21:16 / 11-07-2025
Xocalı soyqırımı zamanı girov götürülmüş qadın: "Yaşyarımlıq oğlum..." - (Yenilənib)
19:05 / 11-07-2025
"Qarabağ" klubu növbəti yoxlama oyununda qalib gəlib
18:06 / 11-07-2025
İqtisadi Şuranın iclası keçirilib
18:02 / 11-07-2025
Maliyyə Nazirliyi depozit hərracları keçirib
17:59 / 11-07-2025
Yerə düşən Mars parçası satışa çıxarılır
17:47 / 11-07-2025
Könül İbrahimlinin ölümü ilə bağlı cinayət işi açılıb
17:45 / 11-07-2025
Fransada üç deputatın mandatı ləğv edilib
17:37 / 11-07-2025
Kim Çen In Putinə nə qədər sursat verir?
17:32 / 11-07-2025
Aİ Azərbaycan və Ermənistana çağırış edib: sülh sazişini tezləşdirin!
17:24 / 11-07-2025
Bakı və daha üç bölgədə yaşıllıqlar məhv edilib
17:08 / 11-07-2025
Böyük şəhərlərdə pensiyalar verilir
17:01 / 11-07-2025
Miqrasiya Xidməti əməkdaşlarının geyim forması dəyişib - Fərman
16:57 / 11-07-2025
Prorektor vəzifədən azad olunub
16:56 / 11-07-2025
Rusiya Polşanın Baş Konsulluğunu bağlayır
16:32 / 11-07-2025
Ağsaqqallar Şurasının sədr müavini mıəhkəmədə dindiriləcək
16:06 / 11-07-2025
Ekspert: “Əgər məsuliyyətə cəlb olunmalı bir nəfər varsa, o da Emin Əmrullayevdir"
15:45 / 11-07-2025
"Karvan" daha bir futbolçu ilə anlaşıb
15:41 / 11-07-2025
Havanın temperaturu 41 dərəcəyə qalxacaq - Xəbərdarlıq
15:06 / 11-07-2025
Sosial xidmət müəssisələrinə nəzarət qrupu yaradılır
14:35 / 11-07-2025
Azərbaycan I Liqasının başlama tarixi bəlli olub
14:33 / 11-07-2025
Azərbaycanın daha iki abidəsi UNESCO-nun siyahısına daxil edilib - Foto
14:09 / 11-07-2025
Mollazadə: “Danışıqlardan müsbət nəticə gözləyirik”
13:51 / 11-07-2025
Cəlaloğlu: Vasitəçilər olmadan belə bir görüşün baş tutması böyük əhəmiyyətə malikdir
13:50 / 11-07-2025
"2024-cü il dövlət büdcəsinin icrası haqqında" qanun təsdiqlənib
13:45 / 11-07-2025
Dövlət Neft Fondunun büdcəsinin icrası haqqında sərəncam imzalanıb
13:38 / 11-07-2025
Ukrayna üçün final faciəli olacaq
13:03 / 11-07-2025
Hovuzlarla bağlı yeni qadağa tətbiq edilib
13:03 / 11-07-2025
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
12:58 / 11-07-2025
Lisey və gimnaziyalara qəbul imtahanının nəticələri açıqlanıb
12:55 / 11-07-2025
Putin uzunmüddətli müharibəyə hazırlaşır
12:16 / 08-07-2025

15:10 / 07-07-2025

14:53 / 10-07-2025

13:25 / 08-07-2025

17:43 / 07-07-2025

11:01 / 07-07-2025

18:33 / 07-07-2025

17:07 / 08-07-2025

14:27 / 09-07-2025

00:11 / 11-07-2025

14:39 / 07-07-2025

11:36 / 07-07-2025

Qacar şahının Bakıya səfəri - Fəhlənin intiharı və İran təbəəsi - Fotolar - Video
Tarix: 26-01-2021 15:53 | Bölmə: Slayd

