18:23 / 22-11-2024
Ölmüş şəxsin gözü oğurlanıb
18:13 / 22-11-2024
Leyla Əliyevanın iştirakı ilə növbəti ağacəkmə aksiyası keçirilib - Fotolar
18:00 / 22-11-2024
Avropada nüvə təhlükəsi artır
17:39 / 22-11-2024
Türkiyə ordusu İraqda uğurlu əməliyyat keçirib
17:17 / 22-11-2024
Füzuli Hüseynov: "Dedim, özünüzü yormayın, filmlərə dəvət edilirəm, amma çəkilmirəm"
17:09 / 22-11-2024
COP29 Sədrliyi bəyanat yayıb
17:03 / 22-11-2024
Türkiyədə baş məşqçi öldürülüb
16:50 / 22-11-2024
İlham Əliyev: "ICAPP özünü nüfuzlu və perspektivli əməkdaşlıq platforması kimi təsdiqləyib"
16:25 / 22-11-2024
Ceyhun Bayramov Almaniyanın XİN başçısı ilə danışıqlar aparıb
16:14 / 22-11-2024
Prezident İlham Əliyev daha bir qanunu təsdiqləyib
16:09 / 22-11-2024
Fərid Əhmədova ali xüsusi rütbə verilib - Sərəncam
16:02 / 22-11-2024
Azərbaycan və Macarıstan İşçi Qrupunun növbəti iclası keçiriləcək
15:43 / 22-11-2024
Millətlər Liqası: pley-off mərhələsinin püşkü atılıb
15:30 / 22-11-2024
Nüvə müharibəsi ssenarisi - Təhlükədən qorunmaq üçün bunker sifariş edənlərin sayı artır
15:25 / 22-11-2024
Qazaxın azad olunmuş kəndlərində yeni zastavalar tikiləcək
15:13 / 22-11-2024
AFFA-nın sabiq vitse-prezidenti: "Artıq olanımızı da itirməyə başlamışıq"
14:59 / 22-11-2024
Arvadını öldürən vəzifəli şəxsə bir il cəza verilib
14:50 / 22-11-2024
Həlak olan azərbaycanlı hərbçinin nəşi 2 ay sonra tapılıb
14:47 / 22-11-2024
Pentaqon: ABŞ Rusiya ilə müharibə istəmir, amma...
14:43 / 22-11-2024
Nizami Rayon Məhkəməsində yoxlama başlayıb
14:40 / 22-11-2024
Azərbaycanın təşəbbüsü ilə Qlobal Cənub QHT Platforması yaradılır
14:13 / 22-11-2024
İran ABŞ-la danışıqlara gedəcək, yoxsa...
14:06 / 22-11-2024
Pərviz Şahbazov türkiyəli nazirlə müzakirə aparıb
13:54 / 22-11-2024
Ana və qızı xuliqanlığa görə həbs edilib
13:47 / 22-11-2024
Ruslar şəhərin 25 faizini ələ keçirib, döyüşlər davam edir - Foto
13:36 / 22-11-2024
ABŞ Polşadakı hərbi bazasını yüksək hazırlıq vəziyyətinə gətirib
13:27 / 22-11-2024
Türk ordusu daha beş terrorçunu zərərsizləşdirib
13:23 / 22-11-2024
Dövlət Xidməti daha 12 maşını satışa çıxarıb - Siyahı
13:21 / 22-11-2024
Putin Rusiyasını ifşa edən "Pis ruslar" kitabı nəşr olunub
13:09 / 22-11-2024
Putin nüvə silahından istifadə edə bilər - Xəbərdarlıq
12:28 / 18-11-2024
Turan Manafzadə: “Mədəniyyət diplomatiyasından yararlanmağı bacarmalıyıq” - Müsahibə
12:05 / 19-11-2024
MMC vətəndaşın mənzilini dağıdıb, indi də obyektini ələ keçirmək istəyir - Fotolar
13:32 / 21-11-2024
Dünyanın ən güclü donanmaları... - Qardaş Türkiyə siyahıda neçəncidir?
