23:13 / 19-06-2025
İlham Əliyevin Türkiyəyə səfər başa çatıb
20:03 / 19-06-2025
Azərbaycanın U-16 millisi Moldovaya qalib gəlib
19:28 / 19-06-2025
Kahramanmaraşda "Azərbaycan" məhəlləsinin açılışı olub - (Yenilənib) - Video
18:32 / 19-06-2025
İran kaset bombasından istifadə edib
18:24 / 19-06-2025
Ukrayna prezidentini Brüsselə çağırıblar
18:16 / 19-06-2025
Sabunçu rayonuna prokuror təyin olunub
18:08 / 19-06-2025
Generalın oğlu vəzifədən çıxarılıb - Foto
17:55 / 19-06-2025
Azərbaycandan 17 ölkəyə neft ixrac olunub - Siyahı
17:41 / 19-06-2025
Nəcməddin Sadıkov məhkəməyə çağırılıb
17:13 / 19-06-2025
Putin Çin lideri ilə İsrail-İran müharibəsini müzakirə edib
16:59 / 19-06-2025
Ərdoğan: "Biz iki dövlətin tək ürək daşıyan övladlarıyıq”
16:55 / 19-06-2025
İran ABŞ bazalarını vurmağa hazırlaşır
16:47 / 19-06-2025
Baş Prokurorluqda yeni təyinatlar olub
16:37 / 19-06-2025
Əli Əsədov BP şirkətinin baş icraçı direktoru ilə görüşüb
16:29 / 19-06-2025
İlham Əliyev: "Azərbaycan hər zaman Türkiyənin yanında olub"
16:11 / 19-06-2025
İlham Əliyev Türkiyədə işgüzar səfərdədir - (Yenilənib) - Fotolar
16:02 / 19-06-2025
Bolqarıstan İrandakı səfirliyini Azərbaycana köçürüb
15:29 / 19-06-2025
ŞƏT-in sammiti Çində keçiriləcək
15:11 / 19-06-2025
Milyarderin 100 milyon dollarlıq təklifi cavabsız qalıb
14:50 / 19-06-2025
BQXK rəsmiləri erməniəsilli şəxslərə yenidən baş çəkiblər
14:36 / 19-06-2025
İrana 13 tonluq superbomba ata bilərlər
14:31 / 19-06-2025
Erməni general prokurorun suallarını cavablandırıb
14:28 / 19-06-2025
100 milyon dollarlıq oğurluq... - 7 nəfəri tutublar
14:27 / 19-06-2025
Macarıstan öz səfirliyini müvəqqəti olaraq İrandan Azərbaycana köçürüb
14:16 / 19-06-2025
İyunun şeirli “Ulduz”u işıq üzü görüb - Foto
13:36 / 19-06-2025
NATO-da böyük dəyişiklik olacaq
13:10 / 19-06-2025
Azərbaycan İsrail rəhbərliyinə yenidən müraciət edib
12:50 / 19-06-2025
Məleykə Əsədova Xalq artistini "ifşa etdi": "Hamını aldadır"
12:38 / 19-06-2025
Fordo tilsimi: İsrail bu obyekti necə məhv edəcək?
12:35 / 19-06-2025
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
10:23 / 19-06-2025
Bilgəh sanatoriyasında şok hadisə - Şöbə müdiri beşinci mərtəbədən yıxılıb
11:37 / 16-06-2025
55 yaşlı məktəb yarıməsrlik məzunlarına qucaq açıb - Video
08:47 / 16-06-2025
İranın nüvə obyektinə zərbələr zəlzələyə səbəb olub
22:59 / 17-06-2025
İranın keçmiş prezidenti Tehranda öldürülüb - (Yenilənib)
11:06 / 16-06-2025
Dünyada nüvə silahı ilə bağlı gərginlik artır
09:58 / 16-06-2025
İranda “Mossad”ın PUA və bombalar hazırlayan emalatxanası aşkar edilib
00:13 / 16-06-2025
İran XİN-nin binası vurulub - Ölən və yaralanan var
12:35 / 16-06-2025
İsrail-İran qarşıdurması Cənubi Qafqazda necə əks-səda verir?
