00:12 / 02-07-2025
Azərbaycan diasporunun lideri sərbəst buraxılıb - (Yenilənib)
23:39 / 01-07-2025
Bakıda Rusiya vətəndaşlarından ibarət dəstə üzvləri həbs olunub (Yenilənuib) - Fotolar
22:54 / 01-07-2025
Sumqayıtda qadın bıçaqlanıb
21:50 / 01-07-2025
Milli Məclis dezinformasiya kampaniyasına dair açıqlama yayıb
19:14 / 01-07-2025
Zelenski Əliyevə zəng edib
18:34 / 01-07-2025
Baş naziri vəzifədən uzaqlaşdırıblar
18:26 / 01-07-2025
Nəhəng ekzoplanetin görüntüsünü əldə ediblər - Fotolar
18:10 / 01-07-2025
İsrailin gizli planı üzə çıxıb - Foto
18:04 / 01-07-2025
“Sputnik Azərbaycan” işi üzrə 7 nəfər saxlanılıb - (Yenilənib) - Fotolar
17:45 / 01-07-2025
İşğal Azərbaycana 150 milyard dollar zərər vurub
17:39 / 01-07-2025
XİN Rusiyanı Azərbaycanın daxili işlərinə qarışmamağa çağırır
17:31 / 01-07-2025
Moskva ilə münasibətlər niyə pisləşir?
17:23 / 01-07-2025
Vəzifəli şəxslərin cinayət işini məhkəməyə göndəriblər
17:04 / 01-07-2025
Rusiya Azərbaycana nota verib
16:50 / 01-07-2025
Məhkəmələrə hakim təyinatları olub - Siyahı
16:26 / 01-07-2025
Beş şagirdimiz Azərbaycanı Yunanıstanda təmsil edəcək - Fotolar
16:16 / 01-07-2025
Rusiya NATO ölkələrinə təhdidlərini davam etdirir
15:47 / 01-07-2025
Professor zəlzələ ilə bağlı xəbərdarlıq edir - Foto
15:26 / 01-07-2025
Rusiyanın müdafiə sistemləri istehsal edən zavodu vurulub
15:10 / 01-07-2025
Rezidenturaya qəbul imtahanının nəticələri açıqlanıb
14:53 / 01-07-2025
Təkrar sertifikatlaşdırma: 2006 müəllim keçid balını toplaya bilməyib
14:08 / 01-07-2025
Fransada istilər səbəbindən məktəblər bağlanıb
13:59 / 01-07-2025
Rusiya iqtisadiyyatı tənəzzül həddinə çatır, sənaye böyük itki ilə üzləşir
13:34 / 01-07-2025
Baş prokuror Səfərovların öldürülməsi faktı ilə bağlı cinayət işi başladıb
13:01 / 01-07-2025
Ərdoğan “ikinci vətən”indən niyə küsüb?
12:39 / 01-07-2025
Azərbaycan Dünya Bankı ilə 173,5 milyon dollarlıq kredit sazişi imzalayıb
12:33 / 01-07-2025
Almaniya Rusiyaya qarşı hərbi gəmilər göndərəcək
12:16 / 01-07-2025
Avropa İttifaqına sədrlik Danimarkaya keçib
12:10 / 01-07-2025
İran nüvə danışıqları üçün şərtlər irəli sürür
11:56 / 01-07-2025
Deputat azərbaycanlılara qarşı törədilmiş cinayəti pisləyir
13:16 / 29-06-2025
Putin Rusiyada şovinizmi qızışdırır
12:57 / 27-06-2025
Prokurorluq Bakıdakı partlayış hadisəsini araşdırır
08:55 / 28-06-2025
İsrail-İran müharibəsi Orta Asiyanın yolunu bağlayıb?
00:01 / 28-06-2025
Jurnalist Seyfəddin Hüseynlinin qardaşları öldürülüb - (Yenilənib)
17:57 / 30-06-2025
Bakıda əməliyyat: FTX-nın iki əməkdaşı saxlanılıb - (Yenilənib) - Fotolar
15:08 / 30-06-2025
Professor: Şovinizm Rusiyanı uçuruma aparır
11:12 / 28-06-2025
Rəsmi Bakı Rusiyada azərbaycanlılara hücumlarla bağlı bəyanat yayıb
13:20 / 29-06-2025
Rezidenturaya qəbul imtahanı keçirilib - (Yenilənib)
21:03 / 30-06-2025
Rusiyada öldürülən qardaşların cənazəsi Azərbaycana gətirilib - (Yenilənib)
11:32 / 27-06-2025
Nazirlik və dövlət komitəsi vətəndaşlara müraciət edib
23:20 / 27-06-2025
XİN İran səfirindən təkzib tələb edir
09:57 / 28-06-2025
İki məşhur aktyor 24 ildən sonra yenidən görüşüb
Tramp Tehranın nüvə ayğırını cilovlaya biləcəkmi?