Hacı Zeynalabdin Tağıyevin yanvarın 25-nə təsadüf edən doğum günü ilə bağlı sosial şəbəkələrdə bir çox paylaşımlar edilib. Bu paylaşımların bəzilərində məşhur xeyriyyəçi İran şahı Müzəffərəddin Qacarla birlikdə əks olunmuş rəsmi var. Belə bir görüş həqiqət olubmu?
Reyting.az xəbər verir ki, Qacar hökmdarı 3 dəfə Avropa səyahətində olub: ilki hicri 1279-da, yəni 1900-cü ildə - 7 ay; ikincisi 1381-də, yəni 1902-də - 6 ay; üçüncüsü 1384-də, yəni 1905-də - 4 ay.
Yeri gəlmişkən, səyahət xərcləri rus çarından alınmış borc hesabına ödənilib.
Nəhayət, keçək əsas məsələyə: Müzəffərəddin şah Bakıda olubmu? Onun Tağıyevlə görüşünü isbatlayan mənbə varmı?
Manaf Süleymanovun “Eşitdiklərim, oxuduqlarım, gördüklərim” (Bakı, Azərnəşr, 1987) kitabında qeyd olunur: İran şahı öz səyahətnaməsində Bakıya gəlməyini və burada iki gün qalmağını belə təsvir edir:
“Qatar dayandı, biz vaqondan düşdük, stansiyada bizi çoxlu müsəlman camaatıtəbrizlilər, dağıstanlılar qarşıladı. Hərbi təşrifat qarovulu hazır dayanmışdı, musiqi çalınırdı. Bu qarovulun qarşısından keçdik, sonra əvvəldən hazırlanmış otağa girdik; burada uləma, seyidlər və tacirlər, (erməni milyonçusu – red.) Tumanyanın adamları dayanmışdılar.

Qafqaz işlərinə baxan Tiflisdə oturan baş konsulumuz Nazimülmülk öz məiyyətilə hüzura müntəzir idi. Bir neçə dəqiqə keçdi, xəbər verdilər ki, kareta hazırdır. Binadan çıxdıq. Şiddətli xəzri əsirdi; küçələrdə şərəfimizə asılmış bayraqları, çıraqları və fəxri darvazanı xəzri xarab eləyirdi. Hiss olunurdu ki, mənim şərəfimə şadyanalıq hazırlayıblar. Küçələrdə və səkilərdə, şiddətli küləyə baxmayaraq, çoxlu müsəlman və digər millətlərdən şəxslər vardı. Stansiyadan mənzilə - iqəmətgaha iyirmidəqiqəyə çatdıq.
Möhtəşəm imarətin qabağında çoxlu xalı-xalça döşənmişdi, bina bayraqlarla və çıraqlarla bəzədilmişdi. Ətraf çıraqlarla işıqlandırılmışdı. Karetadan düşüb imarətdəki çoxlu pillələrlə qalxdıq. İmarət dördmərtəbəlidir. Biz üçüncü mərtəbədə yerləşdik. Otaqlar avropasayağı, çox zəngin və əla döşənib bəzədilmişdi. Tumanyanın adamları məni qarşıladılar, onlarla görüşəndən sonra mənim üçün hazırlanmış otaqlara keçdim. Mənimlə gələnlərin çoxu da bu mülkdə yerləşdirildilər.
Ertəsi gün Sədr-əzəm (baş nazir – red.) xəbər verdi ki, rus imperatorunun əmri ilə Qafqaz canişini Tiflisdən mənimlə görüşmək üçün Bakıya gəlib, hüzura müntəzirdi.
Canişin içəri girdi, görüşdük. Cüssəli, xoşsima, fərasətli və aqil bir şəxs idi. Bir qısa söhbətdən sonra o getdi.
Bakının bütün əyanları və şəhər hakimləri hüzuruma gəldilər, imperatorlara layiq mənə üç məcmidə duz-çörək gətirdilər.
Fərəcbəy də hüzuruma çatdı. Ona da izhar iltifat etdim.
Rus imperatorunun hədiyyə göndərdiyi altı dənə əla tüfəngi mənə təqdim etdilər. Həddindən çox yaxşı tüfənglər idi. (Müzəffərəddin şah mahir ovçu idi.)

