18:04 / 26-06-2025
Narkotik satan ata və oğlu tutulub
16:30 / 26-06-2025
Azərbaycandakı dinlərarası harmoniya Tolerantlıq Evində müzakirə olunub
16:17 / 26-06-2025
Azərbaycanı gülüstana çevirənlər! - Zahid Oruc yazır
13:15 / 26-06-2025
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
12:14 / 26-06-2025
İlham Əliyevlə İran prezidenti arasında telefon danışığı olub
11:02 / 26-06-2025
Kəlbəcərdə yük maşını çaya aşıb, sürücü ölüb
10:29 / 26-06-2025
Prezident Silahlı Qüvvələr Günü münasibətilə paylaşım edib
09:25 / 26-06-2025
Tarixi yanlışlıq - İbrahim Əliyev yazır
08:51 / 26-06-2025
Cənubi Qafqazın ən güclüsü...
00:00 / 26-06-2025
Bu gün Silahlı Qüvvələri Günüdür
22:36 / 25-06-2025
MÜTDA: "7 müəllimin nəticəsi ləğv ediləcək"
21:49 / 25-06-2025
Tovuzda kütləvi zəhərlənmə olub - Yenilənib
19:56 / 25-06-2025
Ceyhun Bayramov İranın yeni səfirini qəbul edib
18:04 / 25-06-2025
Ordu günü Bakı, Gəncə, Xankəndi və Laçında yürüş olacaq
18:00 / 25-06-2025
Beynəlxalq axtarışa verilmiş şəxsi Rusiyaya təhvil verilib
17:49 / 25-06-2025
Ter-Petrosyan II Qareginlə siyasi vəziyyəti müzakirə edib
17:44 / 25-06-2025
“Azəriqaz”ın baş direktoruna müavin təyin olunub
17:27 / 25-06-2025
Ceyhun Bayramov Sudanın yeni səfiri ilə görüşüb
17:02 / 25-06-2025
Trampla Zelenski Niderlandda görüşüblər
16:56 / 25-06-2025
Qırğızıstanda parno saytlara giriş bloklanıb
16:45 / 25-06-2025
Bakıda əməliyyat: saxlanılanlar var - Video
16:39 / 25-06-2025
Toy karvanında "avtoş"luq edən sürücülər saxlanılıb
16:20 / 25-06-2025
Səkkiz rayona prokuror təyin edilib - Yenilənib
15:59 / 25-06-2025
Kansler: Rusiya Avropanın sülh və siyasi nizamını təhdid edir
15:40 / 25-06-2025
“Pasportlar haqqında” qanun dəyişib
15:35 / 25-06-2025
Tramp Haaqada Zelenski ilə görüşəcək
15:29 / 25-06-2025
Küləkli hava şəraiti ilə bağlı sarı xəbərdarlıq verilib
15:26 / 25-06-2025
İlham Əliyev Türk Dövlətləri Təşkilatı ilə bağlı sazişi təsdiqləyib
15:04 / 25-06-2025
“Kontakt Home” qanunu pozub
14:57 / 22-06-2025
Həyat dolu ömür yolu - Milli Mətbuat-150 - Fotolar
06:06 / 22-06-2025
ABŞ İrana qarşı müharibəyə qoşulub - Üç nüvə obyekti vurulub - (Yenilənib)
19:12 / 23-06-2025
Cəlaloğlu: "İranı əvvəlki məcrasına qaytarmaq istəyirlərsə, onda hakimiyyətdə Qacarlar oturmalıdır” - Müsahibə
10:14 / 24-06-2025
Tramp dünyanı aldadıb: atəşkəs yoxdur, İsrail İrana ağır zərbələr endirir
08:55 / 22-06-2025
Tehran geri çəkilmək istəmir
19:32 / 21-06-2025
DTX-nın saxladığı sabiq icra başçısı həbs edilib
07:09 / 24-06-2025
İran və İsrail atəşkəsə razılaşıblar?
14:55 / 25-06-2025
Rəşad Əhmədzadə: “Beynəlxalq festivallarda iştirakımız ölkə teatrları üçün də uğurdur” - Müsahibə
00:39 / 25-06-2025
NATO: Ukraynada 250 min rus hərbçisi həlak olub
09:25 / 26-06-2025
Tarixi yanlışlıq - İbrahim Əliyev yazır
08:27 / 25-06-2025
Üç mindən çox avtomobili daşıyan gəmi üç həftə yandıqdan sonra batıb
Ən təhlükəli viruslar
Tarix: 04-03-2022 15:53 | Bölmə: Cəmiyyət
Dünya əhalisinin hər üç nəfərindən biri hepatitdən əziyyət çəkir. 2 milyarda yaxın insan bu xəstəliklə mübarizə aparır. Hər il dünyada 1,5 milyon insan hepatit B və C virusundan dünyasını dəyişir.
Hepatit həqiqətənmi qorxulu xəstəlikdir? İnsan bu xəstəliyə necə yoluxur? Hepatitin müalicəsi və virusdan qorunma yolları nədir?
