15:14 / 21-04-2025
Yeni rəng kəşf olunub - Fotolar
14:32 / 21-04-2025
Azərbaycan prezidenti Roma Papasının vəfatı ilə bağlı başsağlığı verib
14:20 / 21-04-2025
Qukasyan: Xankəndidə Xocalıdan gətirilmiş yüzlərlə azərbaycanlı var idi
14:10 / 21-04-2025
Putinin vasitəçiliyi İran və İsrailə sərf edirmi?
14:09 / 21-04-2025
Azərbaycan Özbəkistanın axtardığı şəxsi ekstradisiya edib
13:56 / 21-04-2025
Bakının mərkəzində anbar yanıb - (Yenilənib)
13:22 / 21-04-2025
Xalq yazıçısı Anarın əsəri səhnələşdirilib
13:16 / 21-04-2025
Qarabağa iki köç karvanı gedib - (Yenilənib)
13:07 / 21-04-2025
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
13:04 / 21-04-2025
Leyla Əliyeva Nguyen Dinh Chieu orta məktəbində olub - Fotolar
12:51 / 21-04-2025
Ödəmə terminallarından pul oğurlayan üç nəfər tutulub
12:39 / 21-04-2025
Dünya bazarı: neft niyə ucuzlaşır?
12:31 / 21-04-2025
Rusiya “Pasxa atəşkəsi”nin sona çatdığını bəyan edib
12:29 / 21-04-2025
"Kürd Elnur" ləqəbli şəxsə hökm oxunub
12:22 / 21-04-2025
Tərtərdə bir ailənin 4 üzvü dəm qazından ölüb
12:16 / 21-04-2025
DEM Partiyasının heyəti Öcalanla görüşə gedib
12:11 / 21-04-2025
Ukrayna əhalisi 8 milyon azalıb
12:05 / 21-04-2025
Roma Papası Fransisk dünyasını dəyişib
11:53 / 21-04-2025
Leyla Əliyeva Vyetnama səfər edib - Fotolar
11:46 / 21-04-2025
Rusiya 96 PUA və 3 raketlə zərbə endirib
11:31 / 21-04-2025
İlhamə Elşadqızının həbs müddəti uzadılıb
11:30 / 21-04-2025
Ticarət savaşı: qızıl bahalaşır, dollar dəyər itirir
11:27 / 21-04-2025
Bakıdakı toyda kütləvi zəhərlənmə olub - (Yenilənib)
11:16 / 21-04-2025
Məmməd Abbasbəyli müşavir təyin olunub
11:10 / 21-04-2025
İlham Əliyev sabah Çinə rəsmi səfərə gedir
11:00 / 21-04-2025
Bank kartlarından 18 min manata yaxın pul oğurlanıb
10:46 / 21-04-2025
Təhsil idarələrinə müdirlər təyin olunub - Siyahı
10:43 / 21-04-2025
Dörd fənn üzrə proqram təkmilləşdirilib
10:39 / 21-04-2025
Xarici işlər nazirinin müavini İraqa səfər edib
10:37 / 21-04-2025
Nazirin müşaviri vəzifədən azad edilib
17:56 / 16-04-2025
Deputat: Vəziyyət ağırdır, hökumət ciddi bir iş görmür
17:45 / 18-04-2025
Aktyor teatr direktorunu korrupsiyada ittiham edir
14:08 / 17-04-2025
Qeyri-adi planet sistemi kəşf olunub
08:43 / 18-04-2025
Türkiyə və İsrail döyüş meydanında qarşılaşmaq istəmirlər
01:00 / 18-04-2025
İranın nüvə obyektlərinə hücum təxirə salınıb
08:52 / 18-04-2025
Başqa planetdə həyat əlamətləri aşkar edilib
20:35 / 18-04-2025
Rusiyaya qarşı sanksiyaları ləğv etmək istəyirlər
11:27 / 17-04-2025
Məşhur aktyor kino karyerasını bitirmək istəyir
10:28 / 17-04-2025
Azərbaycan boksçusu 48 aylıq diskvalifkasiya olunub
00:45 / 18-04-2025
Başlıbel qətliamından 32 il ötür
00:06 / 19-04-2025
"Qalatasaray" 32-ci turu qələbə ilə başa vurub
23:09 / 17-04-2025
Universitetdəki atışmada 5 nəfər ölüb, 4 nəfər yaralanıb
Sapfirlərin sirrini aça bilmirlər
Tarix: 21-08-2024 06:48 | Bölmə: Cəmiyyət
Alimlər sapfirlərin haradan əmələ gəldiyini aşkar etdiklərini söyləsələr də, yenə əsas sirri aça bilməyiblər.
