17:45 / 25-11-2024
AFFA rəsmisi Danimarka klubunun oyununa təyinat alıb
17:41 / 25-11-2024
Deputat əmisi qızını işdən çıxarıb, yerinə öz xanımını təyin edib
17:38 / 25-11-2024
Pakistanda tayfalararası qarşıdurma: 85 nəfər ölüb, 156 yaralı var - Foto
17:27 / 25-11-2024
"Sabah"a yeni baş məşqçi təyin olunub
17:26 / 25-11-2024
Paşinyan qonşu ölkələrlə münasibətləri yaxşılaşdırmaq istəyir
16:42 / 25-11-2024
Şərur MTK məhkəməyə verilib
16:18 / 25-11-2024
Vüqar Bayramov: "Büdcə zərfində fiskal risklərin qeyd edilməsi məqsədəuyğun olardı"
16:03 / 25-11-2024
Papuaşvili yenidən spiker seçilib
15:56 / 25-11-2024
31 il əvvəl törədilmiş ağır cinayətin üstü açılıb
15:53 / 25-11-2024
Azərbaycan Ordusunun qırıcıları şərti hava kəşfiyyatı aparıblar - Video
15:51 / 25-11-2024
COP29: sui-istifadəyə cəhdlər olsa da, müsbət nəticə əldə edilib
15:50 / 25-11-2024
Sabiq xidmət rəisinə 10,5 il həbs cəzası verilib
15:39 / 25-11-2024
Ukraynaya qoşun göndərilməsi ilə bağlı müzakirələr başlayıb
15:17 / 25-11-2024
“Sabah” baş məşqçini istefaya göndərib
15:12 / 25-11-2024
İsrail səfirliyi yaxınlığında silahlı qarşıdurma olub
15:08 / 25-11-2024
Perinatal Mərkəzdə 7 uşağın ölümü... - Məhkəmə prosesi təxirə düşüb
15:07 / 25-11-2024
Rusiya Ermənistanın Avrasiyada təhlükəsizlik sisteminin inkişafında iştirakına ümid edir
14:55 / 25-11-2024
“İnteraz” rəhbərinin məhkəməsi keçirilib
14:43 / 25-11-2024
Məktəbəqədər təhsil müəssisələrinə müdir axtarılır
14:29 / 25-11-2024
Qarabağ zonasında daha 1457,4 hektar ərazi minalardan təmizlənib
14:21 / 25-11-2024
İlham Əliyev Gövhər Baxşəliyeva “Şöhrət” ordeni ilə təltif edib
14:16 / 25-11-2024
"Bələdiyyələrin əraziləri və torpaqları haqqında” qanuna əlavə təsdiqlənib
14:10 / 25-11-2024
Azərbaycanda yeni bələdiyyələr yaradılıb - Siyahı
14:00 / 25-11-2024
Nazirlik Boradigah sakinlərinə müsbət cavab verib
13:49 / 25-11-2024
Kəşfiyyat araşdırır: “Xabad” elçisinin qətlində “Özbəkistan izi” var
13:32 / 25-11-2024
Piramidanın tikintisinə 5 milyard dollar tələb olunur - Foto
13:09 / 25-11-2024
Kənd Təsərrüfatı Nazirliyində yeni təyinat olub
13:01 / 25-11-2024
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
12:51 / 25-11-2024
Azərbaycan və İran xüsusi təyinatlılarının "Araz - 2024" birgə təlimi keçirilir - Fotolar
12:49 / 25-11-2024
Rusiya-Ukrayna müharibəsi rusları bezdirib - Foto
13:32 / 21-11-2024
Dünyanın ən güclü donanmaları... - Qardaş Türkiyə siyahıda neçəncidir?
16:45 / 21-11-2024
Prezident iki Mərkəzi ləğv edib - Sərəncam
00:07 / 22-11-2024
Hikmət Hacıyev: “Politico”nun üzr istəməsini tələb edirik!”
