22:49 / 16-09-2024
MSK seçki sənədlərini Konstitusiya Məhkəməsinə təqdim edib
20:26 / 16-09-2024
Qızıl dollara qənim kəsilib
19:23 / 16-09-2024
Stoltenberq: "NATO-ya üzv olana qədər Ukraynada sülh olmayacaq"
18:36 / 16-09-2024
Antoni Blinken İlham Əliyevə zəng edib
18:05 / 16-09-2024
ABŞ Rusiyanın dərinliklərinə raket atmağa icazə verə bilər
18:00 / 16-09-2024
Azərbaycan Rusiya XİN-ə nota verib
17:54 / 16-09-2024
Kübra Əliyeva: "Beş fəqərə sümüyüm sınıb"
17:36 / 16-09-2024
Sabiq deputata 9 il həbs cəzası istənilib
17:28 / 16-09-2024
Qarabağ zonasında 1115 hektar ərazi minadan təmizlənib
17:17 / 16-09-2024
Vəzifəli şəxslərə cinayət işi açılıb
17:09 / 16-09-2024
Sergey Şoyqu Suriyada Bəşər Əsədlə görüşüb
16:56 / 16-09-2024
Sahib Alıyevin qohumu həbs edilib
16:33 / 16-09-2024
Leysan olacaq, çaylardan sel keçəcək
16:23 / 16-09-2024
Paşinyan: "İrəvanla Bakı arasında sülh sazişi regionun digər ölkələri üçün faydalıdır"
16:16 / 16-09-2024
Mehriban Əliyeva Bilik Günü ilə bağlı paylaşım edib
16:11 / 16-09-2024
Bakıda yarışa görə bağlanan prospekt və küçələr açılıb
16:00 / 16-09-2024
Yeni deputat sahibi olduğu bağçanı satır
15:55 / 16-09-2024
“Qəbələ" Elşad Tağıyevlə müqavilə imzalayıb
15:43 / 16-09-2024
Aparıcıdan Aygün Kazımova haqda açıqlama: "Bu səhnənin də bir ənkəsi var"
15:31 / 16-09-2024
Keçmiş hakim pensiya davasına qalxıb
15:05 / 16-09-2024
COVID-in yeni versiyası sürətlə yayılır
14:57 / 16-09-2024
General və sabiq rəislər yenidən hakim qarşısına çıxarılıb
14:28 / 16-09-2024
Rusiya silah və texnika çatışmazlığı ilə üzləşəcək
13:58 / 16-09-2024
Goranboyda məktəbdə bıçaqlanma olub
13:35 / 16-09-2024
Parlament seçkiləri: MSK onları deputat elan edib - Siyahı
13:27 / 16-09-2024
“Qəbələ” klubu nigeriyalı futbolçu ilə anlaşıb
13:17 / 16-09-2024
Şəhid xanımı adı ilə dələduzluq edən qadın həbs olunub
13:11 / 16-09-2024
Daha 20 seçki məntəqəsinin nəticələri etibarsız sayılıb
13:04 / 16-09-2024
Sabah yağış yağacaq
13:02 / 16-09-2024
100-dən çox vətəndaşın pulunu ələ keçirənlər saxlanılıb - Video
18:51 / 13-09-2024
64 məktəb direktoru vəzifədən azad olunub
12:11 / 12-09-2024
Məhkəmə AXCP sədri Əli Kərimli barəsində qərar verib
00:07 / 14-09-2024
Gəncədə 18 yaşlı qadın bıçaqlanıb
07:57 / 12-09-2024
Məşhur aktyorun sevgilisinə gizli mesaj üzə çıxıb
11:37 / 13-09-2024
Putinin Türkiyəyə yubanan səfəri…- Səbəb nədir?
10:13 / 13-09-2024
Təhsillə bağlı şirkətlər əhalini aldadır - Xəbərdarlıq
18:01 / 14-09-2024
Hərbçimiz güllələnib
11:29 / 12-09-2024
Ən çox şikayət edilən banklar: “Yelo Bank”, “Bank of Baku”, “BTB Bank”...