Tarix: 15-04-2025 11:29 | Bölmə: Slayd
Aprelin 12-də İran İslam Respublikasının (İİR) xarici işlər naziri Abbas Əraqçinin və ABŞ-ın xüsusi elçisi Stiv Uitkoffun başçılıq etdiyi nümayəndə heyətləri Oman Sultanlığının vasitəçiliyi ilə Məsqətdə danışıqların birinci raundunu yekunlaşdırıblar.
Tərəflər ilk görüşün nəticələrini ehtiyatlı nikbinliklə qiymətləndiriblər. Bununla belə, hadisədən əvvəl daha çox pessimist ekspert proqnozları fonunda, hətta müəyyən uğurdan danışmaq olar.
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Regnum” yazıb.
Rusiya nəşrinin təhlilində qeyd olunur:
ABŞ prezidenti Donald Tramp da danışıqları uğurlu adlandırıb. “Məncə, işlər yaxşı gedir, İranla bağlı vəziyyət, məncə, kifayət qədər yaxşıdır”.
ABŞ üçün birbaşa, İran üçün dolayı danışıqlar
Bütövlükdə, Omandakı hazırkı görüşündə tərəflər yalnız bir-birlərinin mövqelərini və əhval-ruhiyyələrini hiss etməyə, həmçinin müzakirə oluna biləcək mövzuları müqayisə etməyə çalışırlar. Hər şeydən əvvəl, danışıqlar masasında dəqiq nəyin olması və danışıqlara necə başlamağa qərar verməliyik, çünki əvvəlki bütün bəyanatlar və şərhlər ABŞ və İranın bəyan edə və hətta bir-birlərinə təqdim edə biləcəyi şeylərin geniş spektrini göstərib.
Əraqçi Maskatı tərk etdikdən sonra deyib: “Bu gün danışıqların əsasına çox yaxınıq”. O, bir həftə sonra keçirilməsi planlaşdırılan görüşdə əsas diqqətin müvafiq qrafiklə danışıqların gündəliyinin müzakirəsinə yönəldiləcəyini açıqlayıb.
Omanın xarici işlər naziri Bədr bin Həməd Əlbusaidinin aralarında mesaj ötürməsi zamanı ABŞ və İran nümayəndə heyətlərinin Məsqətdə eyni oteldə toplaşması, lakin ayrı-ayrı otaqlarda olması da əlamətdardır.
Abbas Əraqçinin sözlərinə görə, 2 saat yarım ərzində ümumilikdə 4 raund fikir mübadiləsi aparılıb.
Danışıqçıların yerləşdirilməsinin bu formatı hər bir tərəfə görüşün formatı ilə bağlı öz fikrini saxlamağa imkan verdi. Amerika baxımından bunlar birbaşa təmaslar idi. İranlılar hələ də onları dolayı hesab edirdilər.
Tehran hələ də Tramp administrasiyasının son səlahiyyət müddətində nüvə sazişindən birtərəfli qaydada çıxmasını və qeyri-qanuni sanksiyaların yeni raundlarını tətbiq etməsini İslam Respublikasına qarşı xain və düşmənçilik hərəkəti kimi qiymətləndirir. Ona görə də birbaşa danışıqların mümkün olması üçün İran tərəfi Vaşinqtonun konstruktiv yanaşmasına və ultimatum dilini rədd etməsinə və İrandan birtərəfli güzəşt tələb etməsinə inanmalı idi.
“Mehr News”un yazdığı kimi, Amerika nümayəndə heyəti də həmin “konstruktiv” yanaşmanı nümayiş etdirdi və danışıqlar “pozitiv atmosferdə” keçdi və buna görə də gələn həftə davam edəcək.
Öz növbəsində, ABŞ-ın bu təmasları birbaşa elan etməsi vacib idi. Tramp administrasiyası təcili olaraq “100 gün”də müəyyən uğur nümayiş etdirməlidir və bu halda İranla birbaşa danışıqlar belə təqdim oluna bilər.
Amerikanın bu nöqteyi-nəzərinə əhəmiyyət verən tərəflər oteldən çıxarkən birbaşa görüş keçirmələri idi. Abbas Əraqçi Bədr bin Həmədin hüzurunda amerikalı həmkarı Stiv Uitkoffa şəxsən xoş sözlər deyib. Eyni zamanda, iranlı nazir “qapıdakı görüş”ün “təsadüfən” baş verdiyini vurğulayıb.
Nüvə dosyesi və başqa heç nə
Danışıqların növbəti raundlarının nədən ibarət ola biləcəyi mövzusu bizi Uitkoffun martın 21-də verdiyi bəyanatlara qaytarır. Nümayəndə daha sonra açıq şəkildə bildirdi ki, ABŞ İranın nüvə enerjisi proqramının hərbi məqsədlərə yönəlməməsini təmin etmək üçün “yoxlama proqramı” axtarır. Tehran da belə bir razılaşmaya hazır olduğunu bildirib.
