20:30 / 28-11-2024
Xəzər dənizində yeni adalar yaranıb
20:13 / 28-11-2024
Dörd vəkilə töhmət verilib
18:44 / 28-11-2024
Gürcüstan Avropa İttifaqına üzvlük prosesini dayandırıb
18:07 / 28-11-2024
Milli Konservatoriyanın yeni rektoru kollektivə təqdim olunub
17:56 / 28-11-2024
Putin: "KTMT Qarabağda Ermənistanın tərəfində döyüşməməli idi"
17:45 / 28-11-2024
"Qarabağ"-"Lion" oyununa 22000 bilet satılıb
17:37 / 28-11-2024
Avropa Komissiyasının yeni tərkibi təsdiqlənib
17:26 / 28-11-2024
Millimiz FIFA reytinqində irəliləyib
17:23 / 28-11-2024
Dicey qızın Putinin övladı olduğu iddia edilir - Fotolar
16:46 / 28-11-2024
Xəzər dənizində zəlzələ olub
16:43 / 28-11-2024
Daha bir xidmət rəisinin məhkəməsi başlayıb
16:39 / 28-11-2024
Sabah qar yağacaq
16:18 / 28-11-2024
Kuryerlərə qarşı dələduzluq edən şəxs saxlanılıb - Video
16:09 / 28-11-2024
Azərbaycan və İran hərbçilərinin birgə təlimi başa çatıb - Fotolar
15:58 / 28-11-2024
"Kartdan karta" üsulu ilə işləyən 314 sahibkar cərimələnib
15:48 / 28-11-2024
Avropa Parlamenti Gürcüstanla bağlı qətnamə qəbul edib
15:43 / 28-11-2024
Rusiyanın ATACMS-la vurulması nüvə təhlükəsini artırıb?
15:34 / 28-11-2024
Ağadadaş Ağayevin cinayət işi üzrə növbəti məhkəmə prosesi keçirilib
15:21 / 28-11-2024
Kobaxidze baş nazir vəzifəsinə təsdiqlənib
15:13 / 28-11-2024
Dörd baş redaktor həbs olunub
15:10 / 28-11-2024
Kəmaləddin Heydərov rəisi vəzifədən azad edib
14:52 / 28-11-2024
“Kredit büroları haqqında” qanun dəyişib
14:08 / 28-11-2024
Prezident Mərkəzi Nəbatat Bağının açılışında iştirak edib
13:53 / 28-11-2024
Rusiyanın nüvə silahı həm də KTMT ölkələrini qoruyur
13:44 / 28-11-2024
Cozef Borrell sabah postunu Kaya Kallasa təhvil verəcək
13:35 / 28-11-2024
Premyer Liqanın XV turunun hakim təyinatları bəlli olub
13:32 / 28-11-2024
Hollivud Ukrayna müharibəsindən film çəkir - Fotolar
13:25 / 28-11-2024
Rusiya rublu sürətlə ucuzlaşır, ərzaq bahalaşır
13:22 / 28-11-2024
Akademik Sudeyf İmamverdiyev məhkəməyə verilib
12:53 / 28-11-2024
Azərbaycanlılar arasında kütləvi bıçaqlanma olub
21:06 / 25-11-2024
Direktor və dəstəsi oğurluğa cəhd edərkən yaxalanıb - Fotolar
15:13 / 28-11-2024
Dörd baş redaktor həbs olunub
22:45 / 27-11-2024
Tovuzda ağır qəza: 5 hərbçi həyatını itirib - (Yenilənib)
14:10 / 25-11-2024
Azərbaycanda yeni bələdiyyələr yaradılıb - Siyahı
18:00 / 25-11-2024
Hərbi ekspert Ədalət Verdiyev həbs edilib
13:56 / 27-11-2024
Partiya sədri, deputat qızı və ailənin digər üzvləri məhkəməyə verilib
22:10 / 25-11-2024
70 kq qızılla tutulan diplomat haqqında həbs qərarı verilib - (Yenilənib)
08:28 / 25-11-2024
COP29 - Dünyanı sevindirən 13 gün: nəticələr və perspektivlər
12:23 / 26-11-2024
Vəzifəli şəxslər həbs olunub
11:14 / 26-11-2024
Tramp üç ölkəyə xəbərdarlıq edib
18:04 / 26-11-2024
Rusiyanın 300 milyard dolları Ukraynaya verilə bilər
Pandemiya xəstəxanasının həkimi: “Cəmi bir həftəyə...” - Müsahibə
Tarix: 27-07-2020 17:46 | Bölmə: Cəmiyyət
Həkim-terapevt Kəmalə Nəbiyeva 13 ildir ki, Sumqayıt şəhərindəki 3 saylı poliklinikada çalışır. O, koronavirus infeksiyasına yoluxmuş xəstələri müalicə etmək üçün iyunun 10-da könüllü şəkildə müraciət edərək müvafiq xəstəxanada çalışmağa başlayıb.
Reyting.az-ın xəbərinə görə, Kəmalə Nəbiyeva Unikal.org-a müsahibəsində deyib ki, ondan əvvəl Sumqayıt Pandemiya Xəstəxanasında çalışan bir neçə həkim virusa yoluxduğu üçün tibb müəssisəsində ciddi kadr çatışmazlığı yaranıbmış:
- Mən bura gələnə qədər də “COVİD”li xəstələrin müalicəsində iştirak edirdim, amma telefon vasitəsilə. Həmişə ambulator müalicə ilə məşğul olduğumdan stasionarda, yəni intensiv terapiya və palatada xəstələrin nələr çəkdiyinin şahidi olmamışdım. Düşünürdüm ki, xəstədir, dərmanın verirsən, iynəsin vurursan, nəzarət edirsən... Burda çətin nə var ki? Amma mən koronavirusun belə dəhşətli olduğunu təsəvvür etmirdim.
Bura sözün həqiqi mənasında sanki cəbhə xəttidir, müharibə bölgəsidir. Əminəm ki, bu vaxta qədər heç bir xəstəxanada belə mənzərə yaranmayıb...
Xəstələr xəstəxanaya dəhşətli qorxu, təşviş içərisində daxil olurlar. Onları sakitləşdirmək çox çətindir. Elə boğulmaların çoxu da bu stressin fonunda baş verir. Daxil olan xəstəyə kim yaxınlaşırsa, əlindən, ayağından tutub, “doktor, qurban olum, qoyma ölüm, kömək edin”, - deyirlər. O an öz həyatım yadımdan çıxır. İlk vaxtlar ürəyim dözmürdü...
