18:29 / 30-10-2025
Hərbi ekspert: Nüvə eskalasiyası bəşəriyyəti qorxulu istiqamətə aparır
18:20 / 30-10-2025
Baş nazir Dövlət Mülki Aviasiya Agentliyi barədə qərar imzalayıb
17:50 / 30-10-2025
Dirijor Rauf Abdullayev xəstəxanaya yerləşdirilib
17:46 / 30-10-2025
Səsdən sürətli yeni təyyarənin sınağı uğurlu olub
17:16 / 30-10-2025
Hindistan Rusiya neftini əldə etməyin yolunu tapıb
17:06 / 30-10-2025
Millimiz Moldova ilə heç-heçə edib
16:57 / 30-10-2025
ABŞ-nın nüvə sınaqlarına Rusiyanın münasibəti necədir?
16:56 / 30-10-2025
Bakıda 66 kiloqramdan artıq narkotik vasitə dövriyyədən çıxarılıb
16:52 / 30-10-2025
Yeni parça gündəlik həyatı asanlaşdıracaq - Foto
16:42 / 30-10-2025
“Rosneft”-in törəmə şirkətini ələ keçirmək istəyirlər
16:34 / 30-10-2025
Sərdar Cəlaloğlu bacısı oğlunun həbsindən danışıb
16:17 / 30-10-2025
General: Pokrovskdakı rus birliklərini məhv edəcəyik
16:12 / 30-10-2025
Ukraynada daha bir azərbaycanlı həlak olub
15:54 / 30-10-2025
Çin TikTok-da ABŞ ilə əməkdaşlıq edəcək
15:41 / 30-10-2025
Rusiyanın Vinnitsaya hücumunda 7 yaşlı qız həyatını itirib
15:13 / 30-10-2025
Prezident icra başçısını vəzifədən azad edib - Sərəncam
15:07 / 30-10-2025
Şəhid Aydın Nuriyevlə vida mərasimi keçirilib
14:57 / 30-10-2025
Daha bir vəzifəli şəxsin adı Ramiz Mehdiyevlə hallanır
14:49 / 30-10-2025
Saleh Səmədovun bir qardaşı həbs edilib, digəri axtarışa verilib
14:41 / 30-10-2025
İlham Əliyev Ermənistandakı sammitə qatılmayacaq
14:33 / 30-10-2025
Birinci Qarabağ müharibəsinin şəhidi dəfn edilib - Fotolar
14:16 / 30-10-2025
Eldar Əzizov məmurlara xəbərdarlıq edib - Müşavirə
13:58 / 30-10-2025
Ağdərəyə növbəti köç karvanı gedib - (Yenilənib) - Fotolar
13:53 / 30-10-2025
Saxlanılan icra başçısı nazir müşavirinin dayısıdır
13:46 / 30-10-2025
Azərbaycanlı milyarder “Lukoyl”dakı xarici aktivlərini satır
13:39 / 30-10-2025
Dünyanın qızıl ehtiyatı azalıb - Foto
12:38 / 30-10-2025
Baş redaktor saxlanılıb - Əməliyyat
12:18 / 30-10-2025
Monteneqroda antitürk və anti-Azərbaycan əhval-ruhiyyəsinin səbəbi nədir?
14:34 / 29-10-2025
Baş rejissor: Hazırladığımız 12 tamaşanı “Axır Zaman”la yekunlaşdıracağıq - Müsahibə
20:19 / 27-10-2025
Nazir Emin Əmrullayevə bir neçə sual
23:17 / 25-10-2025
Vəkil Zabil Qəhrəmanov həbs olunub
15:13 / 30-10-2025
Prezident icra başçısını vəzifədən azad edib - Sərəncam
16:17 / 27-10-2025
Ramiz Mehdiyevin Rusiyaya yazdığı gizli məktub üzə çıxıb - Fotofakt
11:43 / 29-10-2025
Qafqazda sülh: Ağ ev Paşinyanı qorumalıdır
16:57 / 27-10-2025
1500 illik qızıl sikkə xəzinəsi tapılıb
14:57 / 30-10-2025
Daha bir vəzifəli şəxsin adı Ramiz Mehdiyevlə hallanır
16:37 / 27-10-2025
Prezident səfirləri geri çağırıb - Yeni təyinatlar - (Yenilənib)
17:45 / 29-10-2025
Ukraynanın iki şəhəri mühasirəyə alınıb
12:22 / 27-10-2025
Azərbaycanın Yaxın Şərq həmləsi: Vaşinqtondan dəstək var
18:09 / 26-10-2025
"Neftçi" qələbə qazanıb
İnsanlar "Y" xromosomu olmadan yaşayacaq
Tarix: 03-09-2024 17:28 | Bölmə: Cəmiyyət
Kişilərin və bəzi heyvanların cinsini təyin edən "Y" xromosomu bir milyon il ərzində yox ola bilər. Bununla növlərin sağ qalması təhlükə altına düşər. Bəs görəsən, "Y" xromosomu olmayan gələcək bəşəriyyət mümkündürmü?
