdı(?)”. (Səh.32, yuxarıdan 16-cı sətir)

“...katibənin evlərinə...” (Səh.36, yuxarıdan 22-ci sətir) Katibənin neçə evi vardı və eyni zamanda onlardan neçəsinə çatmaq olardı?

“Alla ... yapışıqlıydı(?)” (Səh.36, aşağıdan 14-cü sətir)

“Allanın evlərinin qabağında...” (Səh.36, aşağıdan 12-ci sətir)

“...birinə telefon(?) edirdi”. (Səh.37, yuxarıdan 6-cı sətir) Bəlkə zəng edirdi?

“...uçulub...” (Səh.37. yuxarıdan 11-ci sətir) Bəlkə uçub?

“Sən beləsənmiş(?)” (Səh.40, yuxarıdan 5-ci sətir) Bəlkə beləsən, yaxud beləymişsən?

“Telefon etmək...(?)” (Səh.40, aşağıdan 19-cu sətir) Bəlkə zəng etmək?

Bəlkə də texniki sayılacaq qüsurların sayını artırmaq da olar. Lakin buna lüzum varmı? Məncə, bu, əlyazmanın kompüterdə yığılmasından sonra naşı şəxs tərəfindən redaktə və korrektə olunmasından xəbər verir.

Xalq yazıçısı Anarın indiyə qədər oxuduğumuz heç bir əsəri bu qədər qüsurlu şəkildə cəmiyyətə təqdim olunmamışdır. O, daima dilimizin saflığını qoruyub saxlayan, hətta keşiyində duran, yeri gələndə sinəsini irəli verib mübarizəyə qalxan bir ziyalı kimi tanınmışdır. İndiki müdrik yaşında müsahibələr verir, məqalələr və əsərlər yazır, taleyüklü məsələlərə münasibət bildirir və heç bir halda dilimizə oturuşmayan, yad kəlmələr işlətmir. Nitqi səlisdir, aydındır. Bunu bütün Azərbaycan xalqı bilir. Bəs, belə olan halda “Azərbaycan” jurnalında çap olunmuş “Əcəl” povestinə həyasızcasına soxulmuş (yaxud soxuşdurulmuş) yad sözlər nədən xəbər verir? Bəyəm Anarın təmiz, səlis danışdığını və yazdığını hamı bildiyi halda, jurnala uzun müddət baş redaktorluq edən, Xalq yazıçısı ilə sıx-sıx ünsiyyətdə olan İntiqam Qasımzadə bunu bilmirmi? Bu, bəlkə də, Anarın daha çox etibar etdiyi üçüncü şəxsin əl işidir. İntiqam Qasımzadə isə inandığından etimad göstərib, çap zamanı nəzarət etməyib.

Bu da nəticə!

İstənilən halda buna yol verilməməliydi, nə Anar, nə İntiqam Qasımzadə tərəfindən... Necə deyərlər: etibar et, amma işini yoxlamağı unutma.

Böyük hörmət və ehtiramla:

Əli BƏY AZƏRİ
“XƏZAN” jurnalının baş redaktoru





Bölməyə aid digər xəbərlər
Dünən, 12:57 Sabah yağış yağacaq
13-05-2024, 12:57 Sabah yağış yağacaq

{sape_links}{sape_article}