19:50 / 19-11-2024
Beynəlxalq Bank 272 min manat cərimələnib
16:45 / 20-11-2024
Nazir: "Regionlardakı bəzi poçt şöbələrinin bağlanması araşdırılacaq"
16:22 / 20-11-2024
“Real Betis” klubunun nümayəndəsi Bakıda nəyə təəccüblənib? - Foto
15:29 / 18-11-2024
Daha üç şəhərə konsul təyinatı olub - Siyahı
16:45 / 21-11-2024
Prezident iki Mərkəzi ləğv edib - Sərəncam
00:07 / 22-11-2024
Hikmət Hacıyev: “Politico”nun üzr istəməsini tələb edirik!”
17:09 / 18-11-2024
Deputatın oğlu yeni vəzifəyə təyin olunub
10:03 / 20-11-2024
Azərbaycan və Türkiyənin bələdiyyə təşkilatları arasında görüş keçirilib - Fotolar
09:37 / 21-11-2024
Naxçıvan səhiyyəsində həbslər başlayıb
Sapfirlərin sirrini aça bilmirlər
Tarix: 21-08-2024 06:48 | Bölmə: Cəmiyyət
Alimlər sapfirlərin haradan əmələ gəldiyini aşkar etdiklərini söyləsələr də, yenə əsas sirri aça bilməyiblər.
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə "Contributions to Mineralogy and Petrology" jurnalında böyük məqalə dərc olunub.
Nəşrin yazdığına görə, alimlərin tədqiqatları nəticəsində məlum olub ki, sapfirlər yer səthinin altındadır və qaynar mənşəlidir.
Uzun illərdir ki, bəzi vulkanik yataqlarda sapfirlər tapılır, çünki həmin ərazilərdəki, mövcud yer mantiyasından çıxan maqma uzun müddət ərzində yer qabığına qalxır və natrium ilə kaliumla zəngin ərimələr əmələ gətirir. Vulkanik proseslər məşhur qiymətli daşların yaranmasında vacib rol oynasa da, sapfirlərin dəqiq mənşəyi indi də sirr olaraq qalır. Alimlər sapfir daşların yalnız mantiyada əmələ gəldiyini, yoxsa maqmanın yüksəlməsi sayəsində sadəcə yer qabığında yarandığını müəyyən edə bilməyiblər.
Uzun illər tədqiqatlar aparan araşdırma müəllifləri bir çox suallara cavab tapıblar. Onların fikrincə, sapfirlərin əksəriyyəti mavi rəngli qiymətli daşlardır və əslində korund mineralının bir növüdür. Sapfirlər üç oksigen və iki alüminium atomundan ibarət alüminium oksiddir. Mavi, həm də ən məşhur sapfirin öz rəngi dəmir və titan çirkləri ilə formalaşır.
Alimlər qeyd ediblər ki, onlar sapfirlərin yer mantiyasının lap yuxarı hissəsində, yoxsa planet qabığının aşağı hissəsində yarandığını, daha sonra maqmanın onları səthə yaxınlaşdırdığını, daima baş verən həmin prosesləri öyrənmək istəyiblər. Bir nəzəriyyə sapfirlərin yer qabığında daha çox yüksək temperaturda və təzyiqlərdə əmələ gəlməsidir.
Tədqiqat müəllifləri Almaniyanın Eyfel dağ silsiləsində aşkar edilmiş bəlkə də yüzdən çox sapfiri ətraflı araşdırmaqla tədqiq ediblər. Məlum olub ki, orada lap uzaq keçmişə aid olan və güclü vulkanik fəaliyyət nəticəsində əmələ gələn böyük bir ərazi var.
Alimlər sapfirlərdə rutil və yaxud da titan oksidi, həmçinin sirkonun daxilolmalarını, alüminium oksiddə oksigen izotoplarının nisbətini öyrəniblər. Məhz elə bunun sayəsində də bu qiymətli daşın əmələ gəlməsinin necə, yaxud da harada baş verdiyini anlamaq mümkündür.