Reyting.az-ın pravda.ru nəşrinə istinadla verdiyi məlumata görə, elm adamları bu suala cavab tapmağa çalışıblar.
Alimlər bildiriblər ki, fərqli növdən olan iki siçovul artıq buna uyğunlaşıb. Həmin siçovullar xromosom olmadan tam sərbəst şəkildə öz mövcudluğuna davam edir.
Tədqiqatlar sübuta yetirib ki, tikanlı siçovul qruplarında tamamilə Y xromosomunu əvəz edən yeni bir gen inkişaf edib. Lakin qəribə olsa da, məməlilərdə həmişə cinsi təyinetmə sistemi belə qurulub, dişilərdə iki "X" xromosomu və insanların arasında, xüsusilə də kişilərdə isə daima bir "X" və ya bir "Y" mövcud olub. Bu Y xromosomunda cəmi 55, "X" xromosomunda isə təxminən 900-dən çox gen var. Əsas cinsiyyət geni SRY kişi cinsiyyət orqanlarının inkişafına cavabdeh olan digər genləri aktivləşdirir.
Maraqlıdır ki, Avstraliya platypusunun da fərqli cinsi xromosomları var və onun XY sistemi əvvəlcə ancaq bir xromosom kimi inkişaf edir. Son 166 milyon il ərzində isə "Y" xromosomu xeyli sayda gen itirib. Əgər bu belə davam edərsə, o, 11 milyon il sonra tamamilə yoxa çıxa bilər.
Alimlərin fikrincə, bu sahədə tədqiqatları genişləndirmək üçün ancaq siçovullar ilə kişilər arasında əhatəli elmi araşdırmalar, eləcə də müqayisələr aparmaq gərəkdir.
Bəzi siçovul növləri artıq Y xromosomunu itirsə də, hələ də fəaliyyət göstərən yeni "X" xromosomuna malikdir. Elm adamları hətta tikanlı siçovullarda SRY-nin iştirakı olmadan da cinsi təyin etmək üçün kritik gen sayılan SOX9-u aktivləşdirməyə belə qabil olan genetik ardıcıllıq aşkar ediblər. Bu əhəmiyyətli və yeni kəşf insanlarda dəqiq cinsi təyinetmənin gələcəyi, həmçinin də mümkün alternativ mexanizmlərlə bağlı suallar doğurur.
Nəşr yazır: "Belə çıxır ki, "Y" xromosomu olmasa, bəşəriyyət tamamilə yox olmaq təhlükəsi ilə üzləşə bilər. Lakin bununla belə, "Y" xromosomunu əvəz edən yeni bir genin meydana çıxma ehtimalı da var. Bu isə gender təyini ilə bağlı işlək mexanizmlərdə əhəmiyyətli dəyişikliklərə səbəb ola bilər ki, əldə olunan nəticə öz növbəsində cəmiyyətə, onun strukturuna istər-istəməz çox böyük təsir göstərəcək. Əgər, heç bir şey dəyişməzsə, milyonlarla il sonra Yer kürəsi tamamilə fərqli olacaq, cinsiyyət mənsubiyyəti isə tam yeni, hələ ki, elmə bəlli olmayan üsullarla müəyyən ediləcək".
Alimlər vurğulayır ki, həmin proseslərin səbəb və nəticələri əks-effekt də yarada bilər.
