20:06 / 29-10-2025
Avropa yenə təbii qaz problemi ilə üzləşir
19:55 / 29-10-2025
Vitse-prezident: Hərbi əməliyyatlara son qoymağın vaxtıdır
19:20 / 29-10-2025
İlham Əliyev Rumıniya Senatının sədrini qəbul edib - Fotolar
19:15 / 29-10-2025
Nuriyev: Mehdiyevin siyahısında erməni qarışığı olanlar üstünlük təşkil edə bilər
19:05 / 29-10-2025
Polşa ilə Rusiya arasında gərginlik artır
18:57 / 29-10-2025
Kreml Trampın bəyanatına şərh verib
18:52 / 29-10-2025
Litva Belarusla sərhədi bağlayıb
18:21 / 29-10-2025
“İçərişəhər” Dövlət Qoruğuna Aparat rəhbəri təyin edilib
18:00 / 29-10-2025
Səfirlik Monteneqrodakı hadisələrlə bağlı açıqlama yayıb
17:45 / 29-10-2025
Ukraynanın iki şəhəri mühasirəyə alınıb
17:44 / 29-10-2025
Azərbaycanın Omandakı səfirliyinin rəsmi açılışı olub
17:26 / 29-10-2025
Macarıstan AB-nin Belarusa qarşı planını pozub
17:19 / 29-10-2025
"QHT işi": Zamin Zəkinin məhkəməsi başlayıb
17:07 / 29-10-2025
Prezident məhkəmələrə sədr və sədr müavinləri təyin edib
17:05 / 29-10-2025
Ruslar Pokrovsk şəhərini mühasirəyə almağa çalışır
17:01 / 29-10-2025
Şirvanda zəlzələ olub
16:59 / 29-10-2025
Prokuror Tağı İbrahimova 9 il cəza istəyib
16:47 / 29-10-2025
Məşhur aktrisa yeni filmlə ekrana qayıdır - Foto
16:30 / 29-10-2025
Baş Prokurorluq sabiq deputata xəbərdarlıq edib
16:29 / 29-10-2025
Assosiasiyaya sədr təyinatı olub
16:16 / 29-10-2025
Azərbaycan Kuboku: Daha iki komanda 1/8 finala vəsiqə qazanıb
15:42 / 29-10-2025
Rusiyada azərbaycanlı iş adamı itkin düşüb
15:38 / 29-10-2025
Sem Altman: ABŞ texnoloji yarışda Çindən geri qala bilər
15:30 / 29-10-2025
BŞİH: “Sovetski”-də tarixi binanın sökülməsi ilə bağlı məlumat yalandır
15:21 / 29-10-2025
"Qarabağ"-"Çelsi" oyununun biletləri satışa çıxarılıb
14:37 / 29-10-2025
Azərbaycan və Oman XİN başçıları arasında görüş olub
14:34 / 29-10-2025
Baş rejissor: Hazırladığımız 12 tamaşanı “Axır Zaman”la yekunlaşdıracağıq - Müsahibə
14:20 / 29-10-2025
Əməkdar artist vəzifədən azad olunub
14:08 / 29-10-2025
Keçmiş baş nazir: "Təqaüddə olan adamam..."