09:37 / 21-11-2024
Naxçıvan səhiyyəsində həbslər başlayıb
11:03 / 23-11-2024
Türkiyədə 70 kq qızılla tutulan azərbaycanlı diplomatdır? - (Yenilənib)
15:30 / 22-11-2024
Nüvə müharibəsi ssenarisi - Təhlükədən qorunmaq üçün bunker sifariş edənlərin sayı artır
00:45 / 22-11-2024
Məşhur yazıçının yeni romanı nəşr edilib - Foto
13:04 / 21-11-2024
Kino şirkəti Batmobil avtomobili istehsal edir
16:17 / 21-11-2024
Baş nazirin və sabiq müdafiə nazirinin həbsinə order verilib
00:05 / 23-11-2024
Sumqayıt-75: keçmişə baxış və inkişaf impulsları
13:12 / 21-11-2024
Elza Seyidcahanın şeirləri dərsliyə salınıb? - DİM-dən açıqlama
Qara dəliklərlə bağlı yeni araşdırma aparıblar
Tarix: 05-09-2024 14:55 | Bölmə: Cəmiyyət
Qara dəliklərin kiçik bir hissəsindən insan ürəyinin döyüntüsünü xatırladan rentgen siqnalları yayılır.
Reyting.az-ın məlumatına görə, belə bir iddianı elm adamları irəli sürüb.
Bildirilir ki, astronomlar qara dəliklərin "ürək döyüntüsü"-nün təbiətini anlamağa çalışıblar.
Çin alimlər yeni araşdırmalar nəticəsində bu qəribə fenomenin izahını tapdıqlarını iddia edirlər. Onların fikrincə, qara dəliklər canlı cisimlər olmasalar da, çox böyük həcmdə qaz istehlak etdikdə, “ürək döyüntüləri”nə sahib ola bilərlər.
Araşdırma müəlliflərinin fikrincə, ümumiyyətlə, qara dəlik ikili sistemdə olduqda, hər hansı bir ulduzla orbiti paylaşdıqda, ünsiyyət vaxtı öz yoldaşından qaz çıxarmağa çalışır. Bu baş verdikdə qaz tamamilə sıxılır, son dərəcə yüksək temperatura qədər qızdırılır, daha sonra isə intensiv rentgen şüaları yayılır.
Alimlər kosmosdakı ən parlaq və daima işıqlı rentgen mənbələrindən biri sayılan "Cygnus X-1"-i araşdırıblar. Son nəticədə qara dəlikləri tədqiq edən elm adamları həqiqətən də insanın ürək döyüntüsünə bənzəyən belə siqnalların olduğunu tam əminliklə təsdiqləyiblər.
Minlərlə, hətta milyonlarla il davam edən maddənin belə intensiv şəkildə udulması zamanı bəzən nəhəng boşalmaların baş verməsi də mümkündür. Bu isə bir anın içində nəhəng miqdarda maddənin sürətlə istehlakı nəticəsində gözlənilmədən, qəfil yaranan rentgen partlayışına səbəb ola bilər. Belə partlayışın içində nizamlı fəaliyyət nəbzi elə qurulur ki, elm adamları ancaq onu “ürək döyüntüsü” ilə müqayisə edirlər, çünki onun nümunəsi daha çox insan EKQ-yə bənzəyir. Partlayış zamanı yavaş yüksəlir, tezliklə azalır və sonra normala qayıdır.
Pekində fəaliyyət göstərən və Çin Elmlər Akademiyasının nəzdində yaradılmış elmi mərkəzin - Hissəciklərin astrofizikası üzrə əsas laboratoriyanın əməkdaşları olan astronomlar müxtəlif metodlardan istifadə etməklə partlayışdan qopan belə son məşəlləri ətraflı tədqiq etməklə, həm də "ürək döyüntüsü"-nə təhrik edə bilən proseslərin təsvirini veriblər. Təkanverici bu partlayış məşəlinin Yer kürəsindən 28 000 işıq ili məsafəsində IGR J17091-3624 qara dəliyi tərəfindən istehsal edildiyini deyən alimlər bildiriblər ki, məlumatların hamısını 2022-ci ildə bir neçə mənbələrin köməyi ilə, xüsusilə Neytron Ulduz Daxili Kompozisiya Tədqiqatçısından, həmçinin Nüvə Spektroskopik Teleskopundan, yəni "Array" teleskoplarından istifadə etməklə əldə ediblər.