Mən o dərəcədə ağır, çapalayan xəstə görməmişdim. Çox həssas idim. Bura gələndən cəmi bir həftəyə saçım ağardı. Gecə də yatmırdım. Sonra özümü toparladım.
İlk xəstələrim sağalanda artıq qorxularım keçdi, ürəkləndim.
Xəstələrimiz evə gedəndə bizi qucaqlaya, öpə bilmirlər, amma bunu elə arzulayırlar ki... Bizim üzümüz maskada, eynəkdə, xəstələrim ağlayır ki, doktor, bir dəfə üzünü görüm ki, sabah rastlaşanda səni tanıyım, bilim ki, mənə ikinci dəfə həyatı kim verdi?
Mən həkimliyi anamın xəstəliyinə görə seçmişdim. Anam astma idi, onun da boğulmaları olurdu. Buna bənzər halı qismən də olsa yaşamışam, görmüşəm. Amma bu boğulma o boğulmadan deyil.
- Xəstələrin gərginliyi, stressi Sizə də sirayət edir. Bunun qarşısında necə tab gətirirsiz? Məncə, bu xəstələrə “COVİD” müalicəsi ilə yanaşı ciddi psixoloji dəstək də lazımdır...
- İşə başlayanda bütün hisslərimizi gizlədirik.
Palataya keçəndə xəstələrimi əzizləyib deyirəm: maşallah, bu gün rənginiz açılıb, nəfəsiniz xırıldamır, deyəsən, saturasiyanız qalxıb.
Ölçürəm, görürəm ki, yox, saturasiya düşükdür. Amma bildirmirəm. Xəstə soruşanda, deyirəm - əladır. Bəzən belə deyəndə xəstə rahatlanır və həqiqətən də saturasiya qalxır.
Mənim nəzarətimdə xroniki xəstəliyi çox olan mürəkkəb xəstələr vardı. Şükür, nəticələrim yaxşı oldu. Hər müalicəyə başlayanda deyirəm, ay Allah, nə olsun həkiməm, məni doğru yönləndir, indi bu xəstəyə nə lazımdırsa, beynimə gətir.
Həkimlik həm də məntiq tələb edir. Xəstə ilə fərdi işləmək lazımdır.
Adi bir şok xəbərdən qorxan normal insan belə təngənəfəs olur, təzyiqi oynayır, havası çatışmır, saturasiyası düşür. Bu xəstəlikdə virusun ağciyərləri zədələməsi ilə yanaşı, həyəcan, stress fonunda xəstədə spazmlar, boğulma daha da artır.
Çox ağır, yaşlı xəstəm olub, ona görə çox qorxurdum. Özünə deyirdim ki, burda elə ən yüngül xəstəm sənsən. Görürdüm rahatlaşır, inanır.
Bəzən özümdənrazı davranıram. Xəstəyə deyirəm, mən elə xəstələri götürürəm ki, sağalsın, xəstə itirməklə reytinqimi sala bilmərəm. Bunları deməyə məcburam. Heç bilmirəm bu sözləri hardan tapıb deyirəm.
Xəstə də həkimə güvənir. Düşünür, hə, bu həkim yüngüllərlə işləyir, bu həkimin hələ ölən xəstəsi olmayıb. Onda o, isterika, təşviş və güvənsizlik içində olmur.
Bəzən xəstələr həyat hekayələrini bizə danışırlar, həyatlarından xatirələr yadlarına düşür; hamısı zəhmətkeş, əziyyətli həyat sürüb. Amma yenə o xəstə halları ilə kimi ərini, kimi övladını düşünür.
- Bəs Sizi kim sakitləşdirir? Həkimlər bir-birinə necə dəstək olur?
- Biz həkimlər onsuz da vəziyyətin əsl üzünü görürük, bilirik. Bir-birimizə necə ümid verək? Eləcə Allaha yalvarırıq ki, nə olar, bu gün təcili yardım gəlməsin, xəstə gətirməsin, bitsin bu xəstəlik. Amma bitmir (göz yaşlarını saxlaya bilmir).
Xəstələri Rentgenə, KT-yə göndəririk ki, müalicənin nəticələrinə baxaq. 5 xəstə göndərmişik, o xəstənin yerinə təcili yardım 7 xəstə gətirib. Heç 1-2 saat çəkmir. Deyirik, vallah yer yoxdur, təcili yardım həkimi deyir, nə vicdansız adamsan, bəs bu xəstə evdə ölsün? Evimə aparım xəstəni? Bu sözlərə layiq olmaya-olmaya onu eşitmək işgəncədir. O sözün ağırlığı adamı əzir. Axı mən burda döyüşürəm. Bəs xəstəni hara yerləşdirək, dəhlizə, döşəməyə?
- Bu qədər ağır xəstənin olmasına səbəb nədir? Yanlışlıqlar nədədir?
- Çox xəstələr kənarda yanlış müalicə aldıqdan sonra gəlir. O müalicə ki, xəstəni daha da ağırlaşdırır. Niyə bizim insanlar elə bilir ki, xəstəxanaya gedəndə öləcəklər?
Ölən - özünü gecikdirəndir, ölən – həm də digər ağır xəstəlikləri olandır. O xəstələrin orqanizmi həkimə imkan vermir ki, müalicə etsin. Orqanizm müalicədən imtina edir. Burda həkim çarəsizdir.
Nəfəs ala bilməyənləri, boğulma sindromu olanları daha çox gətirirlər. Çox xəstələrdə qorxudan boğulma olur.
Bəzən natri-xlora vitamin C qatırdım, köçürürdüm, xəstəyə deyirdim, sənə deksametazon vurdum, bu dəqiqə bronxun açılacaq. Həqiqətən də bronxu açılırdı.
- Yeri gəlmişkən, artıq deksametazon koronavirusun müalicəsində təsdiqlənmiş ikinci dərmandır. Sadəcə, insanlar onu evlərdə çox istifadə edir. Xəstəxanada hansı xəstələrə tətbiq edirsiz və həqiqətən effektlidirmi?
- Ən güclü, yüksək dozalı dərmanları, hormonal preparatları xəstələrə yükləmək, onların gələcək sağlamlıqlarını təhlükə altında qoyur. Heç kim bilmir ki, bu xəstə 3-5 ay sonra yenidən yoluxmayacaq, ya pnevmoniya olmayacaq, ya başqa xəstəliklə xəstələnməyəcək. Ən yüksək molekul hormonal dərmanları bu gün versək, sonra onu nəylə müalicə edəcəyik? Hormonal preparatı sona saxlamaq lazımdır.