13:59 / 29-10-2025
Qarabağa yeni köç karvanları gedib - (Yenilənib)
14:48 / 25-10-2025
Sədr postu uğrunda mübarizə ata-oğul qarşıdurmasına səbəb olub
20:19 / 27-10-2025
Nazir Emin Əmrullayevə bir neçə sual
18:00 / 25-10-2025
Anar Əsədlidən 4 şikayətçi var
23:17 / 25-10-2025
Vəkil Zabil Qəhrəmanov həbs olunub
16:17 / 27-10-2025
Ramiz Mehdiyevin Rusiyaya yazdığı gizli məktub üzə çıxıb - Fotofakt
16:57 / 27-10-2025
1500 illik qızıl sikkə xəzinəsi tapılıb
14:34 / 29-10-2025
Baş rejissor: Hazırladığımız 12 tamaşanı “Axır Zaman”la yekunlaşdıracağıq - Müsahibə
11:43 / 29-10-2025
Qafqazda sülh: Ağ ev Paşinyanı qorumalıdır
16:37 / 27-10-2025
Prezident səfirləri geri çağırıb - Yeni təyinatlar - (Yenilənib)
12:22 / 27-10-2025
Azərbaycanın Yaxın Şərq həmləsi: Vaşinqtondan dəstək var
18:09 / 26-10-2025
"Neftçi" qələbə qazanıb
00:01 / 25-10-2025
Qubadlı şəhərinin işğaldan azad olunmasından 5 il ötür
Sapfirlərin sirrini aça bilmirlər
Tarix: 21-08-2024 06:48 | Bölmə: Cəmiyyət
Alimlər sapfirlərin haradan əmələ gəldiyini aşkar etdiklərini söyləsələr də, yenə əsas sirri aça bilməyiblər.
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə "Contributions to Mineralogy and Petrology" jurnalında böyük məqalə dərc olunub.
Nəşrin yazdığına görə, alimlərin tədqiqatları nəticəsində məlum olub ki, sapfirlər yer səthinin altındadır və qaynar mənşəlidir.
Uzun illərdir ki, bəzi vulkanik yataqlarda sapfirlər tapılır, çünki həmin ərazilərdəki, mövcud yer mantiyasından çıxan maqma uzun müddət ərzində yer qabığına qalxır və natrium ilə kaliumla zəngin ərimələr əmələ gətirir. Vulkanik proseslər məşhur qiymətli daşların yaranmasında vacib rol oynasa da, sapfirlərin dəqiq mənşəyi indi də sirr olaraq qalır. Alimlər sapfir daşların yalnız mantiyada əmələ gəldiyini, yoxsa maqmanın yüksəlməsi sayəsində sadəcə yer qabığında yarandığını müəyyən edə bilməyiblər.
Uzun illər tədqiqatlar aparan araşdırma müəllifləri bir çox suallara cavab tapıblar. Onların fikrincə, sapfirlərin əksəriyyəti mavi rəngli qiymətli daşlardır və əslində korund mineralının bir növüdür. Sapfirlər üç oksigen və iki alüminium atomundan ibarət alüminium oksiddir. Mavi, həm də ən məşhur sapfirin öz rəngi dəmir və titan çirkləri ilə formalaşır.
Alimlər qeyd ediblər ki, onlar sapfirlərin yer mantiyasının lap yuxarı hissəsində, yoxsa planet qabığının aşağı hissəsində yarandığını, daha sonra maqmanın onları səthə yaxınlaşdırdığını, daima baş verən həmin prosesləri öyrənmək istəyiblər. Bir nəzəriyyə sapfirlərin yer qabığında daha çox yüksək temperaturda və təzyiqlərdə əmələ gəlməsidir.
Tədqiqat müəllifləri Almaniyanın Eyfel dağ silsiləsində aşkar edilmiş bəlkə də yüzdən çox sapfiri ətraflı araşdırmaqla tədqiq ediblər. Məlum olub ki, orada lap uzaq keçmişə aid olan və güclü vulkanik fəaliyyət nəticəsində əmələ gələn böyük bir ərazi var.
Alimlər sapfirlərdə rutil və yaxud da titan oksidi, həmçinin sirkonun daxilolmalarını, alüminium oksiddə oksigen izotoplarının nisbətini öyrəniblər. Məhz elə bunun sayəsində də bu qiymətli daşın əmələ gəlməsinin necə, yaxud da harada baş verdiyini anlamaq mümkündür.