Hepatitin növləri
Hepatit - qaraciyərin iltihabi xəstəliyidir. Bu xəstəlik yanlış qidalanma, alkoqol və enerji içkilərinin qəbulu, nəzarətsiz dərman qəbulu, virusla yoluxma zamanı yarana bilər. Bu zaman qaraciyər toxumasında zədələnmə meydana gəlir və buna cavab olaraq orqanizmdə iltihabi reaksiya başlayır. İltihabi reaksiya zədələnməni aradan qaldırmağa çalışır, amma bununla yanaşı, qaraciyərin sağlam hissəsini də zədələyə bilir. Sürətlə artan xəstəliklər qrupuna aid edilən hepatitin bir neçə növü var.
Azərbaycan Tibb Universitetinin I cərrahi xəstəliklər kafedrasının müdiri, professor Nuru Bayramovun sözlərinə görə, hepatit müxtəlif səbəblərdən yaranır. Bunlardan birincisi virusların yaratdığı hepatitlərdir. Viral hepatitlərə A, B, C, Delta və son dövrlər rast gəlinən hepatit E, G-ni misal göstərmək olar: “İkincisi, alkoqol mənşəli hepatitlərdir. Alkoqol qaraciyəri ən çox zədələyən alimentar faktorlardan biridir. Üçüncü yerdə dərmanlar durur. Bir çox dərmanların istifadəsi ciddi dərman hepatitinə gətirib çıxara bilir. Qaraciyərə daxil olan və ya qaraciyərdən çıxan damarların tıxanması, autoimmun amillər, anadangəlmə və qazanılmış metabolik xəstəliklər o cümlədən, piylənmə və şəkərli diabet hepatitə səbəb ola bilir”.
Hepatit hansı yolla yayılır?
Hepatit A və E virusu bağırsaq infeksiyaları kimi, çirkli əllər, su və qida ilə yayılır. Hepatit B, C, D isə qanla yayılır. Xəstəliyin əlamətlərinə gəlincə, virusa yoluxan adamda iştahsızlıq, yorğunluq, zəif ürəkbulanma və halsızlıq olur. Bəzi hallarda virus mədə nahiyəsində ağrı, göz və dəridə sarılıq halları ilə özünü büruzə verir. Erkən əlamətlər yoluxmadan ən tez 2, ən gec 6 ay sonra müşahidə edilir.
Professor Nuru Bayramovun sözlərinə görə, hepatit A virusuna uşaqlarda daha çox rast gəlinir. Bu zaman orqanizm özü-özünü sağalda bilir: “Buna xalq arasında “sarılıq” da deyilir. Çox nadirən pulmonar hepatitə keçə bilər”.
Həkim bildirir ki, hepatit qan analizi ilə müəyyən edilir. Qaraciyərin funksional testləri adlanan göstəricilərdə dəyişikliklər varsa (ALT, AST, bilirubin, QF, QQT) hepatiti göstərir: “Xəstəliyin yaranma səbəbini müəyyənləşdirmək üçün anamnez, virus testləri, metabolik, autoimmun testlər və görüntüləmə müayinələri aparılır. Ağırlıq dərəcəsini müəyyənləşdirmək üçün isə klinik əlamətlər və spesifik qan testləri nəzərə alınır”.
Yaranma səbəbindən asılı olmayaraq, həkimlər hepatitin müalicəsi zamanı pəhrizin çox vacib olduğunu deyirlər. Pəhrizin əsas vəzifəsi qaraciyərin bərpasına kömək etməkdən ibarətdir. Hepatit xəstəliyi olan insanlar avitaminozlardan əziyyət çəkir. Bu səbəbdən belə xəstələr vitaminlərlə zəngin olan qidalara üstünlük verməlidir.
Hepatit B və C - ən təhlükəli viruslar
Dünyada orta hesabla 3 faiz insan hepatit B, 2 faiz insan isə hepatit C-dən əziyyət çəkir. Bu viruslar hepatitlər arasında ən təhlükəlisi hesab olunur və müalicəsi daha çətindir. Hepatit B virusu insana parenteral yollarla keçə bilir. Yəni, yoluxmuş qan və qan məhsullarının köçürülməsi, damardaxili narkotik istifadəçilərinin eyni şprisi istifadəsi və s. nəticəsində yoluxma riskinin artması, stomotoloji və kosmetoloji manipulyasiyalarla hepatit B virusuna yoluxmaq mümkündür. Hepatit B cinsi yolla da yayılır. Bundan başqa, anadan uşağa keçir. Eləcə də, virusun tüpürcək və sidikdə olması da yoluxmanın sürətlə artamasna səbəb olur. Ona görə də ailə içi yoluxma da çox yüksəkdir.
Hepatitlərin müalicəsi mürəkkəb prosesdir. Müalicədən sonra qalan fəsadlar da ağır olur: qaraciyər sirrozu və xərçəngi ilə nəticələnə bilər. Professor N. Bayramov hepatit B viruslu xəstələri 3 istiqamətə ayırır. Birincisi, hepatit B virusunu keçirib və tam sağalıb, ikincisi, el arasında deyildiyi kimi daşıyıcıdır: “Biz buna tibbi dildə inaktiv hepatit B deyirik. Bu xəstələrə heç müalicə də lazım deyil, sadəcə, müşahidə altında saxlayırıq. Üçüncüsü, xroniki hepatit B xəstələridir. Onlara dərman müalicəsi təyin olunur ki, virus qaraciyərə zərər verib, sirroza gətirib çıxarmasın”.