Uzun müddət eufillin, deksametazon vurmaq asılılıq yaradır. Ümumiyyətlə, hormon preparatlarını hər xəstəyə, xüsusən zob, şəkər xəstələrinə vurmaq olmaz.
Hormonal dərman orqanizmə düşəndə böyrəküstü vəzilər tənbəlləşir. Vəzilər artıq qanda həmin hormonun olduğunu görür və işləmir. Təbii hormonu ifraz etmir. Orqanizm sonradan istəyir ki, hər şey ona kənardan hazır gəlsin.
Əgər mən xəstəni deksametonsuz müalicə edəcəyəmsə, niyə istifadə edim. Bu iynədən, artıq başqa yolum olmayanda istifadə edirəm. Bir də var ki, evdə hələ təzə yoluxub, xəstəyə sistemə deksametazon qatıblar.
Koronavirusun müalicəsinə həkim, dərman və psixoloji dəstək 50/50-yə təsir edir. Xəstəni sözlə sağaltmaq lazımdır. Mən xəstələrimə idman etdirirəm, qoymuram uzansınlar. Tapşırıram ki, bir-birinizin kürəyinə arxadan vurun, ağciyərlər üçün yaxşıdır.
Telefonu kənara qoyun, xəbərləri izləməyin, neqativ şeylər oxumayın. Xüsusən xəstəxanada yatan xəstələr gərək, gündəlik xəbərləri, ölüm, yoluxma sayını oxumasın.
60-70 faiz ağciyəri zədələnmiş xəstərimiz nəyin hesabına sağaldı? “Sənin heç nəyin yoxdur, ən yüngül xəstə sənsən”, - deməyimizin.
- Ən ağır, yaddaqalan xəstələriniz və itirilən xəstələrdən Sizə ən çox təsir edəni kimlər olub?
- Bizdə digər şöbədə həkimimizin ağır qadın xəstəsi var idi. Elə yalvarırdı ki... Deyirdi: “Məni yetimimə salamat göndərin”.
Həmin qadın “Sədərək” Ticarət Mərkəzində yoluxmuşdu. Üstəlib tək tələbə oğlunu da yoluxdurmuşdu. Xocalı köçkünü idilər.
Sonradan oğlu da xəstəxanaya düşdü. Anası sağalırdı, oğlan da müalicə olunurdu. Amma sonra nə baş verdisə, oğlanın vəziyyəti 2 günün içində ağırlaşdı və dünyasını dəyişdi. Qorxu fonunda insult oldu, ürəyi dayandı.
Bu oğlanın ölümünə elə yandıq ki... Xocalıdan əziyyətlə bu yerə gəlib çatan ailənin faciəsi idi.
Oğlan şəkər xəstəsi olmaya-olmaya şəkəri yüksəldi və heç cür sala bilmədik.
Bu ilk deyil. Koronavirusda mən bir neçə dəfədir belə klinik gedişatın şahidi oluram. Yaşa baxmayaraq, şəkər olmaya–olmaya şəkər anidən yüksəlir. Hələ bu xəstəlikdə müəmmalı məqamlar çoxdur.
- Xəstələriniz əsasən harada, necə yoluxduqlarını deyirlər?
- İndi ən çox evlərdə, ailə içi. Xırdalandan bir xəstəm var idi, xəstə kök, şəkər xəstəsi idi, and-aman edirdi ki, doktor, 2 aydır evdən küçəyə çıxmamışam. İnandım, çünki dizindən əməliyyat olunmuşdu, harasa getməsi mümkün deyildi. Onu qızı yoluxdurmuşdu. Qızı da xəstə idi. İnsan var yoluxur, xəstələnmir, ya gec büruzə verir. Amma o yoluxdurucudur. Qız da deyir marketə getmişəm, başqa heç yerə.
Bir də görürsən bir ana zəng edir, azyaşlı uşaqda filan-filan əlamətlər, qızdırma və s. var. Dərhal deyirəm ki, o koronaya yoluxub, uşaq yüngül keçirəcək, amma onu təcrid edin. Sonra yazır ki, yox, başqa pediatra apardıq, dedi qurddandır. Mən də heç bir şey demədim. 2 həftə sonra həmin qadın zəng edir ki, bəs biz yoluxduq.
Bəs mən deyirdim axı o uşaq virusludur, vaxtında tədbir görmədin. Bəlkə də “qurd tapan” pediatrın özü də yoluxdu, ailəsi də.
İnsanların çoxu xəstəliyi ciddiyə almır. 2-3 həkimlə danışır, hansının sözü ona xoş gəlirsə, asan gəlirsə, ona inanır.
Evdə oturan yaşlıları kim yoluxdurur? Ailənin çölə çıxıb gedib-gələn üzvləri, oğlu, gəlini, hətta balaca nəvəsi.
- İnsanlarımızın immuniteti necədir? Heç normal immunitetə malik xəstəniz olubmu? Profilaktik olaraq nə etməlidirlər ki, virusa yoluxmasınlar?
- Profilaktik olaraq heç bir dərman, antibioitk, antiviral preparat qəbul etməyin.
Kimsə deyəndə ki, doktor gedim profilaktik olaraq Azitmorisin içim, deyirəm yox, niyə içməlisən? Azitmorisini indidən içsən, yoluxanda nə edəcəksən?
Profilaktik olaraq nəsə etmək istəyirsinizsə, yoxlanın. Qanın azdır, qanını artır. Şəkərin çoxdur, şəkərini sal. Özünü toparla. Vitaminin, fermentin çatışmırsa, onu qəbul et. Orqanizm özü mübarizə aparmalıdır. İmmunomodulyatorlar lazım deyil.
Evlərdə profilaktika məqsədilə və ya xəstəliyi yüngül keçirən xəstələrə, xüsusən gənclərə çoxsaylı infuziya, sistemlər, vitaminlər, sistemin içində 10 cür dərman qarışdırıb vurmağın qəti əleyhinəyəm.
Biz öz tariximizə, kökümüzə baxsaq, virus və zökəmdə nələr istifadə ediblər, ilk başda onları etməliyik: əvəlikli isti sulu yemək, şorbalar, mürəbbəli çaylar, bitki çayları, nanə dəmləməsi, itburnu, qatıq sarımsaq, soğan yeyin. Brokkoli kələm çox istifadə edin. Hər gün ət yemək olmaz.