Nəşr bununla bağlı yazır: "Rutil və sirkon əmələ gəldikdə, onlara sürətlə radioaktiv parçalanmaya məruz qalan uran da daxil olur. Mineralın tərkibindəki uranın nisbəti öyrənilməlidir ki, həmin uranın çürüməsi üçün nə qədər vaxt lazım olub. Kimyəvi elementlərin izotopları həm də müxtəlif sayda neytronlara malik atomlardır. Tədqiqatçılar oksigenin iki izotopunu, yəni oksigen-16 ilə oksigen-18-i tədqiq ediblər. Araşdırma zamanı məlum olub ki, birincisi, yəni oksigen-16 Yer kürəsində ən bol oksigen formasıdır, ikincisinin tərkibi isə elə də kasıb deyil, yaşadığımız bu planetin mantiyasındakı mövcud minerallardan daha aşağı yer qabığından gələn minerallarda daha çoxdur”.
Aparılan tədqiqatlar sapfirlərin həm mani, həm də korteksdə tapıla bilən çox sayda oksigen nisbətlərinə sahibləndiyini də müəyyən edib. Uran üzərindəki son araşdırmalar göstərib ki, qiymətli daşlar onları səthə çıxaran vulkanik fəaliyyətlə eyni vaxtda əmələ gəlib.
Müəlliflər bu qənaətə gəliblər ki, qiymətli sapfirlər yer qabığının yuxarı hissəsində və təxminən 7 kilometr dərinlikdə yaranıb. Süxurların bəziləri isə mantiyadan olan maqma tərəfindən yaradılıb ki, bu da irəlilədikcə süxuru əridir. Bu yolla sapfirlər kəşf edilmiş izotop nisbətlərini əldə edirlər.
Alimlərin sözlərinə görə, digər sapfirlər də var ki, onlar fərqli proseslər nəticəsində yaranır. Maqmanın üst yer qabığındakı süxura tamamilə çox böyük sürətlə nüfuz etməsi, həmçinin də yüksək temperatur ilə təzyiq amilləri bu qiymətli, gözəl sapfirlərin yaranmasına səbəb olub.
Bu yeniliklə bərabər alimlər yenə də son elmi nəticə əldə edə bilmədiklərini etiraf ediblər. Elm adamları hələ də sapfir daşlarının maqmadan və yaxud yer mantiyasından əmələ gəldiyini konkret olaraq müəyyən edə bilmədiklərini söyləyiblər.
Oqtay QORÇU
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 21-08-2024 06:48 | Bölmə: Cəmiyyət
Alimlər sapfirlərin haradan əmələ gəldiyini aşkar etdiklərini söyləsələr də, yenə əsas sirri aça bilməyiblər.
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə "Contributions to Mineralogy and Petrology" jurnalında böyük məqalə dərc olunub.
Nəşrin yazdığına görə, alimlərin tədqiqatları nəticəsində məlum olub ki, sapfirlər yer səthinin altındadır və qaynar mənşəlidir.
Uzun illərdir ki, bəzi vulkanik yataqlarda sapfirlər tapılır, çünki həmin ərazilərdəki, mövcud yer mantiyasından çıxan maqma uzun müddət ərzində yer qabığına qalxır və natrium ilə kaliumla zəngin ərimələr əmələ gətirir. Vulkanik proseslər məşhur qiymətli daşların yaranmasında vacib rol oynasa da, sapfirlərin dəqiq mənşəyi indi də sirr olaraq qalır. Alimlər sapfir daşların yalnız mantiyada əmələ gəldiyini, yoxsa maqmanın yüksəlməsi sayəsində sadəcə yer qabığında yarandığını müəyyən edə bilməyiblər.
Uzun illər tədqiqatlar aparan araşdırma müəllifləri bir çox suallara cavab tapıblar. Onların fikrincə, sapfirlərin əksəriyyəti mavi rəngli qiymətli daşlardır və əslində korund mineralının bir növüdür. Sapfirlər üç oksigen və iki alüminium atomundan ibarət alüminium oksiddir. Mavi, həm də ən məşhur sapfirin öz rəngi dəmir və titan çirkləri ilə formalaşır.
