18:44 / 30-10-2025
Almaniya kansleri: Türkiyəni Avropa Birliyində görmək istəyirik
18:29 / 30-10-2025
Hərbi ekspert: Nüvə eskalasiyası bəşəriyyəti qorxulu istiqamətə aparır
18:20 / 30-10-2025
Baş nazir Dövlət Mülki Aviasiya Agentliyi barədə qərar imzalayıb
17:50 / 30-10-2025
Dirijor Rauf Abdullayev xəstəxanaya yerləşdirilib
17:46 / 30-10-2025
Səsdən sürətli yeni təyyarənin sınağı uğurlu olub
17:16 / 30-10-2025
Hindistan Rusiya neftini əldə etməyin yolunu tapıb
17:06 / 30-10-2025
Millimiz Moldova ilə heç-heçə edib
16:57 / 30-10-2025
ABŞ-nın nüvə sınaqlarına Rusiyanın münasibəti necədir?
16:56 / 30-10-2025
Bakıda 66 kiloqramdan artıq narkotik vasitə dövriyyədən çıxarılıb
16:52 / 30-10-2025
Yeni parça gündəlik həyatı asanlaşdıracaq - Foto
16:42 / 30-10-2025
“Rosneft”-in törəmə şirkətini ələ keçirmək istəyirlər
16:34 / 30-10-2025
Sərdar Cəlaloğlu bacısı oğlunun həbsindən danışıb
16:17 / 30-10-2025
General: Pokrovskdakı rus birliklərini məhv edəcəyik
16:12 / 30-10-2025
Ukraynada daha bir azərbaycanlı həlak olub
15:54 / 30-10-2025
Çin TikTok-da ABŞ ilə əməkdaşlıq edəcək
15:41 / 30-10-2025
Rusiyanın Vinnitsaya hücumunda 7 yaşlı qız həyatını itirib
15:13 / 30-10-2025
Prezident icra başçısını vəzifədən azad edib - Sərəncam
15:07 / 30-10-2025
Şəhid Aydın Nuriyevlə vida mərasimi keçirilib
14:57 / 30-10-2025
Daha bir vəzifəli şəxsin adı Ramiz Mehdiyevlə hallanır
14:49 / 30-10-2025
Saleh Səmədovun bir qardaşı həbs edilib, digəri axtarışa verilib
14:41 / 30-10-2025
İlham Əliyev Ermənistandakı sammitə qatılmayacaq
14:33 / 30-10-2025
Birinci Qarabağ müharibəsinin şəhidi dəfn edilib - Fotolar
14:16 / 30-10-2025
Eldar Əzizov məmurlara xəbərdarlıq edib - Müşavirə
13:58 / 30-10-2025
Ağdərəyə növbəti köç karvanı gedib - (Yenilənib) - Fotolar
13:53 / 30-10-2025
Saxlanılan icra başçısı nazir müşavirinin dayısıdır
13:46 / 30-10-2025
Azərbaycanlı milyarder “Lukoyl”dakı xarici aktivlərini satır
13:39 / 30-10-2025
Dünyanın qızıl ehtiyatı azalıb - Foto
12:38 / 30-10-2025
Baş redaktor saxlanılıb - Əməliyyat
14:34 / 29-10-2025
Baş rejissor: Hazırladığımız 12 tamaşanı “Axır Zaman”la yekunlaşdıracağıq - Müsahibə
20:19 / 27-10-2025
Nazir Emin Əmrullayevə bir neçə sual
23:17 / 25-10-2025
Vəkil Zabil Qəhrəmanov həbs olunub
15:13 / 30-10-2025
Prezident icra başçısını vəzifədən azad edib - Sərəncam
16:17 / 27-10-2025
Ramiz Mehdiyevin Rusiyaya yazdığı gizli məktub üzə çıxıb - Fotofakt
11:43 / 29-10-2025
Qafqazda sülh: Ağ ev Paşinyanı qorumalıdır
16:57 / 27-10-2025
1500 illik qızıl sikkə xəzinəsi tapılıb
14:57 / 30-10-2025
Daha bir vəzifəli şəxsin adı Ramiz Mehdiyevlə hallanır
16:37 / 27-10-2025
Prezident səfirləri geri çağırıb - Yeni təyinatlar - (Yenilənib)
17:45 / 29-10-2025
Ukraynanın iki şəhəri mühasirəyə alınıb
12:22 / 27-10-2025
Azərbaycanın Yaxın Şərq həmləsi: Vaşinqtondan dəstək var
18:09 / 26-10-2025
"Neftçi" qələbə qazanıb
Qara dəliklərlə bağlı yeni araşdırma aparıblar
Tarix: 05-09-2024 14:55 | Bölmə: Cəmiyyət
Qara dəliklərin kiçik bir hissəsindən insan ürəyinin döyüntüsünü xatırladan rentgen siqnalları yayılır.
