00:55 / 12-09-2025
Çimərlikdə qadınları videoya çəkən şəxs həbs edilib - Foto
00:39 / 12-09-2025
Rusiyada vergiləri artırmaq istəyirlər
00:35 / 12-09-2025
ABŞ-nın hərbi gəmisi İrana yaxınlaşır
00:28 / 12-09-2025
İki ölkə Polşaya döyüş təyyarələri göndərir
00:21 / 12-09-2025
Netanyahu: Fələstin dövləti olmayacaq
00:10 / 12-09-2025
Zelenski liderləri üçtərəfli sammitə çağırır
00:07 / 12-09-2025
Rusiya Ukrayna sərhədi yaxınlığındakı hava limanını açıb
00:04 / 12-09-2025
Tramp: Hücum etsəniz, sizi ovlayacağıq
00:02 / 12-09-2025
Zelenski Trampın xüsusi nümayəndəsi ilə görüşüb
23:47 / 11-09-2025
ABŞ senatoru: "Bakı ilə İrəvan arasında sülh Mərkəzi Asiya üçün vacibdi"
22:53 / 11-09-2025
Qubada güclü sel körpünü dağıdıb
22:29 / 11-09-2025
ABŞ husilərə ən böyük sanksiyasını tətbiq edib
18:03 / 11-09-2025
Lukaşenko: "Sülhün bərqərar olmasında Trampa kömək etməyə hazıram"
17:57 / 11-09-2025
"SOCAR Romania” rəsmisi haqda şok iddialar yayılıb
17:43 / 11-09-2025
Keçmiş sevgilisindən Hidayətə ittihamlar - “550 min pulumu ələ keçirib, məni dəfələrlə döyüb”
17:27 / 11-09-2025
Gürcüstanın keçmiş müdafiə naziri həbs edilib
17:24 / 11-09-2025
İki NATO ölkəsi Rusiya və Belarusla sərhəddə səmanı bağlayıb
17:06 / 11-09-2025
Onlayn bilet satışı adı altında kiberdələduzluq halları artır
17:04 / 11-09-2025
İsrail şirkəti: "Abşeronun su probleminin həlli üçün ən yaxşı texnologiyalar seçilir"
16:36 / 11-09-2025
Prezident İlham Əliyev sərəncam imzalayıb
16:26 / 11-09-2025
Sürücülük vəsiqəsi ilə bağlı yeni qərar verilib
16:23 / 11-09-2025
Zelenski: Polşaya hücum 2014-cü il Krım hadisələrinə bənzəyir
16:23 / 11-09-2025
Konstitusiya Məhkəməsinə Aparat rəhbəri təyin olunub
16:20 / 11-09-2025
ICESCO Nəsimi Festivalının tərəfdaşı olub
16:11 / 11-09-2025
"Qarabağ" klubu iki nigeriyalı futbolçu alıb
16:08 / 11-09-2025
Bu şəxslərə psixotrop maddələr pulsuz veriləcək - Qərar
15:48 / 11-09-2025
Belarusda 50-dən çox siyasi məhbus azadlığa buraxılıb
15:15 / 11-09-2025
Ankara şəhərində zəlzələ olub
15:06 / 11-09-2025
Sığorta şirkətlərindən şikayətlər artır - Siyahı
14:53 / 11-09-2025
Dövlət obyektləri icarəyə verilir - Siyahı
09:10 / 09-09-2025
Etibar Məmmədov aktiv siyasətə qayıda bilər
18:05 / 07-09-2025
Şəmkirdə təcili yardım maşını körpüdən aşıb, xəsarət alanlar var
13:20 / 07-09-2025
Bu gün əlavə imtahan keçirilib - (Yenilənib)
06:10 / 11-09-2025
Qarabağa növbəti köç karvanları gedib - (Yenilənib)
23:31 / 08-09-2025
“Tesla” ABŞ-da bazar payını itirir
23:10 / 08-09-2025
Fransanın baş naziri kabineti ilə istefaya göndərilir
00:57 / 08-09-2025
İlin son Ay tutulması başa çatıb - (Yenilənib)
15:20 / 08-09-2025
Xocalı və Ağdərəyə növbəti köç olub - (Yenilənib) - Fotolar
11:56 / 08-09-2025
Bakıda “KamAZ” avtomobilin üzərinə aşıb, ölən var - Fotolar - Yenilənib
16:29 / 08-09-2025
Rusiya Qarabağda yaşamış ermənilərdən terrorçu qrup yaratmaq istəyir
23:20 / 08-09-2025
ABŞ düşüncələrə nəzarət etməyə çalışır
00:04 / 08-09-2025
Alim Qasımov villasını satır - Fotolar
Sapfirlərin sirrini aça bilmirlər
Tarix: 21-08-2024 06:48 | Bölmə: Cəmiyyət
Alimlər sapfirlərin haradan əmələ gəldiyini aşkar etdiklərini söyləsələr də, yenə əsas sirri aça bilməyiblər.