Alimlər qeyd ediblər ki, onlar sapfirlərin yer mantiyasının lap yuxarı hissəsində, yoxsa planet qabığının aşağı hissəsində yarandığını, daha sonra maqmanın onları səthə yaxınlaşdırdığını, daima baş verən həmin prosesləri öyrənmək istəyiblər. Bir nəzəriyyə sapfirlərin yer qabığında daha çox yüksək temperaturda və təzyiqlərdə əmələ gəlməsidir.
Tədqiqat müəllifləri Almaniyanın Eyfel dağ silsiləsində aşkar edilmiş bəlkə də yüzdən çox sapfiri ətraflı araşdırmaqla tədqiq ediblər. Məlum olub ki, orada lap uzaq keçmişə aid olan və güclü vulkanik fəaliyyət nəticəsində əmələ gələn böyük bir ərazi var.
Alimlər sapfirlərdə rutil və yaxud da titan oksidi, həmçinin sirkonun daxilolmalarını, alüminium oksiddə oksigen izotoplarının nisbətini öyrəniblər. Məhz elə bunun sayəsində də bu qiymətli daşın əmələ gəlməsinin necə, yaxud da harada baş verdiyini anlamaq mümkündür.
Nəşr bununla bağlı yazır: "Rutil və sirkon əmələ gəldikdə, onlara sürətlə radioaktiv parçalanmaya məruz qalan uran da daxil olur. Mineralın tərkibindəki uranın nisbəti öyrənilməlidir ki, həmin uranın çürüməsi üçün nə qədər vaxt lazım olub. Kimyəvi elementlərin izotopları həm də müxtəlif sayda neytronlara malik atomlardır. Tədqiqatçılar oksigenin iki izotopunu, yəni oksigen-16 ilə oksigen-18-i tədqiq ediblər. Araşdırma zamanı məlum olub ki, birincisi, yəni oksigen-16 Yer kürəsində ən bol oksigen formasıdır, ikincisinin tərkibi isə elə də kasıb deyil, yaşadığımız bu planetin mantiyasındakı mövcud minerallardan daha aşağı yer qabığından gələn minerallarda daha çoxdur”.
Aparılan tədqiqatlar sapfirlərin həm mani, həm də korteksdə tapıla bilən çox sayda oksigen nisbətlərinə sahibləndiyini də müəyyən edib. Uran üzərindəki son araşdırmalar göstərib ki, qiymətli daşlar onları səthə çıxaran vulkanik fəaliyyətlə eyni vaxtda əmələ gəlib.
Müəlliflər bu qənaətə gəliblər ki, qiymətli sapfirlər yer qabığının yuxarı hissəsində və təxminən 7 kilometr dərinlikdə yaranıb. Süxurların bəziləri isə mantiyadan olan maqma tərəfindən yaradılıb ki, bu da irəlilədikcə süxuru əridir. Bu yolla sapfirlər kəşf edilmiş izotop nisbətlərini əldə edirlər.
Alimlərin sözlərinə görə, digər sapfirlər də var ki, onlar fərqli proseslər nəticəsində yaranır. Maqmanın üst yer qabığındakı süxura tamamilə çox böyük sürətlə nüfuz etməsi, həmçinin də yüksək temperatur ilə təzyiq amilləri bu qiymətli, gözəl sapfirlərin yaranmasına səbəb olub.
Bu yeniliklə bərabər alimlər yenə də son elmi nəticə əldə edə bilmədiklərini etiraf ediblər. Elm adamları hələ də sapfir daşlarının maqmadan və yaxud yer mantiyasından əmələ gəldiyini konkret olaraq müəyyən edə bilmədiklərini söyləyiblər.