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə "Contributions to Mineralogy and Petrology" jurnalında böyük məqalə dərc olunub.
Nəşrin yazdığına görə, alimlərin tədqiqatları nəticəsində məlum olub ki, sapfirlər yer səthinin altındadır və qaynar mənşəlidir.
Uzun illərdir ki, bəzi vulkanik yataqlarda sapfirlər tapılır, çünki həmin ərazilərdəki, mövcud yer mantiyasından çıxan maqma uzun müddət ərzində yer qabığına qalxır və natrium ilə kaliumla zəngin ərimələr əmələ gətirir. Vulkanik proseslər məşhur qiymətli daşların yaranmasında vacib rol oynasa da, sapfirlərin dəqiq mənşəyi indi də sirr olaraq qalır. Alimlər sapfir daşların yalnız mantiyada əmələ gəldiyini, yoxsa maqmanın yüksəlməsi sayəsində sadəcə yer qabığında yarandığını müəyyən edə bilməyiblər.
Uzun illər tədqiqatlar aparan araşdırma müəllifləri bir çox suallara cavab tapıblar. Onların fikrincə, sapfirlərin əksəriyyəti mavi rəngli qiymətli daşlardır və əslində korund mineralının bir növüdür. Sapfirlər üç oksigen və iki alüminium atomundan ibarət alüminium oksiddir. Mavi, həm də ən məşhur sapfirin öz rəngi dəmir və titan çirkləri ilə formalaşır.
Alimlər qeyd ediblər ki, onlar sapfirlərin yer mantiyasının lap yuxarı hissəsində, yoxsa planet qabığının aşağı hissəsində yarandığını, daha sonra maqmanın onları səthə yaxınlaşdırdığını, daima baş verən həmin prosesləri öyrənmək istəyiblər. Bir nəzəriyyə sapfirlərin yer qabığında daha çox yüksək temperaturda və təzyiqlərdə əmələ gəlməsidir.
Tədqiqat müəllifləri Almaniyanın Eyfel dağ silsiləsində aşkar edilmiş bəlkə də yüzdən çox sapfiri ətraflı araşdırmaqla tədqiq ediblər. Məlum olub ki, orada lap uzaq keçmişə aid olan və güclü vulkanik fəaliyyət nəticəsində əmələ gələn böyük bir ərazi var.
Alimlər sapfirlərdə rutil və yaxud da titan oksidi, həmçinin sirkonun daxilolmalarını, alüminium oksiddə oksigen izotoplarının nisbətini öyrəniblər. Məhz elə bunun sayəsində də bu qiymətli daşın əmələ gəlməsinin necə, yaxud da harada baş verdiyini anlamaq mümkündür.
Nəşr bununla bağlı yazır: "Rutil və sirkon əmələ gəldikdə, onlara sürətlə radioaktiv parçalanmaya məruz qalan uran da daxil olur. Mineralın tərkibindəki uranın nisbəti öyrənilməlidir ki, həmin uranın çürüməsi üçün nə qədər vaxt lazım olub. Kimyəvi elementlərin izotopları həm də müxtəlif sayda neytronlara malik atomlardır. Tədqiqatçılar oksigenin iki izotopunu, yəni oksigen-16 ilə oksigen-18-i tədqiq ediblər. Araşdırma zamanı məlum olub ki, birincisi, yəni oksigen-16 Yer kürəsində ən bol oksigen formasıdır, ikincisinin tərkibi isə elə də kasıb deyil, yaşadığımız bu planetin mantiyasındakı mövcud minerallardan daha aşağı yer qabığından gələn minerallarda daha çoxdur”.