Olduğumuz imarətin böyük bir eyvanı vardı. Buradan dəniz görünür. Eyvandan ətrafa tamaşa etdik. İmarətin qabağında çoxlu adam yığılmışdı. İran təbəələri çox idi; dalbadal salavat çəkir və uca səslə hurra deyirdilər. Eyvanda şəhər və dəniz yaxşı görünürdü; yaxşı, şirin su olmadığı üçün, bir də torpağın pisliyindən və neftin çoxluğundan bu aralarda ağac yoxdur; azca var ki, onu da çox böyük zəhmətlə yetişdirib saxlayırlar.
Bakının havası o qədər də tərifəlayiq deyil; çünki dənizkənarıdır, rütubət çoxdur, həm də neft mədəni yaxındadır. Hər yerdən –divarlardan, yerdən, qapı və pəncərələrdən neft iyi gəlir, aləm qapqaradır. Xəzər sahilindəki bütün şəhərlərə buradan neft gedir. Bakıda çoxlu abad imarət var. Avropaya təhsilə göndərəcəyimiz tələbələr gəlmişdi. Sədr-əzəm onları hüzuruma gətirdi. Onlrı müxtəlif dövlətlərin paytaxtlarına yolladım.
Mən, Sədr əzəm, bir də admiral Arsenyev karetada neft mədədninə tamaşaya yollandıq. Qabaqlar neft çeşməsi yerlə axarmış, indi bu çeşmələr dərindədir, quyu qazıb çıxardırlar, quyudan çıxarılan neft arxla o anbarlara axır, çəlləklərə doldurub daşıyırlar. Neft ticarətindən çoxlu mənfəət əldə edirlər; mədən sahibləri, tacirlər və rus dövləti bu mənfəəti bölüşdürürlər.
Kareta Fərəcbəyin neft mədəninə çatdı; bura uru, sanballı mədən olduğundan tamaşa etməyinə dəyərdi. Neftin necə çıxmasına, arxa anbara axmağına baxdıq; birdən neft yağış kimi yağıb üstümüzə töküldü, o üfünətli və pis iy verdi. Burada çox dayanmadan, geriya qayıtdıq. Dincəlmək üçün hər şey hazır idi. O axşam bakılılar şərəfimizə ziyafət-təşrifat məclisi düzəltdi. Bütün şəhər çırağban edilmişdi.
Sabahı gün imarətin eyvanında oturdum. Sədr əzəm də hüzurumda idi; bütün məktəblərin şagirdləri təzə, gözəl libasda, əllərində bayraqlar, nəğmələr oxuya-oxuya dəstələrlə (imperatorlar üçün edildiyi kimi) mənim iqəmətgahımın qabağından keçirdilər. Şəhər əhalisi qarşımda dayanmışdı”.
Neft mədənində fəhləlik eləyən Molla Əhəd nəql edirdi ki, “şəhəri bəzəmişdilər. Qartal nişanı olan rus və Şiri-Xurşid nişanlı İran bayraqlarını hər yerə sancmışdılar; eyvanlar xalı və xalçalarla bəzədilmişdi. Qala bürcünün üstündə qara çıraqlar, “Qız qalası”nın və “Qoşa qala qapısı”nın üstündə iri məşəllər yanırdı, kəndirbazlar oynayırdı. Rəngbərəng fənərlər yanırdı.
Axşam dənizdə əlvan çıraqlarla – şamlarla bəzədilmiş gəmilər, qayıqlar seyrə çıxmışdı; musiqi çalınırdı; şahın şəfərinə toplardan yaylım atəşi açdılar. Spaski (Qasım İsmayılov) və Nizami küçəsində yerləşən İran konsulxanasının böyük həyətində necə-necə qurban kəsib, şənlik düzəltmişdilər.
Küçələrdə adam əlindən tərpənmək olmurdu. Şahın düşdüyü binanın qabağında iki gün böyük izdiham oldu”.
“Neft mədənində və zavodlarda, şose yollarında, inşaatda ən ağır işlərdə çalışan fəhlələrin əksəriyyəti iranlılar idi, hamısı yığıncağa gəlmişdi. Şah küçə eyvanına çıxanda bir fəhlə özünə od vurub yandırdı. Alovu söndürmək üçün fəhlənin üstünə palaz-palto atdılar”.