Qaraciyər sirrozuna səbəb olan virus
Qeyd edək ki, qaraciyər sirrozu dünyada çox rast gəlinən xəstəliklər sırasındadır. Sirroz qaraciyərdə fibroz toxumanın inkişafı və düyünləşmənin əmələ gəlməsi ilə xarakterizə olunur. Sadə dildə desək, sirroz qaraciyərin bərkiməsi, hüceyrələrin düzülüşünün pozulmasıdır. Professor N. Bayramovun sözlərinə görə, bu xəstəliyin vaxtında aşkar olunaraq, müalicə edilməsi çox vacibdir: “Düzdür, hələlik hepatit B-nin tam müalicəsindən söhbət getmir, amma ən azı bunun səviyyəsini endirmək, qaraciyərin zədələnməsinin qarşısını almaq üçün müəyyən tədbirlər görülə bilər. Yəni, hətta sirroz mərhələsində də səbəb aradan qaldırılarsa, proses stabilləşir, yaxşılaşma baş verir. Lakin, səbəb aradan qaldırılmazsa, proqressivləşmə davam edir, varikoz, qanaxma, assit, qaraciyər yetməzliyi kimi ağırlaşmalar və qaraciyər xərçəngi meydana çıxa bilir”.
Xəstəliyin digər təhlükəli növü hepatit C-dir. Hepatit C uzun müddət orqanizmdə qalır və sonradan ciddi fəsadlar törədir. Əvvəlcə fəal başlayan xəstəlik əksər hallarda səssiz və lal gedişi ilə müşahidə edilir. Virus bədənə daxil olduqdan fəsad törətdiyi ana qədər heç bir əlamət, şikayət verməyə bilər, yəni xəstə özünü sağlam hiss edir. Aktiv hepatit C keçirən xəstələrin təxminən 20 faizi tamamilə normal vəziyyətə qayıtsa da, onların çoxunda hepatit C virusu qandan təmizlənmir və xroniki hala çevrilir. Xəstəlik uzun müddətə qaraciyəri zədələyir və qaraciyər sirrozunun inkişafına səbəb olur. Hazırda hepatit C-nin müalicəsi ilə bağlı çox böyük inkişaf var. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının məlumata görə, dünya əhalisinin ən azı 4 faizi hepatit C virusuna yoluxub. Əvvəllər xəstələrin yalnız 1%-dən azı müalicə oluna bilirdisə, artıq hepatit tam müalicə oluna bilən xəstəlikdir.
Yağlanma da hepatit yaradır
Son zamanlar yağlanma ilə bağlı hepatitlərə daha çox rast gəlinir. Piylənmə və artıq çəki hazırda epidemiya halını alıb və inkişaf etmiş ölkələrin əhalisinin təxminən 30 faizində artıq çəki və piylənməyə rastlanır. Piylənməsi olanların 60-70 faizində qaraciyər yağlanması, 30 faizində isə yağlanmaya bağlı hepatit var. Yağlanmaya bağlı hepatitlər də öz növbəsində xronikləşir. Öncə fibroza, daha sonra sirroza və nəhayət, qaraciyərin xərçənginə gətirib çıxara bilir.
Hepatitin müayinə və müalicə üsullarına gəlincə, ən çox istifadə edilən üsul genetik laboratoriya analizləridir. Virus hepatitlərinin müalicəsi zamanı orqanizmin vəziyyəti əvvəlcədən qiymətləndirilir, yəni orqanizmin dərmanlara dözümlülüyü yoxlanılır. Biotənzimləyici preparatlar vasitəsilə orqanizmin bütün orqan sistemlərinin təmizlənməsi həyata keçirilir. Virusdan sonra qaraciyər sirrozu, xərçəng riski kimi fəsadları azaltmaq məqsədilə altı aydan bir və yaxud ildə bir dəfə biotənzimləyici preparatlarla müalicə qəbul edilməlidir.
Diş həkiminə gedəndə ehtiyatlı olun
Bu təhlükəli virusdan qorunmaq üçün gigiyenik qaydalara riayət etmək çox vacibdir. Ağız suyu, adi tər vasitəsilə və ya görüşən zamanı belə bu virusa yoluxma halı baş verə bilər. Həkimlər stomatoloji və kosmetoloji manipulyasiyalar zamanı virusa yoluxma riskini xüsusi vurğulayırlar.
Səhiyyə Nazirliyinin Analitik Ekspertiza Mərkəzinin məlumatına görə, hepatit C-yə yoluxmuş insanların istifadə etdikləri dırnaq qayçısı, təraş bıçağı, diş fırçası kimi fərdi vasitələr də xəstəliyin əsas yayılma yollarındandır. Həmçinin, virusa steril olmayan diş poliklinikalarında, bərbərxanalarda, qadın kosmetoloji salonlarında yoluxma ehtimalı var. Stomatoloji müayinə və müalicə prosedurları zamanı alət və vasitələr sterilizasiya olunmadan bütün xəstələr üçün istifadə edilərsə, hepatit B və C virusuna yoluxma halı baş verə bilər. Virusdan qorunmaq üçün steril şpris və iynələrdən, tatuaj və pirsinq zamanı birdəfəlik iynə və əlcəklərdən, dezinfeksiya olunmuş alətlərdən, şəxsi gigiyena vasitələrindən fərdi qaydada istifadə etmək tövsiyə olunur.