12:01 / 12-09-2024
Mərkəzi Bank: "Hazırda neftin qiyməti ilə bağlı narahatlıq yoxdur"
11:42 / 12-09-2024
Pensiya və maaşlarda artım olacaq
14:38 / 12-09-2024
Aparıcı Pərvanə Tahirqızı ARB kanalı ilə yollarını ayırıb
08:01 / 13-09-2024
"Formula 1" üzrə Azərbaycan Qran-prisinə start verilir
Qara dəliklərlə bağlı yeni araşdırma aparıblar
Tarix: 05-09-2024 14:55 | Bölmə: Cəmiyyət
Qara dəliklərin kiçik bir hissəsindən insan ürəyinin döyüntüsünü xatırladan rentgen siqnalları yayılır.
Reyting.az-ın məlumatına görə, belə bir iddianı elm adamları irəli sürüb.
Bildirilir ki, astronomlar qara dəliklərin "ürək döyüntüsü"-nün təbiətini anlamağa çalışıblar.
Çin alimlər yeni araşdırmalar nəticəsində bu qəribə fenomenin izahını tapdıqlarını iddia edirlər. Onların fikrincə, qara dəliklər canlı cisimlər olmasalar da, çox böyük həcmdə qaz istehlak etdikdə, “ürək döyüntüləri”nə sahib ola bilərlər.
Araşdırma müəlliflərinin fikrincə, ümumiyyətlə, qara dəlik ikili sistemdə olduqda, hər hansı bir ulduzla orbiti paylaşdıqda, ünsiyyət vaxtı öz yoldaşından qaz çıxarmağa çalışır. Bu baş verdikdə qaz tamamilə sıxılır, son dərəcə yüksək temperatura qədər qızdırılır, daha sonra isə intensiv rentgen şüaları yayılır.
Alimlər kosmosdakı ən parlaq və daima işıqlı rentgen mənbələrindən biri sayılan "Cygnus X-1"-i araşdırıblar. Son nəticədə qara dəlikləri tədqiq edən elm adamları həqiqətən də insanın ürək döyüntüsünə bənzəyən belə siqnalların olduğunu tam əminliklə təsdiqləyiblər.
Minlərlə, hətta milyonlarla il davam edən maddənin belə intensiv şəkildə udulması zamanı bəzən nəhəng boşalmaların baş verməsi də mümkündür. Bu isə bir anın içində nəhəng miqdarda maddənin sürətlə istehlakı nəticəsində gözlənilmədən, qəfil yaranan rentgen partlayışına səbəb ola bilər. Belə partlayışın içində nizamlı fəaliyyət nəbzi elə qurulur ki, elm adamları ancaq onu “ürək döyüntüsü” ilə müqayisə edirlər, çünki onun nümunəsi daha çox insan EKQ-yə bənzəyir. Partlayış zamanı yavaş yüksəlir, tezliklə azalır və sonra normala qayıdır.
Pekində fəaliyyət göstərən və Çin Elmlər Akademiyasının nəzdində yaradılmış elmi mərkəzin - Hissəciklərin astrofizikası üzrə əsas laboratoriyanın əməkdaşları olan astronomlar müxtəlif metodlardan istifadə etməklə partlayışdan qopan belə son məşəlləri ətraflı tədqiq etməklə, həm də "ürək döyüntüsü"-nə təhrik edə bilən proseslərin təsvirini veriblər. Təkanverici bu partlayış məşəlinin Yer kürəsindən 28 000 işıq ili məsafəsində IGR J17091-3624 qara dəliyi tərəfindən istehsal edildiyini deyən alimlər bildiriblər ki, məlumatların hamısını 2022-ci ildə bir neçə mənbələrin köməyi ilə, xüsusilə Neytron Ulduz Daxili Kompozisiya Tədqiqatçısından, həmçinin Nüvə Spektroskopik Teleskopundan, yəni "Array" teleskoplarından istifadə etməklə əldə ediblər.
Məhz elə bütün bunların sayəsində də ən parlaq flaşda astronomlar tamamilə ürək döyüntüsünə bənzər uzun siqnalın aydın sübutunu əldə ediblər. Onun xassələrini öyrənən alimlər belə nəticəyə gəliblər ki, bu tipli impulslar qara dəliyi əhatə edən maddədəki qarşılıqlı təsirlər, daha dəqiqi, qeyri-sabitlik nəticəsində yaranır.
