14:01 / 16-04-2025
"Turan Tovuz"un baş məşqçisinə 5 oyunluq cəza verilib
13:52 / 16-04-2025
İlham Əliyevlə Gürcüstan prezidenti təkbətək görüşüb - (Yenilənib) - Fotolar
13:41 / 16-04-2025
Mərkəzi Asiya respublikalarının xəyanəti: Kipr dilemması
13:29 / 16-04-2025
"Neftçi" və "Kəpəz" cəzalandırılıb
13:14 / 16-04-2025
Rusiya Kimin ümidinə qalıb
13:01 / 16-04-2025
Sabah yağış yağacaq
12:59 / 16-04-2025
Gürcüstan Azərbaycanla Ermənistanın sülh sazişinin mətnini razılaşdırmasını alqışlayır
12:57 / 16-04-2025
Mixail Kavelaşvili İlham Əliyevi Gürcüstana dəvət edib
12:51 / 16-04-2025
“Azadlıq radiosu”nun Rusiya xidməti yayımı dayandırıb
12:45 / 16-04-2025
137 ölkədən 1023 QHT təmsilçisi Qlobal Cənub QHT Platforması yaradıb
12:40 / 16-04-2025
"Uçan taksi"nin sürücüsü xəstəxanadan qovulub
12:20 / 16-04-2025
Naxçıvan əhalisinin sayı açıqlanıb
11:40 / 16-04-2025
Dövlət Sosial Müdafiə Fonduna sədr təyin edilib
11:14 / 16-04-2025
Güclü külək Bakıda 55 ağacı sındırıb
10:57 / 16-04-2025
"Talassemiya işi" üzrə məhkəmə təxirə salınıb
10:52 / 16-04-2025
Yevlaxda avtobus aşıb, xəsarət alanlar var
10:52 / 16-04-2025
Qatarların hərəkətində gecikmələr müşahidə olunur - (Yenilənib)
10:47 / 16-04-2025
Azərbaycanda bütün limanlar bağlanıb
10:36 / 16-04-2025
"Twitter"-ə rəqib sosial şəbəkə yaradırlar
10:33 / 16-04-2025
Gürcüstan prezidenti Fəxri və Şəhidlər xiyabanlarını ziyarət edib - Fotolar
10:28 / 16-04-2025
Möcüzəli termal gölü tədqiq edirlər
10:25 / 16-04-2025
Hərbi xidmətə çağırışla bağlı qayda dəyişib
10:23 / 16-04-2025
Tramp ölkəni tərk etmək istəyənlərə pul və bilet təklif edir
10:22 / 16-04-2025
Bakıda körpələr evi-uşaq bağçasında yanğın olub
10:04 / 16-04-2025
Su basmış yerlərdən 20 nəfər təxliyə olunub - Video
09:58 / 16-04-2025
Netanyahu Qəzzaya səfər edib
09:53 / 16-04-2025
Narışkin dörd ölkəni hədələyir
09:41 / 16-04-2025
Aparıcıdan həmkarlarına irad: "Hər adama "sənətkar" demək olmaz"
09:38 / 16-04-2025
Məşhur müğənni sevilən it olmaq istəyir
19:24 / 11-04-2025
Maliyyə Nazirliyi depozit hərracı keçirib
23:50 / 12-04-2025
Ceyhun Bayramov Antalyada Hakan Fidanla görüşüb
00:14 / 12-04-2025
Putin Trampın xüsusi elçisi ilə dörd saatdan çox müzakirə aparıb
19:33 / 12-04-2025
İlham Əliyevin Türkiyəyə səfəri başa çatıb - Fotolar
21:48 / 14-04-2025
Əvəz Zeynallı ilə bağlı prezidentə müraciət ünvanlanıb
15:05 / 11-04-2025
Deputat: Heç kim Azərbaycanla təzyiq dilində danışa bilməz
23:01 / 11-04-2025
Axtarışda olan 4 nəfər Azərbaycana təhvil verilib
18:48 / 11-04-2025
IV Antalya Diplomatik Forumunun açılışı olub - (Yenilənib) - Fotolar
14:12 / 13-04-2025
"Ulduz"lu görüşlər"in növbəti qonağı Azər Turan olub - Fotolar
16:24 / 11-04-2025
Məşhur moda şirkətini 1,375 milyard dollara satıblar
18:27 / 11-04-2025
“QHT işi” üzrə daha bir nəfər həbs edilib - Yenilənib
Kürd məsələsi Türkiyə ilə ABŞ arasında böhran yaradacaq
Tarix: 21-01-2025 11:38 | Bölmə: Slayd
İndiki “yeni Suriyada” Türkiyə özünü əsl himayədar kimi aparır. O, təkcə sözdə deyil, həm də əməldə hakimiyyət dəyişikliyindən əsas faydalanan tərəf olduğunu təsdiqləməyə çalışır.