16:03 / 17-06-2025
Mollazadə: İrana qarşı hərbi əməliyyat məcburiyyətdən irəli gəlir
11:30 / 18-06-2025
Çindən Tehrana qeyri-müəyyən yükü olan təyyarələr uçur
11:19 / 17-06-2025
Ərdoğan İranı niyə dəstəkləyir?
Qacar şahının Bakıya səfəri - Fəhlənin intiharı və İran təbəəsi - Fotolar - Video
Tarix: 26-01-2021 15:53 | Bölmə: Slayd
Hacı Zeynalabdin Tağıyevin yanvarın 25-nə təsadüf edən doğum günü ilə bağlı sosial şəbəkələrdə bir çox paylaşımlar edilib. Bu paylaşımların bəzilərində məşhur xeyriyyəçi İran şahı Müzəffərəddin Qacarla birlikdə əks olunmuş rəsmi var. Belə bir görüş həqiqət olubmu?
Reyting.az xəbər verir ki, Qacar hökmdarı 3 dəfə Avropa səyahətində olub: ilki hicri 1279-da, yəni 1900-cü ildə - 7 ay; ikincisi 1381-də, yəni 1902-də - 6 ay; üçüncüsü 1384-də, yəni 1905-də - 4 ay.
Yeri gəlmişkən, səyahət xərcləri rus çarından alınmış borc hesabına ödənilib.
Nəhayət, keçək əsas məsələyə: Müzəffərəddin şah Bakıda olubmu? Onun Tağıyevlə görüşünü isbatlayan mənbə varmı?
Manaf Süleymanovun “Eşitdiklərim, oxuduqlarım, gördüklərim” (Bakı, Azərnəşr, 1987) kitabında qeyd olunur: İran şahı öz səyahətnaməsində Bakıya gəlməyini və burada iki gün qalmağını belə təsvir edir:
“Qatar dayandı, biz vaqondan düşdük, stansiyada bizi çoxlu müsəlman camaatıtəbrizlilər, dağıstanlılar qarşıladı. Hərbi təşrifat qarovulu hazır dayanmışdı, musiqi çalınırdı. Bu qarovulun qarşısından keçdik, sonra əvvəldən hazırlanmış otağa girdik; burada uləma, seyidlər və tacirlər, (erməni milyonçusu – red.) Tumanyanın adamları dayanmışdılar.
Qafqaz işlərinə baxan Tiflisdə oturan baş konsulumuz Nazimülmülk öz məiyyətilə hüzura müntəzir idi. Bir neçə dəqiqə keçdi, xəbər verdilər ki, kareta hazırdır. Binadan çıxdıq. Şiddətli xəzri əsirdi; küçələrdə şərəfimizə asılmış bayraqları, çıraqları və fəxri darvazanı xəzri xarab eləyirdi. Hiss olunurdu ki, mənim şərəfimə şadyanalıq hazırlayıblar. Küçələrdə və səkilərdə, şiddətli küləyə baxmayaraq, çoxlu müsəlman və digər millətlərdən şəxslər vardı. Stansiyadan mənzilə - iqəmətgaha iyirmidəqiqəyə çatdıq.
Möhtəşəm imarətin qabağında çoxlu xalı-xalça döşənmişdi, bina bayraqlarla və çıraqlarla bəzədilmişdi. Ətraf çıraqlarla işıqlandırılmışdı. Karetadan düşüb imarətdəki çoxlu pillələrlə qalxdıq. İmarət dördmərtəbəlidir. Biz üçüncü mərtəbədə yerləşdik. Otaqlar avropasayağı, çox zəngin və əla döşənib bəzədilmişdi. Tumanyanın adamları məni qarşıladılar, onlarla görüşəndən sonra mənim üçün hazırlanmış otaqlara keçdim. Mənimlə gələnlərin çoxu da bu mülkdə yerləşdirildilər.
Ertəsi gün Sədr-əzəm (baş nazir – red.) xəbər verdi ki, rus imperatorunun əmri ilə Qafqaz canişini Tiflisdən mənimlə görüşmək üçün Bakıya gəlib, hüzura müntəzirdi.
Canişin içəri girdi, görüşdük. Cüssəli, xoşsima, fərasətli və aqil bir şəxs idi. Bir qısa söhbətdən sonra o getdi.