O vaxtlar, ümumiyyətlə, fəhlələrin, xüsusilə iranlıların güzaranı çox ağır keçirdi. İranın özündə şah istibdadı, mülkədar, xan zülmü, məmurların cəza tədbiri, ölkədə iqtisadiyyatın tənəzzülü, işsizlik, hərc-mərclik, açlıq onları vətəni tərk etməyə vadar edirdi. Ayağı yer tutan iş dalınca Rusiyaya qaçırdı: Bakıya, Həştərxana, Samaraya, Gürcüstana, Şimali Qafqaza...
Qürbətdə olanlar kapitalistlərin, güclülərin, qolu zorbalıların zülmü altında əzilərdilər. Qoçu aldığı tapaçanı yoxlamaq üçün yoldan keçən yazıq iranlını nişan alıb öldürürdü, sorğu-sual edən də olmurdu. Bakının “Həmşəri palanı” (Şors küçəsinin yuxarı başı) adlanan məhəlləsində ancaq kasıb iranlılar yaşayardı. Oradan o yana zibillik, çöl-biyaban idi. Taxtadan, ağac parçalarından, paslı dəmirdən quraşdırılmış alcaq, rütubətli daxmalar, qaranlıq zirzəmilər məskənləri idi; beş-altı adam bir daxmada, bir zirzəmidə yaşayırdı. Ərtafı çirkab, üfunətli...
Axşam düşəndə Kamenisti (Şors) küçəsi ilə üzüyuxarı hambalların, fəhlələrin axını başlayardı, özləri də mazutlu, palçıqlı, çır-çındır içində. Gündə on iki saat ağır iş... Yarıtox, yarıac... Qürbətdə qaldıqları müddəti yırtdıqları mitilin sayı ilə hesablayırdılar; üç mitil, beş mitil, yeddi mitil... Elə ki, xəzri başlayardı, “Həmşəri palanı”nda toz əlindən göz-gözü görmürdü; yağışda daxmaları, zirzəmiləri su basardı... Yoxsullar yaşayan küçələrdə, həyət-bacada palçıq dizə çıxırdı. Yağışlar zamanı sel dağlıq məhəllələrindəki zir-zibili və palçığı gətirib tökürdü şəhərin bazar küçəsinə, Quba (indiki Füzuli) meydanına...
İranlı fəhlə özünü yandıran günün axşamı (onsuz da gündə bir neçə fəhlə, ya özünü mədəndə, quyularda tələf edirdi, ya da qoçu gülləsinə hədəf olurdu) Hacı Zeynalabdin Tağıyev şahın şərəfinə verdiyi böyük ziyafətdə giley-güzar edir ki, mən müsəlman olduğum halda bəs niyə mənim yox, gedib erməni Tumanyanın evinə düşdünüz. Şah cavab verir ki, sən müsəlman olsan da, rus təbəəsisən, Tumanyan isə mənim rəiyyətimdir. İran təbəəsidir, onun evi mənim evimdir”.
Jurnalist Müsəllim Həsənov da bu mövzuya ötəri toxunub. Onun İTV-də nümayiş olunmuş “XX yüzillik. Faktlar, hadisələr və insanlar – 1902-ci il" sənədli filmində Müzəffərəddin şahın Bakıya gəlişi – hökmdarı gətirən qatar 1902-ci il aprelin 26-da, səhər saat 9-da Bakı vağzalına daxil olması, şahın İran təbəəsi olan erməni evində gecələsə də, nüfuzlu müsəlmanlarla da görüşü, o cümlədən Tağıyevlə söhbətdə ona “qayıdanbaş məktəbinə baş çəkəcəm” vədi, sözünə əməl etməsi, hətta şah "Fantaziya" hamamında da olmasından danışılır.
İran mənbələrində şahın hər 3 səfəri barədə səfərnamələr yazması qeyd olunur. Həmçinin, Müzəffərəddin şahın Avropaya 3-cü səfəri ilə bağlı bu qeyd var:
"Müzəffərəddin şah rus çarından Badkubə müsəlmanlarına xoş münasibət göstərilməsini istədi..."
Bu da məlumdur ki, hökmdarın atası Nəsrəddin şah da Avropaya səfəri zamanı qayıdanbaş yolüstü Bakıda olub.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 26-01-2021 15:53 | Bölmə: Slayd