Bununla belə, Uitkoffun mövqeyi sonradan Liviyada olduğu kimi, İranın nüvə infrastrukturunu sökməyə çağıran ABŞ administrasiyasının digər rəsmilərinin rəyi ilə ziddiyyət təşkil etdi.
Təbii ki, belə bir ssenari İslam Respublikası üçün alçaldıcı və qəbuledilməz sayılırdı. Bundan sonra Tehrana güc tətbiq etmək hədələri yönəldilib.
Eyni zamanda, məsləhətləşmələrin birinci raundunun hazırkı nisbətən uğurlu nəticəsi onu deməyə əsas verir ki, Uitkoff vitse-prezident J.D.Vensin (İranla bağlı əsas “praqmatiklər” hesab olunur) dəstəyi ilə “şahinlər”in və israilyönlü lobbinin müqavimətini dəf edə bilib və Donald Trampı onların yanaşmasını qəbul etməyə inandırıb. Buna görə də, Məsqətdəki mesaj mübadiləsi yalnız “nüvə dosyesi”nə aiddir.
Xüsusilə vurğulanmalıdır ki, ABŞ nümayəndə heyəti İranın raket proqramı və “müqavimət oxu” qruplarına daha əvvəl səsləndirilən dəstəyin dayandırılması ilə bağlı tələblər irəli sürməyib.
CNN xəbər verir ki, ABŞ artıq danışıqlara başlamaq üçün bəzi güzəştlərə gedib, Tramp “faktiki olaraq heç bir rəsmi monitorinq mexanizmləri olmayan” “xoş niyyətə” əsaslanan qısamüddətli, müvəqqəti nüvə sazişini imzalamağa hazırdır.
Bunu İran tərəfi də “konstruktiv yanaşma” kimi qəbul edib, ona görə də növbəti mərhələdə İran və ABŞ-ın birbaşa danışıqlara razılaşacağını istisna etmək olmaz. İstər Omandan, istərsə də istənilən Avropa ölkəsindən keçə bilərlər. Ola bilsin ki, ABŞ və İran avropalıların tədricən yeni sazişin hazırlanması prosesinə qoşulmasını görmək istəyir.
Onun mümkün parametrlərinə gəlincə, İranın elan etdiyi təkliflər arasında bunlar var: sanksiyaların yumşaldılması, o cümlədən İran neftini alan Çin şirkətlərinə təzyiq; İranın xaricdə dondurulmuş milyardlarla dollarına çıxışın qarşısının alınması, eləcə də İranın dinc nüvə proqramı üzərində işləmək qabiliyyətinin qorunması.
Bunun müqabilində İran, uranın zənginləşdirilməsi səviyyələri ilə bağlı Trampın birinci dövründə imtina etdiyi 2015-ci il müqaviləsinin şərtlərinə qayıtmağa hazırdır.
Digər mənbələrə görə, qeyd olunan mövqelərdən əlavə, İran ABŞ-a nüvəsiz Yaxın Şərq konsepsiyasını təklif edib ki, bu konsepsiyada İsrailin müvafiq olaraq nüvə silahından imtina etməsi və bununla bağlı araşdırmalar yer almalıdır.
İran üçün hazırkı danışıqlarda ABŞ-ın İslam Respublikasına hörmətli münasibətinə nail olmaq da vacib idi. Bu, Tehranın beynəlxalq nüfuzu məsələsidir.
İran BMT Təhlükəsizlik Şurasının və aparıcı dövlətlərin Trampı sazişdən birtərəfli qaydada geri çəkilməsinə və İranla qarşıdurma siyasətinə doğru getməsinə görə qınamaqdan imtina etməsinə son dərəcə mənfi yanaşır ki, bunun ən bariz nümunəsi “Sepah”ın aparıcı hərbi komandirlərindən biri Qasım Süleymaninin öldürülməsidir.
Ona görə də Tehran Vaşinqtonla dialoqa hazır olsa da, ancaq bərabərhüquqlu idi.
Eyni zamanda, İranda heç də hamı ABŞ-ın yeni saziş bağlamaq istəyinin səmimiliyinə inanmır.
Adının çəkilməsini istəməyən məlumatlı iranlı mənbənin dediyinə görə, “təcrübə göstərir ki, amerikalılar razılaşma istəmirlər” və “şahinlər” Trampı haqlı olduqlarına bir daha inandıra biləcəklər. Həmçinin İran rəsmisinin sözlərinə görə, İsrailin mövqeyi Tehranda narahatlıq yaradır.
İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahunun amerikalı praqmatiklərin irəli sürdüyü və ballistik raketləri ilə İranı İsrail üçün təhlükə kimi tərk edəcək razılaşmanı qəbul etməyəcəyi aydındır. Radikal sionist hökumət üçün yalnız İranın Təl-Əvivə yönəlmiş bütün silah sistemlərini sıradan çıxara bilən kütləvi zərbə məqbul sayıla bilər.
Buna görə də İran İsraildən istənilən təxribat gözləyir.
İsrailli analitik və ekspertlərin şərhlərindən də aydın olur ki, Yaxın Şərqdəki hazırkı vəziyyət İsrailin xeyrinə olmamağa başlayır. Görünür, prezident Tramp Netanyahunu cilovlamaq, ABŞ-ın İranla danışıqlarını verilən kimi qəbul etmək və bununla barışmaq üçün güc tapıb.
Çox güman ki, bu, ABŞ prezidenti ilə İsrailin baş nazirinin aprelin 8-də Vaşinqtona səfəri zamanı danışıqlar zamanı müzakirə olunan məsələ idi, lakin bu dialoqun incə təbiəti onu elan edilmiş informasiya gündəliyindən kənarda qalmağa məcbur etdi.
Qüds Təhlükəsizlik və Xarici Əlaqələr Mərkəzinin prezidenti Den Diker deyib ki, İsrail hərəkətə keçməyin vaxtının gəlib çatdığını düşünür. Xüsusən, İran 2024-cü ildə İsrailə bir sıra birbaşa zərbələr endirdikdən sonra. “İsrail artıq danışıqlar üçün yer görmür”, - Diker “The Media Line”-a deyib.
Onun fikrincə, İran İslam Respublikası ilə hazırkı diplomatik yol İranın uzun müddətdir apardığı aldatma müharibəsinin davamıdır.
İsrailli hesab edir ki, iranlılar Obamanın dövründə olduğu kimi İsraillə ABŞ arasında gərginlik yaratmaqdan çox xoşbəxtdirlər.
Təl-Əvivdəki Milli Təhlükəsizlik Araşdırmaları İnstitutunun İran proqramının tədqiqatçısı Denni Sitrinoviç deyib: “İsraillilər diplomatiyanın uğur qazanacağına şübhə ilə yanaşırlar, xüsusən də nəticə 2015-ci ildə İranın nüvə razılaşmasına bənzəyirsə”.
O vurğulayıb ki, əgər yeni saziş İranın nüvə infrastrukturunu əsaslı şəkildə dağıtmasa, İsrail küncə sıxışdırıla bilər.
Bununla bağlı adının çəkilməsini istəməyən İran İslam Respublikasının nümayəndəsi “Regnum”un diqqətini bu şəraitdə Rusiya və Çinin mövqeyinin xüsusi rol oynamasına yönəldib.
"İranın nüvə siyasəti aydındır. Biz proqramımızın dinc xarakterli olduğuna və dinc xarakter daşıyacağına zəmanət vermişik və verə bilərik. Əminik ki, başqa cür düşünmək üçün heç bir əsas yoxdur", - iranlı vurğulayıb.
Netanyahu üçün yüksək risk
Əgər Tramp administrasiyası həqiqətən də İranın uranın zənginləşdirilməsi imkanlarını məhdudlaşdırmaq və daha yaxından izləmək üçün həll yönümlü bir yanaşma qəbul edibsə, o zaman gələcəkdə əhəmiyyətli irəliləyişlərin əldə olunma ehtimalı var.
Hazırda İsrailin təxribatları hələ də mümkün olsa da, İran və ABŞ arasında hərbi toqquşma riski xeyli azalıb. Amma hələlik, deyəsən, Təl-Əvivin vəziyyəti öz xeyrinə çevirmək rıçaqları yoxdur. İranı birtərəfli şəkildə vurmaq şəxsən Trampı qəzəbləndirə bilər, onun istənilən sayda gözlənilməz nəticələri ola bilər və bu, Netanyahu üçün olduqca yüksək riskdir.
ABŞ prezidentinin keçən ay İranın Ali dini lideri Ayətullah Əli Xamnəiyə göndərdiyi məktubda Tramp anlaşmaya nail olmaq üçün dəqiq iki aylıq müddət qoyub. Tərəflər iki ay ərzində razılığa gələ bilməsələr, nə baş verəcəyi, ABŞ-ın mövqeyinin yenidən xeyirxahlıqdan qarşıdurmaya keçib-dəyişməyəcəyi məlum deyil.
Üstəlik, hələ bilinmir, amerikalılar İranın nüvə proqramı ilə bağlı əslində hansı təkliflər verəcəklər və onlar İrandan nə dərəcədə fərqlənəcək.