Bakının bütün əyanları və şəhər hakimləri hüzuruma gəldilər, imperatorlara layiq mənə üç məcmidə duz-çörək gətirdilər.
Fərəcbəy də hüzuruma çatdı. Ona da izhar iltifat etdim.
Rus imperatorunun hədiyyə göndərdiyi altı dənə əla tüfəngi mənə təqdim etdilər. Həddindən çox yaxşı tüfənglər idi. (Müzəffərəddin şah mahir ovçu idi.)
Olduğumuz imarətin böyük bir eyvanı vardı. Buradan dəniz görünür. Eyvandan ətrafa tamaşa etdik. İmarətin qabağında çoxlu adam yığılmışdı. İran təbəələri çox idi; dalbadal salavat çəkir və uca səslə hurra deyirdilər. Eyvanda şəhər və dəniz yaxşı görünürdü; yaxşı, şirin su olmadığı üçün, bir də torpağın pisliyindən və neftin çoxluğundan bu aralarda ağac yoxdur; azca var ki, onu da çox böyük zəhmətlə yetişdirib saxlayırlar.
Bakının havası o qədər də tərifəlayiq deyil; çünki dənizkənarıdır, rütubət çoxdur, həm də neft mədəni yaxındadır. Hər yerdən –divarlardan, yerdən, qapı və pəncərələrdən neft iyi gəlir, aləm qapqaradır. Xəzər sahilindəki bütün şəhərlərə buradan neft gedir. Bakıda çoxlu abad imarət var. Avropaya təhsilə göndərəcəyimiz tələbələr gəlmişdi. Sədr-əzəm onları hüzuruma gətirdi. Onlrı müxtəlif dövlətlərin paytaxtlarına yolladım.
Mən, Sədr əzəm, bir də admiral Arsenyev karetada neft mədədninə tamaşaya yollandıq. Qabaqlar neft çeşməsi yerlə axarmış, indi bu çeşmələr dərindədir, quyu qazıb çıxardırlar, quyudan çıxarılan neft arxla o anbarlara axır, çəlləklərə doldurub daşıyırlar. Neft ticarətindən çoxlu mənfəət əldə edirlər; mədən sahibləri, tacirlər və rus dövləti bu mənfəəti bölüşdürürlər.
Kareta Fərəcbəyin neft mədəninə çatdı; bura uru, sanballı mədən olduğundan tamaşa etməyinə dəyərdi. Neftin necə çıxmasına, arxa anbara axmağına baxdıq; birdən neft yağış kimi yağıb üstümüzə töküldü, o üfünətli və pis iy verdi. Burada çox dayanmadan, geriya qayıtdıq. Dincəlmək üçün hər şey hazır idi. O axşam bakılılar şərəfimizə ziyafət-təşrifat məclisi düzəltdi. Bütün şəhər çırağban edilmişdi.
Sabahı gün imarətin eyvanında oturdum. Sədr əzəm də hüzurumda idi; bütün məktəblərin şagirdləri təzə, gözəl libasda, əllərində bayraqlar, nəğmələr oxuya-oxuya dəstələrlə (imperatorlar üçün edildiyi kimi) mənim iqəmətgahımın qabağından keçirdilər. Şəhər əhalisi qarşımda dayanmışdı”.
Neft mədənində fəhləlik eləyən Molla Əhəd nəql edirdi ki, “şəhəri bəzəmişdilər. Qartal nişanı olan rus və Şiri-Xurşid nişanlı İran bayraqlarını hər yerə sancmışdılar; eyvanlar xalı və xalçalarla bəzədilmişdi. Qala bürcünün üstündə qara çıraqlar, “Qız qalası”nın və “Qoşa qala qapısı”nın üstündə iri məşəllər yanırdı, kəndirbazlar oynayırdı. Rəngbərəng fənərlər yanırdı.
Axşam dənizdə əlvan çıraqlarla – şamlarla bəzədilmiş gəmilər, qayıqlar seyrə çıxmışdı; musiqi çalınırdı; şahın şəfərinə toplardan yaylım atəşi açdılar. Spaski (Qasım İsmayılov) və Nizami küçəsində yerləşən İran konsulxanasının böyük həyətində necə-necə qurban kəsib, şənlik düzəltmişdilər.
Küçələrdə adam əlindən tərpənmək olmurdu. Şahın düşdüyü binanın qabağında iki gün böyük izdiham oldu”.