Məhz elə bütün bunların sayəsində də ən parlaq flaşda astronomlar tamamilə ürək döyüntüsünə bənzər uzun siqnalın aydın sübutunu əldə ediblər. Onun xassələrini öyrənən alimlər belə nəticəyə gəliblər ki, bu tipli impulslar qara dəliyi əhatə edən maddədəki qarşılıqlı təsirlər, daha dəqiqi, qeyri-sabitlik nəticəsində yaranır.
Çinli astronomlardan biri deyib ki, maddə qara dəliyə düşəndə sıxılır və sürətlə fırlanan nazik disk əmələ gətirir. Bu zaman diskin daxili kənarı tam hadisə üfüqünə doğru əyilmiş vəziyyətdə olur, qalan hissəsi isə açıq-aydın rentgen diapazonunda parlayır. Beləliklə, bizə məlum olan həmin qeyri-sabitlik yaranır. Nəticədə diskdən gələn bu radiasiya qara dəliyin cazibə qüvvəsi ilə qarşılıqlı təsirə keçir. Bu zaman isə "ürək döyüntüsü" baş verir, diskin qalıqları tamamilə parçalanır, əlaqəni itirir və böyük maddə qara dəliyə doğru qaçır. Bundan sonra da “ürək döyüntüsü”-nün başlanğıcı olduğu prosesə start verilir və ortalığa çıxan sıx radiasiya istehsal etməyə başlayır. Həmin radiasiya isə qazı qızdırır ki, bu da müvəqqəti olsa belə, onun düşməsinin qarşısını alır. Daha sonra qaz sakitləşir və proses təkrarlanır, başqa “ürək döyüntüsü” dövrü üçün zəmin yaradır. Bu cür siqnallar olduqca nadirdir, yalnız iki qara dəlik onları göstərib.
Çinli astronomlar düşünürlər ki, qara dəliklər, onların ətrafları arasında əlaqə və "ürək döyüntüsü"-nün əsl mənşəyi, onun səbəbi barədə çox qiymətli, dəyərli məlumatlar əldə etmək mümkündür.
Oqtay QORÇU
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 05-09-2024 14:55 | Bölmə: Cəmiyyət
Qara dəliklərin kiçik bir hissəsindən insan ürəyinin döyüntüsünü xatırladan rentgen siqnalları yayılır.
Reyting.az-ın məlumatına görə, belə bir iddianı elm adamları irəli sürüb.
Bildirilir ki, astronomlar qara dəliklərin "ürək döyüntüsü"-nün təbiətini anlamağa çalışıblar.
Çin alimlər yeni araşdırmalar nəticəsində bu qəribə fenomenin izahını tapdıqlarını iddia edirlər. Onların fikrincə, qara dəliklər canlı cisimlər olmasalar da, çox böyük həcmdə qaz istehlak etdikdə, “ürək döyüntüləri”nə sahib ola bilərlər.
Araşdırma müəlliflərinin fikrincə, ümumiyyətlə, qara dəlik ikili sistemdə olduqda, hər hansı bir ulduzla orbiti paylaşdıqda, ünsiyyət vaxtı öz yoldaşından qaz çıxarmağa çalışır. Bu baş verdikdə qaz tamamilə sıxılır, son dərəcə yüksək temperatura qədər qızdırılır, daha sonra isə intensiv rentgen şüaları yayılır.
Alimlər kosmosdakı ən parlaq və daima işıqlı rentgen mənbələrindən biri sayılan "Cygnus X-1"-i araşdırıblar. Son nəticədə qara dəlikləri tədqiq edən elm adamları həqiqətən də insanın ürək döyüntüsünə bənzəyən belə siqnalların olduğunu tam əminliklə təsdiqləyiblər.