Tərəvəzləri bol edin. Meyvə şirələri, kompotları için.
D vitamini günəşdədir, C vitamini qidalardadır.
12 günə yüksək dozalı D vitamini qəbul etməklə, siz virusdan qaça bilməyəcəksiz. Gecdir artıq. Bunu əvvəldən etmək lazımdır. Amma indi bildiniz ki, immunitetə nə lazımdır. Günəş şüası altında gəzin. Hərəkətsiz olmayın.
Bizə tam sağlam, əlavə problemi olmayan xəstə gəlməyib. Problem çoxdur, saymaqla bitməz. Xüsusən qadınlarda qabırğalararası əzələlər hansı ki, ağciyərlərin də hərəkətliliyini, elastikliyini təmin edir, o zəifdir, yorğundur. Vaxtından tez tonusdan düşüb. Daxili orqanlar piylə örtülüb. Qolunu qaldırırsan , əzələ işləmir. Ağciyərlər tənbəlləşib, nəfəs almağa sanki “can çəkir”.
Azərbaycan qadını fədakar ana, övladdır, bəli, dəyərli xanımlardır. Amma heç özlərinə baxmırlar, özlərini düşünmürlər.
Xəstələrin çoxuna korona bəhanə idi. Onlar çox əvvəldən xəstə idilər və xəstəxanaya da xəstəliklərlə gəlirlər.
Qan dövranı yaxşı işləyən xəstə görmədim.
Psixoloji problemlə gəlirlər, evdarından tutmuş vəzifəlisinə qədər. Nevroz, panikatak. Xəstə ölüm ayağındadır, oğlunun, gəlininin probleminin həllini düşünür. Bu dəqiqə sən özünü düşünməlisən, dünyanın mərkəzi sənsən. İmkan ver xəstəliyinlə məşğul olaq.
Bizim insanlar ildə bir dəfə çekup olunmurlar. Bilmirlər ki, bədənlərində nə var. İnanın ki, koronavirus olub xəstəxanaya düşəndən sonra xəstə bilib ki, şəkəri, anemiyası var. Korona olandan sonra ürəyinin xəstə olduğu aşkarlandı. O qədər xəstələr olub, KT ediblər, ağciyərində şiş və ya zobu aşkarlanıb.
İnsanlar heç olmasa ildə bir dəfə çekup olunsalar, ildə bir dəfə sağlamlıqlarına bir az vəsait xərcləsinlər, həm vaxtında xəstəliklərindən xəbərlərləri olar, həm həkimə müalicə üçün asan olar, həm də belə pandemiya dövründə ağırlaşmazlar.
Qəfləti ölümlərin səbəbini ona görə tapa bilmirik. Bu kimi məqamlar bizim işimizi çətinləşdirir.
Sağalanları da çox çətinliklə sağaltdıq. Bilmədik “COVİD” müalicə edək, yoxsa şəkər, qan, böyrəklə məşğul olaq.
95% xəstə buket xəstəliklərlə gəlir. 50% -i heç bilmir ki, onun yanaşı xəstəliyi var. Biz yenidən müayinə, diaqnoz, təzədən başqa müalicə ilə məşğul oluruq.
- Eşitdik ki, çox yüksək vəzifəli bir ailənin üzvü sizin xəstəxanaya gəlib, 1 gün sonra onun yaxınları xəbər tutanda, mötəbər yerlərdən zənglərlə Bakıda daha prestijli xəstəxanada yer tapıblar. Amma xəstə getməkdən imtina edib...
- Qadın xəstə bircə gün idi gəlmişdi. Bir də gördüm, şöbə müdiri məni axtarır - bu xəstəyə görə. Sözün açığı, narahat oldum. Bir deputat zəng etmişdi, xəstənin köçürülməsi üçün danışıqlar aparırdılar. Amma xəstə elə şöbə müdirinin yanında həmin şəxsə dedi ki, artıq mən bura yerləşmişəm, müalicə həkimimdən razıyam. Həmin an sevindim. Əgər getsəydi, qüruruma toxunmuş olardı. Həmin xəstə sağaldı. Özüm ona bir gün öncədən proqnoz verirdim: sabah hərarətin düşəcək. Həqiqətən elə oldu.
- Nə vaxta kimi “ön cəbhədə” qalmaq fikriniz var? Belə deyirlər ki, bu meydana bir girən, daha çıxa bilmir. Vicdanı, ürəyi yol vermir...
- Bəli, mən könüllü gəldim. Qaydalara görə 15 gün işləyib, sonra test veririk, 2 həftə karantində qalıb evə getməliydim. Mən 15 gün qala bilmədim. Xəstələrim var idi, onların müalicəsini sona çatdırmalıydım. Axı xəstə də istəmir bir həkimdən başqa həkimə keçsin.
Baxmayaraq ki, gəlməyə bilərdim, amma ürəyim dözmədi. Peşman da deyiləm.
Döyüş meydanını yarımçıq qoyub çıxmaq olmaz. Bu müharibənin də öz generalları, əsgərləri var.
Çox ümid edirəm ki, üzü payıza vəziyyət düzələcək.
Arzu edirəm əvvəlki həyatımıza qayıdaq, o qədər toyu olmalı yaxınlar var...
Biz heç vaxt bilməzdik, dünyamız belə olacaq. Gələcəyimizi də bilmirik. Bu sınaq bizə dərs olmalıdır.
Həyat tərzimizi dəyişməliyik. Pul qazanırıqsa, onun bir qismini sağlamlığımıza xərcləməliyik. Bu virus seçim də etmir: nazir, deputat, polis, həkim, varlı, kasıb, işli, işsiz.
Virusun müsbət tərəfləri də oldu: bu gün klinikalar doludur, hərə bir analiz verir, Rentgen, KT, USM-dən keçirlər. Sağlamlıqlarının qeydinə qalırlar. Bunu hər il etmək lazım idi.
İkinci müsbət cəhət isə odur ki, Azərbaycan həkimləri son 20 ildə belə sevilməmişdi. İndi dəyərli olduq. Bu qədər alqış almamışdıq. “COVİD” bitsə də, kaş ki, həkimlərə olan inam, hörmət bitməsin.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 27-07-2020 17:46 | Bölmə: Cəmiyyət
Həkim-terapevt Kəmalə Nəbiyeva 13 ildir ki, Sumqayıt şəhərindəki 3 saylı poliklinikada çalışır. O, koronavirus infeksiyasına yoluxmuş xəstələri müalicə etmək üçün iyunun 10-da könüllü şəkildə müraciət edərək müvafiq xəstəxanada çalışmağa başlayıb.