“Neft mədənində və zavodlarda, şose yollarında, inşaatda ən ağır işlərdə çalışan fəhlələrin əksəriyyəti iranlılar idi, hamısı yığıncağa gəlmişdi. Şah küçə eyvanına çıxanda bir fəhlə özünə od vurub yandırdı. Alovu söndürmək üçün fəhlənin üstünə palaz-palto atdılar”.
O vaxtlar, ümumiyyətlə, fəhlələrin, xüsusilə iranlıların güzaranı çox ağır keçirdi. İranın özündə şah istibdadı, mülkədar, xan zülmü, məmurların cəza tədbiri, ölkədə iqtisadiyyatın tənəzzülü, işsizlik, hərc-mərclik, açlıq onları vətəni tərk etməyə vadar edirdi. Ayağı yer tutan iş dalınca Rusiyaya qaçırdı: Bakıya, Həştərxana, Samaraya, Gürcüstana, Şimali Qafqaza...
Qürbətdə olanlar kapitalistlərin, güclülərin, qolu zorbalıların zülmü altında əzilərdilər. Qoçu aldığı tapaçanı yoxlamaq üçün yoldan keçən yazıq iranlını nişan alıb öldürürdü, sorğu-sual edən də olmurdu. Bakının “Həmşəri palanı” (Şors küçəsinin yuxarı başı) adlanan məhəlləsində ancaq kasıb iranlılar yaşayardı. Oradan o yana zibillik, çöl-biyaban idi. Taxtadan, ağac parçalarından, paslı dəmirdən quraşdırılmış alcaq, rütubətli daxmalar, qaranlıq zirzəmilər məskənləri idi; beş-altı adam bir daxmada, bir zirzəmidə yaşayırdı. Ərtafı çirkab, üfunətli...
Axşam düşəndə Kamenisti (Şors) küçəsi ilə üzüyuxarı hambalların, fəhlələrin axını başlayardı, özləri də mazutlu, palçıqlı, çır-çındır içində. Gündə on iki saat ağır iş... Yarıtox, yarıac... Qürbətdə qaldıqları müddəti yırtdıqları mitilin sayı ilə hesablayırdılar; üç mitil, beş mitil, yeddi mitil... Elə ki, xəzri başlayardı, “Həmşəri palanı”nda toz əlindən göz-gözü görmürdü; yağışda daxmaları, zirzəmiləri su basardı... Yoxsullar yaşayan küçələrdə, həyət-bacada palçıq dizə çıxırdı. Yağışlar zamanı sel dağlıq məhəllələrindəki zir-zibili və palçığı gətirib tökürdü şəhərin bazar küçəsinə, Quba (indiki Füzuli) meydanına...
İranlı fəhlə özünü yandıran günün axşamı (onsuz da gündə bir neçə fəhlə, ya özünü mədəndə, quyularda tələf edirdi, ya da qoçu gülləsinə hədəf olurdu) Hacı Zeynalabdin Tağıyev şahın şərəfinə verdiyi böyük ziyafətdə giley-güzar edir ki, mən müsəlman olduğum halda bəs niyə mənim yox, gedib erməni Tumanyanın evinə düşdünüz. Şah cavab verir ki, sən müsəlman olsan da, rus təbəəsisən, Tumanyan isə mənim rəiyyətimdir. İran təbəəsidir, onun evi mənim evimdir”.
Jurnalist Müsəllim Həsənov da bu mövzuya ötəri toxunub. Onun İTV-də nümayiş olunmuş “XX yüzillik. Faktlar, hadisələr və insanlar – 1902-ci il" sənədli filmində Müzəffərəddin şahın Bakıya gəlişi – hökmdarı gətirən qatar 1902-ci il aprelin 26-da, səhər saat 9-da Bakı vağzalına daxil olması, şahın İran təbəəsi olan erməni evində gecələsə də, nüfuzlu müsəlmanlarla da görüşü, o cümlədən Tağıyevlə söhbətdə ona “qayıdanbaş məktəbinə baş çəkəcəm” vədi, sözünə əməl etməsi, hətta şah "Fantaziya" hamamında da olmasından danışılır.