Minlərlə, hətta milyonlarla il davam edən maddənin belə intensiv şəkildə udulması zamanı bəzən nəhəng boşalmaların baş verməsi də mümkündür. Bu isə bir anın içində nəhəng miqdarda maddənin sürətlə istehlakı nəticəsində gözlənilmədən, qəfil yaranan rentgen partlayışına səbəb ola bilər. Belə partlayışın içində nizamlı fəaliyyət nəbzi elə qurulur ki, elm adamları ancaq onu “ürək döyüntüsü” ilə müqayisə edirlər, çünki onun nümunəsi daha çox insan EKQ-yə bənzəyir. Partlayış zamanı yavaş yüksəlir, tezliklə azalır və sonra normala qayıdır.
Pekində fəaliyyət göstərən və Çin Elmlər Akademiyasının nəzdində yaradılmış elmi mərkəzin - Hissəciklərin astrofizikası üzrə əsas laboratoriyanın əməkdaşları olan astronomlar müxtəlif metodlardan istifadə etməklə partlayışdan qopan belə son məşəlləri ətraflı tədqiq etməklə, həm də "ürək döyüntüsü"-nə təhrik edə bilən proseslərin təsvirini veriblər. Təkanverici bu partlayış məşəlinin Yer kürəsindən 28 000 işıq ili məsafəsində IGR J17091-3624 qara dəliyi tərəfindən istehsal edildiyini deyən alimlər bildiriblər ki, məlumatların hamısını 2022-ci ildə bir neçə mənbələrin köməyi ilə, xüsusilə Neytron Ulduz Daxili Kompozisiya Tədqiqatçısından, həmçinin Nüvə Spektroskopik Teleskopundan, yəni "Array" teleskoplarından istifadə etməklə əldə ediblər.
Məhz elə bütün bunların sayəsində də ən parlaq flaşda astronomlar tamamilə ürək döyüntüsünə bənzər uzun siqnalın aydın sübutunu əldə ediblər. Onun xassələrini öyrənən alimlər belə nəticəyə gəliblər ki, bu tipli impulslar qara dəliyi əhatə edən maddədəki qarşılıqlı təsirlər, daha dəqiqi, qeyri-sabitlik nəticəsində yaranır.
Çinli astronomlardan biri deyib ki, maddə qara dəliyə düşəndə sıxılır və sürətlə fırlanan nazik disk əmələ gətirir. Bu zaman diskin daxili kənarı tam hadisə üfüqünə doğru əyilmiş vəziyyətdə olur, qalan hissəsi isə açıq-aydın rentgen diapazonunda parlayır. Beləliklə, bizə məlum olan həmin qeyri-sabitlik yaranır. Nəticədə diskdən gələn bu radiasiya qara dəliyin cazibə qüvvəsi ilə qarşılıqlı təsirə keçir. Bu zaman isə "ürək döyüntüsü" baş verir, diskin qalıqları tamamilə parçalanır, əlaqəni itirir və böyük maddə qara dəliyə doğru qaçır. Bundan sonra da “ürək döyüntüsü”-nün başlanğıcı olduğu prosesə start verilir və ortalığa çıxan sıx radiasiya istehsal etməyə başlayır. Həmin radiasiya isə qazı qızdırır ki, bu da müvəqqəti olsa belə, onun düşməsinin qarşısını alır. Daha sonra qaz sakitləşir və proses təkrarlanır, başqa “ürək döyüntüsü” dövrü üçün zəmin yaradır. Bu cür siqnallar olduqca nadirdir, yalnız iki qara dəlik onları göstərib.
Çinli astronomlar düşünürlər ki, qara dəliklər, onların ətrafları arasında əlaqə və "ürək döyüntüsü"-nün əsl mənşəyi, onun səbəbi barədə çox qiymətli, dəyərli məlumatlar əldə etmək mümkündür.