Oqtay QORÇU
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 03-09-2024 17:28 | Bölmə: Cəmiyyət
Kişilərin və bəzi heyvanların cinsini təyin edən "Y" xromosomu bir milyon il ərzində yox ola bilər. Bununla növlərin sağ qalması təhlükə altına düşər. Bəs görəsən, "Y" xromosomu olmayan gələcək bəşəriyyət mümkündürmü?
Reyting.az-ın pravda.ru nəşrinə istinadla verdiyi məlumata görə, elm adamları bu suala cavab tapmağa çalışıblar.
Alimlər bildiriblər ki, fərqli növdən olan iki siçovul artıq buna uyğunlaşıb. Həmin siçovullar xromosom olmadan tam sərbəst şəkildə öz mövcudluğuna davam edir.
Tədqiqatlar sübuta yetirib ki, tikanlı siçovul qruplarında tamamilə Y xromosomunu əvəz edən yeni bir gen inkişaf edib. Lakin qəribə olsa da, məməlilərdə həmişə cinsi təyinetmə sistemi belə qurulub, dişilərdə iki "X" xromosomu və insanların arasında, xüsusilə də kişilərdə isə daima bir "X" və ya bir "Y" mövcud olub. Bu Y xromosomunda cəmi 55, "X" xromosomunda isə təxminən 900-dən çox gen var. Əsas cinsiyyət geni SRY kişi cinsiyyət orqanlarının inkişafına cavabdeh olan digər genləri aktivləşdirir.
Maraqlıdır ki, Avstraliya platypusunun da fərqli cinsi xromosomları var və onun XY sistemi əvvəlcə ancaq bir xromosom kimi inkişaf edir. Son 166 milyon il ərzində isə "Y" xromosomu xeyli sayda gen itirib. Əgər bu belə davam edərsə, o, 11 milyon il sonra tamamilə yoxa çıxa bilər.
Alimlərin fikrincə, bu sahədə tədqiqatları genişləndirmək üçün ancaq siçovullar ilə kişilər arasında əhatəli elmi araşdırmalar, eləcə də müqayisələr aparmaq gərəkdir.
Bəzi siçovul növləri artıq Y xromosomunu itirsə də, hələ də fəaliyyət göstərən yeni "X" xromosomuna malikdir. Elm adamları hətta tikanlı siçovullarda SRY-nin iştirakı olmadan da cinsi təyin etmək üçün kritik gen sayılan SOX9-u aktivləşdirməyə belə qabil olan genetik ardıcıllıq aşkar ediblər. Bu əhəmiyyətli və yeni kəşf insanlarda dəqiq cinsi təyinetmənin gələcəyi, həmçinin də mümkün alternativ mexanizmlərlə bağlı suallar doğurur.
Nəşr yazır: "Belə çıxır ki, "Y" xromosomu olmasa, bəşəriyyət tamamilə yox olmaq təhlükəsi ilə üzləşə bilər. Lakin bununla belə, "Y" xromosomunu əvəz edən yeni bir genin meydana çıxma ehtimalı da var. Bu isə gender təyini ilə bağlı işlək mexanizmlərdə əhəmiyyətli dəyişikliklərə səbəb ola bilər ki, əldə olunan nəticə öz növbəsində cəmiyyətə, onun strukturuna istər-istəməz çox böyük təsir göstərəcək. Əgər, heç bir şey dəyişməzsə, milyonlarla il sonra Yer kürəsi tamamilə fərqli olacaq, cinsiyyət mənsubiyyəti isə tam yeni, hələ ki, elmə bəlli olmayan üsullarla müəyyən ediləcək".
Alimlər vurğulayır ki, həmin proseslərin səbəb və nəticələri əks-effekt də yarada bilər.