Türkiyənin xarici işlər naziri Hakan Fidanın sözlərinə görə, Fransa, Almaniya, İtaliya və digər ölkələrdən olan həmkarlarının Suriyaya son səfərlərinin hamısı Türkiyənin vasitəçiliyi sayəsində baş tutub. Suriyanın şimal qonşusu bu yaxınlarda Ər-Riyadda keçirilən sammit kimi beynəlxalq toplantılarda sanksiyaların ləğvi və ərəb respublikasının bərpası üçün lobbiçilik edir.
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Regnum” yazıb.
Rusiya nəşrinin təhlilində qeyd olunur ki, Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın hesablamalarına görə, Dəməşqin nə az, nə çox, 500 milyard dollara ehtiyacı var, türklər də artıq suriyalılara yardım etməyə başlayıblar:
Onlar Qətərlə birlikdə elektrik təchizatı vəziyyətini yaxşılaşdırmaq üçün Aralıq dənizinin şərqinə iki üzən elektrik stansiyası göndəriblər - gəmilər 800 meqavata qədər elektrik enerjisi istehsal edə biləcək.
Artıq türk inşaat şirkətlərinin yolların, məktəblərin və xəstəxanaların tikintisində iştirak edə biləcəkləri ilə bağlı xəbərlər də “yüksəlir”. Ancaq tam bərpa üçün beynəlxalq donorlara ehtiyac var - ABŞ, Avropa İttifaqı, Çin və Fars körfəzinin zəngin ölkələri.
Türkiyənin üstünlüyü siyasi və diplomatik hadisələr zamanı da hiss olunur. Dekabr çevrilişindən sonra Dəməşqdə ilk yüksək rütbəli qonaq Türkiyə kəşfiyyatının keçmiş rəhbəri Hakan Fidan və yeni Suriyanın lideri və “Heyət Təhrir əl-Şam” (HTŞ) hərəkatının lideri Əhməd əl-Şaraa olub. O, ilk xarici səfərini Ankaraya edəcək.
Yeni lider dəstəyi və köməyinə görə Ərdoğana təşəkkür etmək fürsətini əldən vermir. Aydındır ki, əl-Şaraa Osmanlı İmperiyasının varislərinin hökmranlığını zəiflətmək üçün hər cür vasitə axtaracaq, lakin hələlik reallıq başqadır. Yanvarın 16-da o, müvəqqəti hökumətin xarici işlər naziri Əsəd Həsən əl-Şeybanini Ərdoğanın yanına göndərib.
Ərdoğan və Fidanı maraqlandıran əsas məsələlər arasında dövlət institutlarının bərpası, sanksiyaların ləğvi və 3 milyon suriyalının Türkiyədən evlərinə qayıtması olub. Amma Ankara üçün ən problemli məsələ terrorla mübarizə və Suriyanın ərazi bütövlüyüdür.
Türkiyə hakimiyyətinin PKK-nın Suriya qolu hesab etdiyi YPG və “Suriya Demokratik Qüvvələri” (SDF) Suriyanın şimal-qərbindəki əraziləri işğal edir və onlara 2000-ə qədər ABŞ əsgəri dəstək verir.
Ərdoğan YPG-nin tamamilə məhv edilməsini tələb edir. Yanvarın əvvəlində Fidan “CNN Türk”-ə müsahibəsində deyib ki, “Suriya Kürdüstan Fəhlə Partiyasının problemini həll etməlidir”. Əgər Dəməşq bu problemi həll edə bilməsə, Ankara məsuliyyəti öz üzərinə götürməyə hazırdır.
Əl-Şeybani ilə görüşdə Ərdoğan bəyan edib ki, Suriyanın gələcəyində “terrora yer yoxdur”, yəni YPG və SDF-yə; Türkiyə isə Suriyanın bölünməsinə, yəni silahlı birləşmələrin yaradılmasına razı olmayacaq. Suriya Kürdüstanı istər muxtariyyət, istərsə də ayrı bir dövlət qurumu şəklində.
Dəməşq ən azı sözlə desək, müttəfiqinin narahatlığını bölüşür. Əl-Şeybani Ərdoğana deyib ki, “Suriyanın şimal-şərq bölgələri Türkiyə üçün təhlükə yaratmamalı və mərkəzi nəzarətimiz altında birləşməlidir”.
Hələlik Dəməşq administrasiyası kürdlərlə danışıqlar aparır. Buna görə də Ankara YPG və SDF-ni qorxutmaq üçün vaxtaşırı əzələlərini əyərək gözləmə mövqeyi tutdu. Bu siyasət çərçivəsində yanvarın ilk həftəsində Türkiyə Hərbi Hava Qüvvələri Suriyanın şimalındakı Suluk qəsəbəsinə zərbələr endirib.
Kürdlər inteqrasiyadan danışır
Əl-Şaraa dekabrın 29-da kürdlərlə ilk rəsmi danışıqları elan edib: “Biz Suriyanın şimal-şərqindəki böhranı həll etmək üçün SDF ilə danışıqlar aparırıq”. Həmin danışıqların mahiyyəti, ilk növbədə, gərginliyin azaldılması idi. Axı dekabrın 9-da Bəşər Əsədin devrilməsindən dərhal sonra “Suriya Milli Ordusu”nun Türkiyəyə sadiq döyüşçüləri Mənbic və Ayn əl-Ərəb (Kobani) bölgələrində YPG və SDQ qüvvələrinə qarşı hücuma keçib.