Oqtay QORÇU
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 16:42
Şərur MTK məhkəməyə verilib
Bu gün, 15:56
31 il əvvəl törədilmiş ağır cinayətin üstü açılıb
Bu gün, 14:55
“İnteraz” rəhbərinin məhkəməsi keçirilib
Bu gün, 14:43
Məktəbəqədər təhsil müəssisələrinə müdir axtarılır
Bu gün, 14:00
Nazirlik Boradigah sakinlərinə müsbət cavab verib
Bu gün, 13:01
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
Bu gün, 09:00
Məktəblərdə dərslər başlayıb
23-11-2024, 17:04
1-ci siniflərin yerdəyişmə prosesinə start verilir
23-11-2024, 16:47
Keçmiş icra başçısı vəfat edib
23-11-2024, 16:39
Agentlik sədrinin birinci müavini təyin olunan Xəyyam Məmmədov kimdir?
23-11-2024, 15:08
Temperatur düşəcək, leysan yağacaq - Xəbərdarlıq
23-11-2024, 13:28
COP29 zolaqlarında yol nişanları sökülür
23-11-2024, 12:10
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
22-11-2024, 18:58
"Apple" "iPhone 16 Pro"-nu kosmosa göndərib - Fotolar
22-11-2024, 18:23
Ölmüş şəxsin gözü oğurlanıb
22-11-2024, 14:59
Arvadını öldürən vəzifəli şəxsə bir il cəza verilib
22-11-2024, 12:47
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
22-11-2024, 11:45
Polkovnikin oğlu ev dustaqlığına buraxılıb
22-11-2024, 11:01
Dünyanın ən hündür və ən balaca qadını bir araya gəlib - Foto
22-11-2024, 09:46
İcra başçısının birinci müavini məhkəmədə uduzub
22-11-2024, 08:01
Hindistandan Almaniyaya uçan təyyarə Bakıya təcili eniş edib
21-11-2024, 16:00
Gömrük orqanlarına qəbul imtahanı keçiriləcək
21-11-2024, 12:24
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
21-11-2024, 11:15
Bakıda daha 46 marşrutun fəaliyyəti bərpa olunur
21-11-2024, 09:26
Mask Trampın dəstəyi ilə almanlara meydan oxuyur
20-11-2024, 23:46
"Nazir məni kasıblara kömək üçün göndərib" deyən şəxsə hökm oxunub
20-11-2024, 21:34
Səudiyyə Ərəbistanında 100-dən çox əcnəbini edam ediblər
20-11-2024, 18:00
İTV-yə xəbərdarlıq olunub
20-11-2024, 17:34
Daha 20 min müəllim sertifikatlaşdırmaya cəlb olunacaq
20-11-2024, 15:26
Deputat Elm və Təhsil fondlarının birləşdirilməsini təklif edib
20-11-2024, 15:23
Xəzəryanı ölkələrin ekoloji təşkilatları memorandum imzalayıb
20-11-2024, 13:02
Biləsuvar sakini dəm qazından boğularaq ölüb
20-11-2024, 12:19
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
20-11-2024, 11:57
PA rəmisi: "COP29-da iştirak etmək böyük şərəfdir, çünki..."
20-11-2024, 11:38
Hərbi xidmətdən yayınan daha bir gənc həbs edilib
20-11-2024, 11:02
Tramp türk həkimə yüksək vəzifə təklif edib
20-11-2024, 10:03
Azərbaycan və Türkiyənin bələdiyyə təşkilatları arasında görüş keçirilib - Fotolar
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Deputatlığa namizəd Milli Məclisdə təmsil etmək istədiyi bölgənin problemlərinin təsnifatını artıq ağlına yazıb və işə nədən başlayacağını sıralayıb
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
“Tənha insanın monoloqu”nun ssenari müəllifi və rejissoru deyir ki, kinomuzu yaşatmaq və irəli aparmaq üçün film istehsalını artırmalı və onun bazarını düşünməliyik
Mirəli Sarızadə: “Gənc yaşımda arzum həyata keçdi, inşallah, yeni mövsümdə teatrımızın səhnəsində də Məcnun obrazı ilə tamaşaçılar qarşısına çıxacam”