İran mənbələrində şahın hər 3 səfəri barədə səfərnamələr yazması qeyd olunur. Həmçinin, Müzəffərəddin şahın Avropaya 3-cü səfəri ilə bağlı bu qeyd var:
"Müzəffərəddin şah rus çarından Badkubə müsəlmanlarına xoş münasibət göstərilməsini istədi..."
Bu da məlumdur ki, hökmdarın atası Nəsrəddin şah da Avropaya səfəri zamanı qayıdanbaş yolüstü Bakıda olub.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 26-01-2021 15:53 | Bölmə: Slayd
Hacı Zeynalabdin Tağıyevin yanvarın 25-nə təsadüf edən doğum günü ilə bağlı sosial şəbəkələrdə bir çox paylaşımlar edilib. Bu paylaşımların bəzilərində məşhur xeyriyyəçi İran şahı Müzəffərəddin Qacarla birlikdə əks olunmuş rəsmi var. Belə bir görüş həqiqət olubmu?
Reyting.az xəbər verir ki, Qacar hökmdarı 3 dəfə Avropa səyahətində olub: ilki hicri 1279-da, yəni 1900-cü ildə - 7 ay; ikincisi 1381-də, yəni 1902-də - 6 ay; üçüncüsü 1384-də, yəni 1905-də - 4 ay.
Yeri gəlmişkən, səyahət xərcləri rus çarından alınmış borc hesabına ödənilib.
Nəhayət, keçək əsas məsələyə: Müzəffərəddin şah Bakıda olubmu? Onun Tağıyevlə görüşünü isbatlayan mənbə varmı?
Manaf Süleymanovun “Eşitdiklərim, oxuduqlarım, gördüklərim” (Bakı, Azərnəşr, 1987) kitabında qeyd olunur: İran şahı öz səyahətnaməsində Bakıya gəlməyini və burada iki gün qalmağını belə təsvir edir:
“Qatar dayandı, biz vaqondan düşdük, stansiyada bizi çoxlu müsəlman camaatıtəbrizlilər, dağıstanlılar qarşıladı. Hərbi təşrifat qarovulu hazır dayanmışdı, musiqi çalınırdı. Bu qarovulun qarşısından keçdik, sonra əvvəldən hazırlanmış otağa girdik; burada uləma, seyidlər və tacirlər, (erməni milyonçusu – red.) Tumanyanın adamları dayanmışdılar.
Qafqaz işlərinə baxan Tiflisdə oturan baş konsulumuz Nazimülmülk öz məiyyətilə hüzura müntəzir idi. Bir neçə dəqiqə keçdi, xəbər verdilər ki, kareta hazırdır. Binadan çıxdıq. Şiddətli xəzri əsirdi; küçələrdə şərəfimizə asılmış bayraqları, çıraqları və fəxri darvazanı xəzri xarab eləyirdi. Hiss olunurdu ki, mənim şərəfimə şadyanalıq hazırlayıblar. Küçələrdə və səkilərdə, şiddətli küləyə baxmayaraq, çoxlu müsəlman və digər millətlərdən şəxslər vardı. Stansiyadan mənzilə - iqəmətgaha iyirmidəqiqəyə çatdıq.
Möhtəşəm imarətin qabağında çoxlu xalı-xalça döşənmişdi, bina bayraqlarla və çıraqlarla bəzədilmişdi. Ətraf çıraqlarla işıqlandırılmışdı. Karetadan düşüb imarətdəki çoxlu pillələrlə qalxdıq. İmarət dördmərtəbəlidir. Biz üçüncü mərtəbədə yerləşdik. Otaqlar avropasayağı, çox zəngin və əla döşənib bəzədilmişdi. Tumanyanın adamları məni qarşıladılar, onlarla görüşəndən sonra mənim üçün hazırlanmış otaqlara keçdim. Mənimlə gələnlərin çoxu da bu mülkdə yerləşdirildilər.
Ertəsi gün Sədr-əzəm (baş nazir – red.) xəbər verdi ki, rus imperatorunun əmri ilə Qafqaz canişini Tiflisdən mənimlə görüşmək üçün Bakıya gəlib, hüzura müntəzirdi.
Canişin içəri girdi, görüşdük. Cüssəli, xoşsima, fərasətli və aqil bir şəxs idi. Bir qısa söhbətdən sonra o getdi.