Eyni zamanda, Türkiyə Silahlı Qüvvələri (TSK) genişmiqyaslı əməliyyata hazırlıq məqsədilə Suriya sərhədi boyunca qüvvələrini yığmağa başlayıb. İki həftə sonra SDF sözçüsü bildirib ki, kürdlər Fərat çayı üzərindəki körpünü (Karakozak) və Tişrin bəndi yaxınlığında əks-hücuma keçmək qərarına gəliblər. Bəzi KİV-lərin məlumatına görə, kürdlər bəndi geri qaytara biliblər. Əl-Şaraa deyib ki, yeni dövlət strukturları yaratmaq və Suriyanı yenidən qurmaq üçün münaqişə ocaqlarını söndürməlidir.
Danışıqlarda gələcək məsələlər birbaşa SDF və YPG-nin nəzarətində olan ərazilərin statusu və bu silahlı qrupların yeni dövlətdə statusu ilə bağlıdır. HTŞ lideri eyni çıxışında hökumətinin kürdləri Suriya cəmiyyətinin ayrılmaz hissəsi hesab etdiyini, lakin Suriyanın PKK hücumları üçün platformaya çevrilməsinə imkan verməyəcəyini açıq şəkildə ifadə edib. Əl-Şaraa, həmçinin YPG və SDF-ni Müdafiə Nazirliyinin qüvvələrinə daxil etmək istədiyini bildirib.
İki gün sonra kürd nümayəndə heyəti Dəməşqə gəlib və danışıqların birinci raundu başlayıb. Həmin görüşün əsas nailiyyəti kürdlərin Suriyanın bütövlüyünü qorumaqla bağlı razılaşması olub.
Yanvarın 9-da SDF rəhbəri Mazlum Abdi deyib: “Biz Suriyanın birliyi və ərazi bütövlüyünün əhəmiyyəti ilə bağlı ortaq mövqeyi bölüşürük və ölkənin birliyini təhdid edə biləcək hər hansı parçalanma planını rədd edirik”.
Dəməşq və SDF arasında danışıqların son nəticədə nəyə gətirib çıxaracağı hələ tam aydın deyil. Bəli, kürdlər formal olaraq Suriyanın bütövlüyü ilə razılaşırlar ki, bu da Ərdoğana sərf edir. Bəs kürdlər öz əraziləri üçün hansı statusu alacaqlar və İraq Kürdüstanında olduğu kimi rahatlıqla müstəqilliyə gedəcək bir növ muxtariyyət olacaqmı?
Yeri gəlmişkən, Suriyadakı digər qruplaşmaların, məsələn, Cənub Əməliyyat Qərargahının da özlərini axtardığı YPG və SDF döyüşçüləri ləğv ediləcək və ya Müdafiə Nazirliyi qüvvələrinin tərkibində müəyyən status alacaqlarmı?
Bütün bu məsələləri hələ də birləşməyən Suriyanın yeni lideri yaxın gələcəkdə həll etməli olacaq.
Türkiyənin müttəfiqləri yeni Suriya hökumətinə kömək etməklə onları kürd yaraqlılarına qarşı hərəkətə keçməyə sövq edəcəklər. Ankara üçün yeganə məqbul variant YPG və SDF-nin tamamilə dağılmasıdır.
Yeri gəlmişkən, Ərdoğan hökuməti də Türkiyə ərazisində PKK-dan eyni şeyi əldə etməyə çalışır. İlin sonunda Ərdoğanın AKP koalisiya ortağı Dövlət Baxçalı (MHP) PKK lideri Abdullah Öcalanı parlamentdə çıxış etməyə dəvət edib və rəhbərlik etdiyi qurumun özünü ləğv etdiyini bildirib.
Dekabrın 19-da Fidan deyib ki, Suriyanın yeni hakimiyyət orqanları şimal-şərq ərazilərini nəzarətə götürsə, Türkiyə kürd qruplaşmalarına qarşı əməliyyat keçirməyəcək.
Amma Dəməşqlə kürdlər arasında danışıqlar prosesi nə qədər uzun sürərsə, Ankaranın bəyanatları bir o qədər döyüşkən olur. Yanvarın 16-da parlamentdə çıxışı zamanı Ərdoğan İŞİD və YPG-yə istinad edərək Türkiyənin Suriyada “bütün terrorçuları” təkbaşına darmadağın edə biləcəyini deyib.
Potensial böhran
ABŞ “kürd məsələsi”nin əlavə və əhəmiyyətli komponenti olaraq qalır. Amerikalılar Əsədin devrilməsindən sonra Suriyanın şimal-şərqində mövcudluğunu iki dəfə artırıblar.
