Qacar şahının Bakıya səfəri - Fəhlənin intiharı və İran təbəəsi

Xəbər lenti

21:32 / 13-10-2025

Hikmət Hacıyev: "Azərbaycan regional diplomatiyada ön sıralardadır"

21:18 / 13-10-2025

Donald Tramp: İlham Əliyev çox güclü liderdir

21:10 / 13-10-2025

Liderlər sülh sazişini imzalayıblar - Foto

20:30 / 13-10-2025

İlham Əliyev Yaxın Şərq Sülh Sammitində iştirak edir - (Yenilənib)

20:10 / 13-10-2025

Donald Tramp Misirdə İlham Əliyevi salamlayıb - Foto

18:04 / 13-10-2025

"Sədərək"də reklam qurğuları sökülür

17:57 / 13-10-2025

Konstitusiya Məhkəməsi Baş Prokurorluğun sorğusuna baxacaq

17:47 / 13-10-2025

Azərbaycan-Pakistan-Türkiyə parlament sədrlərinin üçüncü üçtərəfli görüşü olub

17:31 / 13-10-2025

Dövlət Komitəsi dəbdəbəli ziyafətə 200 min xərcləyəcək

17:14 / 13-10-2025

Rusiyada terrorçuluq ittihamı ilə 2901 nəfər məhkum edilib

17:03 / 13-10-2025

Gəmidə hərbçilər üçün 800 növ yemək hazırlanır

17:03 / 13-10-2025

Agentliyin strukturu yenidən təşkil olunacaq

16:57 / 13-10-2025

“QHT işi” üzrə daha bir məhkəmə başlayıb

16:53 / 13-10-2025

Tramp İsrail prezidentindən Netanyahunun əfv edilməsini istəyib

16:46 / 13-10-2025

Azərbaycan və Rusiyanın baş nazirlərinin müavinləri görüşüblər

16:32 / 13-10-2025

Xəzərin Xaçmaz sahillərində suiti cəsədləri tapılıb

16:19 / 13-10-2025

İlham Əliyev Misirdə bir sıra ölkələrin liderləri ilə görüşüb

15:44 / 13-10-2025

Hikmət Hacıyev: "Azərbaycan Yaxın Şərqdə sülh gündəliyi baxımından..."

15:18 / 13-10-2025

İlham Əliyev Misirdə Nikol Paşinyanla görüşüb

15:03 / 13-10-2025

İrandan Azərbaycana PUA ilə narkotik keçirmək istəyiblər

14:58 / 13-10-2025

210 minlik ordu müharibəyə hazır vəziyyətdədir

14:39 / 13-10-2025

Süni intellekt ABŞ-ı böyük iqtisadi problemdən qoruyub

14:22 / 13-10-2025

Təyyarələrdə yatmaq imkanı verən oturacaqlar ödənişli olacaq

14:13 / 13-10-2025

Rusiyada orduya könüllü cəlb etmək çətinləşib

13:53 / 13-10-2025

Ermənistan silahlı qüvvələrinin qanunsuz əmrləri məhkəmədə nümayiş etdirilib

13:38 / 13-10-2025

Şair Əlisəmid Kür dəfn olunub - Yenilənib

13:04 / 13-10-2025

Bakıda Azərbaycan-Rusiya-İran üçtərəfli görüşü keçirilib - Fotolar

12:53 / 13-10-2025

Milyonlarla insan qaranlıqda qalıb

12:42 / 13-10-2025

Mopedlərlə bağlı qayda dəyişir - Sürücülük vəsiqəsi tələb olunacaq

12:39 / 13-10-2025

Sabah yağış yağacaq - Proqnoz

Xəbər lentinin davamı

Ən çox oxunanlar

17:58 / 09-10-2025

Düşənbədə Azərbaycan və Rusiya prezidentlərinin təkbətək görüşü keçirilib - (Yenilənib) - Video, Fotolar

10:23 / 09-10-2025

Əli Nağıyev: Bu gün daha 14 itkin-şəhidin adı açıqlanacaq

11:37 / 10-10-2025

Azərbaycan-Rusiya münasibətləri normallaşır

23:11 / 11-10-2025

Əfqanıstan-Pakistan sərhədində silahlı toqquşma baş verib

23:55 / 08-10-2025

Səməd Vəkilovun kitabı Prezident kitabxanasının saytında yer alıb

00:42 / 11-10-2025

DÇ-2026: millimiz Fransa yığmasına uduzub

21:50 / 09-10-2025

İsrail Qəzzaya yardım aparan gəmidəki iki azərbaycanlını saxlayıb

00:12 / 10-10-2025

Baş məşqçi: "Elə vəziyyətlər olur ki, hər şey alt-üst olur"