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə "Contributions to Mineralogy and Petrology" jurnalında böyük məqalə dərc olunub.
Nəşrin yazdığına görə, alimlərin tədqiqatları nəticəsində məlum olub ki, sapfirlər yer səthinin altındadır və qaynar mənşəlidir.
Uzun illərdir ki, bəzi vulkanik yataqlarda sapfirlər tapılır, çünki həmin ərazilərdəki, mövcud yer mantiyasından çıxan maqma uzun müddət ərzində yer qabığına qalxır və natrium ilə kaliumla zəngin ərimələr əmələ gətirir. Vulkanik proseslər məşhur qiymətli daşların yaranmasında vacib rol oynasa da, sapfirlərin dəqiq mənşəyi indi də sirr olaraq qalır. Alimlər sapfir daşların yalnız mantiyada əmələ gəldiyini, yoxsa maqmanın yüksəlməsi sayəsində sadəcə yer qabığında yarandığını müəyyən edə bilməyiblər.
Uzun illər tədqiqatlar aparan araşdırma müəllifləri bir çox suallara cavab tapıblar. Onların fikrincə, sapfirlərin əksəriyyəti mavi rəngli qiymətli daşlardır və əslində korund mineralının bir növüdür. Sapfirlər üç oksigen və iki alüminium atomundan ibarət alüminium oksiddir. Mavi, həm də ən məşhur sapfirin öz rəngi dəmir və titan çirkləri ilə formalaşır.
Alimlər qeyd ediblər ki, onlar sapfirlərin yer mantiyasının lap yuxarı hissəsində, yoxsa planet qabığının aşağı hissəsində yarandığını, daha sonra maqmanın onları səthə yaxınlaşdırdığını, daima baş verən həmin prosesləri öyrənmək istəyiblər. Bir nəzəriyyə sapfirlərin yer qabığında daha çox yüksək temperaturda və təzyiqlərdə əmələ gəlməsidir.
Tədqiqat müəllifləri Almaniyanın Eyfel dağ silsiləsində aşkar edilmiş bəlkə də yüzdən çox sapfiri ətraflı araşdırmaqla tədqiq ediblər. Məlum olub ki, orada lap uzaq keçmişə aid olan və güclü vulkanik fəaliyyət nəticəsində əmələ gələn böyük bir ərazi var.
Alimlər sapfirlərdə rutil və yaxud da titan oksidi, həmçinin sirkonun daxilolmalarını, alüminium oksiddə oksigen izotoplarının nisbətini öyrəniblər. Məhz elə bunun sayəsində də bu qiymətli daşın əmələ gəlməsinin necə, yaxud da harada baş verdiyini anlamaq mümkündür.
Nəşr bununla bağlı yazır: "Rutil və sirkon əmələ gəldikdə, onlara sürətlə radioaktiv parçalanmaya məruz qalan uran da daxil olur. Mineralın tərkibindəki uranın nisbəti öyrənilməlidir ki, həmin uranın çürüməsi üçün nə qədər vaxt lazım olub. Kimyəvi elementlərin izotopları həm də müxtəlif sayda neytronlara malik atomlardır. Tədqiqatçılar oksigenin iki izotopunu, yəni oksigen-16 ilə oksigen-18-i tədqiq ediblər. Araşdırma zamanı məlum olub ki, birincisi, yəni oksigen-16 Yer kürəsində ən bol oksigen formasıdır, ikincisinin tərkibi isə elə də kasıb deyil, yaşadığımız bu planetin mantiyasındakı mövcud minerallardan daha aşağı yer qabığından gələn minerallarda daha çoxdur”.