Çinli astronomlardan biri deyib ki, maddə qara dəliyə düşəndə sıxılır və sürətlə fırlanan nazik disk əmələ gətirir. Bu zaman diskin daxili kənarı tam hadisə üfüqünə doğru əyilmiş vəziyyətdə olur, qalan hissəsi isə açıq-aydın rentgen diapazonunda parlayır. Beləliklə, bizə məlum olan həmin qeyri-sabitlik yaranır. Nəticədə diskdən gələn bu radiasiya qara dəliyin cazibə qüvvəsi ilə qarşılıqlı təsirə keçir. Bu zaman isə "ürək döyüntüsü" baş verir, diskin qalıqları tamamilə parçalanır, əlaqəni itirir və böyük maddə qara dəliyə doğru qaçır. Bundan sonra da “ürək döyüntüsü”-nün başlanğıcı olduğu prosesə start verilir və ortalığa çıxan sıx radiasiya istehsal etməyə başlayır. Həmin radiasiya isə qazı qızdırır ki, bu da müvəqqəti olsa belə, onun düşməsinin qarşısını alır. Daha sonra qaz sakitləşir və proses təkrarlanır, başqa “ürək döyüntüsü” dövrü üçün zəmin yaradır. Bu cür siqnallar olduqca nadirdir, yalnız iki qara dəlik onları göstərib.
Çinli astronomlar düşünürlər ki, qara dəliklər, onların ətrafları arasında əlaqə və "ürək döyüntüsü"-nün əsl mənşəyi, onun səbəbi barədə çox qiymətli, dəyərli məlumatlar əldə etmək mümkündür.
Oqtay QORÇU
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 05-09-2024 14:55 | Bölmə: Cəmiyyət
Qara dəliklərin kiçik bir hissəsindən insan ürəyinin döyüntüsünü xatırladan rentgen siqnalları yayılır.
Reyting.az-ın məlumatına görə, belə bir iddianı elm adamları irəli sürüb.
Bildirilir ki, astronomlar qara dəliklərin "ürək döyüntüsü"-nün təbiətini anlamağa çalışıblar.
Çin alimlər yeni araşdırmalar nəticəsində bu qəribə fenomenin izahını tapdıqlarını iddia edirlər. Onların fikrincə, qara dəliklər canlı cisimlər olmasalar da, çox böyük həcmdə qaz istehlak etdikdə, “ürək döyüntüləri”nə sahib ola bilərlər.
Araşdırma müəlliflərinin fikrincə, ümumiyyətlə, qara dəlik ikili sistemdə olduqda, hər hansı bir ulduzla orbiti paylaşdıqda, ünsiyyət vaxtı öz yoldaşından qaz çıxarmağa çalışır. Bu baş verdikdə qaz tamamilə sıxılır, son dərəcə yüksək temperatura qədər qızdırılır, daha sonra isə intensiv rentgen şüaları yayılır.
Alimlər kosmosdakı ən parlaq və daima işıqlı rentgen mənbələrindən biri sayılan "Cygnus X-1"-i araşdırıblar. Son nəticədə qara dəlikləri tədqiq edən elm adamları həqiqətən də insanın ürək döyüntüsünə bənzəyən belə siqnalların olduğunu tam əminliklə təsdiqləyiblər.
Minlərlə, hətta milyonlarla il davam edən maddənin belə intensiv şəkildə udulması zamanı bəzən nəhəng boşalmaların baş verməsi də mümkündür. Bu isə bir anın içində nəhəng miqdarda maddənin sürətlə istehlakı nəticəsində gözlənilmədən, qəfil yaranan rentgen partlayışına səbəb ola bilər. Belə partlayışın içində nizamlı fəaliyyət nəbzi elə qurulur ki, elm adamları ancaq onu “ürək döyüntüsü” ilə müqayisə edirlər, çünki onun nümunəsi daha çox insan EKQ-yə bənzəyir. Partlayış zamanı yavaş yüksəlir, tezliklə azalır və sonra normala qayıdır.