Nəşr bununla bağlı yazır: "Rutil və sirkon əmələ gəldikdə, onlara sürətlə radioaktiv parçalanmaya məruz qalan uran da daxil olur. Mineralın tərkibindəki uranın nisbəti öyrənilməlidir ki, həmin uranın çürüməsi üçün nə qədər vaxt lazım olub. Kimyəvi elementlərin izotopları həm də müxtəlif sayda neytronlara malik atomlardır. Tədqiqatçılar oksigenin iki izotopunu, yəni oksigen-16 ilə oksigen-18-i tədqiq ediblər. Araşdırma zamanı məlum olub ki, birincisi, yəni oksigen-16 Yer kürəsində ən bol oksigen formasıdır, ikincisinin tərkibi isə elə də kasıb deyil, yaşadığımız bu planetin mantiyasındakı mövcud minerallardan daha aşağı yer qabığından gələn minerallarda daha çoxdur”.
Aparılan tədqiqatlar sapfirlərin həm mani, həm də korteksdə tapıla bilən çox sayda oksigen nisbətlərinə sahibləndiyini də müəyyən edib. Uran üzərindəki son araşdırmalar göstərib ki, qiymətli daşlar onları səthə çıxaran vulkanik fəaliyyətlə eyni vaxtda əmələ gəlib.
Müəlliflər bu qənaətə gəliblər ki, qiymətli sapfirlər yer qabığının yuxarı hissəsində və təxminən 7 kilometr dərinlikdə yaranıb. Süxurların bəziləri isə mantiyadan olan maqma tərəfindən yaradılıb ki, bu da irəlilədikcə süxuru əridir. Bu yolla sapfirlər kəşf edilmiş izotop nisbətlərini əldə edirlər.
Alimlərin sözlərinə görə, digər sapfirlər də var ki, onlar fərqli proseslər nəticəsində yaranır. Maqmanın üst yer qabığındakı süxura tamamilə çox böyük sürətlə nüfuz etməsi, həmçinin də yüksək temperatur ilə təzyiq amilləri bu qiymətli, gözəl sapfirlərin yaranmasına səbəb olub.
Bu yeniliklə bərabər alimlər yenə də son elmi nəticə əldə edə bilmədiklərini etiraf ediblər. Elm adamları hələ də sapfir daşlarının maqmadan və yaxud yer mantiyasından əmələ gəldiyini konkret olaraq müəyyən edə bilmədiklərini söyləyiblər.
Oqtay QORÇU
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 21-08-2024 06:48 | Bölmə: Cəmiyyət
Alimlər sapfirlərin haradan əmələ gəldiyini aşkar etdiklərini söyləsələr də, yenə əsas sirri aça bilməyiblər.
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə "Contributions to Mineralogy and Petrology" jurnalında böyük məqalə dərc olunub.
Nəşrin yazdığına görə, alimlərin tədqiqatları nəticəsində məlum olub ki, sapfirlər yer səthinin altındadır və qaynar mənşəlidir.
Uzun illərdir ki, bəzi vulkanik yataqlarda sapfirlər tapılır, çünki həmin ərazilərdəki, mövcud yer mantiyasından çıxan maqma uzun müddət ərzində yer qabığına qalxır və natrium ilə kaliumla zəngin ərimələr əmələ gətirir. Vulkanik proseslər məşhur qiymətli daşların yaranmasında vacib rol oynasa da, sapfirlərin dəqiq mənşəyi indi də sirr olaraq qalır. Alimlər sapfir daşların yalnız mantiyada əmələ gəldiyini, yoxsa maqmanın yüksəlməsi sayəsində sadəcə yer qabığında yarandığını müəyyən edə bilməyiblər.
Uzun illər tədqiqatlar aparan araşdırma müəllifləri bir çox suallara cavab tapıblar. Onların fikrincə, sapfirlərin əksəriyyəti mavi rəngli qiymətli daşlardır və əslində korund mineralının bir növüdür. Sapfirlər üç oksigen və iki alüminium atomundan ibarət alüminium oksiddir. Mavi, həm də ən məşhur sapfirin öz rəngi dəmir və titan çirkləri ilə formalaşır.
Alimlər qeyd ediblər ki, onlar sapfirlərin yer mantiyasının lap yuxarı hissəsində, yoxsa planet qabığının aşağı hissəsində yarandığını, daha sonra maqmanın onları səthə yaxınlaşdırdığını, daima baş verən həmin prosesləri öyrənmək istəyiblər. Bir nəzəriyyə sapfirlərin yer qabığında daha çox yüksək temperaturda və təzyiqlərdə əmələ gəlməsidir.