Sözügedən mərkəzin Tibbi Nəzarət şöbəsi tərəfindən yoluxma riski yaradan bu amillərə qarşı bir sıra tədbirlər həyata keçirilir. Bu məqsədlə özəl tibb müəssisələrində aparılan yoxlamalar zamanı virus hepatitlərinin yoluxma yollarının qarşısının alınması xüsusi nəzarətdə saxlanılır.
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı isə bəyan edir ki, hepatitdən qorunmaq və orqanizmdə hepatit virusunun olub-olmadığını bilmək üçün qanın müayinəsi aparılmalı və peyvənd vurulmalıdır. Təşkilat hər il 780 mindən çox insanın ölümünə səbəb olan hepatit B virusuna qarşı peyvənd aparılmasını tövsiyə edir.
Azərbaycanda hepatitlə mübarizə
Hepatit xəstəliyinin müayinə və müalicəsi ilə bağlı Azərbaycanda da mühüm tədbirlər görülür. Səhiyyə Nazirliyinin qərarına əsasən, 1990-cı ildən yeni doğulan uşaqlara hepatit B peyvəndi 3 dozada vurulur. İlk peyvənd uşaq doğulandan sonrakı 12 saat ərzində edilir. Birinci və altıncı aylarda hepatit B peyvəndini təkrarlamaq lazımdır. Yetkin şəxslər isə hepatit B-yə qarşı peyvənd vurdurmaq istədikdə hər hansı tibbi müəssisəyə yaxınlaşa bilər. Öncə qan analizi verməlidir. Qanında hepatit B-nin olmadığı müəyyənləşsə, ona bu peyvənd 3 mərhələdə vurulur. Hepatit B peyvəndi ilə bağlı yaş məhdudiyyəti yoxdur. Vurulan zaman hər hansı əks göstərişi qeydə alınmır, hətta hamilə qadınlara da tətbiq oluna bilər.
Ölkədə hepatitə qarşı aparılan tədbirlərə hepatit viruslarına yoluxanlara diaqnozun qoyulması, qeydiyyatın aparılması, onların dərman preparatları ilə təmin edilmələri və müalicələrinin təşkili daxildir. 1989-cu ildən artıq Azərbaycanda virusun müayinəsinə başlanılsa da, rəsmi qeydiyyatı 2001-ci ildən aparılmağa başlanıb. Müxtəlif regionlarda virusun müxtəlif genotipləri yayılıb.
2014-cü ildən etibarən Səhiyyə Nazirliyində hepatitlərin profilaktika, diaqnostika və müalicəsinin təşkili üzrə xüsusi komissiya yaradılıb. Yeni preparatların tətbiqi nəticəsində 95 faizdən artıq sağalmaya nail olunub. Hazırda qeydiyyatdan keçən yeni preparatlar hepatit xəstələrinin sağalıb həyata qaytarılmasında böyük rol oynayır.
Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, 2020-ci ildə Azərbaycanda viruslu hepatit diaqnozu ilə qeydə alınan xəstələrin sayı 206 nəfər olub. Onlardan 150-si kişi, 56-sı qadındır. Xəstələrdən 13 nəfəri 0-17 yaş qrupuna aiddir, 193 nəfəri 18 və yuxarı yaşlı şəxslərdir. Xəstələrdən 13-ü kişi, 12-si qadın olmaqla 25-i kəskin A hepatitli, 74-ü kişi, 24-ü qadın olmaqla 98 nəfəri kəskin B hepatitli, 63-ü kişi, 20-si qadın olmaqla 83 xəstə kəskin C hepatitlidir. 2020-ci ildə A hepatitindən 2 nəfər, B hepatitindən 6-sı qadın, 6-sı kişi olmaqla 12 nəfər, C hepatitindən isə 38-i kişi, 10-u qadın olmaqla 48 nəfər ölüb.
2030-cu ilədək yoluxanların 90% azaldılması hədəf seçilib
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (ÜST) bütün ölkələri milyonlarla insanın həyatını xilas etmək üçün xəstəliyin diaqnostikası və müalicəsinin keyfiyyətini yüksəltməyə çağırır. BMT-yə üzv dövlətlər tərəfindən imzalanmış Davamlı İnkişaf Məqsədlərinə uyğun olaraq, hepatitə yoluxanların sayının 2030-cu ilədək 90 faiz azaldılması əsas hədəf seçilib.
Qeyd edək ki, ÜST-ün qərarı ilə 2010-cu ildən başlayaraq hər il iyulun 28-i Ümumdünya Hepatit Günü kimi qeyd olunur. Həmin gün dünyada hepatit viruslarına qarşı profilaktik və mübarizə tədbirlərinin gücləndirilməsinin stimullaşdırılmasına xidmət edir. Bu tarixin seçilməsi hepatit B virusunu kəşf edən, ona qarşı ilk vaksini yaradan və bu uğura görə “Nobel” mükafatına layiq görülən professor Barux Blumbergin doğum günü ilə əlaqədardır.