22:29 / 10-10-2025

"Antalyaspor"da baş məşqçi təyinatı olub

09:42 / 10-10-2025

Xəbərdarlıq: kiberdələduzluq halları artır

10:56 / 09-10-2025

Türk Dövlətləri Təşkilatı hərbi ittifaqa çevrilə bilər - İlkin proqnoz

15:43 / 09-10-2025

Zəngin ailə media nəhəngindəki payını 537 milyon dollara satır

Qacar şahının Bakıya səfəri - Fəhlənin intiharı və İran təbəəsi - Fotolar - Video
Tarix: 26-01-2021 15:53 | Bölmə: Slayd

Şirift ölçüsü:

Hacı Zeynalabdin Tağıyevin yanvarın 25-nə təsadüf edən doğum günü ilə bağlı sosial şəbəkələrdə bir çox paylaşımlar edilib. Bu paylaşımların bəzilərində məşhur xeyriyyəçi İran şahı Müzəffərəddin Qacarla birlikdə əks olunmuş rəsmi var. Belə bir görüş həqiqət olubmu?

Reyting.az xəbər verir ki, Qacar hökmdarı 3 dəfə Avropa səyahətində olub: ilki hicri 1279-da, yəni 1900-cü ildə - 7 ay; ikincisi 1381-də, yəni 1902-də - 6 ay; üçüncüsü 1384-də, yəni 1905-də - 4 ay.

Yeri gəlmişkən, səyahət xərcləri rus çarından alınmış borc hesabına ödənilib.

Nəhayət, keçək əsas məsələyə: Müzəffərəddin şah Bakıda olubmu? Onun Tağıyevlə görüşünü isbatlayan mənbə varmı?

Manaf Süleymanovun “Eşitdiklərim, oxuduqlarım, gördüklərim” (Bakı, Azərnəşr, 1987) kitabında qeyd olunur: İran şahı öz səyahətnaməsində Bakıya gəlməyini və burada iki gün qalmağını belə təsvir edir:

“Qatar dayandı, biz vaqondan düşdük, stansiyada bizi çoxlu müsəlman camaatıtəbrizlilər, dağıstanlılar qarşıladı. Hərbi təşrifat qarovulu hazır dayanmışdı, musiqi çalınırdı. Bu qarovulun qarşısından keçdik, sonra əvvəldən hazırlanmış otağa girdik; burada uləma, seyidlər və tacirlər, (erməni milyonçusu – red.) Tumanyanın adamları dayanmışdılar.

Qafqaz işlərinə baxan Tiflisdə oturan baş konsulumuz Nazimülmülk öz məiyyətilə hüzura müntəzir idi. Bir neçə dəqiqə keçdi, xəbər verdilər ki, kareta hazırdır. Binadan çıxdıq. Şiddətli xəzri əsirdi; küçələrdə şərəfimizə asılmış bayraqları, çıraqları və fəxri darvazanı xəzri xarab eləyirdi. Hiss olunurdu ki, mənim şərəfimə şadyanalıq hazırlayıblar. Küçələrdə və səkilərdə, şiddətli küləyə baxmayaraq, çoxlu müsəlman və digər millətlərdən şəxslər vardı. Stansiyadan mənzilə - iqəmətgaha iyirmidəqiqəyə çatdıq.

Möhtəşəm imarətin qabağında çoxlu xalı-xalça döşənmişdi, bina bayraqlarla və çıraqlarla bəzədilmişdi. Ətraf çıraqlarla işıqlandırılmışdı. Karetadan düşüb imarətdəki çoxlu pillələrlə qalxdıq. İmarət dördmərtəbəlidir. Biz üçüncü mərtəbədə yerləşdik. Otaqlar avropasayağı, çox zəngin və əla döşənib bəzədilmişdi. Tumanyanın adamları məni qarşıladılar, onlarla görüşəndən sonra mənim üçün hazırlanmış otaqlara keçdim. Mənimlə gələnlərin çoxu da bu mülkdə yerləşdirildilər.

Ertəsi gün Sədr-əzəm (baş nazir – red.) xəbər verdi ki, rus imperatorunun əmri ilə Qafqaz canişini Tiflisdən mənimlə görüşmək üçün Bakıya gəlib, hüzura müntəzirdi.

Canişin içəri girdi, görüşdük. Cüssəli, xoşsima, fərasətli və aqil bir şəxs idi. Bir qısa söhbətdən sonra o getdi.