Oqtay QORÇU
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 15:42
Rusiyada azərbaycanlı iş adamı itkin düşüb
Bu gün, 12:39
Sabah yağış yağacaq - Proqnoz
Bu gün, 11:27
Ağdərədə yük maşını aşıb, sürücü ölüb
Dünən, 17:59
Bakıda taxtalar yığılan ərazi yanır
Dünən, 15:29
İrandan Azərbaycana narkotik keçirmək istəyiblər
Dünən, 12:40
Sabahın hava proqnozu açıqanıb
Dünən, 07:36
Türkiyədə 6,1 maqnitudalı zəlzələ olub - (Yenilənib)
27-10-2025, 17:51
Ukraynadan daha 30 uşaq reabilitasiya üçün Azərbaycana gətirilib
27-10-2025, 17:26
Nobel mükafatını ən çox hansı ölkənin təmsilçiləri alıb? - Siyahı
27-10-2025, 16:57
1500 illik qızıl sikkə xəzinəsi tapılıb
27-10-2025, 15:58
Bakıda və Abşeronda güclü külək olacaq - Xəbərdarlıq
27-10-2025, 15:19
Sel olacaq - Xəbərdarlıq
27-10-2025, 15:04
UNO hesab edilən kometa Yerə doğru istiqamət götürəcək - Foto
27-10-2025, 13:10
Audiovizual Şura MTV kanalı ilə bağlı protokol tərtib edib
27-10-2025, 13:08
Bağçalara işə qəbul üzrə keçid balları müəyyən olunub
27-10-2025, 12:36
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
27-10-2025, 11:55
Prokuror icra başçısının sabiq müavininə 7,5 il cəza istəyib
27-10-2025, 10:26
Bir yaşlı uşağı elektrik cərəyanı vuraraq öldürüb
25-10-2025, 13:09
Sabah yağış yağacaq - Proqnoz
25-10-2025, 11:01
Metroda dava salan 4 nəfər saxlanılıb
24-10-2025, 17:49
Veteranlara verilən 80 manat artırılmayacaq
24-10-2025, 16:54
"Starlink" vasitəsilə kibercinayətkarlıq artıb - Foto
24-10-2025, 15:58
Dövlət müəssisələrindən bir milyon manat mənimsəyənlərə cəza istənilib
24-10-2025, 14:28
Şuşa ilə bağlı Tədbirlər Planı təsdiqlənib
24-10-2025, 14:17
“Quş qripi” Almaniyanı təhdid edir
24-10-2025, 12:51
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
24-10-2025, 12:01
Azərbaycana 14 kq-dan çox narkotik keçirmək istəyiblər
24-10-2025, 10:25
Sumqayıt, Xırdalan və Masazır üzrə avtobuslara hərəkət zolağı yaradılıb
23-10-2025, 16:52
Dörd min kosmik güzgünün yerləşdirilməsi etirazla qarşılanır
23-10-2025, 15:59
Kamran Əliyev “Belem Bəyannaməsi”ni imzalayıb
23-10-2025, 15:09
Bakının iki rayonundakı qəzalı binalar sökülür
23-10-2025, 12:41
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
23-10-2025, 12:13
İrandan Azərbaycana 35 kq narkotik keçirmək istəyiblər
23-10-2025, 12:09
Şirvanda 87 min manatlıq dələduzluq: Günalp Abdullayev saxlanılıb
23-10-2025, 11:32
Şəmkirdə maskalı şəxs evə basqın edib - Foto
23-10-2025, 11:14
Quldurlar avtobus sərnişinlərini qarət ediblər
23-10-2025, 09:30
Bakıda avtomobildə partlayış olub, yaralı var
23-10-2025, 09:29
Daxili İşlər Nazirliyi sürücülərə çağırış edib - Video
ADP sədri ehtimal edir ki, “Tərtər işi” yaxşı araşdırılsa, onun da altından Mehdiyev və əlaltıları çıxacaq
Xalq artisti deyir ki, rəqqasların səhnə ömrü çox qısa olur. Bu az müddətdə uğur qazanmaq, əsl sənətkar kimi yetişmək üçün daha çox zəhmət çəkmək lazımıdır
Rus Dram Teatrının aktyoru deyir ki. bölgə teatrlarında diplomlu aktyor və rejissor tapmaq müşkül məsələdir
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