Tədqiqat müəllifləri Almaniyanın Eyfel dağ silsiləsində aşkar edilmiş bəlkə də yüzdən çox sapfiri ətraflı araşdırmaqla tədqiq ediblər. Məlum olub ki, orada lap uzaq keçmişə aid olan və güclü vulkanik fəaliyyət nəticəsində əmələ gələn böyük bir ərazi var.
Alimlər sapfirlərdə rutil və yaxud da titan oksidi, həmçinin sirkonun daxilolmalarını, alüminium oksiddə oksigen izotoplarının nisbətini öyrəniblər. Məhz elə bunun sayəsində də bu qiymətli daşın əmələ gəlməsinin necə, yaxud da harada baş verdiyini anlamaq mümkündür.
Nəşr bununla bağlı yazır: "Rutil və sirkon əmələ gəldikdə, onlara sürətlə radioaktiv parçalanmaya məruz qalan uran da daxil olur. Mineralın tərkibindəki uranın nisbəti öyrənilməlidir ki, həmin uranın çürüməsi üçün nə qədər vaxt lazım olub. Kimyəvi elementlərin izotopları həm də müxtəlif sayda neytronlara malik atomlardır. Tədqiqatçılar oksigenin iki izotopunu, yəni oksigen-16 ilə oksigen-18-i tədqiq ediblər. Araşdırma zamanı məlum olub ki, birincisi, yəni oksigen-16 Yer kürəsində ən bol oksigen formasıdır, ikincisinin tərkibi isə elə də kasıb deyil, yaşadığımız bu planetin mantiyasındakı mövcud minerallardan daha aşağı yer qabığından gələn minerallarda daha çoxdur”.
Aparılan tədqiqatlar sapfirlərin həm mani, həm də korteksdə tapıla bilən çox sayda oksigen nisbətlərinə sahibləndiyini də müəyyən edib. Uran üzərindəki son araşdırmalar göstərib ki, qiymətli daşlar onları səthə çıxaran vulkanik fəaliyyətlə eyni vaxtda əmələ gəlib.
Müəlliflər bu qənaətə gəliblər ki, qiymətli sapfirlər yer qabığının yuxarı hissəsində və təxminən 7 kilometr dərinlikdə yaranıb. Süxurların bəziləri isə mantiyadan olan maqma tərəfindən yaradılıb ki, bu da irəlilədikcə süxuru əridir. Bu yolla sapfirlər kəşf edilmiş izotop nisbətlərini əldə edirlər.
Alimlərin sözlərinə görə, digər sapfirlər də var ki, onlar fərqli proseslər nəticəsində yaranır. Maqmanın üst yer qabığındakı süxura tamamilə çox böyük sürətlə nüfuz etməsi, həmçinin də yüksək temperatur ilə təzyiq amilləri bu qiymətli, gözəl sapfirlərin yaranmasına səbəb olub.
Bu yeniliklə bərabər alimlər yenə də son elmi nəticə əldə edə bilmədiklərini etiraf ediblər. Elm adamları hələ də sapfir daşlarının maqmadan və yaxud yer mantiyasından əmələ gəldiyini konkret olaraq müəyyən edə bilmədiklərini söyləyiblər.
Oqtay QORÇU
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 18:23
Ölmüş şəxsin gözü oğurlanıb
Bu gün, 14:59
Arvadını öldürən vəzifəli şəxsə bir il cəza verilib
Bu gün, 12:47
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
Bu gün, 11:45
Polkovnikin oğlu ev dustaqlığına buraxılıb
Bu gün, 09:46
İcra başçısının birinci müavini məhkəmədə uduzub
Dünən, 16:00
Gömrük orqanlarına qəbul imtahanı keçiriləcək
Dünən, 12:24
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
Dünən, 11:15
Bakıda daha 46 marşrutun fəaliyyəti bərpa olunur
Dünən, 09:26
Mask Trampın dəstəyi ilə almanlara meydan oxuyur
20-11-2024, 23:46
"Nazir məni kasıblara kömək üçün göndərib" deyən şəxsə hökm oxunub
20-11-2024, 21:34
Səudiyyə Ərəbistanında 100-dən çox əcnəbini edam ediblər
20-11-2024, 18:00
İTV-yə xəbərdarlıq olunub
20-11-2024, 17:34
Daha 20 min müəllim sertifikatlaşdırmaya cəlb olunacaq
20-11-2024, 15:26
Deputat Elm və Təhsil fondlarının birləşdirilməsini təklif edib
20-11-2024, 15:23
Xəzəryanı ölkələrin ekoloji təşkilatları memorandum imzalayıb
20-11-2024, 13:02
Biləsuvar sakini dəm qazından boğularaq ölüb
20-11-2024, 12:19
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
20-11-2024, 11:57
PA rəmisi: "COP29-da iştirak etmək böyük şərəfdir, çünki..."