Hacı Zeynalabdin Tağıyevin yanvarın 25-nə təsadüf edən doğum günü ilə bağlı sosial şəbəkələrdə bir çox paylaşımlar edilib. Bu paylaşımların bəzilərində məşhur xeyriyyəçi İran şahı Müzəffərəddin Qacarla birlikdə əks olunmuş rəsmi var. Belə bir görüş həqiqət olubmu?
Reyting.az xəbər verir ki, Qacar hökmdarı 3 dəfə Avropa səyahətində olub: ilki hicri 1279-da, yəni 1900-cü ildə - 7 ay; ikincisi 1381-də, yəni 1902-də - 6 ay; üçüncüsü 1384-də, yəni 1905-də - 4 ay.
Yeri gəlmişkən, səyahət xərcləri rus çarından alınmış borc hesabına ödənilib.
Nəhayət, keçək əsas məsələyə: Müzəffərəddin şah Bakıda olubmu? Onun Tağıyevlə görüşünü isbatlayan mənbə varmı?
Manaf Süleymanovun “Eşitdiklərim, oxuduqlarım, gördüklərim” (Bakı, Azərnəşr, 1987) kitabında qeyd olunur: İran şahı öz səyahətnaməsində Bakıya gəlməyini və burada iki gün qalmağını belə təsvir edir:
“Qatar dayandı, biz vaqondan düşdük, stansiyada bizi çoxlu müsəlman camaatıtəbrizlilər, dağıstanlılar qarşıladı. Hərbi təşrifat qarovulu hazır dayanmışdı, musiqi çalınırdı. Bu qarovulun qarşısından keçdik, sonra əvvəldən hazırlanmış otağa girdik; burada uləma, seyidlər və tacirlər, (erməni milyonçusu – red.) Tumanyanın adamları dayanmışdılar.

Qafqaz işlərinə baxan Tiflisdə oturan baş konsulumuz Nazimülmülk öz məiyyətilə hüzura müntəzir idi. Bir neçə dəqiqə keçdi, xəbər verdilər ki, kareta hazırdır. Binadan çıxdıq. Şiddətli xəzri əsirdi; küçələrdə şərəfimizə asılmış bayraqları, çıraqları və fəxri darvazanı xəzri xarab eləyirdi. Hiss olunurdu ki, mənim şərəfimə şadyanalıq hazırlayıblar. Küçələrdə və səkilərdə, şiddətli küləyə baxmayaraq, çoxlu müsəlman və digər millətlərdən şəxslər vardı. Stansiyadan mənzilə - iqəmətgaha iyirmidəqiqəyə çatdıq.
Möhtəşəm imarətin qabağında çoxlu xalı-xalça döşənmişdi, bina bayraqlarla və çıraqlarla bəzədilmişdi. Ətraf çıraqlarla işıqlandırılmışdı. Karetadan düşüb imarətdəki çoxlu pillələrlə qalxdıq. İmarət dördmərtəbəlidir. Biz üçüncü mərtəbədə yerləşdik. Otaqlar avropasayağı, çox zəngin və əla döşənib bəzədilmişdi. Tumanyanın adamları məni qarşıladılar, onlarla görüşəndən sonra mənim üçün hazırlanmış otaqlara keçdim. Mənimlə gələnlərin çoxu da bu mülkdə yerləşdirildilər.
Ertəsi gün Sədr-əzəm (baş nazir – red.) xəbər verdi ki, rus imperatorunun əmri ilə Qafqaz canişini Tiflisdən mənimlə görüşmək üçün Bakıya gəlib, hüzura müntəzirdi.
Canişin içəri girdi, görüşdük. Cüssəli, xoşsima, fərasətli və aqil bir şəxs idi. Bir qısa söhbətdən sonra o getdi.
Bakının bütün əyanları və şəhər hakimləri hüzuruma gəldilər, imperatorlara layiq mənə üç məcmidə duz-çörək gətirdilər.
Fərəcbəy də hüzuruma çatdı. Ona da izhar iltifat etdim.
Rus imperatorunun hədiyyə göndərdiyi altı dənə əla tüfəngi mənə təqdim etdilər. Həddindən çox yaxşı tüfənglər idi. (Müzəffərəddin şah mahir ovçu idi.)