Aparılan tədqiqatlar sapfirlərin həm mani, həm də korteksdə tapıla bilən çox sayda oksigen nisbətlərinə sahibləndiyini də müəyyən edib. Uran üzərindəki son araşdırmalar göstərib ki, qiymətli daşlar onları səthə çıxaran vulkanik fəaliyyətlə eyni vaxtda əmələ gəlib.
Müəlliflər bu qənaətə gəliblər ki, qiymətli sapfirlər yer qabığının yuxarı hissəsində və təxminən 7 kilometr dərinlikdə yaranıb. Süxurların bəziləri isə mantiyadan olan maqma tərəfindən yaradılıb ki, bu da irəlilədikcə süxuru əridir. Bu yolla sapfirlər kəşf edilmiş izotop nisbətlərini əldə edirlər.
Alimlərin sözlərinə görə, digər sapfirlər də var ki, onlar fərqli proseslər nəticəsində yaranır. Maqmanın üst yer qabığındakı süxura tamamilə çox böyük sürətlə nüfuz etməsi, həmçinin də yüksək temperatur ilə təzyiq amilləri bu qiymətli, gözəl sapfirlərin yaranmasına səbəb olub.
Bu yeniliklə bərabər alimlər yenə də son elmi nəticə əldə edə bilmədiklərini etiraf ediblər. Elm adamları hələ də sapfir daşlarının maqmadan və yaxud yer mantiyasından əmələ gəldiyini konkret olaraq müəyyən edə bilmədiklərini söyləyiblər.
Oqtay QORÇU
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 21-08-2024 06:48 | Bölmə: Cəmiyyət
Alimlər sapfirlərin haradan əmələ gəldiyini aşkar etdiklərini söyləsələr də, yenə əsas sirri aça bilməyiblər.
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə "Contributions to Mineralogy and Petrology" jurnalında böyük məqalə dərc olunub.
Nəşrin yazdığına görə, alimlərin tədqiqatları nəticəsində məlum olub ki, sapfirlər yer səthinin altındadır və qaynar mənşəlidir.
Uzun illərdir ki, bəzi vulkanik yataqlarda sapfirlər tapılır, çünki həmin ərazilərdəki, mövcud yer mantiyasından çıxan maqma uzun müddət ərzində yer qabığına qalxır və natrium ilə kaliumla zəngin ərimələr əmələ gətirir. Vulkanik proseslər məşhur qiymətli daşların yaranmasında vacib rol oynasa da, sapfirlərin dəqiq mənşəyi indi də sirr olaraq qalır. Alimlər sapfir daşların yalnız mantiyada əmələ gəldiyini, yoxsa maqmanın yüksəlməsi sayəsində sadəcə yer qabığında yarandığını müəyyən edə bilməyiblər.
Uzun illər tədqiqatlar aparan araşdırma müəllifləri bir çox suallara cavab tapıblar. Onların fikrincə, sapfirlərin əksəriyyəti mavi rəngli qiymətli daşlardır və əslində korund mineralının bir növüdür. Sapfirlər üç oksigen və iki alüminium atomundan ibarət alüminium oksiddir. Mavi, həm də ən məşhur sapfirin öz rəngi dəmir və titan çirkləri ilə formalaşır.
Alimlər qeyd ediblər ki, onlar sapfirlərin yer mantiyasının lap yuxarı hissəsində, yoxsa planet qabığının aşağı hissəsində yarandığını, daha sonra maqmanın onları səthə yaxınlaşdırdığını, daima baş verən həmin prosesləri öyrənmək istəyiblər. Bir nəzəriyyə sapfirlərin yer qabığında daha çox yüksək temperaturda və təzyiqlərdə əmələ gəlməsidir.