Bakının bütün əyanları və şəhər hakimləri hüzuruma gəldilər, imperatorlara layiq mənə üç məcmidə duz-çörək gətirdilər.
Fərəcbəy də hüzuruma çatdı. Ona da izhar iltifat etdim.
Rus imperatorunun hədiyyə göndərdiyi altı dənə əla tüfəngi mənə təqdim etdilər. Həddindən çox yaxşı tüfənglər idi. (Müzəffərəddin şah mahir ovçu idi.)
Olduğumuz imarətin böyük bir eyvanı vardı. Buradan dəniz görünür. Eyvandan ətrafa tamaşa etdik. İmarətin qabağında çoxlu adam yığılmışdı. İran təbəələri çox idi; dalbadal salavat çəkir və uca səslə hurra deyirdilər. Eyvanda şəhər və dəniz yaxşı görünürdü; yaxşı, şirin su olmadığı üçün, bir də torpağın pisliyindən və neftin çoxluğundan bu aralarda ağac yoxdur; azca var ki, onu da çox böyük zəhmətlə yetişdirib saxlayırlar.
Bakının havası o qədər də tərifəlayiq deyil; çünki dənizkənarıdır, rütubət çoxdur, həm də neft mədəni yaxındadır. Hər yerdən –divarlardan, yerdən, qapı və pəncərələrdən neft iyi gəlir, aləm qapqaradır. Xəzər sahilindəki bütün şəhərlərə buradan neft gedir. Bakıda çoxlu abad imarət var. Avropaya təhsilə göndərəcəyimiz tələbələr gəlmişdi. Sədr-əzəm onları hüzuruma gətirdi. Onlrı müxtəlif dövlətlərin paytaxtlarına yolladım.
Mən, Sədr əzəm, bir də admiral Arsenyev karetada neft mədədninə tamaşaya yollandıq. Qabaqlar neft çeşməsi yerlə axarmış, indi bu çeşmələr dərindədir, quyu qazıb çıxardırlar, quyudan çıxarılan neft arxla o anbarlara axır, çəlləklərə doldurub daşıyırlar. Neft ticarətindən çoxlu mənfəət əldə edirlər; mədən sahibləri, tacirlər və rus dövləti bu mənfəəti bölüşdürürlər.
Kareta Fərəcbəyin neft mədəninə çatdı; bura uru, sanballı mədən olduğundan tamaşa etməyinə dəyərdi. Neftin necə çıxmasına, arxa anbara axmağına baxdıq; birdən neft yağış kimi yağıb üstümüzə töküldü, o üfünətli və pis iy verdi. Burada çox dayanmadan, geriya qayıtdıq. Dincəlmək üçün hər şey hazır idi. O axşam bakılılar şərəfimizə ziyafət-təşrifat məclisi düzəltdi. Bütün şəhər çırağban edilmişdi.
Sabahı gün imarətin eyvanında oturdum. Sədr əzəm də hüzurumda idi; bütün məktəblərin şagirdləri təzə, gözəl libasda, əllərində bayraqlar, nəğmələr oxuya-oxuya dəstələrlə (imperatorlar üçün edildiyi kimi) mənim iqəmətgahımın qabağından keçirdilər. Şəhər əhalisi qarşımda dayanmışdı”.
Neft mədənində fəhləlik eləyən Molla Əhəd nəql edirdi ki, “şəhəri bəzəmişdilər. Qartal nişanı olan rus və Şiri-Xurşid nişanlı İran bayraqlarını hər yerə sancmışdılar; eyvanlar xalı və xalçalarla bəzədilmişdi. Qala bürcünün üstündə qara çıraqlar, “Qız qalası”nın və “Qoşa qala qapısı”nın üstündə iri məşəllər yanırdı, kəndirbazlar oynayırdı. Rəngbərəng fənərlər yanırdı.
Axşam dənizdə əlvan çıraqlarla – şamlarla bəzədilmiş gəmilər, qayıqlar seyrə çıxmışdı; musiqi çalınırdı; şahın şəfərinə toplardan yaylım atəşi açdılar. Spaski (Qasım İsmayılov) və Nizami küçəsində yerləşən İran konsulxanasının böyük həyətində necə-necə qurban kəsib, şənlik düzəltmişdilər.