Reyting.az-ın məlumatına görə, belə bir iddianı elm adamları irəli sürüb.
Bildirilir ki, astronomlar qara dəliklərin "ürək döyüntüsü"-nün təbiətini anlamağa çalışıblar.
Çin alimlər yeni araşdırmalar nəticəsində bu qəribə fenomenin izahını tapdıqlarını iddia edirlər. Onların fikrincə, qara dəliklər canlı cisimlər olmasalar da, çox böyük həcmdə qaz istehlak etdikdə, “ürək döyüntüləri”nə sahib ola bilərlər.
Araşdırma müəlliflərinin fikrincə, ümumiyyətlə, qara dəlik ikili sistemdə olduqda, hər hansı bir ulduzla orbiti paylaşdıqda, ünsiyyət vaxtı öz yoldaşından qaz çıxarmağa çalışır. Bu baş verdikdə qaz tamamilə sıxılır, son dərəcə yüksək temperatura qədər qızdırılır, daha sonra isə intensiv rentgen şüaları yayılır.
Alimlər kosmosdakı ən parlaq və daima işıqlı rentgen mənbələrindən biri sayılan "Cygnus X-1"-i araşdırıblar. Son nəticədə qara dəlikləri tədqiq edən elm adamları həqiqətən də insanın ürək döyüntüsünə bənzəyən belə siqnalların olduğunu tam əminliklə təsdiqləyiblər.
Minlərlə, hətta milyonlarla il davam edən maddənin belə intensiv şəkildə udulması zamanı bəzən nəhəng boşalmaların baş verməsi də mümkündür. Bu isə bir anın içində nəhəng miqdarda maddənin sürətlə istehlakı nəticəsində gözlənilmədən, qəfil yaranan rentgen partlayışına səbəb ola bilər. Belə partlayışın içində nizamlı fəaliyyət nəbzi elə qurulur ki, elm adamları ancaq onu “ürək döyüntüsü” ilə müqayisə edirlər, çünki onun nümunəsi daha çox insan EKQ-yə bənzəyir. Partlayış zamanı yavaş yüksəlir, tezliklə azalır və sonra normala qayıdır.
Pekində fəaliyyət göstərən və Çin Elmlər Akademiyasının nəzdində yaradılmış elmi mərkəzin - Hissəciklərin astrofizikası üzrə əsas laboratoriyanın əməkdaşları olan astronomlar müxtəlif metodlardan istifadə etməklə partlayışdan qopan belə son məşəlləri ətraflı tədqiq etməklə, həm də "ürək döyüntüsü"-nə təhrik edə bilən proseslərin təsvirini veriblər. Təkanverici bu partlayış məşəlinin Yer kürəsindən 28 000 işıq ili məsafəsində IGR J17091-3624 qara dəliyi tərəfindən istehsal edildiyini deyən alimlər bildiriblər ki, məlumatların hamısını 2022-ci ildə bir neçə mənbələrin köməyi ilə, xüsusilə Neytron Ulduz Daxili Kompozisiya Tədqiqatçısından, həmçinin Nüvə Spektroskopik Teleskopundan, yəni "Array" teleskoplarından istifadə etməklə əldə ediblər.