Aparılan tədqiqatlar sapfirlərin həm mani, həm də korteksdə tapıla bilən çox sayda oksigen nisbətlərinə sahibləndiyini də müəyyən edib. Uran üzərindəki son araşdırmalar göstərib ki, qiymətli daşlar onları səthə çıxaran vulkanik fəaliyyətlə eyni vaxtda əmələ gəlib.
Müəlliflər bu qənaətə gəliblər ki, qiymətli sapfirlər yer qabığının yuxarı hissəsində və təxminən 7 kilometr dərinlikdə yaranıb. Süxurların bəziləri isə mantiyadan olan maqma tərəfindən yaradılıb ki, bu da irəlilədikcə süxuru əridir. Bu yolla sapfirlər kəşf edilmiş izotop nisbətlərini əldə edirlər.
Alimlərin sözlərinə görə, digər sapfirlər də var ki, onlar fərqli proseslər nəticəsində yaranır. Maqmanın üst yer qabığındakı süxura tamamilə çox böyük sürətlə nüfuz etməsi, həmçinin də yüksək temperatur ilə təzyiq amilləri bu qiymətli, gözəl sapfirlərin yaranmasına səbəb olub.
Bu yeniliklə bərabər alimlər yenə də son elmi nəticə əldə edə bilmədiklərini etiraf ediblər. Elm adamları hələ də sapfir daşlarının maqmadan və yaxud yer mantiyasından əmələ gəldiyini konkret olaraq müəyyən edə bilmədiklərini söyləyiblər.
Oqtay QORÇU
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 21-08-2024 06:48 | Bölmə: Cəmiyyət
Alimlər sapfirlərin haradan əmələ gəldiyini aşkar etdiklərini söyləsələr də, yenə əsas sirri aça bilməyiblər.
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə "Contributions to Mineralogy and Petrology" jurnalında böyük məqalə dərc olunub.
Nəşrin yazdığına görə, alimlərin tədqiqatları nəticəsində məlum olub ki, sapfirlər yer səthinin altındadır və qaynar mənşəlidir.
Uzun illərdir ki, bəzi vulkanik yataqlarda sapfirlər tapılır, çünki həmin ərazilərdəki, mövcud yer mantiyasından çıxan maqma uzun müddət ərzində yer qabığına qalxır və natrium ilə kaliumla zəngin ərimələr əmələ gətirir. Vulkanik proseslər məşhur qiymətli daşların yaranmasında vacib rol oynasa da, sapfirlərin dəqiq mənşəyi indi də sirr olaraq qalır. Alimlər sapfir daşların yalnız mantiyada əmələ gəldiyini, yoxsa maqmanın yüksəlməsi sayəsində sadəcə yer qabığında yarandığını müəyyən edə bilməyiblər.
Uzun illər tədqiqatlar aparan araşdırma müəllifləri bir çox suallara cavab tapıblar. Onların fikrincə, sapfirlərin əksəriyyəti mavi rəngli qiymətli daşlardır və əslində korund mineralının bir növüdür. Sapfirlər üç oksigen və iki alüminium atomundan ibarət alüminium oksiddir. Mavi, həm də ən məşhur sapfirin öz rəngi dəmir və titan çirkləri ilə formalaşır.
Alimlər qeyd ediblər ki, onlar sapfirlərin yer mantiyasının lap yuxarı hissəsində, yoxsa planet qabığının aşağı hissəsində yarandığını, daha sonra maqmanın onları səthə yaxınlaşdırdığını, daima baş verən həmin prosesləri öyrənmək istəyiblər. Bir nəzəriyyə sapfirlərin yer qabığında daha çox yüksək temperaturda və təzyiqlərdə əmələ gəlməsidir.