Küçələrdə adam əlindən tərpənmək olmurdu. Şahın düşdüyü binanın qabağında iki gün böyük izdiham oldu”.
“Neft mədənində və zavodlarda, şose yollarında, inşaatda ən ağır işlərdə çalışan fəhlələrin əksəriyyəti iranlılar idi, hamısı yığıncağa gəlmişdi. Şah küçə eyvanına çıxanda bir fəhlə özünə od vurub yandırdı. Alovu söndürmək üçün fəhlənin üstünə palaz-palto atdılar”.
O vaxtlar, ümumiyyətlə, fəhlələrin, xüsusilə iranlıların güzaranı çox ağır keçirdi. İranın özündə şah istibdadı, mülkədar, xan zülmü, məmurların cəza tədbiri, ölkədə iqtisadiyyatın tənəzzülü, işsizlik, hərc-mərclik, açlıq onları vətəni tərk etməyə vadar edirdi. Ayağı yer tutan iş dalınca Rusiyaya qaçırdı: Bakıya, Həştərxana, Samaraya, Gürcüstana, Şimali Qafqaza...
Qürbətdə olanlar kapitalistlərin, güclülərin, qolu zorbalıların zülmü altında əzilərdilər. Qoçu aldığı tapaçanı yoxlamaq üçün yoldan keçən yazıq iranlını nişan alıb öldürürdü, sorğu-sual edən də olmurdu. Bakının “Həmşəri palanı” (Şors küçəsinin yuxarı başı) adlanan məhəlləsində ancaq kasıb iranlılar yaşayardı. Oradan o yana zibillik, çöl-biyaban idi. Taxtadan, ağac parçalarından, paslı dəmirdən quraşdırılmış alcaq, rütubətli daxmalar, qaranlıq zirzəmilər məskənləri idi; beş-altı adam bir daxmada, bir zirzəmidə yaşayırdı. Ərtafı çirkab, üfunətli...
Axşam düşəndə Kamenisti (Şors) küçəsi ilə üzüyuxarı hambalların, fəhlələrin axını başlayardı, özləri də mazutlu, palçıqlı, çır-çındır içində. Gündə on iki saat ağır iş... Yarıtox, yarıac... Qürbətdə qaldıqları müddəti yırtdıqları mitilin sayı ilə hesablayırdılar; üç mitil, beş mitil, yeddi mitil... Elə ki, xəzri başlayardı, “Həmşəri palanı”nda toz əlindən göz-gözü görmürdü; yağışda daxmaları, zirzəmiləri su basardı... Yoxsullar yaşayan küçələrdə, həyət-bacada palçıq dizə çıxırdı. Yağışlar zamanı sel dağlıq məhəllələrindəki zir-zibili və palçığı gətirib tökürdü şəhərin bazar küçəsinə, Quba (indiki Füzuli) meydanına...
İranlı fəhlə özünü yandıran günün axşamı (onsuz da gündə bir neçə fəhlə, ya özünü mədəndə, quyularda tələf edirdi, ya da qoçu gülləsinə hədəf olurdu) Hacı Zeynalabdin Tağıyev şahın şərəfinə verdiyi böyük ziyafətdə giley-güzar edir ki, mən müsəlman olduğum halda bəs niyə mənim yox, gedib erməni Tumanyanın evinə düşdünüz. Şah cavab verir ki, sən müsəlman olsan da, rus təbəəsisən, Tumanyan isə mənim rəiyyətimdir. İran təbəəsidir, onun evi mənim evimdir”.
Jurnalist Müsəllim Həsənov da bu mövzuya ötəri toxunub. Onun İTV-də nümayiş olunmuş “XX yüzillik. Faktlar, hadisələr və insanlar – 1902-ci il" sənədli filmində Müzəffərəddin şahın Bakıya gəlişi – hökmdarı gətirən qatar 1902-ci il aprelin 26-da, səhər saat 9-da Bakı vağzalına daxil olması, şahın İran təbəəsi olan erməni evində gecələsə də, nüfuzlu müsəlmanlarla da görüşü, o cümlədən Tağıyevlə söhbətdə ona “qayıdanbaş məktəbinə baş çəkəcəm” vədi, sözünə əməl etməsi, hətta şah "Fantaziya" hamamında da olmasından danışılır.