Reyting.az-ın xəbərinə görə, Kəmalə Nəbiyeva Unikal.org-a müsahibəsində deyib ki, ondan əvvəl Sumqayıt Pandemiya Xəstəxanasında çalışan bir neçə həkim virusa yoluxduğu üçün tibb müəssisəsində ciddi kadr çatışmazlığı yaranıbmış:
- Mən bura gələnə qədər də “COVİD”li xəstələrin müalicəsində iştirak edirdim, amma telefon vasitəsilə. Həmişə ambulator müalicə ilə məşğul olduğumdan stasionarda, yəni intensiv terapiya və palatada xəstələrin nələr çəkdiyinin şahidi olmamışdım. Düşünürdüm ki, xəstədir, dərmanın verirsən, iynəsin vurursan, nəzarət edirsən... Burda çətin nə var ki? Amma mən koronavirusun belə dəhşətli olduğunu təsəvvür etmirdim.
Bura sözün həqiqi mənasında sanki cəbhə xəttidir, müharibə bölgəsidir. Əminəm ki, bu vaxta qədər heç bir xəstəxanada belə mənzərə yaranmayıb...
Xəstələr xəstəxanaya dəhşətli qorxu, təşviş içərisində daxil olurlar. Onları sakitləşdirmək çox çətindir. Elə boğulmaların çoxu da bu stressin fonunda baş verir. Daxil olan xəstəyə kim yaxınlaşırsa, əlindən, ayağından tutub, “doktor, qurban olum, qoyma ölüm, kömək edin”, - deyirlər. O an öz həyatım yadımdan çıxır. İlk vaxtlar ürəyim dözmürdü...
Mən o dərəcədə ağır, çapalayan xəstə görməmişdim. Çox həssas idim. Bura gələndən cəmi bir həftəyə saçım ağardı. Gecə də yatmırdım. Sonra özümü toparladım.
İlk xəstələrim sağalanda artıq qorxularım keçdi, ürəkləndim.
Xəstələrimiz evə gedəndə bizi qucaqlaya, öpə bilmirlər, amma bunu elə arzulayırlar ki... Bizim üzümüz maskada, eynəkdə, xəstələrim ağlayır ki, doktor, bir dəfə üzünü görüm ki, sabah rastlaşanda səni tanıyım, bilim ki, mənə ikinci dəfə həyatı kim verdi?
Mən həkimliyi anamın xəstəliyinə görə seçmişdim. Anam astma idi, onun da boğulmaları olurdu. Buna bənzər halı qismən də olsa yaşamışam, görmüşəm. Amma bu boğulma o boğulmadan deyil.
- Xəstələrin gərginliyi, stressi Sizə də sirayət edir. Bunun qarşısında necə tab gətirirsiz? Məncə, bu xəstələrə “COVİD” müalicəsi ilə yanaşı ciddi psixoloji dəstək də lazımdır...
- İşə başlayanda bütün hisslərimizi gizlədirik.
Palataya keçəndə xəstələrimi əzizləyib deyirəm: maşallah, bu gün rənginiz açılıb, nəfəsiniz xırıldamır, deyəsən, saturasiyanız qalxıb.
Ölçürəm, görürəm ki, yox, saturasiya düşükdür. Amma bildirmirəm. Xəstə soruşanda, deyirəm - əladır. Bəzən belə deyəndə xəstə rahatlanır və həqiqətən də saturasiya qalxır.
Mənim nəzarətimdə xroniki xəstəliyi çox olan mürəkkəb xəstələr vardı. Şükür, nəticələrim yaxşı oldu. Hər müalicəyə başlayanda deyirəm, ay Allah, nə olsun həkiməm, məni doğru yönləndir, indi bu xəstəyə nə lazımdırsa, beynimə gətir.
Həkimlik həm də məntiq tələb edir. Xəstə ilə fərdi işləmək lazımdır.
Adi bir şok xəbərdən qorxan normal insan belə təngənəfəs olur, təzyiqi oynayır, havası çatışmır, saturasiyası düşür. Bu xəstəlikdə virusun ağciyərləri zədələməsi ilə yanaşı, həyəcan, stress fonunda xəstədə spazmlar, boğulma daha da artır.
Çox ağır, yaşlı xəstəm olub, ona görə çox qorxurdum. Özünə deyirdim ki, burda elə ən yüngül xəstəm sənsən. Görürdüm rahatlaşır, inanır.
Bəzən özümdənrazı davranıram. Xəstəyə deyirəm, mən elə xəstələri götürürəm ki, sağalsın, xəstə itirməklə reytinqimi sala bilmərəm. Bunları deməyə məcburam. Heç bilmirəm bu sözləri hardan tapıb deyirəm.
Xəstə də həkimə güvənir. Düşünür, hə, bu həkim yüngüllərlə işləyir, bu həkimin hələ ölən xəstəsi olmayıb. Onda o, isterika, təşviş və güvənsizlik içində olmur.
Bəzən xəstələr həyat hekayələrini bizə danışırlar, həyatlarından xatirələr yadlarına düşür; hamısı zəhmətkeş, əziyyətli həyat sürüb. Amma yenə o xəstə halları ilə kimi ərini, kimi övladını düşünür.
- Bəs Sizi kim sakitləşdirir? Həkimlər bir-birinə necə dəstək olur?
- Biz həkimlər onsuz da vəziyyətin əsl üzünü görürük, bilirik. Bir-birimizə necə ümid verək? Eləcə Allaha yalvarırıq ki, nə olar, bu gün təcili yardım gəlməsin, xəstə gətirməsin, bitsin bu xəstəlik. Amma bitmir (göz yaşlarını saxlaya bilmir).
Xəstələri Rentgenə, KT-yə göndəririk ki, müalicənin nəticələrinə baxaq. 5 xəstə göndərmişik, o xəstənin yerinə təcili yardım 7 xəstə gətirib. Heç 1-2 saat çəkmir. Deyirik, vallah yer yoxdur, təcili yardım həkimi deyir, nə vicdansız adamsan, bəs bu xəstə evdə ölsün? Evimə aparım xəstəni? Bu sözlərə layiq olmaya-olmaya onu eşitmək işgəncədir. O sözün ağırlığı adamı əzir. Axı mən burda döyüşürəm. Bəs xəstəni hara yerləşdirək, dəhlizə, döşəməyə?