Bakının bütün əyanları və şəhər hakimləri hüzuruma gəldilər, imperatorlara layiq mənə üç məcmidə duz-çörək gətirdilər.

Fərəcbəy də hüzuruma çatdı. Ona da izhar iltifat etdim.

Rus imperatorunun hədiyyə göndərdiyi altı dənə əla tüfəngi mənə təqdim etdilər. Həddindən çox yaxşı tüfənglər idi. (Müzəffərəddin şah mahir ovçu idi.)

Olduğumuz imarətin böyük bir eyvanı vardı. Buradan dəniz görünür. Eyvandan ətrafa tamaşa etdik. İmarətin qabağında çoxlu adam yığılmışdı. İran təbəələri çox idi; dalbadal salavat çəkir və uca səslə hurra deyirdilər. Eyvanda şəhər və dəniz yaxşı görünürdü; yaxşı, şirin su olmadığı üçün, bir də torpağın pisliyindən və neftin çoxluğundan bu aralarda ağac yoxdur; azca var ki, onu da çox böyük zəhmətlə yetişdirib saxlayırlar.

Bakının havası o qədər də tərifəlayiq deyil; çünki dənizkənarıdır, rütubət çoxdur, həm də neft mədəni yaxındadır. Hər yerdən –divarlardan, yerdən, qapı və pəncərələrdən neft iyi gəlir, aləm qapqaradır. Xəzər sahilindəki bütün şəhərlərə buradan neft gedir. Bakıda çoxlu abad imarət var. Avropaya təhsilə göndərəcəyimiz tələbələr gəlmişdi. Sədr-əzəm onları hüzuruma gətirdi. Onlrı müxtəlif dövlətlərin paytaxtlarına yolladım.

Mən, Sədr əzəm, bir də admiral Arsenyev karetada neft mədədninə tamaşaya yollandıq. Qabaqlar neft çeşməsi yerlə axarmış, indi bu çeşmələr dərindədir, quyu qazıb çıxardırlar, quyudan çıxarılan neft arxla o anbarlara axır, çəlləklərə doldurub daşıyırlar. Neft ticarətindən çoxlu mənfəət əldə edirlər; mədən sahibləri, tacirlər və rus dövləti bu mənfəəti bölüşdürürlər.

Kareta Fərəcbəyin neft mədəninə çatdı; bura uru, sanballı mədən olduğundan tamaşa etməyinə dəyərdi. Neftin necə çıxmasına, arxa anbara axmağına baxdıq; birdən neft yağış kimi yağıb üstümüzə töküldü, o üfünətli və pis iy verdi. Burada çox dayanmadan, geriya qayıtdıq. Dincəlmək üçün hər şey hazır idi. O axşam bakılılar şərəfimizə ziyafət-təşrifat məclisi düzəltdi. Bütün şəhər çırağban edilmişdi.

Sabahı gün imarətin eyvanında oturdum. Sədr əzəm də hüzurumda idi; bütün məktəblərin şagirdləri təzə, gözəl libasda, əllərində bayraqlar, nəğmələr oxuya-oxuya dəstələrlə (imperatorlar üçün edildiyi kimi) mənim iqəmətgahımın qabağından keçirdilər. Şəhər əhalisi qarşımda dayanmışdı”.

Neft mədənində fəhləlik eləyən Molla Əhəd nəql edirdi ki, “şəhəri bəzəmişdilər. Qartal nişanı olan rus və Şiri-Xurşid nişanlı İran bayraqlarını hər yerə sancmışdılar; eyvanlar xalı və xalçalarla bəzədilmişdi. Qala bürcünün üstündə qara çıraqlar, “Qız qalası”nın və “Qoşa qala qapısı”nın üstündə iri məşəllər yanırdı, kəndirbazlar oynayırdı. Rəngbərəng fənərlər yanırdı.

Axşam dənizdə əlvan çıraqlarla – şamlarla bəzədilmiş gəmilər, qayıqlar seyrə çıxmışdı; musiqi çalınırdı; şahın şəfərinə toplardan yaylım atəşi açdılar. Spaski (Qasım İsmayılov) və Nizami küçəsində yerləşən İran konsulxanasının böyük həyətində necə-necə qurban kəsib, şənlik düzəltmişdilər.
Küçələrdə adam əlindən tərpənmək olmurdu. Şahın düşdüyü binanın qabağında iki gün böyük izdiham oldu”.