Yanvarın 8-də ABŞ-nın dövlət katibi Antoni Blinken Fransanın xarici işlər naziri Jan-Noel Barrot ilə görüşdə Ankaraya genişmiqyaslı əməliyyata qarşı xəbərdarlıq edib. Blinken deyib ki, Vaşinqton PKK ilə problemlərin həlli üçün Ankara ilə sıx əməkdaşlıq edir və Türkiyə əməliyyata başlamamalıdır. Eyni zamanda o, Əl-Şaradan keçid dövründə kürdlərin iştirakını təmin etməyi tələb edib.
Ertəsi gün ABŞ dövlət katibinin müavini Con Bass Suriyanın şimalında YPG varlığını müzakirə etmək üçün Ankaraya gəlib. Türkiyənin “Hürriyet” qəzeti qeyd edib ki, Bass Ankaranın YPG-yə qarşı ritorikasının sərtləşməsindən sonra gəlib və buna görə də Ağ ev öz müttəfiqi ilə razılaşmaq istəyir. Dövlət katibinin müavininin səfəri ərəfəsində Türkiyə mediası Türkiyə ilə Suriyanın YPG-yə qarşı birgə əməliyyat keçirə biləcəyi haqda xəbərlər yaymışdı, lakin görünür, bu, ABŞ-a təzyiqi artırmaq üçün bir vasitə idi.
Fidan öz növbəsində Ankaranın kürd yaraqlıları ilə danışmaq niyyətində olmadığını vurğulayaraq, “hərbi əməliyyatlar üçün geri sayımın başladığını” bildirib. Türkiyənin yalnız bir şərti var: kürdlər silahlarını yerə qoymalı və xarici QSD döyüşçüləri Suriyanı tərk etməlidir. “Hürriyet” yazır ki, Qərb Türkiyəyə qarşı yeni tələblər irəli sürərsə, hərbi əməliyyat qaçılmaz olacaq.
Ərdoğanı təkcə YPG-ni ört-basdır edən ABŞ-nın deyil, Fransanın da davranışı qıcıqlandırır. Amma türklər amerikalılarla danışmağa hazır olsalar da, fransızları ciddi qəbul etmirlər. Fidan mətbuat konfranslarının birində ölkəsinin “Amerikanın qüdrətinin arxasında gizlənən, öz planlarını irəli sürən”lərlə əlaqə saxlamayacağını açıq şəkildə bildirdi.
Türkiyəli nazir Fransa prezidenti Emmanuel Makronun ABŞ prezidenti (artıq sabiq-red.) Co Baydenə Suriya tərəfdən Türkiyə-Suriya sərhədində Franko-Amerika kontingentini yerləşdirməyi təklif etməsi ilə bağlı şayiələrə belə cavab verib.
Makronun planlarını türklərə “Kürd administrasiyası”nın xarici əlaqələr üzrə həmsədri İlham Əhməd açıqlayıb və o, “TV5 Monde” telekanalında ABŞ və Fransanın “bütün sərhədin təhlükəsizliyini təmin edə biləcəyini” deyib.
Bayden administrasiyasının kürdləri dəstəkləmək və Türkiyənin YPG-ni məhv etməsinə mane olmaq üçün dörd il sərf etdiyini nəzərə alsaq, Blinkenin komandasının xəbərdarlıqları və diplomatik addımları başa düşüləndir. Amma Dövlət Departamentinin bütün bəyanatları indi o qədər də güclü deyil, çünki sabah Donald Trampın komandası hakimiyyətə gələcək və Ərdoğan onunla problemləri həll etməli olacaq.
Qəzzada davam edən münaqişənin həlli ABŞ-nın yeni administrasiyasının üzvlərinin hədsiz dərəcədə İsrail tərəfdarı olduqlarını nəzərə alsaq, iki ölkə liderləri arasında gələcək münasibətlərdə əsas problemlərdən birini aradan qaldırır. Amma kürd məsələsi Ankara ilə Vaşinqton arasında münasibətlərdə böhran yarada biləcək potensiala malikdir.
Tramp üçün Suriya təkcə Yaxın Şərqdə təsir məsələsi deyil, həm də əsasən kürd ərazilərində cəmləşən neft məsələsidir. ABŞ və Türkiyə arasında yarana biləcək gərginlik, Əl-Şaraanın kürdlərlə razılaşması ilə həll edilə bilər. Lakin beynəlxalq sanksiyaların aradan qaldırılması üçün Amerika ilə münasibətlərin yaxşılaşdırılmasına ehtiyacı olan yalnız HTŞ liderinə güvənmək Ərdoğanın nöqteyi-nəzərindən son dərəcə uzaqgörənlik olardı.
Türkiyə hakimiyyəti indi Suriyadakı kürd problemini həll edə biləcəklərinə tam əmindir. Adının açıqlanmasını istəməyən Atlantik Şuradakı mənbənin sözlərinə görə, Türkiyə YPG-ni onlara qarşı hərbi əməliyyat keçirməkdənsə tərksilah etməyə razı salmağa üstünlük verir, çünki Ankara belə bir qərarın PKK-ya son qoymağa imkan yaradacağına inanır. Amma “YPG Türkiyənin zeytun budağından imtina edərsə” Türkiyə hücuma keçəcək və “ABŞ bunu dayandıra bilməyəcək”.
