21:38 / 26-11-2024
Ordubadda zəlzələ olub
Türkiyə Çinin borc toruna düşəcəkmi? - Kanal İstanbul layihəsi
Tarix: 13-04-2021 18:04 | Bölmə: İqtisadiyyat
Türkiyə Çinin borc toruna düşəcəkmi? - Kanal İstanbul layihəsi

Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın 2011-ci ildə ilk dəfə nümayiş etdirib “çılğın bir layihə” adlandırdığı Kanal İstanbul “Bir kəmər-Bir yol” Təşəbbüsünün bir hissəsi kimi Çinin marağına səbəb olub.

Reyting.az
“Al-Monitor”-a istinadla xəbər verir ki, Çin şirkətləri indi 9 milyard dollarlıq su yolu tenderinə qoşulub.

Ərdoğan inşaatın yayda başlayacağını açıqlasa da, Türkiyənin iqtisadi çətinlikləri səbəbindən su yolunun maliyyələşdirmə problemləri var.

Bəs, 45 kilometrlik su yolunun tikintisini kimlər aparaçaq?

Türk ekspert Jale Özgentürkə görə, Çindən bir maliyyə təklifi gəlib. “Ankara mövzu üzərində işləyir. Qarşıdakı tender üçün hazırda dörd təklif var və hamısı Çin şirkətlərindəndir”.

Serpil Yılmazın sözlərinə görə, “ICBC” və Honq-Konq mərkəzli İngiltərə bankı HSBC, layihənin gələcək maliyyələşdiriciləri olaraq təqdim edilir. ICBC-nin kanalın tikintisini maliyyələşdirmək üçün bir konsorsium yaratmağa çalışdığı bildirilir.



Əvvəlki illərdə “Bank of China”-nın Türkiyə şöbəsinin müdiri bankının Türkiyədəki infrastruktur layihələrini maliyyələşdirməyə can atdığını, Kanal İstanbulla maraqlanan Çin şirkətləri arasında “Çin Milli Maşınları” və “Çin Rabitə İnşaatı”nın da olduğu söylənib.

Bununla birlikdə, Kanal İstanbulu çinlilərə verməklə, Türkiyə tələ ilə qarşılaşa bilər.

Birincisi, çinlilərin iş rejimindən qaynaqlanan risklər var.

Türk mediasının yazdığına görə, iki il əvvəl Çinin təklifi, genişlənən proyektin bir hissəsi olaraq su yolunun inşaasını maliyyələşdirmək üçün kreditlər və digər investisiyalar da daxil olmaqla, 65 milyard dollara qədər vəsait cəlb olunub.

Çoxları Çinin iddia etdiyi "borc tələsi" diplomatiyasını mif kimi qəbul etsə də, Türkiyədəki Çin variantının əleyhdarları çoxdur. Belə layihələrdə çinlilər adətən borc verir və eyni zamanda tikintini öz üzərlərinə götürürlər, əsasən Çindən gələn işçilərdən və materiallardan istifadə edirlər.

Dekabr ayında Ərdoğanın keçmiş Baş naziri və hazırda bir müxalifət partiyasına rəhbərlik edən Xarici işlər naziri Əhməd Davudoğlu Kanal İstanbul ətrafında Çinə torpaq ayırma planları iddialarını gündəmə gətirib və belə bir hərəkətin “həm milli suverenliyi, həm də iqtisadi dayanıqlığı aradan qaldıracağı” xəbərdarlığını edib.

İkinci riskə gəlincə, Ankara yeni kanalı Vaşinqtona yaxınlaşmağı ümid edərək Montro Konvensiyasını adlamağın bir yolu görür. Ancaq ABŞ-ın Çini cilovlamağa çalışdığı bir vaxtda bu, Pekinə Avropa və Asiyanın görüş nöqtəsində onlara geostrateji üstünlük verəcək. Boğazın altındakı dəmir yolu tuneli və Asiya və Avropa sahillərini birləşdirən üçüncü körpü kimi strateji marşrutlara artıq pul qoyan çinlilər, şübhəsiz ki, Kanal İstanbulu “Bir kəmər-Bir yol” layihəsində qiymətli bir kart olaraq görürlər.

Digər iki potensial layihə “Kəmər-Yol” üçün dəyəri artıra bilər.

Birincisi, hazırda çox uzaq bir perspektiv kimi görünən, Orta Asiyaya açılan bir qapı olaraq bu, Qara dənizi Xəzər dənizinə birləşdirən bir kanaldır.

Digəri, Çanaqqala boğazının şimal girişindən şimala doğru Saros körfəzinə uzanan, Çanaqqala alternativi təklif edən Kanal İstanbula bənzər bir su yoludur. Bu təklif yalnız Kanal İstanbul üçün ətraf qiymətləndirmə hesabatında bir dipnotda qeyd edilib. Ancaq yenə də inteqrasiya edilmiş bir planlaşdırma əlaməti kimi görünür.

Çinin maliyyələşdirmə perspektivi Ankaranın Uyğur məsələsindəki siyasətinə təsir göstərir. Uyğur diasporasının Çinə qarşı qurduğu kampaniya qarşısında Ankaranın Çinə laqeyd və hətta sakit mövqeyi ortaya çıxıb. Martın 10-da hakim partiyanın millət vəkilləri müxalifətdəki İyi Partiyanın Çindəki uyğurlara qarşı “qeyri-insani təcrübələr” barədə parlament araşdırması təklifinə səs veriblər.

Ankaranın siyasəti Çin diplomatlarını uyğurlara dəstək olan türk siyasətçilərinə barmaq silkələməyə cəsarət vermiş kimi görünür.




Bölməyə aid digər xəbərlər
bütün xəbərlər