Qeyd: Yazı Azərbaycan Respublikasının Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinin maliyyə yardımı ilə hazırlanmışdır. Məqalənin məzmunu İnkişafa Doğru İnteqrasiya İctimai Birliyinin cavabdehliyindədir, Azərbaycan Respublikasının Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinin mövqeyini əks etdirmir.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 04-03-2022 15:53 | Bölmə: Cəmiyyət
Dünya əhalisinin hər üç nəfərindən biri hepatitdən əziyyət çəkir. 2 milyarda yaxın insan bu xəstəliklə mübarizə aparır. Hər il dünyada 1,5 milyon insan hepatit B və C virusundan dünyasını dəyişir.
Hepatit həqiqətənmi qorxulu xəstəlikdir? İnsan bu xəstəliyə necə yoluxur? Hepatitin müalicəsi və virusdan qorunma yolları nədir?
Hepatitin növləri
Hepatit - qaraciyərin iltihabi xəstəliyidir. Bu xəstəlik yanlış qidalanma, alkoqol və enerji içkilərinin qəbulu, nəzarətsiz dərman qəbulu, virusla yoluxma zamanı yarana bilər. Bu zaman qaraciyər toxumasında zədələnmə meydana gəlir və buna cavab olaraq orqanizmdə iltihabi reaksiya başlayır. İltihabi reaksiya zədələnməni aradan qaldırmağa çalışır, amma bununla yanaşı, qaraciyərin sağlam hissəsini də zədələyə bilir. Sürətlə artan xəstəliklər qrupuna aid edilən hepatitin bir neçə növü var.
Azərbaycan Tibb Universitetinin I cərrahi xəstəliklər kafedrasının müdiri, professor Nuru Bayramovun sözlərinə görə, hepatit müxtəlif səbəblərdən yaranır. Bunlardan birincisi virusların yaratdığı hepatitlərdir. Viral hepatitlərə A, B, C, Delta və son dövrlər rast gəlinən hepatit E, G-ni misal göstərmək olar: “İkincisi, alkoqol mənşəli hepatitlərdir. Alkoqol qaraciyəri ən çox zədələyən alimentar faktorlardan biridir. Üçüncü yerdə dərmanlar durur. Bir çox dərmanların istifadəsi ciddi dərman hepatitinə gətirib çıxara bilir. Qaraciyərə daxil olan və ya qaraciyərdən çıxan damarların tıxanması, autoimmun amillər, anadangəlmə və qazanılmış metabolik xəstəliklər o cümlədən, piylənmə və şəkərli diabet hepatitə səbəb ola bilir”.
Hepatit hansı yolla yayılır?
Hepatit A və E virusu bağırsaq infeksiyaları kimi, çirkli əllər, su və qida ilə yayılır. Hepatit B, C, D isə qanla yayılır. Xəstəliyin əlamətlərinə gəlincə, virusa yoluxan adamda iştahsızlıq, yorğunluq, zəif ürəkbulanma və halsızlıq olur. Bəzi hallarda virus mədə nahiyəsində ağrı, göz və dəridə sarılıq halları ilə özünü büruzə verir. Erkən əlamətlər yoluxmadan ən tez 2, ən gec 6 ay sonra müşahidə edilir.
Professor Nuru Bayramovun sözlərinə görə, hepatit A virusuna uşaqlarda daha çox rast gəlinir. Bu zaman orqanizm özü-özünü sağalda bilir: “Buna xalq arasında “sarılıq” da deyilir. Çox nadirən pulmonar hepatitə keçə bilər”.
Həkim bildirir ki, hepatit qan analizi ilə müəyyən edilir. Qaraciyərin funksional testləri adlanan göstəricilərdə dəyişikliklər varsa (ALT, AST, bilirubin, QF, QQT) hepatiti göstərir: “Xəstəliyin yaranma səbəbini müəyyənləşdirmək üçün anamnez, virus testləri, metabolik, autoimmun testlər və görüntüləmə müayinələri aparılır. Ağırlıq dərəcəsini müəyyənləşdirmək üçün isə klinik əlamətlər və spesifik qan testləri nəzərə alınır”.
Yaranma səbəbindən asılı olmayaraq, həkimlər hepatitin müalicəsi zamanı pəhrizin çox vacib olduğunu deyirlər. Pəhrizin əsas vəzifəsi qaraciyərin bərpasına kömək etməkdən ibarətdir. Hepatit xəstəliyi olan insanlar avitaminozlardan əziyyət çəkir. Bu səbəbdən belə xəstələr vitaminlərlə zəngin olan qidalara üstünlük verməlidir.
Hepatit B və C - ən təhlükəli viruslar
Dünyada orta hesabla 3 faiz insan hepatit B, 2 faiz insan isə hepatit C-dən əziyyət çəkir. Bu viruslar hepatitlər arasında ən təhlükəlisi hesab olunur və müalicəsi daha çətindir. Hepatit B virusu insana parenteral yollarla keçə bilir. Yəni, yoluxmuş qan və qan məhsullarının köçürülməsi, damardaxili narkotik istifadəçilərinin eyni şprisi istifadəsi və s. nəticəsində yoluxma riskinin artması, stomotoloji və kosmetoloji manipulyasiyalarla hepatit B virusuna yoluxmaq mümkündür. Hepatit B cinsi yolla da yayılır. Bundan başqa, anadan uşağa keçir. Eləcə də, virusun tüpürcək və sidikdə olması da yoluxmanın sürətlə artamasna səbəb olur. Ona görə də ailə içi yoluxma da çox yüksəkdir.