- Bu qədər ağır xəstənin olmasına səbəb nədir? Yanlışlıqlar nədədir?
- Çox xəstələr kənarda yanlış müalicə aldıqdan sonra gəlir. O müalicə ki, xəstəni daha da ağırlaşdırır. Niyə bizim insanlar elə bilir ki, xəstəxanaya gedəndə öləcəklər?
Ölən - özünü gecikdirəndir, ölən – həm də digər ağır xəstəlikləri olandır. O xəstələrin orqanizmi həkimə imkan vermir ki, müalicə etsin. Orqanizm müalicədən imtina edir. Burda həkim çarəsizdir.
Nəfəs ala bilməyənləri, boğulma sindromu olanları daha çox gətirirlər. Çox xəstələrdə qorxudan boğulma olur.
Bəzən natri-xlora vitamin C qatırdım, köçürürdüm, xəstəyə deyirdim, sənə deksametazon vurdum, bu dəqiqə bronxun açılacaq. Həqiqətən də bronxu açılırdı.
- Yeri gəlmişkən, artıq deksametazon koronavirusun müalicəsində təsdiqlənmiş ikinci dərmandır. Sadəcə, insanlar onu evlərdə çox istifadə edir. Xəstəxanada hansı xəstələrə tətbiq edirsiz və həqiqətən effektlidirmi?
- Ən güclü, yüksək dozalı dərmanları, hormonal preparatları xəstələrə yükləmək, onların gələcək sağlamlıqlarını təhlükə altında qoyur. Heç kim bilmir ki, bu xəstə 3-5 ay sonra yenidən yoluxmayacaq, ya pnevmoniya olmayacaq, ya başqa xəstəliklə xəstələnməyəcək. Ən yüksək molekul hormonal dərmanları bu gün versək, sonra onu nəylə müalicə edəcəyik? Hormonal preparatı sona saxlamaq lazımdır.
Uzun müddət eufillin, deksametazon vurmaq asılılıq yaradır. Ümumiyyətlə, hormon preparatlarını hər xəstəyə, xüsusən zob, şəkər xəstələrinə vurmaq olmaz.
Hormonal dərman orqanizmə düşəndə böyrəküstü vəzilər tənbəlləşir. Vəzilər artıq qanda həmin hormonun olduğunu görür və işləmir. Təbii hormonu ifraz etmir. Orqanizm sonradan istəyir ki, hər şey ona kənardan hazır gəlsin.
Əgər mən xəstəni deksametonsuz müalicə edəcəyəmsə, niyə istifadə edim. Bu iynədən, artıq başqa yolum olmayanda istifadə edirəm. Bir də var ki, evdə hələ təzə yoluxub, xəstəyə sistemə deksametazon qatıblar.
Koronavirusun müalicəsinə həkim, dərman və psixoloji dəstək 50/50-yə təsir edir. Xəstəni sözlə sağaltmaq lazımdır. Mən xəstələrimə idman etdirirəm, qoymuram uzansınlar. Tapşırıram ki, bir-birinizin kürəyinə arxadan vurun, ağciyərlər üçün yaxşıdır.
Telefonu kənara qoyun, xəbərləri izləməyin, neqativ şeylər oxumayın. Xüsusən xəstəxanada yatan xəstələr gərək, gündəlik xəbərləri, ölüm, yoluxma sayını oxumasın.
60-70 faiz ağciyəri zədələnmiş xəstərimiz nəyin hesabına sağaldı? “Sənin heç nəyin yoxdur, ən yüngül xəstə sənsən”, - deməyimizin.
- Ən ağır, yaddaqalan xəstələriniz və itirilən xəstələrdən Sizə ən çox təsir edəni kimlər olub?
- Bizdə digər şöbədə həkimimizin ağır qadın xəstəsi var idi. Elə yalvarırdı ki... Deyirdi: “Məni yetimimə salamat göndərin”.
Həmin qadın “Sədərək” Ticarət Mərkəzində yoluxmuşdu. Üstəlib tək tələbə oğlunu da yoluxdurmuşdu. Xocalı köçkünü idilər.
Sonradan oğlu da xəstəxanaya düşdü. Anası sağalırdı, oğlan da müalicə olunurdu. Amma sonra nə baş verdisə, oğlanın vəziyyəti 2 günün içində ağırlaşdı və dünyasını dəyişdi. Qorxu fonunda insult oldu, ürəyi dayandı.
Bu oğlanın ölümünə elə yandıq ki... Xocalıdan əziyyətlə bu yerə gəlib çatan ailənin faciəsi idi.
Oğlan şəkər xəstəsi olmaya-olmaya şəkəri yüksəldi və heç cür sala bilmədik.
Bu ilk deyil. Koronavirusda mən bir neçə dəfədir belə klinik gedişatın şahidi oluram. Yaşa baxmayaraq, şəkər olmaya–olmaya şəkər anidən yüksəlir. Hələ bu xəstəlikdə müəmmalı məqamlar çoxdur.
- Xəstələriniz əsasən harada, necə yoluxduqlarını deyirlər?
- İndi ən çox evlərdə, ailə içi. Xırdalandan bir xəstəm var idi, xəstə kök, şəkər xəstəsi idi, and-aman edirdi ki, doktor, 2 aydır evdən küçəyə çıxmamışam. İnandım, çünki dizindən əməliyyat olunmuşdu, harasa getməsi mümkün deyildi. Onu qızı yoluxdurmuşdu. Qızı da xəstə idi. İnsan var yoluxur, xəstələnmir, ya gec büruzə verir. Amma o yoluxdurucudur. Qız da deyir marketə getmişəm, başqa heç yerə.
Bir də görürsən bir ana zəng edir, azyaşlı uşaqda filan-filan əlamətlər, qızdırma və s. var. Dərhal deyirəm ki, o koronaya yoluxub, uşaq yüngül keçirəcək, amma onu təcrid edin. Sonra yazır ki, yox, başqa pediatra apardıq, dedi qurddandır. Mən də heç bir şey demədim. 2 həftə sonra həmin qadın zəng edir ki, bəs biz yoluxduq.
Bəs mən deyirdim axı o uşaq virusludur, vaxtında tədbir görmədin. Bəlkə də “qurd tapan” pediatrın özü də yoluxdu, ailəsi də.