Tədqiqat müəllifləri Almaniyanın Eyfel dağ silsiləsində aşkar edilmiş bəlkə də yüzdən çox sapfiri ətraflı araşdırmaqla tədqiq ediblər. Məlum olub ki, orada lap uzaq keçmişə aid olan və güclü vulkanik fəaliyyət nəticəsində əmələ gələn böyük bir ərazi var.
Alimlər sapfirlərdə rutil və yaxud da titan oksidi, həmçinin sirkonun daxilolmalarını, alüminium oksiddə oksigen izotoplarının nisbətini öyrəniblər. Məhz elə bunun sayəsində də bu qiymətli daşın əmələ gəlməsinin necə, yaxud da harada baş verdiyini anlamaq mümkündür.
Nəşr bununla bağlı yazır: "Rutil və sirkon əmələ gəldikdə, onlara sürətlə radioaktiv parçalanmaya məruz qalan uran da daxil olur. Mineralın tərkibindəki uranın nisbəti öyrənilməlidir ki, həmin uranın çürüməsi üçün nə qədər vaxt lazım olub. Kimyəvi elementlərin izotopları həm də müxtəlif sayda neytronlara malik atomlardır. Tədqiqatçılar oksigenin iki izotopunu, yəni oksigen-16 ilə oksigen-18-i tədqiq ediblər. Araşdırma zamanı məlum olub ki, birincisi, yəni oksigen-16 Yer kürəsində ən bol oksigen formasıdır, ikincisinin tərkibi isə elə də kasıb deyil, yaşadığımız bu planetin mantiyasındakı mövcud minerallardan daha aşağı yer qabığından gələn minerallarda daha çoxdur”.
Aparılan tədqiqatlar sapfirlərin həm mani, həm də korteksdə tapıla bilən çox sayda oksigen nisbətlərinə sahibləndiyini də müəyyən edib. Uran üzərindəki son araşdırmalar göstərib ki, qiymətli daşlar onları səthə çıxaran vulkanik fəaliyyətlə eyni vaxtda əmələ gəlib.
Müəlliflər bu qənaətə gəliblər ki, qiymətli sapfirlər yer qabığının yuxarı hissəsində və təxminən 7 kilometr dərinlikdə yaranıb. Süxurların bəziləri isə mantiyadan olan maqma tərəfindən yaradılıb ki, bu da irəlilədikcə süxuru əridir. Bu yolla sapfirlər kəşf edilmiş izotop nisbətlərini əldə edirlər.
Alimlərin sözlərinə görə, digər sapfirlər də var ki, onlar fərqli proseslər nəticəsində yaranır. Maqmanın üst yer qabığındakı süxura tamamilə çox böyük sürətlə nüfuz etməsi, həmçinin də yüksək temperatur ilə təzyiq amilləri bu qiymətli, gözəl sapfirlərin yaranmasına səbəb olub.
Bu yeniliklə bərabər alimlər yenə də son elmi nəticə əldə edə bilmədiklərini etiraf ediblər. Elm adamları hələ də sapfir daşlarının maqmadan və yaxud yer mantiyasından əmələ gəldiyini konkret olaraq müəyyən edə bilmədiklərini söyləyiblər.
Oqtay QORÇU
Bölməyə aid digər xəbərlər
Dünən, 22:53
Qubada güclü sel körpünü dağıdıb
Dünən, 17:43
Keçmiş sevgilisindən Hidayətə ittihamlar - “550 min pulumu ələ keçirib, məni dəfələrlə döyüb”
Dünən, 12:13
Mars üçün könüllülər seçiblər - Foto
Dünən, 10:13
“Habertürk” və “Show TV” dövlət nəzarətinə götürülüb
Dünən, 09:28
Dövlət sərhədimizi pozan iki iranlı saxlanılıb
10-09-2025, 17:54
Prokurorluq keçmiş memarın barəsindəki hökmdən protest verib
10-09-2025, 17:16
"Coca-Cola" Rusiya şirkətini məhkəməyə verib
10-09-2025, 12:59
Azərbaycanda havadan su əldə ediləcək
10-09-2025, 12:14
Sabah hava yağışlı olacaq - Proqnoz
10-09-2025, 11:03
Ağdamda 16 yaşlı qızı zorlayıblar - 4 nəfər saxlanılıb
10-09-2025, 10:49
Sərhədimizi pozan əcnəbi saxlanılıb
10-09-2025, 10:24
Sabirabadda 14 yaşlı qızla 20 yaşlı oğlan nişanlanıb, ata həbs edilib
10-09-2025, 10:00
Bakıya narkotik gətirməyi planlaşdıran şəxs tutulub
9-09-2025, 19:05
Müəllimlərin işə qəbulu: apellyasiya nəticələri elan olunub
9-09-2025, 15:53
Qüdrət Həsənquliyev: "Zabitlərə ev verməkdənsə, onlara..."