Hepatitlərin müalicəsi mürəkkəb prosesdir. Müalicədən sonra qalan fəsadlar da ağır olur: qaraciyər sirrozu və xərçəngi ilə nəticələnə bilər. Professor N. Bayramov hepatit B viruslu xəstələri 3 istiqamətə ayırır. Birincisi, hepatit B virusunu keçirib və tam sağalıb, ikincisi, el arasında deyildiyi kimi daşıyıcıdır: “Biz buna tibbi dildə inaktiv hepatit B deyirik. Bu xəstələrə heç müalicə də lazım deyil, sadəcə, müşahidə altında saxlayırıq. Üçüncüsü, xroniki hepatit B xəstələridir. Onlara dərman müalicəsi təyin olunur ki, virus qaraciyərə zərər verib, sirroza gətirib çıxarmasın”.
Qaraciyər sirrozuna səbəb olan virus
Qeyd edək ki, qaraciyər sirrozu dünyada çox rast gəlinən xəstəliklər sırasındadır. Sirroz qaraciyərdə fibroz toxumanın inkişafı və düyünləşmənin əmələ gəlməsi ilə xarakterizə olunur. Sadə dildə desək, sirroz qaraciyərin bərkiməsi, hüceyrələrin düzülüşünün pozulmasıdır. Professor N. Bayramovun sözlərinə görə, bu xəstəliyin vaxtında aşkar olunaraq, müalicə edilməsi çox vacibdir: “Düzdür, hələlik hepatit B-nin tam müalicəsindən söhbət getmir, amma ən azı bunun səviyyəsini endirmək, qaraciyərin zədələnməsinin qarşısını almaq üçün müəyyən tədbirlər görülə bilər. Yəni, hətta sirroz mərhələsində də səbəb aradan qaldırılarsa, proses stabilləşir, yaxşılaşma baş verir. Lakin, səbəb aradan qaldırılmazsa, proqressivləşmə davam edir, varikoz, qanaxma, assit, qaraciyər yetməzliyi kimi ağırlaşmalar və qaraciyər xərçəngi meydana çıxa bilir”.
Xəstəliyin digər təhlükəli növü hepatit C-dir. Hepatit C uzun müddət orqanizmdə qalır və sonradan ciddi fəsadlar törədir. Əvvəlcə fəal başlayan xəstəlik əksər hallarda səssiz və lal gedişi ilə müşahidə edilir. Virus bədənə daxil olduqdan fəsad törətdiyi ana qədər heç bir əlamət, şikayət verməyə bilər, yəni xəstə özünü sağlam hiss edir. Aktiv hepatit C keçirən xəstələrin təxminən 20 faizi tamamilə normal vəziyyətə qayıtsa da, onların çoxunda hepatit C virusu qandan təmizlənmir və xroniki hala çevrilir. Xəstəlik uzun müddətə qaraciyəri zədələyir və qaraciyər sirrozunun inkişafına səbəb olur. Hazırda hepatit C-nin müalicəsi ilə bağlı çox böyük inkişaf var. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının məlumata görə, dünya əhalisinin ən azı 4 faizi hepatit C virusuna yoluxub. Əvvəllər xəstələrin yalnız 1%-dən azı müalicə oluna bilirdisə, artıq hepatit tam müalicə oluna bilən xəstəlikdir.
Yağlanma da hepatit yaradır
Son zamanlar yağlanma ilə bağlı hepatitlərə daha çox rast gəlinir. Piylənmə və artıq çəki hazırda epidemiya halını alıb və inkişaf etmiş ölkələrin əhalisinin təxminən 30 faizində artıq çəki və piylənməyə rastlanır. Piylənməsi olanların 60-70 faizində qaraciyər yağlanması, 30 faizində isə yağlanmaya bağlı hepatit var. Yağlanmaya bağlı hepatitlər də öz növbəsində xronikləşir. Öncə fibroza, daha sonra sirroza və nəhayət, qaraciyərin xərçənginə gətirib çıxara bilir.
Hepatitin müayinə və müalicə üsullarına gəlincə, ən çox istifadə edilən üsul genetik laboratoriya analizləridir. Virus hepatitlərinin müalicəsi zamanı orqanizmin vəziyyəti əvvəlcədən qiymətləndirilir, yəni orqanizmin dərmanlara dözümlülüyü yoxlanılır. Biotənzimləyici preparatlar vasitəsilə orqanizmin bütün orqan sistemlərinin təmizlənməsi həyata keçirilir. Virusdan sonra qaraciyər sirrozu, xərçəng riski kimi fəsadları azaltmaq məqsədilə altı aydan bir və yaxud ildə bir dəfə biotənzimləyici preparatlarla müalicə qəbul edilməlidir.
Diş həkiminə gedəndə ehtiyatlı olun
Bu təhlükəli virusdan qorunmaq üçün gigiyenik qaydalara riayət etmək çox vacibdir. Ağız suyu, adi tər vasitəsilə və ya görüşən zamanı belə bu virusa yoluxma halı baş verə bilər. Həkimlər stomatoloji və kosmetoloji manipulyasiyalar zamanı virusa yoluxma riskini xüsusi vurğulayırlar.