Digər tərəfdən, bir çox müşahidəçilər iki aylıq mövqeyi belə şərh edir ki, ABŞ onilliklər boyu davam edən mübahisəyə son qoyacaq dərhal hərtərəfli razılaşmaya təkan vermir, əksinə, potensial olaraq gələcək diplomatiya üçün vaxt qazana biləcək müvəqqəti tədbirlərə yol açacaq.
Y. QACAR
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 15-04-2025 11:29 | Bölmə: Slayd
Aprelin 12-də İran İslam Respublikasının (İİR) xarici işlər naziri Abbas Əraqçinin və ABŞ-ın xüsusi elçisi Stiv Uitkoffun başçılıq etdiyi nümayəndə heyətləri Oman Sultanlığının vasitəçiliyi ilə Məsqətdə danışıqların birinci raundunu yekunlaşdırıblar.
Tərəflər ilk görüşün nəticələrini ehtiyatlı nikbinliklə qiymətləndiriblər. Bununla belə, hadisədən əvvəl daha çox pessimist ekspert proqnozları fonunda, hətta müəyyən uğurdan danışmaq olar.
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Regnum” yazıb.
Rusiya nəşrinin təhlilində qeyd olunur:
ABŞ prezidenti Donald Tramp da danışıqları uğurlu adlandırıb. “Məncə, işlər yaxşı gedir, İranla bağlı vəziyyət, məncə, kifayət qədər yaxşıdır”.
ABŞ üçün birbaşa, İran üçün dolayı danışıqlar
Bütövlükdə, Omandakı hazırkı görüşündə tərəflər yalnız bir-birlərinin mövqelərini və əhval-ruhiyyələrini hiss etməyə, həmçinin müzakirə oluna biləcək mövzuları müqayisə etməyə çalışırlar. Hər şeydən əvvəl, danışıqlar masasında dəqiq nəyin olması və danışıqlara necə başlamağa qərar verməliyik, çünki əvvəlki bütün bəyanatlar və şərhlər ABŞ və İranın bəyan edə və hətta bir-birlərinə təqdim edə biləcəyi şeylərin geniş spektrini göstərib.
Əraqçi Maskatı tərk etdikdən sonra deyib: “Bu gün danışıqların əsasına çox yaxınıq”. O, bir həftə sonra keçirilməsi planlaşdırılan görüşdə əsas diqqətin müvafiq qrafiklə danışıqların gündəliyinin müzakirəsinə yönəldiləcəyini açıqlayıb.
Omanın xarici işlər naziri Bədr bin Həməd Əlbusaidinin aralarında mesaj ötürməsi zamanı ABŞ və İran nümayəndə heyətlərinin Məsqətdə eyni oteldə toplaşması, lakin ayrı-ayrı otaqlarda olması da əlamətdardır.
Abbas Əraqçinin sözlərinə görə, 2 saat yarım ərzində ümumilikdə 4 raund fikir mübadiləsi aparılıb.
Danışıqçıların yerləşdirilməsinin bu formatı hər bir tərəfə görüşün formatı ilə bağlı öz fikrini saxlamağa imkan verdi. Amerika baxımından bunlar birbaşa təmaslar idi. İranlılar hələ də onları dolayı hesab edirdilər.
Tehran hələ də Tramp administrasiyasının son səlahiyyət müddətində nüvə sazişindən birtərəfli qaydada çıxmasını və qeyri-qanuni sanksiyaların yeni raundlarını tətbiq etməsini İslam Respublikasına qarşı xain və düşmənçilik hərəkəti kimi qiymətləndirir. Ona görə də birbaşa danışıqların mümkün olması üçün İran tərəfi Vaşinqtonun konstruktiv yanaşmasına və ultimatum dilini rədd etməsinə və İrandan birtərəfli güzəşt tələb etməsinə inanmalı idi.
“Mehr News”un yazdığı kimi, Amerika nümayəndə heyəti də həmin “konstruktiv” yanaşmanı nümayiş etdirdi və danışıqlar “pozitiv atmosferdə” keçdi və buna görə də gələn həftə davam edəcək.
Öz növbəsində, ABŞ-ın bu təmasları birbaşa elan etməsi vacib idi. Tramp administrasiyası təcili olaraq “100 gün”də müəyyən uğur nümayiş etdirməlidir və bu halda İranla birbaşa danışıqlar belə təqdim oluna bilər.
Amerikanın bu nöqteyi-nəzərinə əhəmiyyət verən tərəflər oteldən çıxarkən birbaşa görüş keçirmələri idi. Abbas Əraqçi Bədr bin Həmədin hüzurunda amerikalı həmkarı Stiv Uitkoffa şəxsən xoş sözlər deyib. Eyni zamanda, iranlı nazir “qapıdakı görüş”ün “təsadüfən” baş verdiyini vurğulayıb.