20-11-2024, 11:38
Hərbi xidmətdən yayınan daha bir gənc həbs edilib
20-11-2024, 11:02
Tramp türk həkimə yüksək vəzifə təklif edib
20-11-2024, 10:03
Azərbaycan və Türkiyənin bələdiyyə təşkilatları arasında görüş keçirilib - Fotolar
19-11-2024, 21:26
50-yə yaxın saxta plastik cərrahın siyahısını paylaşan jurnalistin hesabı bloklanıb
19-11-2024, 13:28
Norveç şahzadəsinin oğlu zorlamaya görə həbs edilib
19-11-2024, 12:53
Sabah yağış yağacaq
19-11-2024, 11:09
Ağcabədidə qanunsuz ov edən şəxslər saxlanılıb
19-11-2024, 10:42
Milli Məclisin baş məsləhətçisi qəfil ölüb
19-11-2024, 10:19
Azərbaycanda İran vətəndaşı itkin düşüb
19-11-2024, 09:50
67 yaşlı kişi dəm qazından boğulub
19-11-2024, 09:02
Mask Sorosun yeni pandemiya ilə bağlı qorxulu proqnozunu ələ salıb
18-11-2024, 23:44
Bakıdan Neftçalaya qonaq gələn uşaq suda boğulub
18-11-2024, 15:06
Qarajda gizlətdiyi raketi çıxararaq insanlara tuşlayıb - Video
18-11-2024, 12:54
Sabah yağış yağacaq
18-11-2024, 11:35
Qarabağda daha 972.6 hektar ərazi minalardan təmizlənib
18-11-2024, 10:21
Daha altı marşrut xəttinin fəaliyyəti bərpa olunub
18-11-2024, 09:32
KTMT qeyri-leqal miqrasiyaya qarşı mübarizə aparacaq
16-11-2024, 15:34
Qubadlıda fəhlə iş başında yıxılaraq ölüb
16-11-2024, 12:41
Sabah dağlıq ərazilərə qar yağacaq
16-11-2024, 12:39
Kolleclərə yeni təyinatlar olub
16-11-2024, 12:11
Gənc şairlə birgə daha iki nəfər zəhərlənib
16-11-2024, 11:22
Dövlət Xidmətinin 9 əməkdaşı məsuliyyətə cəlb edilib
16-11-2024, 11:00
Mərkəzi Xəstəxanada 20 yaşlı qadın doğuş zamanı ölüb
15-11-2024, 16:53
Hakim oğlu öldürülən anaya verilişə çıxdığına görə xəbərdarlıq edib - "Məni öldürsəniz də..."
15-11-2024, 16:40
Bananların arasından 720 kq kokain tapılıb
15-11-2024, 12:59
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
15-11-2024, 12:23
Ər-arvadı öldürüb evlərini yandıran şəxslə bağlı qərar verilib
15-11-2024, 11:22
AYNA: "Taksi operatorlarının əlavə vəsait tutması qanunsuzdur"
Deputatlığa namizəd Milli Məclisdə təmsil etmək istədiyi bölgənin problemlərinin təsnifatını artıq ağlına yazıb və işə nədən başlayacağını sıralayıb
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
“Tənha insanın monoloqu”nun ssenari müəllifi və rejissoru deyir ki, kinomuzu yaşatmaq və irəli aparmaq üçün film istehsalını artırmalı və onun bazarını düşünməliyik
Mirəli Sarızadə: “Gənc yaşımda arzum həyata keçdi, inşallah, yeni mövsümdə teatrımızın səhnəsində də Məcnun obrazı ilə tamaşaçılar qarşısına çıxacam”