“Neft mədənində və zavodlarda, şose yollarında, inşaatda ən ağır işlərdə çalışan fəhlələrin əksəriyyəti iranlılar idi, hamısı yığıncağa gəlmişdi. Şah küçə eyvanına çıxanda bir fəhlə özünə od vurub yandırdı. Alovu söndürmək üçün fəhlənin üstünə palaz-palto atdılar”.

O vaxtlar, ümumiyyətlə, fəhlələrin, xüsusilə iranlıların güzaranı çox ağır keçirdi. İranın özündə şah istibdadı, mülkədar, xan zülmü, məmurların cəza tədbiri, ölkədə iqtisadiyyatın tənəzzülü, işsizlik, hərc-mərclik, açlıq onları vətəni tərk etməyə vadar edirdi. Ayağı yer tutan iş dalınca Rusiyaya qaçırdı: Bakıya, Həştərxana, Samaraya, Gürcüstana, Şimali Qafqaza...

Qürbətdə olanlar kapitalistlərin, güclülərin, qolu zorbalıların zülmü altında əzilərdilər. Qoçu aldığı tapaçanı yoxlamaq üçün yoldan keçən yazıq iranlını nişan alıb öldürürdü, sorğu-sual edən də olmurdu. Bakının “Həmşəri palanı” (Şors küçəsinin yuxarı başı) adlanan məhəlləsində ancaq kasıb iranlılar yaşayardı. Oradan o yana zibillik, çöl-biyaban idi. Taxtadan, ağac parçalarından, paslı dəmirdən quraşdırılmış alcaq, rütubətli daxmalar, qaranlıq zirzəmilər məskənləri idi; beş-altı adam bir daxmada, bir zirzəmidə yaşayırdı. Ərtafı çirkab, üfunətli...

Axşam düşəndə Kamenisti (Şors) küçəsi ilə üzüyuxarı hambalların, fəhlələrin axını başlayardı, özləri də mazutlu, palçıqlı, çır-çındır içində. Gündə on iki saat ağır iş... Yarıtox, yarıac... Qürbətdə qaldıqları müddəti yırtdıqları mitilin sayı ilə hesablayırdılar; üç mitil, beş mitil, yeddi mitil... Elə ki, xəzri başlayardı, “Həmşəri palanı”nda toz əlindən göz-gözü görmürdü; yağışda daxmaları, zirzəmiləri su basardı... Yoxsullar yaşayan küçələrdə, həyət-bacada palçıq dizə çıxırdı. Yağışlar zamanı sel dağlıq məhəllələrindəki zir-zibili və palçığı gətirib tökürdü şəhərin bazar küçəsinə, Quba (indiki Füzuli) meydanına...

İranlı fəhlə özünü yandıran günün axşamı (onsuz da gündə bir neçə fəhlə, ya özünü mədəndə, quyularda tələf edirdi, ya da qoçu gülləsinə hədəf olurdu) Hacı Zeynalabdin Tağıyev şahın şərəfinə verdiyi böyük ziyafətdə giley-güzar edir ki, mən müsəlman olduğum halda bəs niyə mənim yox, gedib erməni Tumanyanın evinə düşdünüz. Şah cavab verir ki, sən müsəlman olsan da, rus təbəəsisən, Tumanyan isə mənim rəiyyətimdir. İran təbəəsidir, onun evi mənim evimdir”.

Jurnalist Müsəllim Həsənov da bu mövzuya ötəri toxunub. Onun İTV-də nümayiş olunmuş “XX yüzillik. Faktlar, hadisələr və insanlar – 1902-ci il" sənədli filmində Müzəffərəddin şahın Bakıya gəlişi – hökmdarı gətirən qatar 1902-ci il aprelin 26-da, səhər saat 9-da Bakı vağzalına daxil olması, şahın İran təbəəsi olan erməni evində gecələsə də, nüfuzlu müsəlmanlarla da görüşü, o cümlədən Tağıyevlə söhbətdə ona “qayıdanbaş məktəbinə baş çəkəcəm” vədi, sözünə əməl etməsi, hətta şah "Fantaziya" hamamında da olmasından danışılır.

İran mənbələrində şahın hər 3 səfəri barədə səfərnamələr yazması qeyd olunur. Həmçinin, Müzəffərəddin şahın Avropaya 3-cü səfəri ilə bağlı bu qeyd var:

"Müzəffərəddin şah rus çarından Badkubə müsəlmanlarına xoş münasibət göstərilməsini istədi..."

Bu da məlumdur ki, hökmdarın atası Nəsrəddin şah da Avropaya səfəri zamanı qayıdanbaş yolüstü Bakıda olub.

Ana səhifəyə dön