Nüvə dosyesi və başqa heç nə
Danışıqların növbəti raundlarının nədən ibarət ola biləcəyi mövzusu bizi Uitkoffun martın 21-də verdiyi bəyanatlara qaytarır. Nümayəndə daha sonra açıq şəkildə bildirdi ki, ABŞ İranın nüvə enerjisi proqramının hərbi məqsədlərə yönəlməməsini təmin etmək üçün “yoxlama proqramı” axtarır. Tehran da belə bir razılaşmaya hazır olduğunu bildirib.
Bununla belə, Uitkoffun mövqeyi sonradan Liviyada olduğu kimi, İranın nüvə infrastrukturunu sökməyə çağıran ABŞ administrasiyasının digər rəsmilərinin rəyi ilə ziddiyyət təşkil etdi.
Təbii ki, belə bir ssenari İslam Respublikası üçün alçaldıcı və qəbuledilməz sayılırdı. Bundan sonra Tehrana güc tətbiq etmək hədələri yönəldilib.
Eyni zamanda, məsləhətləşmələrin birinci raundunun hazırkı nisbətən uğurlu nəticəsi onu deməyə əsas verir ki, Uitkoff vitse-prezident J.D.Vensin (İranla bağlı əsas “praqmatiklər” hesab olunur) dəstəyi ilə “şahinlər”in və israilyönlü lobbinin müqavimətini dəf edə bilib və Donald Trampı onların yanaşmasını qəbul etməyə inandırıb. Buna görə də, Məsqətdəki mesaj mübadiləsi yalnız “nüvə dosyesi”nə aiddir.
Xüsusilə vurğulanmalıdır ki, ABŞ nümayəndə heyəti İranın raket proqramı və “müqavimət oxu” qruplarına daha əvvəl səsləndirilən dəstəyin dayandırılması ilə bağlı tələblər irəli sürməyib.
CNN xəbər verir ki, ABŞ artıq danışıqlara başlamaq üçün bəzi güzəştlərə gedib, Tramp “faktiki olaraq heç bir rəsmi monitorinq mexanizmləri olmayan” “xoş niyyətə” əsaslanan qısamüddətli, müvəqqəti nüvə sazişini imzalamağa hazırdır.
Bunu İran tərəfi də “konstruktiv yanaşma” kimi qəbul edib, ona görə də növbəti mərhələdə İran və ABŞ-ın birbaşa danışıqlara razılaşacağını istisna etmək olmaz. İstər Omandan, istərsə də istənilən Avropa ölkəsindən keçə bilərlər. Ola bilsin ki, ABŞ və İran avropalıların tədricən yeni sazişin hazırlanması prosesinə qoşulmasını görmək istəyir.
Onun mümkün parametrlərinə gəlincə, İranın elan etdiyi təkliflər arasında bunlar var: sanksiyaların yumşaldılması, o cümlədən İran neftini alan Çin şirkətlərinə təzyiq; İranın xaricdə dondurulmuş milyardlarla dollarına çıxışın qarşısının alınması, eləcə də İranın dinc nüvə proqramı üzərində işləmək qabiliyyətinin qorunması.
Bunun müqabilində İran, uranın zənginləşdirilməsi səviyyələri ilə bağlı Trampın birinci dövründə imtina etdiyi 2015-ci il müqaviləsinin şərtlərinə qayıtmağa hazırdır.
Digər mənbələrə görə, qeyd olunan mövqelərdən əlavə, İran ABŞ-a nüvəsiz Yaxın Şərq konsepsiyasını təklif edib ki, bu konsepsiyada İsrailin müvafiq olaraq nüvə silahından imtina etməsi və bununla bağlı araşdırmalar yer almalıdır.
İran üçün hazırkı danışıqlarda ABŞ-ın İslam Respublikasına hörmətli münasibətinə nail olmaq da vacib idi. Bu, Tehranın beynəlxalq nüfuzu məsələsidir.
İran BMT Təhlükəsizlik Şurasının və aparıcı dövlətlərin Trampı sazişdən birtərəfli qaydada geri çəkilməsinə və İranla qarşıdurma siyasətinə doğru getməsinə görə qınamaqdan imtina etməsinə son dərəcə mənfi yanaşır ki, bunun ən bariz nümunəsi “Sepah”ın aparıcı hərbi komandirlərindən biri Qasım Süleymaninin öldürülməsidir.
Ona görə də Tehran Vaşinqtonla dialoqa hazır olsa da, ancaq bərabərhüquqlu idi.
Eyni zamanda, İranda heç də hamı ABŞ-ın yeni saziş bağlamaq istəyinin səmimiliyinə inanmır.
Adının çəkilməsini istəməyən məlumatlı iranlı mənbənin dediyinə görə, “təcrübə göstərir ki, amerikalılar razılaşma istəmirlər” və “şahinlər” Trampı haqlı olduqlarına bir daha inandıra biləcəklər. Həmçinin İran rəsmisinin sözlərinə görə, İsrailin mövqeyi Tehranda narahatlıq yaradır.
İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahunun amerikalı praqmatiklərin irəli sürdüyü və ballistik raketləri ilə İranı İsrail üçün təhlükə kimi tərk edəcək razılaşmanı qəbul etməyəcəyi aydındır. Radikal sionist hökumət üçün yalnız İranın Təl-Əvivə yönəlmiş bütün silah sistemlərini sıradan çıxara bilən kütləvi zərbə məqbul sayıla bilər.
Buna görə də İran İsraildən istənilən təxribat gözləyir.
İsrailli analitik və ekspertlərin şərhlərindən də aydın olur ki, Yaxın Şərqdəki hazırkı vəziyyət İsrailin xeyrinə olmamağa başlayır. Görünür, prezident Tramp Netanyahunu cilovlamaq, ABŞ-ın İranla danışıqlarını verilən kimi qəbul etmək və bununla barışmaq üçün güc tapıb.
Çox güman ki, bu, ABŞ prezidenti ilə İsrailin baş nazirinin aprelin 8-də Vaşinqtona səfəri zamanı danışıqlar zamanı müzakirə olunan məsələ idi, lakin bu dialoqun incə təbiəti onu elan edilmiş informasiya gündəliyindən kənarda qalmağa məcbur etdi.
Qüds Təhlükəsizlik və Xarici Əlaqələr Mərkəzinin prezidenti Den Diker deyib ki, İsrail hərəkətə keçməyin vaxtının gəlib çatdığını düşünür. Xüsusən, İran 2024-cü ildə İsrailə bir sıra birbaşa zərbələr endirdikdən sonra. “İsrail artıq danışıqlar üçün yer görmür”, - Diker “The Media Line”-a deyib.
Onun fikrincə, İran İslam Respublikası ilə hazırkı diplomatik yol İranın uzun müddətdir apardığı aldatma müharibəsinin davamıdır.
İsrailli hesab edir ki, iranlılar Obamanın dövründə olduğu kimi İsraillə ABŞ arasında gərginlik yaratmaqdan çox xoşbəxtdirlər.
Təl-Əvivdəki Milli Təhlükəsizlik Araşdırmaları İnstitutunun İran proqramının tədqiqatçısı Denni Sitrinoviç deyib: “İsraillilər diplomatiyanın uğur qazanacağına şübhə ilə yanaşırlar, xüsusən də nəticə 2015-ci ildə İranın nüvə razılaşmasına bənzəyirsə”.
O vurğulayıb ki, əgər yeni saziş İranın nüvə infrastrukturunu əsaslı şəkildə dağıtmasa, İsrail küncə sıxışdırıla bilər.
Bununla bağlı adının çəkilməsini istəməyən İran İslam Respublikasının nümayəndəsi “Regnum”un diqqətini bu şəraitdə Rusiya və Çinin mövqeyinin xüsusi rol oynamasına yönəldib.
"İranın nüvə siyasəti aydındır. Biz proqramımızın dinc xarakterli olduğuna və dinc xarakter daşıyacağına zəmanət vermişik və verə bilərik. Əminik ki, başqa cür düşünmək üçün heç bir əsas yoxdur", - iranlı vurğulayıb.
Netanyahu üçün yüksək risk
Əgər Tramp administrasiyası həqiqətən də İranın uranın zənginləşdirilməsi imkanlarını məhdudlaşdırmaq və daha yaxından izləmək üçün həll yönümlü bir yanaşma qəbul edibsə, o zaman gələcəkdə əhəmiyyətli irəliləyişlərin əldə olunma ehtimalı var.
Hazırda İsrailin təxribatları hələ də mümkün olsa da, İran və ABŞ arasında hərbi toqquşma riski xeyli azalıb. Amma hələlik, deyəsən, Təl-Əvivin vəziyyəti öz xeyrinə çevirmək rıçaqları yoxdur. İranı birtərəfli şəkildə vurmaq şəxsən Trampı qəzəbləndirə bilər, onun istənilən sayda gözlənilməz nəticələri ola bilər və bu, Netanyahu üçün olduqca yüksək riskdir.
ABŞ prezidentinin keçən ay İranın Ali dini lideri Ayətullah Əli Xamnəiyə göndərdiyi məktubda Tramp anlaşmaya nail olmaq üçün dəqiq iki aylıq müddət qoyub. Tərəflər iki ay ərzində razılığa gələ bilməsələr, nə baş verəcəyi, ABŞ-ın mövqeyinin yenidən xeyirxahlıqdan qarşıdurmaya keçib-dəyişməyəcəyi məlum deyil.