Olduğumuz imarətin böyük bir eyvanı vardı. Buradan dəniz görünür. Eyvandan ətrafa tamaşa etdik. İmarətin qabağında çoxlu adam yığılmışdı. İran təbəələri çox idi; dalbadal salavat çəkir və uca səslə hurra deyirdilər. Eyvanda şəhər və dəniz yaxşı görünürdü; yaxşı, şirin su olmadığı üçün, bir də torpağın pisliyindən və neftin çoxluğundan bu aralarda ağac yoxdur; azca var ki, onu da çox böyük zəhmətlə yetişdirib saxlayırlar.
Bakının havası o qədər də tərifəlayiq deyil; çünki dənizkənarıdır, rütubət çoxdur, həm də neft mədəni yaxındadır. Hər yerdən –divarlardan, yerdən, qapı və pəncərələrdən neft iyi gəlir, aləm qapqaradır. Xəzər sahilindəki bütün şəhərlərə buradan neft gedir. Bakıda çoxlu abad imarət var. Avropaya təhsilə göndərəcəyimiz tələbələr gəlmişdi. Sədr-əzəm onları hüzuruma gətirdi. Onlrı müxtəlif dövlətlərin paytaxtlarına yolladım.
Mən, Sədr əzəm, bir də admiral Arsenyev karetada neft mədədninə tamaşaya yollandıq. Qabaqlar neft çeşməsi yerlə axarmış, indi bu çeşmələr dərindədir, quyu qazıb çıxardırlar, quyudan çıxarılan neft arxla o anbarlara axır, çəlləklərə doldurub daşıyırlar. Neft ticarətindən çoxlu mənfəət əldə edirlər; mədən sahibləri, tacirlər və rus dövləti bu mənfəəti bölüşdürürlər.
Kareta Fərəcbəyin neft mədəninə çatdı; bura uru, sanballı mədən olduğundan tamaşa etməyinə dəyərdi. Neftin necə çıxmasına, arxa anbara axmağına baxdıq; birdən neft yağış kimi yağıb üstümüzə töküldü, o üfünətli və pis iy verdi. Burada çox dayanmadan, geriya qayıtdıq. Dincəlmək üçün hər şey hazır idi. O axşam bakılılar şərəfimizə ziyafət-təşrifat məclisi düzəltdi. Bütün şəhər çırağban edilmişdi.
Sabahı gün imarətin eyvanında oturdum. Sədr əzəm də hüzurumda idi; bütün məktəblərin şagirdləri təzə, gözəl libasda, əllərində bayraqlar, nəğmələr oxuya-oxuya dəstələrlə (imperatorlar üçün edildiyi kimi) mənim iqəmətgahımın qabağından keçirdilər. Şəhər əhalisi qarşımda dayanmışdı”.
Neft mədənində fəhləlik eləyən Molla Əhəd nəql edirdi ki, “şəhəri bəzəmişdilər. Qartal nişanı olan rus və Şiri-Xurşid nişanlı İran bayraqlarını hər yerə sancmışdılar; eyvanlar xalı və xalçalarla bəzədilmişdi. Qala bürcünün üstündə qara çıraqlar, “Qız qalası”nın və “Qoşa qala qapısı”nın üstündə iri məşəllər yanırdı, kəndirbazlar oynayırdı. Rəngbərəng fənərlər yanırdı.
Axşam dənizdə əlvan çıraqlarla – şamlarla bəzədilmiş gəmilər, qayıqlar seyrə çıxmışdı; musiqi çalınırdı; şahın şəfərinə toplardan yaylım atəşi açdılar. Spaski (Qasım İsmayılov) və Nizami küçəsində yerləşən İran konsulxanasının böyük həyətində necə-necə qurban kəsib, şənlik düzəltmişdilər.
Küçələrdə adam əlindən tərpənmək olmurdu. Şahın düşdüyü binanın qabağında iki gün böyük izdiham oldu”.
“Neft mədənində və zavodlarda, şose yollarında, inşaatda ən ağır işlərdə çalışan fəhlələrin əksəriyyəti iranlılar idi, hamısı yığıncağa gəlmişdi. Şah küçə eyvanına çıxanda bir fəhlə özünə od vurub yandırdı. Alovu söndürmək üçün fəhlənin üstünə palaz-palto atdılar”.