Y. QACAR
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 21-01-2025 11:38 | Bölmə: Slayd
İndiki “yeni Suriyada” Türkiyə özünü əsl himayədar kimi aparır. O, təkcə sözdə deyil, həm də əməldə hakimiyyət dəyişikliyindən əsas faydalanan tərəf olduğunu təsdiqləməyə çalışır.
Türkiyənin xarici işlər naziri Hakan Fidanın sözlərinə görə, Fransa, Almaniya, İtaliya və digər ölkələrdən olan həmkarlarının Suriyaya son səfərlərinin hamısı Türkiyənin vasitəçiliyi sayəsində baş tutub. Suriyanın şimal qonşusu bu yaxınlarda Ər-Riyadda keçirilən sammit kimi beynəlxalq toplantılarda sanksiyaların ləğvi və ərəb respublikasının bərpası üçün lobbiçilik edir.
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Regnum” yazıb.
Rusiya nəşrinin təhlilində qeyd olunur ki, Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın hesablamalarına görə, Dəməşqin nə az, nə çox, 500 milyard dollara ehtiyacı var, türklər də artıq suriyalılara yardım etməyə başlayıblar:
Onlar Qətərlə birlikdə elektrik təchizatı vəziyyətini yaxşılaşdırmaq üçün Aralıq dənizinin şərqinə iki üzən elektrik stansiyası göndəriblər - gəmilər 800 meqavata qədər elektrik enerjisi istehsal edə biləcək.
Artıq türk inşaat şirkətlərinin yolların, məktəblərin və xəstəxanaların tikintisində iştirak edə biləcəkləri ilə bağlı xəbərlər də “yüksəlir”. Ancaq tam bərpa üçün beynəlxalq donorlara ehtiyac var - ABŞ, Avropa İttifaqı, Çin və Fars körfəzinin zəngin ölkələri.
Türkiyənin üstünlüyü siyasi və diplomatik hadisələr zamanı da hiss olunur. Dekabr çevrilişindən sonra Dəməşqdə ilk yüksək rütbəli qonaq Türkiyə kəşfiyyatının keçmiş rəhbəri Hakan Fidan və yeni Suriyanın lideri və “Heyət Təhrir əl-Şam” (HTŞ) hərəkatının lideri Əhməd əl-Şaraa olub. O, ilk xarici səfərini Ankaraya edəcək.
Yeni lider dəstəyi və köməyinə görə Ərdoğana təşəkkür etmək fürsətini əldən vermir. Aydındır ki, əl-Şaraa Osmanlı İmperiyasının varislərinin hökmranlığını zəiflətmək üçün hər cür vasitə axtaracaq, lakin hələlik reallıq başqadır. Yanvarın 16-da o, müvəqqəti hökumətin xarici işlər naziri Əsəd Həsən əl-Şeybanini Ərdoğanın yanına göndərib.
Ərdoğan və Fidanı maraqlandıran əsas məsələlər arasında dövlət institutlarının bərpası, sanksiyaların ləğvi və 3 milyon suriyalının Türkiyədən evlərinə qayıtması olub. Amma Ankara üçün ən problemli məsələ terrorla mübarizə və Suriyanın ərazi bütövlüyüdür.
Türkiyə hakimiyyətinin PKK-nın Suriya qolu hesab etdiyi YPG və “Suriya Demokratik Qüvvələri” (SDF) Suriyanın şimal-qərbindəki əraziləri işğal edir və onlara 2000-ə qədər ABŞ əsgəri dəstək verir.
Ərdoğan YPG-nin tamamilə məhv edilməsini tələb edir. Yanvarın əvvəlində Fidan “CNN Türk”-ə müsahibəsində deyib ki, “Suriya Kürdüstan Fəhlə Partiyasının problemini həll etməlidir”. Əgər Dəməşq bu problemi həll edə bilməsə, Ankara məsuliyyəti öz üzərinə götürməyə hazırdır.
Əl-Şeybani ilə görüşdə Ərdoğan bəyan edib ki, Suriyanın gələcəyində “terrora yer yoxdur”, yəni YPG və SDF-yə; Türkiyə isə Suriyanın bölünməsinə, yəni silahlı birləşmələrin yaradılmasına razı olmayacaq. Suriya Kürdüstanı istər muxtariyyət, istərsə də ayrı bir dövlət qurumu şəklində.
Dəməşq ən azı sözlə desək, müttəfiqinin narahatlığını bölüşür. Əl-Şeybani Ərdoğana deyib ki, “Suriyanın şimal-şərq bölgələri Türkiyə üçün təhlükə yaratmamalı və mərkəzi nəzarətimiz altında birləşməlidir”.
Hələlik Dəməşq administrasiyası kürdlərlə danışıqlar aparır. Buna görə də Ankara YPG və SDF-ni qorxutmaq üçün vaxtaşırı əzələlərini əyərək gözləmə mövqeyi tutdu. Bu siyasət çərçivəsində yanvarın ilk həftəsində Türkiyə Hərbi Hava Qüvvələri Suriyanın şimalındakı Suluk qəsəbəsinə zərbələr endirib.