İnsanların çoxu xəstəliyi ciddiyə almır. 2-3 həkimlə danışır, hansının sözü ona xoş gəlirsə, asan gəlirsə, ona inanır.
Evdə oturan yaşlıları kim yoluxdurur? Ailənin çölə çıxıb gedib-gələn üzvləri, oğlu, gəlini, hətta balaca nəvəsi.
- İnsanlarımızın immuniteti necədir? Heç normal immunitetə malik xəstəniz olubmu? Profilaktik olaraq nə etməlidirlər ki, virusa yoluxmasınlar?
- Profilaktik olaraq heç bir dərman, antibioitk, antiviral preparat qəbul etməyin.
Kimsə deyəndə ki, doktor gedim profilaktik olaraq Azitmorisin içim, deyirəm yox, niyə içməlisən? Azitmorisini indidən içsən, yoluxanda nə edəcəksən?
Profilaktik olaraq nəsə etmək istəyirsinizsə, yoxlanın. Qanın azdır, qanını artır. Şəkərin çoxdur, şəkərini sal. Özünü toparla. Vitaminin, fermentin çatışmırsa, onu qəbul et. Orqanizm özü mübarizə aparmalıdır. İmmunomodulyatorlar lazım deyil.
Evlərdə profilaktika məqsədilə və ya xəstəliyi yüngül keçirən xəstələrə, xüsusən gənclərə çoxsaylı infuziya, sistemlər, vitaminlər, sistemin içində 10 cür dərman qarışdırıb vurmağın qəti əleyhinəyəm.
Biz öz tariximizə, kökümüzə baxsaq, virus və zökəmdə nələr istifadə ediblər, ilk başda onları etməliyik: əvəlikli isti sulu yemək, şorbalar, mürəbbəli çaylar, bitki çayları, nanə dəmləməsi, itburnu, qatıq sarımsaq, soğan yeyin. Brokkoli kələm çox istifadə edin. Hər gün ət yemək olmaz.
Tərəvəzləri bol edin. Meyvə şirələri, kompotları için.
D vitamini günəşdədir, C vitamini qidalardadır.
12 günə yüksək dozalı D vitamini qəbul etməklə, siz virusdan qaça bilməyəcəksiz. Gecdir artıq. Bunu əvvəldən etmək lazımdır. Amma indi bildiniz ki, immunitetə nə lazımdır. Günəş şüası altında gəzin. Hərəkətsiz olmayın.
Bizə tam sağlam, əlavə problemi olmayan xəstə gəlməyib. Problem çoxdur, saymaqla bitməz. Xüsusən qadınlarda qabırğalararası əzələlər hansı ki, ağciyərlərin də hərəkətliliyini, elastikliyini təmin edir, o zəifdir, yorğundur. Vaxtından tez tonusdan düşüb. Daxili orqanlar piylə örtülüb. Qolunu qaldırırsan , əzələ işləmir. Ağciyərlər tənbəlləşib, nəfəs almağa sanki “can çəkir”.
Azərbaycan qadını fədakar ana, övladdır, bəli, dəyərli xanımlardır. Amma heç özlərinə baxmırlar, özlərini düşünmürlər.
Xəstələrin çoxuna korona bəhanə idi. Onlar çox əvvəldən xəstə idilər və xəstəxanaya da xəstəliklərlə gəlirlər.
Qan dövranı yaxşı işləyən xəstə görmədim.
Psixoloji problemlə gəlirlər, evdarından tutmuş vəzifəlisinə qədər. Nevroz, panikatak. Xəstə ölüm ayağındadır, oğlunun, gəlininin probleminin həllini düşünür. Bu dəqiqə sən özünü düşünməlisən, dünyanın mərkəzi sənsən. İmkan ver xəstəliyinlə məşğul olaq.
Bizim insanlar ildə bir dəfə çekup olunmurlar. Bilmirlər ki, bədənlərində nə var. İnanın ki, koronavirus olub xəstəxanaya düşəndən sonra xəstə bilib ki, şəkəri, anemiyası var. Korona olandan sonra ürəyinin xəstə olduğu aşkarlandı. O qədər xəstələr olub, KT ediblər, ağciyərində şiş və ya zobu aşkarlanıb.
İnsanlar heç olmasa ildə bir dəfə çekup olunsalar, ildə bir dəfə sağlamlıqlarına bir az vəsait xərcləsinlər, həm vaxtında xəstəliklərindən xəbərlərləri olar, həm həkimə müalicə üçün asan olar, həm də belə pandemiya dövründə ağırlaşmazlar.
Qəfləti ölümlərin səbəbini ona görə tapa bilmirik. Bu kimi məqamlar bizim işimizi çətinləşdirir.
Sağalanları da çox çətinliklə sağaltdıq. Bilmədik “COVİD” müalicə edək, yoxsa şəkər, qan, böyrəklə məşğul olaq.
95% xəstə buket xəstəliklərlə gəlir. 50% -i heç bilmir ki, onun yanaşı xəstəliyi var. Biz yenidən müayinə, diaqnoz, təzədən başqa müalicə ilə məşğul oluruq.
- Eşitdik ki, çox yüksək vəzifəli bir ailənin üzvü sizin xəstəxanaya gəlib, 1 gün sonra onun yaxınları xəbər tutanda, mötəbər yerlərdən zənglərlə Bakıda daha prestijli xəstəxanada yer tapıblar. Amma xəstə getməkdən imtina edib...
- Qadın xəstə bircə gün idi gəlmişdi. Bir də gördüm, şöbə müdiri məni axtarır - bu xəstəyə görə. Sözün açığı, narahat oldum. Bir deputat zəng etmişdi, xəstənin köçürülməsi üçün danışıqlar aparırdılar. Amma xəstə elə şöbə müdirinin yanında həmin şəxsə dedi ki, artıq mən bura yerləşmişəm, müalicə həkimimdən razıyam. Həmin an sevindim. Əgər getsəydi, qüruruma toxunmuş olardı. Həmin xəstə sağaldı. Özüm ona bir gün öncədən proqnoz verirdim: sabah hərarətin düşəcək. Həqiqətən elə oldu.
- Nə vaxta kimi “ön cəbhədə” qalmaq fikriniz var? Belə deyirlər ki, bu meydana bir girən, daha çıxa bilmir. Vicdanı, ürəyi yol vermir...