Pekində fəaliyyət göstərən və Çin Elmlər Akademiyasının nəzdində yaradılmış elmi mərkəzin - Hissəciklərin astrofizikası üzrə əsas laboratoriyanın əməkdaşları olan astronomlar müxtəlif metodlardan istifadə etməklə partlayışdan qopan belə son məşəlləri ətraflı tədqiq etməklə, həm də "ürək döyüntüsü"-nə təhrik edə bilən proseslərin təsvirini veriblər. Təkanverici bu partlayış məşəlinin Yer kürəsindən 28 000 işıq ili məsafəsində IGR J17091-3624 qara dəliyi tərəfindən istehsal edildiyini deyən alimlər bildiriblər ki, məlumatların hamısını 2022-ci ildə bir neçə mənbələrin köməyi ilə, xüsusilə Neytron Ulduz Daxili Kompozisiya Tədqiqatçısından, həmçinin Nüvə Spektroskopik Teleskopundan, yəni "Array" teleskoplarından istifadə etməklə əldə ediblər.
Məhz elə bütün bunların sayəsində də ən parlaq flaşda astronomlar tamamilə ürək döyüntüsünə bənzər uzun siqnalın aydın sübutunu əldə ediblər. Onun xassələrini öyrənən alimlər belə nəticəyə gəliblər ki, bu tipli impulslar qara dəliyi əhatə edən maddədəki qarşılıqlı təsirlər, daha dəqiqi, qeyri-sabitlik nəticəsində yaranır.
Çinli astronomlardan biri deyib ki, maddə qara dəliyə düşəndə sıxılır və sürətlə fırlanan nazik disk əmələ gətirir. Bu zaman diskin daxili kənarı tam hadisə üfüqünə doğru əyilmiş vəziyyətdə olur, qalan hissəsi isə açıq-aydın rentgen diapazonunda parlayır. Beləliklə, bizə məlum olan həmin qeyri-sabitlik yaranır. Nəticədə diskdən gələn bu radiasiya qara dəliyin cazibə qüvvəsi ilə qarşılıqlı təsirə keçir. Bu zaman isə "ürək döyüntüsü" baş verir, diskin qalıqları tamamilə parçalanır, əlaqəni itirir və böyük maddə qara dəliyə doğru qaçır. Bundan sonra da “ürək döyüntüsü”-nün başlanğıcı olduğu prosesə start verilir və ortalığa çıxan sıx radiasiya istehsal etməyə başlayır. Həmin radiasiya isə qazı qızdırır ki, bu da müvəqqəti olsa belə, onun düşməsinin qarşısını alır. Daha sonra qaz sakitləşir və proses təkrarlanır, başqa “ürək döyüntüsü” dövrü üçün zəmin yaradır. Bu cür siqnallar olduqca nadirdir, yalnız iki qara dəlik onları göstərib.
Çinli astronomlar düşünürlər ki, qara dəliklər, onların ətrafları arasında əlaqə və "ürək döyüntüsü"-nün əsl mənşəyi, onun səbəbi barədə çox qiymətli, dəyərli məlumatlar əldə etmək mümkündür.
Oqtay QORÇU
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 17:28
Qarabağ zonasında 1115 hektar ərazi minadan təmizlənib
Bu gün, 16:11
Bakıda yarışa görə bağlanan prospekt və küçələr açılıb
Bu gün, 13:17
Şəhid xanımı adı ilə dələduzluq edən qadın həbs olunub
Bu gün, 13:04
Sabah yağış yağacaq
Bu gün, 10:01
Şuşada ətrafı zibilləyən 64 nəfər cərimələnib
Bu gün, 07:31
Böyük Partlayış barədə ehtimallar səngimir
14-09-2024, 13:19
Sabah rayonlara leysan yağacaq
14-09-2024, 12:04
Bakıda bir gecənin içində parkın ərazisində bina tikiblər – Video
13-09-2024, 18:14
Sumqayıtda məktəbi bit-birə basıb
13-09-2024, 17:41
Bakı Ağır Cinayətlər Məhkəməsində icra şöbəsinə rəis təyin edilib
13-09-2024, 16:18
BMU-da yeni fakültə yaradılıb
13-09-2024, 16:03