Kürdlər inteqrasiyadan danışır
Əl-Şaraa dekabrın 29-da kürdlərlə ilk rəsmi danışıqları elan edib: “Biz Suriyanın şimal-şərqindəki böhranı həll etmək üçün SDF ilə danışıqlar aparırıq”. Həmin danışıqların mahiyyəti, ilk növbədə, gərginliyin azaldılması idi. Axı dekabrın 9-da Bəşər Əsədin devrilməsindən dərhal sonra “Suriya Milli Ordusu”nun Türkiyəyə sadiq döyüşçüləri Mənbic və Ayn əl-Ərəb (Kobani) bölgələrində YPG və SDQ qüvvələrinə qarşı hücuma keçib.
Eyni zamanda, Türkiyə Silahlı Qüvvələri (TSK) genişmiqyaslı əməliyyata hazırlıq məqsədilə Suriya sərhədi boyunca qüvvələrini yığmağa başlayıb. İki həftə sonra SDF sözçüsü bildirib ki, kürdlər Fərat çayı üzərindəki körpünü (Karakozak) və Tişrin bəndi yaxınlığında əks-hücuma keçmək qərarına gəliblər. Bəzi KİV-lərin məlumatına görə, kürdlər bəndi geri qaytara biliblər. Əl-Şaraa deyib ki, yeni dövlət strukturları yaratmaq və Suriyanı yenidən qurmaq üçün münaqişə ocaqlarını söndürməlidir.
Danışıqlarda gələcək məsələlər birbaşa SDF və YPG-nin nəzarətində olan ərazilərin statusu və bu silahlı qrupların yeni dövlətdə statusu ilə bağlıdır. HTŞ lideri eyni çıxışında hökumətinin kürdləri Suriya cəmiyyətinin ayrılmaz hissəsi hesab etdiyini, lakin Suriyanın PKK hücumları üçün platformaya çevrilməsinə imkan verməyəcəyini açıq şəkildə ifadə edib. Əl-Şaraa, həmçinin YPG və SDF-ni Müdafiə Nazirliyinin qüvvələrinə daxil etmək istədiyini bildirib.
İki gün sonra kürd nümayəndə heyəti Dəməşqə gəlib və danışıqların birinci raundu başlayıb. Həmin görüşün əsas nailiyyəti kürdlərin Suriyanın bütövlüyünü qorumaqla bağlı razılaşması olub.
Yanvarın 9-da SDF rəhbəri Mazlum Abdi deyib: “Biz Suriyanın birliyi və ərazi bütövlüyünün əhəmiyyəti ilə bağlı ortaq mövqeyi bölüşürük və ölkənin birliyini təhdid edə biləcək hər hansı parçalanma planını rədd edirik”.
Dəməşq və SDF arasında danışıqların son nəticədə nəyə gətirib çıxaracağı hələ tam aydın deyil. Bəli, kürdlər formal olaraq Suriyanın bütövlüyü ilə razılaşırlar ki, bu da Ərdoğana sərf edir. Bəs kürdlər öz əraziləri üçün hansı statusu alacaqlar və İraq Kürdüstanında olduğu kimi rahatlıqla müstəqilliyə gedəcək bir növ muxtariyyət olacaqmı?
Yeri gəlmişkən, Suriyadakı digər qruplaşmaların, məsələn, Cənub Əməliyyat Qərargahının da özlərini axtardığı YPG və SDF döyüşçüləri ləğv ediləcək və ya Müdafiə Nazirliyi qüvvələrinin tərkibində müəyyən status alacaqlarmı?
Bütün bu məsələləri hələ də birləşməyən Suriyanın yeni lideri yaxın gələcəkdə həll etməli olacaq.
Türkiyənin müttəfiqləri yeni Suriya hökumətinə kömək etməklə onları kürd yaraqlılarına qarşı hərəkətə keçməyə sövq edəcəklər. Ankara üçün yeganə məqbul variant YPG və SDF-nin tamamilə dağılmasıdır.
Yeri gəlmişkən, Ərdoğan hökuməti də Türkiyə ərazisində PKK-dan eyni şeyi əldə etməyə çalışır. İlin sonunda Ərdoğanın AKP koalisiya ortağı Dövlət Baxçalı (MHP) PKK lideri Abdullah Öcalanı parlamentdə çıxış etməyə dəvət edib və rəhbərlik etdiyi qurumun özünü ləğv etdiyini bildirib.
Dekabrın 19-da Fidan deyib ki, Suriyanın yeni hakimiyyət orqanları şimal-şərq ərazilərini nəzarətə götürsə, Türkiyə kürd qruplaşmalarına qarşı əməliyyat keçirməyəcək.
Amma Dəməşqlə kürdlər arasında danışıqlar prosesi nə qədər uzun sürərsə, Ankaranın bəyanatları bir o qədər döyüşkən olur. Yanvarın 16-da parlamentdə çıxışı zamanı Ərdoğan İŞİD və YPG-yə istinad edərək Türkiyənin Suriyada “bütün terrorçuları” təkbaşına darmadağın edə biləcəyini deyib.