Tədqiqat müəllifləri Almaniyanın Eyfel dağ silsiləsində aşkar edilmiş bəlkə də yüzdən çox sapfiri ətraflı araşdırmaqla tədqiq ediblər. Məlum olub ki, orada lap uzaq keçmişə aid olan və güclü vulkanik fəaliyyət nəticəsində əmələ gələn böyük bir ərazi var.
Alimlər sapfirlərdə rutil və yaxud da titan oksidi, həmçinin sirkonun daxilolmalarını, alüminium oksiddə oksigen izotoplarının nisbətini öyrəniblər. Məhz elə bunun sayəsində də bu qiymətli daşın əmələ gəlməsinin necə, yaxud da harada baş verdiyini anlamaq mümkündür.
Nəşr bununla bağlı yazır: "Rutil və sirkon əmələ gəldikdə, onlara sürətlə radioaktiv parçalanmaya məruz qalan uran da daxil olur. Mineralın tərkibindəki uranın nisbəti öyrənilməlidir ki, həmin uranın çürüməsi üçün nə qədər vaxt lazım olub. Kimyəvi elementlərin izotopları həm də müxtəlif sayda neytronlara malik atomlardır. Tədqiqatçılar oksigenin iki izotopunu, yəni oksigen-16 ilə oksigen-18-i tədqiq ediblər. Araşdırma zamanı məlum olub ki, birincisi, yəni oksigen-16 Yer kürəsində ən bol oksigen formasıdır, ikincisinin tərkibi isə elə də kasıb deyil, yaşadığımız bu planetin mantiyasındakı mövcud minerallardan daha aşağı yer qabığından gələn minerallarda daha çoxdur”.
Aparılan tədqiqatlar sapfirlərin həm mani, həm də korteksdə tapıla bilən çox sayda oksigen nisbətlərinə sahibləndiyini də müəyyən edib. Uran üzərindəki son araşdırmalar göstərib ki, qiymətli daşlar onları səthə çıxaran vulkanik fəaliyyətlə eyni vaxtda əmələ gəlib.
Müəlliflər bu qənaətə gəliblər ki, qiymətli sapfirlər yer qabığının yuxarı hissəsində və təxminən 7 kilometr dərinlikdə yaranıb. Süxurların bəziləri isə mantiyadan olan maqma tərəfindən yaradılıb ki, bu da irəlilədikcə süxuru əridir. Bu yolla sapfirlər kəşf edilmiş izotop nisbətlərini əldə edirlər.
Alimlərin sözlərinə görə, digər sapfirlər də var ki, onlar fərqli proseslər nəticəsində yaranır. Maqmanın üst yer qabığındakı süxura tamamilə çox böyük sürətlə nüfuz etməsi, həmçinin də yüksək temperatur ilə təzyiq amilləri bu qiymətli, gözəl sapfirlərin yaranmasına səbəb olub.
Bu yeniliklə bərabər alimlər yenə də son elmi nəticə əldə edə bilmədiklərini etiraf ediblər. Elm adamları hələ də sapfir daşlarının maqmadan və yaxud yer mantiyasından əmələ gəldiyini konkret olaraq müəyyən edə bilmədiklərini söyləyiblər.