O vaxtlar, ümumiyyətlə, fəhlələrin, xüsusilə iranlıların güzaranı çox ağır keçirdi. İranın özündə şah istibdadı, mülkədar, xan zülmü, məmurların cəza tədbiri, ölkədə iqtisadiyyatın tənəzzülü, işsizlik, hərc-mərclik, açlıq onları vətəni tərk etməyə vadar edirdi. Ayağı yer tutan iş dalınca Rusiyaya qaçırdı: Bakıya, Həştərxana, Samaraya, Gürcüstana, Şimali Qafqaza...
Qürbətdə olanlar kapitalistlərin, güclülərin, qolu zorbalıların zülmü altında əzilərdilər. Qoçu aldığı tapaçanı yoxlamaq üçün yoldan keçən yazıq iranlını nişan alıb öldürürdü, sorğu-sual edən də olmurdu. Bakının “Həmşəri palanı” (Şors küçəsinin yuxarı başı) adlanan məhəlləsində ancaq kasıb iranlılar yaşayardı. Oradan o yana zibillik, çöl-biyaban idi. Taxtadan, ağac parçalarından, paslı dəmirdən quraşdırılmış alcaq, rütubətli daxmalar, qaranlıq zirzəmilər məskənləri idi; beş-altı adam bir daxmada, bir zirzəmidə yaşayırdı. Ərtafı çirkab, üfunətli...
Axşam düşəndə Kamenisti (Şors) küçəsi ilə üzüyuxarı hambalların, fəhlələrin axını başlayardı, özləri də mazutlu, palçıqlı, çır-çındır içində. Gündə on iki saat ağır iş... Yarıtox, yarıac... Qürbətdə qaldıqları müddəti yırtdıqları mitilin sayı ilə hesablayırdılar; üç mitil, beş mitil, yeddi mitil... Elə ki, xəzri başlayardı, “Həmşəri palanı”nda toz əlindən göz-gözü görmürdü; yağışda daxmaları, zirzəmiləri su basardı... Yoxsullar yaşayan küçələrdə, həyət-bacada palçıq dizə çıxırdı. Yağışlar zamanı sel dağlıq məhəllələrindəki zir-zibili və palçığı gətirib tökürdü şəhərin bazar küçəsinə, Quba (indiki Füzuli) meydanına...
İranlı fəhlə özünü yandıran günün axşamı (onsuz da gündə bir neçə fəhlə, ya özünü mədəndə, quyularda tələf edirdi, ya da qoçu gülləsinə hədəf olurdu) Hacı Zeynalabdin Tağıyev şahın şərəfinə verdiyi böyük ziyafətdə giley-güzar edir ki, mən müsəlman olduğum halda bəs niyə mənim yox, gedib erməni Tumanyanın evinə düşdünüz. Şah cavab verir ki, sən müsəlman olsan da, rus təbəəsisən, Tumanyan isə mənim rəiyyətimdir. İran təbəəsidir, onun evi mənim evimdir”.
Jurnalist Müsəllim Həsənov da bu mövzuya ötəri toxunub. Onun İTV-də nümayiş olunmuş “XX yüzillik. Faktlar, hadisələr və insanlar – 1902-ci il" sənədli filmində Müzəffərəddin şahın Bakıya gəlişi – hökmdarı gətirən qatar 1902-ci il aprelin 26-da, səhər saat 9-da Bakı vağzalına daxil olması, şahın İran təbəəsi olan erməni evində gecələsə də, nüfuzlu müsəlmanlarla da görüşü, o cümlədən Tağıyevlə söhbətdə ona “qayıdanbaş məktəbinə baş çəkəcəm” vədi, sözünə əməl etməsi, hətta şah "Fantaziya" hamamında da olmasından danışılır.