Səhiyyə Nazirliyinin Analitik Ekspertiza Mərkəzinin məlumatına görə, hepatit C-yə yoluxmuş insanların istifadə etdikləri dırnaq qayçısı, təraş bıçağı, diş fırçası kimi fərdi vasitələr də xəstəliyin əsas yayılma yollarındandır. Həmçinin, virusa steril olmayan diş poliklinikalarında, bərbərxanalarda, qadın kosmetoloji salonlarında yoluxma ehtimalı var. Stomatoloji müayinə və müalicə prosedurları zamanı alət və vasitələr sterilizasiya olunmadan bütün xəstələr üçün istifadə edilərsə, hepatit B və C virusuna yoluxma halı baş verə bilər. Virusdan qorunmaq üçün steril şpris və iynələrdən, tatuaj və pirsinq zamanı birdəfəlik iynə və əlcəklərdən, dezinfeksiya olunmuş alətlərdən, şəxsi gigiyena vasitələrindən fərdi qaydada istifadə etmək tövsiyə olunur.
Sözügedən mərkəzin Tibbi Nəzarət şöbəsi tərəfindən yoluxma riski yaradan bu amillərə qarşı bir sıra tədbirlər həyata keçirilir. Bu məqsədlə özəl tibb müəssisələrində aparılan yoxlamalar zamanı virus hepatitlərinin yoluxma yollarının qarşısının alınması xüsusi nəzarətdə saxlanılır.
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı isə bəyan edir ki, hepatitdən qorunmaq və orqanizmdə hepatit virusunun olub-olmadığını bilmək üçün qanın müayinəsi aparılmalı və peyvənd vurulmalıdır. Təşkilat hər il 780 mindən çox insanın ölümünə səbəb olan hepatit B virusuna qarşı peyvənd aparılmasını tövsiyə edir.
Azərbaycanda hepatitlə mübarizə
Hepatit xəstəliyinin müayinə və müalicəsi ilə bağlı Azərbaycanda da mühüm tədbirlər görülür. Səhiyyə Nazirliyinin qərarına əsasən, 1990-cı ildən yeni doğulan uşaqlara hepatit B peyvəndi 3 dozada vurulur. İlk peyvənd uşaq doğulandan sonrakı 12 saat ərzində edilir. Birinci və altıncı aylarda hepatit B peyvəndini təkrarlamaq lazımdır. Yetkin şəxslər isə hepatit B-yə qarşı peyvənd vurdurmaq istədikdə hər hansı tibbi müəssisəyə yaxınlaşa bilər. Öncə qan analizi verməlidir. Qanında hepatit B-nin olmadığı müəyyənləşsə, ona bu peyvənd 3 mərhələdə vurulur. Hepatit B peyvəndi ilə bağlı yaş məhdudiyyəti yoxdur. Vurulan zaman hər hansı əks göstərişi qeydə alınmır, hətta hamilə qadınlara da tətbiq oluna bilər.
Ölkədə hepatitə qarşı aparılan tədbirlərə hepatit viruslarına yoluxanlara diaqnozun qoyulması, qeydiyyatın aparılması, onların dərman preparatları ilə təmin edilmələri və müalicələrinin təşkili daxildir. 1989-cu ildən artıq Azərbaycanda virusun müayinəsinə başlanılsa da, rəsmi qeydiyyatı 2001-ci ildən aparılmağa başlanıb. Müxtəlif regionlarda virusun müxtəlif genotipləri yayılıb.
2014-cü ildən etibarən Səhiyyə Nazirliyində hepatitlərin profilaktika, diaqnostika və müalicəsinin təşkili üzrə xüsusi komissiya yaradılıb. Yeni preparatların tətbiqi nəticəsində 95 faizdən artıq sağalmaya nail olunub. Hazırda qeydiyyatdan keçən yeni preparatlar hepatit xəstələrinin sağalıb həyata qaytarılmasında böyük rol oynayır.
Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, 2020-ci ildə Azərbaycanda viruslu hepatit diaqnozu ilə qeydə alınan xəstələrin sayı 206 nəfər olub. Onlardan 150-si kişi, 56-sı qadındır. Xəstələrdən 13 nəfəri 0-17 yaş qrupuna aiddir, 193 nəfəri 18 və yuxarı yaşlı şəxslərdir. Xəstələrdən 13-ü kişi, 12-si qadın olmaqla 25-i kəskin A hepatitli, 74-ü kişi, 24-ü qadın olmaqla 98 nəfəri kəskin B hepatitli, 63-ü kişi, 20-si qadın olmaqla 83 xəstə kəskin C hepatitlidir. 2020-ci ildə A hepatitindən 2 nəfər, B hepatitindən 6-sı qadın, 6-sı kişi olmaqla 12 nəfər, C hepatitindən isə 38-i kişi, 10-u qadın olmaqla 48 nəfər ölüb.