9-09-2025, 15:52
Şirkət direktoru və digərlərinin cəzası azaldılıb
9-09-2025, 14:34
Şuşada polis postunun suyunu qəsdən kəsən hotel sahibi həbs olunub
9-09-2025, 13:15
Sabahın hava proqnozu açqlanıb
9-09-2025, 13:02
Sumqayıtda avtoxuliqanlar saxlanılıb
9-09-2025, 12:24
Saatlıda qadın tutulub - Narkotiklə
9-09-2025, 12:15
Gəncədən Kəlbəcərə ilk avtobus reysi açılıb
9-09-2025, 12:02
Bakıda evdən oğurluq edən qadın saxlanılıb
9-09-2025, 11:01
Yasda ehsan ləğv edilir? - Açqlama
9-09-2025, 10:22
Gəncə hava limanında qızıl-zinət əşyaları oğurlanıb
9-09-2025, 08:14
Qatilin vəkili üçün pul toplayırlar - Foto
8-09-2025, 18:14
TƏBİB-in elektron sistemində problem yaranıb
8-09-2025, 17:11
Xəzər dənizində brakonyer saxlanılıb - Video
8-09-2025, 17:09
Ali təhsil müəssisələrinə qeydiyyat müddəti uzadılıb
8-09-2025, 16:35
Milli Məclisə yeni qanun layihəsi göndərilib
8-09-2025, 15:39
"Bulvar"ın keçmiş rəhbəri özünü təqsirli saymır - Məhkəmə prosesi
8-09-2025, 14:05
Laçında traktor dərəyə aşıb: bir nəfər ölüb
8-09-2025, 13:59
İcraçı direktor vəzifədən azad olunub
8-09-2025, 12:34
Sabah yağış yağacaq
8-09-2025, 10:02
Britaniyada mağaza binasının altında 317 skelet tapılıb
7-09-2025, 18:05
Şəmkirdə təcili yardım maşını körpüdən aşıb, xəsarət alanlar var
7-09-2025, 12:15
Sabah yağış yağacaq - Proqnoz
5-09-2025, 18:42
Daşkəsənin Alaxançallı kəndində sel fəsadlar törədib
5-09-2025, 17:30
Bəxtiyar Məmmədova Alay komandiri vəzifəsi həvalə olunub
5-09-2025, 17:07
Əli Əsədov qərar imzalayıb
5-09-2025, 16:58
Qadını maşınla vuran sürücü döyülüb
5-09-2025, 16:41
Bakıda evlərə girən qadın saxlanııb - Video
5-09-2025, 13:36
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
5-09-2025, 12:37
Füzulidə yanğın törədən şəxs tutulub
5-09-2025, 12:33
İçərişəhərdə yeni Xidmət Mərkəzi fəaliyyətə başlayıb
5-09-2025, 11:32
Müəllimlərin təkrar sertifikasiyasının müsahibə nəticələri açıqlanıb
Xalq artisti deyir ki, rəqqasların səhnə ömrü çox qısa olur. Bu az müddətdə uğur qazanmaq, əsl sənətkar kimi yetişmək üçün daha çox zəhmət çəkmək lazımıdır
Rus Dram Teatrının aktyoru deyir ki. bölgə teatrlarında diplomlu aktyor və rejissor tapmaq müşkül məsələdir
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