Məhz elə bütün bunların sayəsində də ən parlaq flaşda astronomlar tamamilə ürək döyüntüsünə bənzər uzun siqnalın aydın sübutunu əldə ediblər. Onun xassələrini öyrənən alimlər belə nəticəyə gəliblər ki, bu tipli impulslar qara dəliyi əhatə edən maddədəki qarşılıqlı təsirlər, daha dəqiqi, qeyri-sabitlik nəticəsində yaranır.
Çinli astronomlardan biri deyib ki, maddə qara dəliyə düşəndə sıxılır və sürətlə fırlanan nazik disk əmələ gətirir. Bu zaman diskin daxili kənarı tam hadisə üfüqünə doğru əyilmiş vəziyyətdə olur, qalan hissəsi isə açıq-aydın rentgen diapazonunda parlayır. Beləliklə, bizə məlum olan həmin qeyri-sabitlik yaranır. Nəticədə diskdən gələn bu radiasiya qara dəliyin cazibə qüvvəsi ilə qarşılıqlı təsirə keçir. Bu zaman isə "ürək döyüntüsü" baş verir, diskin qalıqları tamamilə parçalanır, əlaqəni itirir və böyük maddə qara dəliyə doğru qaçır. Bundan sonra da “ürək döyüntüsü”-nün başlanğıcı olduğu prosesə start verilir və ortalığa çıxan sıx radiasiya istehsal etməyə başlayır. Həmin radiasiya isə qazı qızdırır ki, bu da müvəqqəti olsa belə, onun düşməsinin qarşısını alır. Daha sonra qaz sakitləşir və proses təkrarlanır, başqa “ürək döyüntüsü” dövrü üçün zəmin yaradır. Bu cür siqnallar olduqca nadirdir, yalnız iki qara dəlik onları göstərib.
Çinli astronomlar düşünürlər ki, qara dəliklər, onların ətrafları arasında əlaqə və "ürək döyüntüsü"-nün əsl mənşəyi, onun səbəbi barədə çox qiymətli, dəyərli məlumatlar əldə etmək mümkündür.
Oqtay QORÇU
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 05-09-2024 14:55 | Bölmə: Cəmiyyət
Qara dəliklərin kiçik bir hissəsindən insan ürəyinin döyüntüsünü xatırladan rentgen siqnalları yayılır.
Reyting.az-ın məlumatına görə, belə bir iddianı elm adamları irəli sürüb.
Bildirilir ki, astronomlar qara dəliklərin "ürək döyüntüsü"-nün təbiətini anlamağa çalışıblar.
Çin alimlər yeni araşdırmalar nəticəsində bu qəribə fenomenin izahını tapdıqlarını iddia edirlər. Onların fikrincə, qara dəliklər canlı cisimlər olmasalar da, çox böyük həcmdə qaz istehlak etdikdə, “ürək döyüntüləri”nə sahib ola bilərlər.
Araşdırma müəlliflərinin fikrincə, ümumiyyətlə, qara dəlik ikili sistemdə olduqda, hər hansı bir ulduzla orbiti paylaşdıqda, ünsiyyət vaxtı öz yoldaşından qaz çıxarmağa çalışır. Bu baş verdikdə qaz tamamilə sıxılır, son dərəcə yüksək temperatura qədər qızdırılır, daha sonra isə intensiv rentgen şüaları yayılır.
Alimlər kosmosdakı ən parlaq və daima işıqlı rentgen mənbələrindən biri sayılan "Cygnus X-1"-i araşdırıblar. Son nəticədə qara dəlikləri tədqiq edən elm adamları həqiqətən də insanın ürək döyüntüsünə bənzəyən belə siqnalların olduğunu tam əminliklə təsdiqləyiblər.
Minlərlə, hətta milyonlarla il davam edən maddənin belə intensiv şəkildə udulması zamanı bəzən nəhəng boşalmaların baş verməsi də mümkündür. Bu isə bir anın içində nəhəng miqdarda maddənin sürətlə istehlakı nəticəsində gözlənilmədən, qəfil yaranan rentgen partlayışına səbəb ola bilər. Belə partlayışın içində nizamlı fəaliyyət nəbzi elə qurulur ki, elm adamları ancaq onu “ürək döyüntüsü” ilə müqayisə edirlər, çünki onun nümunəsi daha çox insan EKQ-yə bənzəyir. Partlayış zamanı yavaş yüksəlir, tezliklə azalır və sonra normala qayıdır.