Potensial böhran
ABŞ “kürd məsələsi”nin əlavə və əhəmiyyətli komponenti olaraq qalır. Amerikalılar Əsədin devrilməsindən sonra Suriyanın şimal-şərqində mövcudluğunu iki dəfə artırıblar.
Yanvarın 8-də ABŞ-nın dövlət katibi Antoni Blinken Fransanın xarici işlər naziri Jan-Noel Barrot ilə görüşdə Ankaraya genişmiqyaslı əməliyyata qarşı xəbərdarlıq edib. Blinken deyib ki, Vaşinqton PKK ilə problemlərin həlli üçün Ankara ilə sıx əməkdaşlıq edir və Türkiyə əməliyyata başlamamalıdır. Eyni zamanda o, Əl-Şaradan keçid dövründə kürdlərin iştirakını təmin etməyi tələb edib.
Ertəsi gün ABŞ dövlət katibinin müavini Con Bass Suriyanın şimalında YPG varlığını müzakirə etmək üçün Ankaraya gəlib. Türkiyənin “Hürriyet” qəzeti qeyd edib ki, Bass Ankaranın YPG-yə qarşı ritorikasının sərtləşməsindən sonra gəlib və buna görə də Ağ ev öz müttəfiqi ilə razılaşmaq istəyir. Dövlət katibinin müavininin səfəri ərəfəsində Türkiyə mediası Türkiyə ilə Suriyanın YPG-yə qarşı birgə əməliyyat keçirə biləcəyi haqda xəbərlər yaymışdı, lakin görünür, bu, ABŞ-a təzyiqi artırmaq üçün bir vasitə idi.
Fidan öz növbəsində Ankaranın kürd yaraqlıları ilə danışmaq niyyətində olmadığını vurğulayaraq, “hərbi əməliyyatlar üçün geri sayımın başladığını” bildirib. Türkiyənin yalnız bir şərti var: kürdlər silahlarını yerə qoymalı və xarici QSD döyüşçüləri Suriyanı tərk etməlidir. “Hürriyet” yazır ki, Qərb Türkiyəyə qarşı yeni tələblər irəli sürərsə, hərbi əməliyyat qaçılmaz olacaq.
Ərdoğanı təkcə YPG-ni ört-basdır edən ABŞ-nın deyil, Fransanın da davranışı qıcıqlandırır. Amma türklər amerikalılarla danışmağa hazır olsalar da, fransızları ciddi qəbul etmirlər. Fidan mətbuat konfranslarının birində ölkəsinin “Amerikanın qüdrətinin arxasında gizlənən, öz planlarını irəli sürən”lərlə əlaqə saxlamayacağını açıq şəkildə bildirdi.
Türkiyəli nazir Fransa prezidenti Emmanuel Makronun ABŞ prezidenti (artıq sabiq-red.) Co Baydenə Suriya tərəfdən Türkiyə-Suriya sərhədində Franko-Amerika kontingentini yerləşdirməyi təklif etməsi ilə bağlı şayiələrə belə cavab verib.
Makronun planlarını türklərə “Kürd administrasiyası”nın xarici əlaqələr üzrə həmsədri İlham Əhməd açıqlayıb və o, “TV5 Monde” telekanalında ABŞ və Fransanın “bütün sərhədin təhlükəsizliyini təmin edə biləcəyini” deyib.
Bayden administrasiyasının kürdləri dəstəkləmək və Türkiyənin YPG-ni məhv etməsinə mane olmaq üçün dörd il sərf etdiyini nəzərə alsaq, Blinkenin komandasının xəbərdarlıqları və diplomatik addımları başa düşüləndir. Amma Dövlət Departamentinin bütün bəyanatları indi o qədər də güclü deyil, çünki sabah Donald Trampın komandası hakimiyyətə gələcək və Ərdoğan onunla problemləri həll etməli olacaq.
Qəzzada davam edən münaqişənin həlli ABŞ-nın yeni administrasiyasının üzvlərinin hədsiz dərəcədə İsrail tərəfdarı olduqlarını nəzərə alsaq, iki ölkə liderləri arasında gələcək münasibətlərdə əsas problemlərdən birini aradan qaldırır. Amma kürd məsələsi Ankara ilə Vaşinqton arasında münasibətlərdə böhran yarada biləcək potensiala malikdir.
Tramp üçün Suriya təkcə Yaxın Şərqdə təsir məsələsi deyil, həm də əsasən kürd ərazilərində cəmləşən neft məsələsidir. ABŞ və Türkiyə arasında yarana biləcək gərginlik, Əl-Şaraanın kürdlərlə razılaşması ilə həll edilə bilər. Lakin beynəlxalq sanksiyaların aradan qaldırılması üçün Amerika ilə münasibətlərin yaxşılaşdırılmasına ehtiyacı olan yalnız HTŞ liderinə güvənmək Ərdoğanın nöqteyi-nəzərindən son dərəcə uzaqgörənlik olardı.