Bakının Nizami rayonunda tikinti özbaşınalığına etiraz böyüyür
13-09-2024, 12:14
Şəhid abidəsinə qarşı tərbiyəsizlik edən şəxs həbs olunub
13-09-2024, 11:15
Bakı metrosunun iş rejimi dəyişir
13-09-2024, 10:42
Fermeri yeyən timsahı öldürüblər - Foto
13-09-2024, 09:31
Saatlıda ata iki yaşlı oğlunu öldürüb
12-09-2024, 18:29
Baş Prokurorluq və DİN quldurluq edən şəxslə bağlı birgə məlumat yayıb
12-09-2024, 17:27
Bakıda narkokuryerlikdə şübhəli bilinən şəxslər saxlanılıb
12-09-2024, 16:06
Bulvarın bir hissəsinə giriş bağlanıb
12-09-2024, 15:58
Nəsli kəsilmiş üç heyvan yenidən canlandırılacaq
12-09-2024, 12:55
Bölgələrdə daha iki gün külək əsəcək - Xəbərdarlıq
12-09-2024, 12:26
Sabah Bakıda yağış yağacaq
12-09-2024, 11:20
Çempionlar, Avropa və Konfrans liqalarını iki kanal canlı yayımlayacaq
12-09-2024, 11:14
Sumqayıt sakininə dələduzluq edən şəxs tutulub
12-09-2024, 10:39
Yol Polisi İdarəsi sürücülərə müraciət edib
12-09-2024, 09:44
Məhəmmədəli Qəribli mətbuat katibi təyin olunub
11-09-2024, 23:58
Lənkəran sakini bıçaqlanıb
11-09-2024, 18:01
Bir milyonluq dələduzluq işi: növbəti məhkəmə iclası olub
11-09-2024, 17:26
Şkayətçi idarədə döyülüb? - Həyat yoldaşı polisdən kömək istəyir
11-09-2024, 14:14
Naxçıvanda əhalinin sayı artıb
11-09-2024, 13:20
Dərslər başlayır - Yol polisi əhaliyə müraciət edib
11-09-2024, 13:07
Sabah bəzi rayonlara leysan yağacaq
11-09-2024, 12:30
İmişlidə 9 aydır itkin düşən 11 yaşlı uşağın yaxınları yolu bağlayıb
11-09-2024, 11:06
Məhkəmə-Hüquq Şurasının iclası keçirilib
11-09-2024, 10:31
Məhkəmə sabiq maliyyə xidməti rəisi ilə bağlı qərar verib
11-09-2024, 09:41
İsmayıllıda meşədə çətənə kolu yetişdirən şəxs tutulub
11-09-2024, 08:39
“Kokain begemotlar” məhv ediləcək
10-09-2024, 17:38
Şəkidə 68 yaşlı kişi qoz ağacından yıxılaraq ölüb
10-09-2024, 17:32
Əhməd Əhmədovun məhkəməsi yenə təxirə salınıb
10-09-2024, 15:24
Bakı-Sumqayıt yolundakı yanğın söndürülüb
10-09-2024, 14:29
"SalamNews” və “İnteraz”ın rəhbəri hakim qarşısına çıxarılıb
10-09-2024, 12:44
Emin Əmrullayev: "...onların qəbuluna düşmək mənim qəbuluma düşməkdən daha çətindir"
10-09-2024, 12:02
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
10-09-2024, 11:20
Qarabağ Universitetində dərslər sentyabrın 23-də başlayacaq
10-09-2024, 11:09
COP29 zamanı bağçalar işləyəcək
10-09-2024, 10:53
Ədliyyə Nazirliyində daha bir dəyişiklik - İdarə rəisi təyinatı olub
Deputatlığa namizəd Milli Məclisdə təmsil etmək istədiyi bölgənin problemlərinin təsnifatını artıq ağlına yazıb və işə nədən başlayacağını sıralayıb
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
“Tənha insanın monoloqu”nun ssenari müəllifi və rejissoru deyir ki, kinomuzu yaşatmaq və irəli aparmaq üçün film istehsalını artırmalı və onun bazarını düşünməliyik
Mirəli Sarızadə: “Gənc yaşımda arzum həyata keçdi, inşallah, yeni mövsümdə teatrımızın səhnəsində də Məcnun obrazı ilə tamaşaçılar qarşısına çıxacam”
Zamanla özünü kəşf edən Aygün Fətullayeva hər premyeradan sonra suallara cavab axtarır