Oqtay QORÇU
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 16:52
Yeni parça gündəlik həyatı asanlaşdıracaq - Foto
Bu gün, 13:53
Saxlanılan icra başçısı nazir müşavirinin dayısıdır
Bu gün, 12:16
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
Bu gün, 11:39
Bakıda üç nəfərin üzərinə çinar ağacı aşıb
Bu gün, 10:12
Ağstafada kafedə qadın bıçaqlanıb
Bu gün, 09:13
Çin 2027-ci ildə "süni günəş"i işə salacaq
Dünən, 21:59
800 min illik yeraltı su hövzəsi aşkarlanıb
Dünən, 15:42
Rusiyada azərbaycanlı iş adamı itkin düşüb
Dünən, 12:39
Sabah yağış yağacaq - Proqnoz
Dünən, 11:27
Ağdərədə yük maşını aşıb, sürücü ölüb
28-10-2025, 20:08
İnsan beyninin prinsipləri ilə işləyən superkompüter hazırlanıb
28-10-2025, 17:59
Bakıda taxtalar yığılan ərazi yanır
28-10-2025, 17:36
İlon Mask "Vikipediya"ya rəqib ensiklopediya yaradıb - Foto
28-10-2025, 15:29
İrandan Azərbaycana narkotik keçirmək istəyiblər
28-10-2025, 14:30
"Şagird-məzun" elektron sistemi üçün "Təqvim planı" təsdiqlənib
28-10-2025, 12:51
Bir milyon manatdan artıq mənimsəmə: iki nəfərə hökm oxunub
28-10-2025, 12:40
Sabahın hava proqnozu açıqanıb
28-10-2025, 10:42
Ağstafada minadan zərərçəkənlərin siyahısının dəqiqləşdirilməsi başa çatır - Fotolar
28-10-2025, 10:29
13 universitet Türk Universitetlər Birliyinə üzv qəbul olunub
28-10-2025, 07:36
Türkiyədə 6,1 maqnitudalı zəlzələ olub - (Yenilənib)
27-10-2025, 17:51
Ukraynadan daha 30 uşaq reabilitasiya üçün Azərbaycana gətirilib
27-10-2025, 17:26
Nobel mükafatını ən çox hansı ölkənin təmsilçiləri alıb? - Siyahı
27-10-2025, 16:57
1500 illik qızıl sikkə xəzinəsi tapılıb
27-10-2025, 15:58
Bakıda və Abşeronda güclü külək olacaq - Xəbərdarlıq
27-10-2025, 15:19
Sel olacaq - Xəbərdarlıq
27-10-2025, 15:04
UNO hesab edilən kometa Yerə doğru istiqamət götürəcək - Foto
27-10-2025, 13:10
Audiovizual Şura MTV kanalı ilə bağlı protokol tərtib edib
27-10-2025, 13:08
Bağçalara işə qəbul üzrə keçid balları müəyyən olunub
27-10-2025, 12:36
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
27-10-2025, 11:55
Prokuror icra başçısının sabiq müavininə 7,5 il cəza istəyib
27-10-2025, 10:26
Bir yaşlı uşağı elektrik cərəyanı vuraraq öldürüb
25-10-2025, 13:09
Sabah yağış yağacaq - Proqnoz
25-10-2025, 11:01
Metroda dava salan 4 nəfər saxlanılıb
24-10-2025, 17:49
Veteranlara verilən 80 manat artırılmayacaq
24-10-2025, 16:54
"Starlink" vasitəsilə kibercinayətkarlıq artıb - Foto
24-10-2025, 15:58
Dövlət müəssisələrindən bir milyon manat mənimsəyənlərə cəza istənilib
24-10-2025, 14:28
Şuşa ilə bağlı Tədbirlər Planı təsdiqlənib
24-10-2025, 14:17
“Quş qripi” Almaniyanı təhdid edir
24-10-2025, 12:51
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
24-10-2025, 12:01
Azərbaycana 14 kq-dan çox narkotik keçirmək istəyiblər
24-10-2025, 10:25
Sumqayıt, Xırdalan və Masazır üzrə avtobuslara hərəkət zolağı yaradılıb
23-10-2025, 16:52
Dörd min kosmik güzgünün yerləşdirilməsi etirazla qarşılanır
ADP sədri ehtimal edir ki, “Tərtər işi” yaxşı araşdırılsa, onun da altından Mehdiyev və əlaltıları çıxacaq
Xalq artisti deyir ki, rəqqasların səhnə ömrü çox qısa olur. Bu az müddətdə uğur qazanmaq, əsl sənətkar kimi yetişmək üçün daha çox zəhmət çəkmək lazımıdır
Rus Dram Teatrının aktyoru deyir ki. bölgə teatrlarında diplomlu aktyor və rejissor tapmaq müşkül məsələdir
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