- Bəli, mən könüllü gəldim. Qaydalara görə 15 gün işləyib, sonra test veririk, 2 həftə karantində qalıb evə getməliydim. Mən 15 gün qala bilmədim. Xəstələrim var idi, onların müalicəsini sona çatdırmalıydım. Axı xəstə də istəmir bir həkimdən başqa həkimə keçsin.
Baxmayaraq ki, gəlməyə bilərdim, amma ürəyim dözmədi. Peşman da deyiləm.
Döyüş meydanını yarımçıq qoyub çıxmaq olmaz. Bu müharibənin də öz generalları, əsgərləri var.
Çox ümid edirəm ki, üzü payıza vəziyyət düzələcək.
Arzu edirəm əvvəlki həyatımıza qayıdaq, o qədər toyu olmalı yaxınlar var...
Biz heç vaxt bilməzdik, dünyamız belə olacaq. Gələcəyimizi də bilmirik. Bu sınaq bizə dərs olmalıdır.
Həyat tərzimizi dəyişməliyik. Pul qazanırıqsa, onun bir qismini sağlamlığımıza xərcləməliyik. Bu virus seçim də etmir: nazir, deputat, polis, həkim, varlı, kasıb, işli, işsiz.
Virusun müsbət tərəfləri də oldu: bu gün klinikalar doludur, hərə bir analiz verir, Rentgen, KT, USM-dən keçirlər. Sağlamlıqlarının qeydinə qalırlar. Bunu hər il etmək lazım idi.
İkinci müsbət cəhət isə odur ki, Azərbaycan həkimləri son 20 ildə belə sevilməmişdi. İndi dəyərli olduq. Bu qədər alqış almamışdıq. “COVİD” bitsə də, kaş ki, həkimlərə olan inam, hörmət bitməsin.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 20:13
Dörd vəkilə töhmət verilib
Bu gün, 17:23
Dicey qızın Putinin övladı olduğu iddia edilir - Fotolar
Bu gün, 16:39
Sabah qar yağacaq
Bu gün, 16:18
Kuryerlərə qarşı dələduzluq edən şəxs saxlanılıb - Video
Bu gün, 15:10
Kəmaləddin Heydərov rəisi vəzifədən azad edib
Bu gün, 12:08
Sabah yağış yağacaq
Bu gün, 11:30
FHN dəm qazı təhlükəsi ilə bağlı əhaliyə müraciət edib
Bu gün, 08:48
Ən böyük kərtənkələnin qalıqları tapılıb
Dünən, 20:58
Səkkiz vəkil hakim təyin olunub
Dünən, 15:01
Növbəti iki gündə yağış yağacaq - Xəbərdarlıq
Dünən, 12:39
Sabah yağış yağacaq
Dünən, 08:11
Güclü dalğa 45 nəfərin olduğu yaxtanı batırıb
26-11-2024, 18:49
Məhkəmə Quranı yandırmış şəxs barəsində hökm verib
26-11-2024, 18:24
Öldüyü elan edilən şəxs dəfn zamanı dirilib
26-11-2024, 17:26
Rayonlara qar yağır - Siyahı
26-11-2024, 16:28
Sabah güclü külək əsəcək - Xəbərdarlıq
26-11-2024, 16:27
Məktəbdənkənar təhsil müəssisələrinə şagird qəbulu başlayır
26-11-2024, 15:22
Bakı metrosunun iş rejimində bir günlük dəyişiklik olacaq
26-11-2024, 13:31
Hərbi məhkəmənin hakimi təqaüdə göndərilib
26-11-2024, 12:38
Sabah dağlıq ərazilərə qar yağacaq
26-11-2024, 11:52
70 min manatı “TikTok”a xərcləyən şəxsə 6 il həbs cəzası verilib
26-11-2024, 11:19
Təhsil müəssisələrində istilik təminatı ilə bağlı operativ işçi qrupları yaradılıb
26-11-2024, 10:55
Bakıya diş məcunu adı ilə nakrotik gətirən hindistanlı tutulub
26-11-2024, 10:39
Bakı Şəhər İcra Hakimiyyətində 4 yüksək vəzifəyə təyinat niyə aparılmayıb? - Müəmma
26-11-2024, 09:54
Dönərdən üç nəfər zəhərlənib
26-11-2024, 09:39
Qaxda 3 yaşlı uşaq dərmandan zəhərlənib
26-11-2024, 08:27
Təyyarə qəzasında 3 sərnişin möcüzə nəticəsində sağ qalıb
25-11-2024, 22:55
Tədqiqatın nəticəsi: güclü insanlar daha çox aldadır
25-11-2024, 21:44
Sumqayıtda “Bəy hamamı” yanıb
25-11-2024, 21:06
Direktor və dəstəsi oğurluğa cəhd edərkən yaxalanıb - Fotolar
25-11-2024, 17:41
Deputat əmisi qızını işdən çıxarıb, yerinə öz xanımını təyin edib
25-11-2024, 16:42
Şərur MTK məhkəməyə verilib
25-11-2024, 16:18
Vüqar Bayramov: "Büdcə zərfində fiskal risklərin qeyd edilməsi məqsədəuyğun olardı"
25-11-2024, 15:56
31 il əvvəl törədilmiş ağır cinayətin üstü açılıb
25-11-2024, 15:08
Perinatal Mərkəzdə 7 uşağın ölümü... - Məhkəmə prosesi təxirə düşüb
25-11-2024, 14:55
“İnteraz” rəhbərinin məhkəməsi keçirilib
25-11-2024, 14:43
Məktəbəqədər təhsil müəssisələrinə müdir axtarılır
25-11-2024, 14:29
Qarabağ zonasında daha 1457,4 hektar ərazi minalardan təmizlənib
25-11-2024, 14:00
Nazirlik Boradigah sakinlərinə müsbət cavab verib
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Deputatlığa namizəd Milli Məclisdə təmsil etmək istədiyi bölgənin problemlərinin təsnifatını artıq ağlına yazıb və işə nədən başlayacağını sıralayıb
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
“Tənha insanın monoloqu”nun ssenari müəllifi və rejissoru deyir ki, kinomuzu yaşatmaq və irəli aparmaq üçün film istehsalını artırmalı və onun bazarını düşünməliyik
Mirəli Sarızadə: “Gənc yaşımda arzum həyata keçdi, inşallah, yeni mövsümdə teatrımızın səhnəsində də Məcnun obrazı ilə tamaşaçılar qarşısına çıxacam”