2030-cu ilədək yoluxanların 90% azaldılması hədəf seçilib
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (ÜST) bütün ölkələri milyonlarla insanın həyatını xilas etmək üçün xəstəliyin diaqnostikası və müalicəsinin keyfiyyətini yüksəltməyə çağırır. BMT-yə üzv dövlətlər tərəfindən imzalanmış Davamlı İnkişaf Məqsədlərinə uyğun olaraq, hepatitə yoluxanların sayının 2030-cu ilədək 90 faiz azaldılması əsas hədəf seçilib.
Qeyd edək ki, ÜST-ün qərarı ilə 2010-cu ildən başlayaraq hər il iyulun 28-i Ümumdünya Hepatit Günü kimi qeyd olunur. Həmin gün dünyada hepatit viruslarına qarşı profilaktik və mübarizə tədbirlərinin gücləndirilməsinin stimullaşdırılmasına xidmət edir. Bu tarixin seçilməsi hepatit B virusunu kəşf edən, ona qarşı ilk vaksini yaradan və bu uğura görə “Nobel” mükafatına layiq görülən professor Barux Blumbergin doğum günü ilə əlaqədardır.
Qeyd: Yazı Azərbaycan Respublikasının Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinin maliyyə yardımı ilə hazırlanmışdır. Məqalənin məzmunu İnkişafa Doğru İnteqrasiya İctimai Birliyinin cavabdehliyindədir, Azərbaycan Respublikasının Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinin mövqeyini əks etdirmir.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 18:04
Narkotik satan ata və oğlu tutulub
Bu gün, 13:15
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
Dünən, 22:36
MÜTDA: "7 müəllimin nəticəsi ləğv ediləcək"
Dünən, 17:44
“Azəriqaz”ın baş direktoruna müavin təyin olunub
Dünən, 16:45
Bakıda əməliyyat: saxlanılanlar var - Video
Dünən, 16:39
Toy karvanında "avtoş"luq edən sürücülər saxlanılıb
Dünən, 12:03
İrandan daha 15 əcnəbi Azərbaycana təxliyə olunub
Dünən, 11:53
Vətəndaşları aldadan şəxs tutulub
Dünən, 11:50
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
Dünən, 10:29
Qazilərə iki aydır dərmanlar verilmir
24-06-2025, 18:01
Qadın sərnişinlərə əxlaqsızlıq edən taksi sürücüsü saxlanılıb
24-06-2025, 17:04
Jurnalistlərin həbs müddəti uzadılıb
24-06-2025, 16:02
Polis əməliyyatı: 175 kq narkotik vasitə dövriyyədən çıxarılıb
24-06-2025, 15:28
Xaricdən Azərbaycana köçürülmək istəyən tələbələrə əlavə şans verilib
24-06-2025, 12:39
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
24-06-2025, 11:36
“Neftçi” klubu daha bir futbolçu ilə vidalaşıb
24-06-2025, 11:30
Kart nömrəsini, PIN kodunu, CVV kodunu paylaşmaq olmaz
24-06-2025, 10:20
Bakıda nişan mərasimində dava: 3 nəfər tutulub - Video
24-06-2025, 09:57
Əhməd Orucun oğlunun ölümü ilə bağlı yeni məlumatlar yayılıb
24-06-2025, 09:45
Məktəb direktoru şagirdlərdən polisə şikayət edib
24-06-2025, 08:09
Şahzadə Uilyam tacdan imtina edə bilər
23-06-2025, 17:43
Bakıda narkotikə qarşı əməliyyat: saxlanılanlar var
23-06-2025, 16:03
Elariz Məmmədoğlunun qızı məhkəmədə ifadə verəcək
23-06-2025, 15:03
Anar Məmmədlinin cinayət işinə xitam verilməsi üçün vəsatət qaldırılıb
23-06-2025, 12:46
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
23-06-2025, 12:24
Qarabağ zonasında daha 1420.9 hektar ərazi minalardan təmizlənib
23-06-2025, 10:31
DİN: "Şəxsi bank kartı məlumatlarını baqşası ilə paylaşmaq olmaz"
23-06-2025, 08:46
Sevil Əliyevanın oğlu məşhur diktorun nəvəsi ilə ailə qurub
23-06-2025, 08:08
Qərbi Azərbaycana erməni köçü - Fotolar
22-06-2025, 12:33
Leysan yağacaq, dolu düşəcək - Proqnoz
21-06-2025, 19:00
Sabiq icra başçısının oğlunu öldürən şəxsə cəza verilib
21-06-2025, 11:47
Keçmiş məhkum 7 kq narkotiklə tutulub
21-06-2025, 11:04
Məktəbəhazırlıq qruplarına qeydiyyata start verilir
21-06-2025, 09:50
Baş həkimin 95 min manatını mənimsəyən şəxs azadlığa buraxılıb
21-06-2025, 09:27
Bu gün metro gecə saat 02:00-dək işləyəcək
21-06-2025, 08:08
Koronavirusun yeni ştammı asanlıqla yayılır
21-06-2025, 07:13
Azərbaycanda yay fəsli başlayıb
20-06-2025, 17:58
Hacı Vəliyev haqqında həbs qətimkan tədbirinin müddəti uzadılıb
20-06-2025, 16:52
Küləkli hava şəraiti ilə bağlı sarı xəbərdarlıq verilib
20-06-2025, 16:32
“Abzas Media” işi üzrə həbs olunanlara hökm oxunub - Siyahı
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