Pekində fəaliyyət göstərən və Çin Elmlər Akademiyasının nəzdində yaradılmış elmi mərkəzin - Hissəciklərin astrofizikası üzrə əsas laboratoriyanın əməkdaşları olan astronomlar müxtəlif metodlardan istifadə etməklə partlayışdan qopan belə son məşəlləri ətraflı tədqiq etməklə, həm də "ürək döyüntüsü"-nə təhrik edə bilən proseslərin təsvirini veriblər. Təkanverici bu partlayış məşəlinin Yer kürəsindən 28 000 işıq ili məsafəsində IGR J17091-3624 qara dəliyi tərəfindən istehsal edildiyini deyən alimlər bildiriblər ki, məlumatların hamısını 2022-ci ildə bir neçə mənbələrin köməyi ilə, xüsusilə Neytron Ulduz Daxili Kompozisiya Tədqiqatçısından, həmçinin Nüvə Spektroskopik Teleskopundan, yəni "Array" teleskoplarından istifadə etməklə əldə ediblər.
Məhz elə bütün bunların sayəsində də ən parlaq flaşda astronomlar tamamilə ürək döyüntüsünə bənzər uzun siqnalın aydın sübutunu əldə ediblər. Onun xassələrini öyrənən alimlər belə nəticəyə gəliblər ki, bu tipli impulslar qara dəliyi əhatə edən maddədəki qarşılıqlı təsirlər, daha dəqiqi, qeyri-sabitlik nəticəsində yaranır.
Çinli astronomlardan biri deyib ki, maddə qara dəliyə düşəndə sıxılır və sürətlə fırlanan nazik disk əmələ gətirir. Bu zaman diskin daxili kənarı tam hadisə üfüqünə doğru əyilmiş vəziyyətdə olur, qalan hissəsi isə açıq-aydın rentgen diapazonunda parlayır. Beləliklə, bizə məlum olan həmin qeyri-sabitlik yaranır. Nəticədə diskdən gələn bu radiasiya qara dəliyin cazibə qüvvəsi ilə qarşılıqlı təsirə keçir. Bu zaman isə "ürək döyüntüsü" baş verir, diskin qalıqları tamamilə parçalanır, əlaqəni itirir və böyük maddə qara dəliyə doğru qaçır. Bundan sonra da “ürək döyüntüsü”-nün başlanğıcı olduğu prosesə start verilir və ortalığa çıxan sıx radiasiya istehsal etməyə başlayır. Həmin radiasiya isə qazı qızdırır ki, bu da müvəqqəti olsa belə, onun düşməsinin qarşısını alır. Daha sonra qaz sakitləşir və proses təkrarlanır, başqa “ürək döyüntüsü” dövrü üçün zəmin yaradır. Bu cür siqnallar olduqca nadirdir, yalnız iki qara dəlik onları göstərib.
Çinli astronomlar düşünürlər ki, qara dəliklər, onların ətrafları arasında əlaqə və "ürək döyüntüsü"-nün əsl mənşəyi, onun səbəbi barədə çox qiymətli, dəyərli məlumatlar əldə etmək mümkündür.