İran mənbələrində şahın hər 3 səfəri barədə səfərnamələr yazması qeyd olunur. Həmçinin, Müzəffərəddin şahın Avropaya 3-cü səfəri ilə bağlı bu qeyd var:
"Müzəffərəddin şah rus çarından Badkubə müsəlmanlarına xoş münasibət göstərilməsini istədi..."
Bu da məlumdur ki, hökmdarın atası Nəsrəddin şah da Avropaya səfəri zamanı qayıdanbaş yolüstü Bakıda olub.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 14:09
Mollazadə: “Danışıqlardan müsbət nəticə gözləyirik”
Bu gün, 13:38
Ukrayna üçün final faciəli olacaq
Bu gün, 11:41
Üç qəzet redaksiyası ilə bağlı fərman verilib
Bu gün, 00:11
Ərdoğan kürd məsələsində ən riskli addımını atır
Dünən, 13:42
Ağdərədə mina partlayıb, yaralı var - (Yenilənib)
Dünən, 10:20
Ukrayna daha bir şəhərini itirmək üzrədir
Dünən, 08:43
Transxəzər marşrutu işə düşür
9-07-2025, 17:21
Kremlin planı Rusiyanı xilas edə bilməyəcək
9-07-2025, 14:27
Azərbaycan-Ermənistan sərhədində təxribatlar ola bilər - Ekspert
9-07-2025, 10:14
İsrailin Türkiyə qorxusu artır
8-07-2025, 14:39
Tramp Ukrayna ilə bağlı inadından əl çəkir
8-07-2025, 13:58
Cəlaloğlu: Tehran-Bakı münasibətlərini pozmağa çalışırlar
8-07-2025, 12:16
Azad edilmiş ərazilərə səfər üçün icazənin müddəti artırılıb
8-07-2025, 11:06
İsrailin növbəti hədəfi Türkiyə ola bilər
8-07-2025, 10:58
Rusiya Cənubi Qafqazda nüfuzunu itirir
8-07-2025, 09:34
Hikmət Hacıyev: "Sülh var, Ermənistan-Azərbaycan sərhədi sabitdir"
7-07-2025, 18:33
Bu il sülh sazişi imzalana bilər
7-07-2025, 17:43
Türkiyə hərbi büdcəni böyüdür
7-07-2025, 12:36
Dağıdıcı fəlakətlər artır - Xəbərdarlıq
7-07-2025, 11:15
Rusiya daha iki yaşayış məntəqəsini ələ keçirib - Foto
7-07-2025, 11:01
Paşinyanın əleyhdarları ona yumruq silkələyir
7-07-2025, 08:53
Tramp indi də BRİKS-i dəstəkləyən ölkələri “cəzalandırır”
3-07-2025, 13:08
Ermənistan Türkiyə ilə münasibətləri normallaşdırmağa çalışır
2-07-2025, 16:55
Professor: Rusiya başını itirmiş ayı kimi davranır
2-07-2025, 15:56
Azərbaycan Rusiyadan tam uzaqlaşır?
2-07-2025, 15:33
Rusiya daha da aqressivləşir
2-07-2025, 14:37
Avropa müharibəyə hazırlaşır - Foto
2-07-2025, 11:25
İran ABŞ və İsraildən kiberqisas alır?
1-07-2025, 16:50
Məhkəmələrə hakim təyinatları olub - Siyahı
1-07-2025, 13:01
Ərdoğan “ikinci vətən”indən niyə küsüb?
1-07-2025, 10:45
Rusiya yeni ərazilərin işğalına hazırlaşır
1-07-2025, 09:03
Süni intellekt dünyanı ələ keçirir - Foto
30-06-2025, 16:27
Şahın atom bombası istəyi: ABŞ bunun qarşısını necə alıb?