Oqtay QORÇU
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 15:14
Yeni rəng kəşf olunub - Fotolar
Bu gün, 13:56
Bakının mərkəzində anbar yanıb - (Yenilənib)
Bu gün, 13:07
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
Bu gün, 12:51
Ödəmə terminallarından pul oğurlayan üç nəfər tutulub
Bu gün, 12:29
"Kürd Elnur" ləqəbli şəxsə hökm oxunub
Bu gün, 11:00
Bank kartlarından 18 min manata yaxın pul oğurlanıb
Bu gün, 10:11
TƏBİB: Xəstəlik vərəqi e-sənəd kimi tərtib ediləcək
Bu gün, 09:32
Həştərxan vilayətində qeyri-adi balıq tutublar - Foto
Bu gün, 00:11
Salyan rayonunda kranın qırılan trosu ölümə səbəb olub
Dünən, 08:58
Tikinti maqnatının oğlu həbs edilib
19-04-2025, 17:45
Milli Müdafiə Universiteti əsgərlərə təhsil imkanı yaradıb - Foto
19-04-2025, 14:08
Dövlət sərhədində əməliyyat: saxlanılanlar var
19-04-2025, 11:17
DİN: "Bank məlumatlarını naməlum şəxslərə verməyin"
18-04-2025, 18:00
Oleq Bakinskinin məhkəməsi: barışıq üçün danışıqlar aparılır
18-04-2025, 17:03
Qanunsuz ağac kəsimi ilə bağlı prokurorluğa müraciət olunacaq
18-04-2025, 16:31
Üzeyir Cəfərov: "Tanınmış şəxslərin çoxu hərbi xidmətdə olmayıblar
18-04-2025, 15:41
Sabahdan bu yollar bağlancaq
18-04-2025, 14:21
Nazirlik adı siyahıda olmayan plastik cərrahlarla bağlı izahat yayıb
18-04-2025, 12:53
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
18-04-2025, 11:49
"Yeni Klinika"nın mətbuat katibi vəzifədən ayrılıb
18-04-2025, 11:03
Şəhid Mübariz Hüseynovla vida mərasimi keçirilib
18-04-2025, 09:18
Haker: "İdrak" şirkətinin rəhbəri 80 min manat verib, dedi ki..."
18-04-2025, 07:52
Antarktikanın möcüzəsi 100 ildən sonra yenidən görünüb - Foto
18-04-2025, 00:48
Leyla Əliyeva Uşaq Onkologiya Klinikasında olub
18-04-2025, 00:08
General rütbəsini alıb, 7 il həbs cəzası veriblər
17-04-2025, 17:50
Taksi sürücüləri imtahan verib
17-04-2025, 15:48
Cahangir Atakişiyev şöbə müdiri təyin olunub
17-04-2025, 14:35
Buraxılış imtahanının nəticələri elan olunub
17-04-2025, 14:27
Əvəz Zeynallının məhkəməsinin vaxtı bəlli olub
17-04-2025, 12:52
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
17-04-2025, 12:16
Şantajla 170 min manatı ələ keçirən şəxs tutulub
17-04-2025, 12:01
Plastik cərrahiyyə: icazə verilən əməliyyatların siyahısı təsdiqlənib
17-04-2025, 11:22
Birinci sinifə şagird qəbulu barədə əmr imzalanıb
17-04-2025, 10:24
İnsanlar delfinlərlə danışa biləcək
17-04-2025, 09:56
Kartlardan daha 40 min manat oğurlanıb
17-04-2025, 09:27
Stalinin milli mənşəyi ilə bağlı araşdırma yekunlaşıb
16-04-2025, 15:38
Ağsuda sel ekskavatoru aşırıb: 3 nəfər xəsarət alıb, sahə rəisi isə ölüb
16-04-2025, 14:45
Emin Əmrullayevin vətəndaş qəbulunun vaxtı dəyişdirilib
16-04-2025, 13:01
Sabah yağış yağacaq
16-04-2025, 12:20
Naxçıvan əhalisinin sayı açıqlanıb
16-04-2025, 11:14
Güclü külək Bakıda 55 ağacı sındırıb
16-04-2025, 10:57
"Talassemiya işi" üzrə məhkəmə təxirə salınıb
16-04-2025, 10:52
Yevlaxda avtobus aşıb, xəsarət alanlar var
16-04-2025, 10:52
Qatarların hərəkətində gecikmələr müşahidə olunur - Yenilənib
16-04-2025, 10:28
Möcüzəli termal gölü tədqiq edirlər
16-04-2025, 10:22
Bakıda körpələr evi-uşaq bağçasında yanğın olub
16-04-2025, 10:04
Su basmış yerlərdən 20 nəfər təxliyə olunub - Video
16-04-2025, 09:21
Ticarət mərkəzindəki yanğın söndürülüb - Yenilənib
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