İran mənbələrində şahın hər 3 səfəri barədə səfərnamələr yazması qeyd olunur. Həmçinin, Müzəffərəddin şahın Avropaya 3-cü səfəri ilə bağlı bu qeyd var:
"Müzəffərəddin şah rus çarından Badkubə müsəlmanlarına xoş münasibət göstərilməsini istədi..."
Bu da məlumdur ki, hökmdarın atası Nəsrəddin şah da Avropaya səfəri zamanı qayıdanbaş yolüstü Bakıda olub.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Dünən, 13:36
NATO-da böyük dəyişiklik olacaq
Dünən, 12:38
Fordo tilsimi: İsrail bu obyekti necə məhv edəcək?
18-06-2025, 16:25
Trampın İrana hücumunu dayandırmaq istəyirlər
18-06-2025, 13:18
Müəllimlərin sertifikatlaşdırılması prosesinə başlanılıb - (Yenilənib)
18-06-2025, 12:34
İsrailin raketdən müdafiə vasitələri tükənir - Foto
18-06-2025, 11:30
Çindən Tehrana qeyri-müəyyən yükü olan təyyarələr uçur
18-06-2025, 10:52
İranın qonşuları çətin vəziyyətdədir
18-06-2025, 08:30
Günəşdə güclü partlayış baş verib
17-06-2025, 18:48
Rusiya Ayda hərbi təyinatlı obyekt tikəcək
17-06-2025, 17:42
İrandakı rejimi dəyişirlər?
17-06-2025, 16:03
Mollazadə: İrana qarşı hərbi əməliyyat məcburiyyətdən irəli gəlir
17-06-2025, 13:26
Professor: İranı beş yerə bölmək istəyirlər
17-06-2025, 11:19
Ərdoğan İranı niyə dəstəkləyir?
17-06-2025, 08:11
Vaşinqton Tehranla danışıqlara tələsir
17-06-2025, 07:02
Tramp sakinləri Tehranı təcili tərk etməyə çağırır
16-06-2025, 12:35
İsrail-İran qarşıdurması Cənubi Qafqazda necə əks-səda verir?
16-06-2025, 11:06
Dünyada nüvə silahı ilə bağlı gərginlik artır
16-06-2025, 08:47
İranın nüvə obyektinə zərbələr zəlzələyə səbəb olub
16-06-2025, 00:13
İran XİN-nin binası vurulub - Ölən və yaralanan var
14-06-2025, 08:07
Cəlaloğlu: İranın vurulmasının iki səbəbi var
13-06-2025, 17:43
Rus ordusu Dnepropetrovsk vilayətinə daxil olub
13-06-2025, 16:44
Keçmiş səfir: Çin və Rusiyanın İranın yanında duracağına inanmıram
13-06-2025, 11:24
Azərbaycan İran və İsraili dialoqa çağırır
13-06-2025, 10:40
143 milyon manatlıq mənimsəmə üzrə yenidən məhkəmə olub
13-06-2025, 09:57
İsrailin İrana zərbələri davam edəcək
13-06-2025, 09:27
Tramp İrana hücumdan əvvəlcədən məlumatlı olub
13-06-2025, 08:30
AZAL son hadisələrlə əlaqədar bəzi reysləri ləğv edib - Siyahı
13-06-2025, 07:23
İsrail İranı vurmağa başlayıb
12-06-2025, 17:51
Nə Bayden, nə də Tramp Rusiyanın çökməsini istəmir
12-06-2025, 17:09
Təqaüd və sosial müavinətlər artırılıb - Fərman
12-06-2025, 14:57
“Hörümçək toru” əməliyyatının son məqsədi nə idi?
12-06-2025, 13:07
İranı vurmağa hazırlaşırlar
11-06-2025, 15:00
Nüvə hücumu ola bilər - Xəbərdarlıq
11-06-2025, 14:27
Qəbul imtahanının nəticəsi elan edilib
11-06-2025, 12:12
Dron müharibəsinin dərsləri
11-06-2025, 08:09
NATO Ukrayna ilə bağlı qərar verməyə hazırlaşır
10-06-2025, 16:32
Mollazadə: Paşinyan Qarabağ klanı ilə mübarizəni davam etdirir
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