Üstəlik, hələ bilinmir, amerikalılar İranın nüvə proqramı ilə bağlı əslində hansı təkliflər verəcəklər və onlar İrandan nə dərəcədə fərqlənəcək.
Digər tərəfdən, bir çox müşahidəçilər iki aylıq mövqeyi belə şərh edir ki, ABŞ onilliklər boyu davam edən mübahisəyə son qoyacaq dərhal hərtərəfli razılaşmaya təkan vermir, əksinə, potensial olaraq gələcək diplomatiya üçün vaxt qazana biləcək müvəqqəti tədbirlərə yol açacaq.
Y. QACAR
Bölməyə aid digər xəbərlər
Dünən, 19:14
Zelenski Əliyevə zəng edib
Dünən, 16:50
Məhkəmələrə hakim təyinatları olub - Siyahı
Dünən, 13:01
Ərdoğan “ikinci vətən”indən niyə küsüb?
Dünən, 11:35
İran prezidenti Qarabağa gəlir
Dünən, 10:45
Rusiya yeni ərazilərin işğalına hazırlaşır
Dünən, 09:03
Süni intellekt dünyanı ələ keçirir - Foto
30-06-2025, 16:27
Şahın atom bombası istəyi: ABŞ bunun qarşısını necə alıb?
30-06-2025, 15:08
Professor: Şovinizm Rusiyanı uçuruma aparır
30-06-2025, 12:21
Paşinyan onu “Dəccal” adlandıran kilsəyə müharibə elan edib
30-06-2025, 11:03
Rusiya ilə bağlı dəhşətli statistika açıqlanıb
30-06-2025, 10:57
Ağdamda polis minaya düşüb - (Yenilənib)
30-06-2025, 08:19
Sedna planetinin sirri açılacaq
29-06-2025, 13:16
Putin Rusiyada şovinizmi qızışdırır
29-06-2025, 11:16
Yekaterinburqda saxlanılan azərbaycanlılar hakim qarşısına çıxarılıb - (Yenilənib) - Fotolar
29-06-2025, 10:35
Deputat: Rusiyanın təzyiqləri həm də Azərbaycanın xarici siyasəti ilə əlaqədar ola bilər
28-06-2025, 11:12
Rəsmi Bakı Rusiyada azərbaycanlılara hücumlarla bağlı bəyanat yayıb
28-06-2025, 08:55
İsrail-İran müharibəsi Orta Asiyanın yolunu bağlayıb?
28-06-2025, 00:01
Jurnalist Seyfəddin Hüseynlinin qardaşları öldürülüb - (Yenilənib)
26-06-2025, 08:51
Cənubi Qafqazın ən güclüsü...
25-06-2025, 13:50
Nüvə müharibəsi... - Böyük fəlakətdən iki ölkə qurtulacaq
25-06-2025, 13:03
İsrail-İran müharibəsi Zəngəzur yolunu aça bilər
25-06-2025, 11:20
Beş hərbçiyə general-mayor rütbəsi verilib
25-06-2025, 10:56
Ermənistanda dövlət çevrilişi etmək istəyiblər
24-06-2025, 14:42
Beş ölkə Rusiyanın işğalından qorunmaq üçün milyonlarla mina basdıracaq
24-06-2025, 12:51
“Qiyamət planı” üzə çıxıb - Fotolar
23-06-2025, 19:12
Cəlaloğlu: "İranı əvvəlki məcrasına qaytarmaq istəyirlərsə, onda hakimiyyətdə Qacarlar oturmalıdır” - Müsahibə
23-06-2025, 18:53
Yeni dünya düzəni Yaxın Şərqin simasını dəyişir
23-06-2025, 15:14
İran MAQATE ilə əməkdaşlığı dayandırmaq istəyir
23-06-2025, 14:49
Neftin qiyməti son beş ayda ən yüksək həddə çatıb
23-06-2025, 14:23
İlham Əliyev Goranboyda müəssisənin açılışını edib - (Yenilənib)
23-06-2025, 13:56
Prezident Yevlaxa gedib - (Yenilənib) - Fotolar
23-06-2025, 11:57
Xüsusi karantin rejiminin müddəti uzadılıb
22-06-2025, 08:55
Tehran geri çəkilmək istəmir
21-06-2025, 19:32
DTX-nın saxladığı sabiq icra başçısı həbs edilib
21-06-2025, 18:12
“Real Ermənistan” erməniləri niyə qorxudur?
21-06-2025, 16:45
Dövlət qulluqçuları təltif edilib - (Siyahı)
21-06-2025, 15:58
Prezident icra başçısını vəzifədən azad edib
21-06-2025, 13:08
İranın ən böyük nüvə mərkəzinə zərbə endiriblər
21-06-2025, 12:54
Naxçıvanın Konstitusiyası dəyişir
21-06-2025, 11:50
NATO-nun mövcudluğu sual altına düşüb
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