Türkiyə hakimiyyəti indi Suriyadakı kürd problemini həll edə biləcəklərinə tam əmindir. Adının açıqlanmasını istəməyən Atlantik Şuradakı mənbənin sözlərinə görə, Türkiyə YPG-ni onlara qarşı hərbi əməliyyat keçirməkdənsə tərksilah etməyə razı salmağa üstünlük verir, çünki Ankara belə bir qərarın PKK-ya son qoymağa imkan yaradacağına inanır. Amma “YPG Türkiyənin zeytun budağından imtina edərsə” Türkiyə hücuma keçəcək və “ABŞ bunu dayandıra bilməyəcək”.
Y. QACAR
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 13:41
Mərkəzi Asiya respublikalarının xəyanəti: Kipr dilemması
Bu gün, 11:40
Dövlət Sosial Müdafiə Fonduna sədr təyin edilib
Bu gün, 09:53
Narışkin dörd ölkəni hədələyir
Bu gün, 08:32
Bakı və Gəncədə bəzi əraziləri su basıb - Fotolar
Dünən, 18:15
DSMF sədri vəzifədən azad edilib - Yeni təyinat
Dünən, 18:09
Maliyyə nazirinə birinci müavin təyin olunub
Dünən, 14:54
Hərbi ekspert: Tramp sülhə nail ola bilməyəcək
Dünən, 11:29
Tramp Tehranın nüvə ayğırını cilovlaya biləcəkmi?
Dünən, 09:26
ABŞ Konqresi Rusiyaya təzyiqə başlayır
Dünən, 08:05
Bu gün nadir astronomik hadisə baş verəcək
14-04-2025, 23:24
Erməniəsilli şəxslər Bakıda hakim qarşısına çıxarılıb
14-04-2025, 21:48
Əvəz Zeynallı ilə bağlı prezidentə müraciət ünvanlanıb
14-04-2025, 14:17
Türkiyə-İsrail qarşıdurmasında maraqlı qüvvələr var - Deputat
14-04-2025, 12:03
Oman danışıqları: ABŞ İranın könlünü ala biləcəkmi?
14-04-2025, 08:52
Qlobal istiləşmə Xəzəri təhdid edir
14-04-2025, 08:31
Dünya müharibəsi təhlükəsi artır - Xəbərdarlıq
12-04-2025, 18:05
Keçmiş rektor istintaqa çağırılıb
12-04-2025, 10:04
Mövqelərimiz yenə atəşə tutulub
11-04-2025, 15:05
Deputat: Heç kim Azərbaycanla təzyiq dilində danışa bilməz
11-04-2025, 13:50
Cəlaloğlu: Türk Dövlətləri Təşkilatı məsələsində tələsmək lazımdır
11-04-2025, 11:53
Professor: Qərbi Azərbaycan ərazilərini də boşalda bilərlər
11-04-2025, 11:24
İran üçün “Liviya modeli”: ya müharibə, ya da saziş
11-04-2025, 08:41
Ordumuzun mövqeləri atəşə tutulub
10-04-2025, 23:36
Mask Marsı işğal etməyə tələsir - Foto
10-04-2025, 19:51
Xaricdə təhsil üzrə Dövlət Proqramı çərçivəsində sənəd qəbulu başlayıb
10-04-2025, 11:19
Sərhəd mübahisəsi: Orta Asiya liderləri necə barışıb?
10-04-2025, 08:15
Ermənistan hərbçiləri daha bir təxribata əl atıb
10-04-2025, 08:12
İlham Əliyev forumda mühüm mesajlar verib - (Yenilənib) - Video, Fotolar
10-04-2025, 07:40
Ağdama növbəti köç karvanı yola salınıb
9-04-2025, 15:11
Azərbaycan Türkiyə-İsrail münasibətlərinin normallaşmasına çalışır
9-04-2025, 12:48
ABŞ ilə Çin arasında ticarət müharibəsi güclənir
9-04-2025, 11:01
Rəsmi İrəvan anti-Rusiya siyasətinə böyük sərmayə qoyub
8-04-2025, 18:29
Zülfüqarov: Ermənistan sülhün əldə edilməsini gecikdirir
8-04-2025, 15:20
Toqquşma xətti: Ankara İsraillə razılığa gəlməyə çalışır
8-04-2025, 11:14
Cəlaloğlu: Ticarət müharibələri uzunmüddətli ola bilməz
8-04-2025, 09:36
Dövlət xadimlərinə sui-qəsd hazırlayan şəxsə hökm oxunub
8-04-2025, 08:33
Türkiyə-İsrail qarşıdurması gözlənilir
8-04-2025, 07:49
Azərbaycanda zəlzələ baş verib
7-04-2025, 20:54
David Babayan: "Erməni sakinlərin Azərbaycana inteqrasiyasının əleyhinə idik" - (Yenilənib) - Fotolar
7-04-2025, 19:02
Yeni institutlar və iki elmi müəssisə yaradılacaq
7-04-2025, 14:20
Suqovuşan kəndinə daha 54 ailə köçürülüb - (Yenilənib)
7-04-2025, 11:02
Bir sıra məhkəmələrə hakim təyin edilib - Siyahı (Yenilənib)
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