Oqtay QORÇU
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 16:52
Yeni parça gündəlik həyatı asanlaşdıracaq - Foto
Bu gün, 13:53
Saxlanılan icra başçısı nazir müşavirinin dayısıdır
Bu gün, 12:16
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
Bu gün, 11:39
Bakıda üç nəfərin üzərinə çinar ağacı aşıb
Bu gün, 10:12
Ağstafada kafedə qadın bıçaqlanıb
Bu gün, 09:13
Çin 2027-ci ildə "süni günəş"i işə salacaq
Dünən, 21:59
800 min illik yeraltı su hövzəsi aşkarlanıb
Dünən, 15:42
Rusiyada azərbaycanlı iş adamı itkin düşüb
Dünən, 12:39
Sabah yağış yağacaq - Proqnoz
Dünən, 11:27
Ağdərədə yük maşını aşıb, sürücü ölüb
28-10-2025, 20:08
İnsan beyninin prinsipləri ilə işləyən superkompüter hazırlanıb
28-10-2025, 17:59
Bakıda taxtalar yığılan ərazi yanır
28-10-2025, 17:36
İlon Mask "Vikipediya"ya rəqib ensiklopediya yaradıb - Foto
28-10-2025, 15:29
İrandan Azərbaycana narkotik keçirmək istəyiblər
28-10-2025, 14:30
"Şagird-məzun" elektron sistemi üçün "Təqvim planı" təsdiqlənib
28-10-2025, 12:51
Bir milyon manatdan artıq mənimsəmə: iki nəfərə hökm oxunub
28-10-2025, 12:40
Sabahın hava proqnozu açıqanıb
28-10-2025, 10:42
Ağstafada minadan zərərçəkənlərin siyahısının dəqiqləşdirilməsi başa çatır - Fotolar
28-10-2025, 10:29
13 universitet Türk Universitetlər Birliyinə üzv qəbul olunub
28-10-2025, 07:36
Türkiyədə 6,1 maqnitudalı zəlzələ olub - (Yenilənib)
27-10-2025, 17:51
Ukraynadan daha 30 uşaq reabilitasiya üçün Azərbaycana gətirilib
27-10-2025, 17:26
Nobel mükafatını ən çox hansı ölkənin təmsilçiləri alıb? - Siyahı
27-10-2025, 16:57
1500 illik qızıl sikkə xəzinəsi tapılıb
27-10-2025, 15:58
Bakıda və Abşeronda güclü külək olacaq - Xəbərdarlıq
27-10-2025, 15:19
Sel olacaq - Xəbərdarlıq
27-10-2025, 15:04
UNO hesab edilən kometa Yerə doğru istiqamət götürəcək - Foto
27-10-2025, 13:10
Audiovizual Şura MTV kanalı ilə bağlı protokol tərtib edib
27-10-2025, 13:08
Bağçalara işə qəbul üzrə keçid balları müəyyən olunub
27-10-2025, 12:36
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
27-10-2025, 11:55
Prokuror icra başçısının sabiq müavininə 7,5 il cəza istəyib
27-10-2025, 10:26
Bir yaşlı uşağı elektrik cərəyanı vuraraq öldürüb
25-10-2025, 13:09
Sabah yağış yağacaq - Proqnoz
25-10-2025, 11:01
Metroda dava salan 4 nəfər saxlanılıb
24-10-2025, 17:49
Veteranlara verilən 80 manat artırılmayacaq
24-10-2025, 16:54
"Starlink" vasitəsilə kibercinayətkarlıq artıb - Foto
24-10-2025, 15:58
Dövlət müəssisələrindən bir milyon manat mənimsəyənlərə cəza istənilib
24-10-2025, 14:28
Şuşa ilə bağlı Tədbirlər Planı təsdiqlənib
24-10-2025, 14:17
“Quş qripi” Almaniyanı təhdid edir
24-10-2025, 12:51
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
24-10-2025, 12:01
Azərbaycana 14 kq-dan çox narkotik keçirmək istəyiblər
24-10-2025, 10:25
Sumqayıt, Xırdalan və Masazır üzrə avtobuslara hərəkət zolağı yaradılıb
23-10-2025, 16:52
Dörd min kosmik güzgünün yerləşdirilməsi etirazla qarşılanır
ADP sədri ehtimal edir ki, “Tərtər işi” yaxşı araşdırılsa, onun da altından Mehdiyev və əlaltıları çıxacaq
Xalq artisti deyir ki, rəqqasların səhnə ömrü çox qısa olur. Bu az müddətdə uğur qazanmaq, əsl sənətkar kimi yetişmək üçün daha çox zəhmət çəkmək lazımıdır
Rus Dram Teatrının aktyoru deyir ki. bölgə teatrlarında diplomlu aktyor və rejissor tapmaq müşkül məsələdir
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
