Vüsal Qasımlı: "Manatın real effektiv məzənnəsi son 5 ildə ən yüksək həddə çatıb"

Xəbər lenti

17:30 / 05-09-2025

Bəxtiyar Məmmədova Alay komandiri vəzifəsini həvalə olunub

17:07 / 05-09-2025

Əli Əsədov qərar imzalayıb

16:58 / 05-09-2025

Qadını maşınla vuran sürücü döyülüb

16:41 / 05-09-2025

Bakıda evlərə girən qadın saxlanııb - Video

16:11 / 05-09-2025

Atletlər Komissiyanın sədri dəyişib

15:46 / 05-09-2025

ABŞ altı ölkəni böyük təhlükə ilə üz-üzə qoyur

15:46 / 05-09-2025

Tramp: "ABŞ Rusiya və Hindistanı Çinə uduzub"

15:19 / 05-09-2025

Kreml: Ukrayna ərazisində Şimali Koreya hərbçiləri yoxdur

15:13 / 05-09-2025

"Tərtər işi": cinayət işi üzrə qərar verilib

15:09 / 05-09-2025

Kabab qonaqlığı - Hekayə

14:52 / 05-09-2025

Təqsirləndirilən şəxs: "Vardanyanın yaratdığı silahlı birləşməyə qoşulmuşam"

14:40 / 05-09-2025

Azərbaycanın üzvlüyünün bloklanması... - Rusiya da yaxından iştirak edib

13:41 / 05-09-2025

"Teleqram" üzərindən hücumlarla bağlı araşdırmanın nəticələri açıqlanıb

13:36 / 05-09-2025

Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz

13:17 / 05-09-2025

Mask Trampın dəvətini qəbul etməyib

13:05 / 05-09-2025

Qarabağdan köçənlər Ermənistanda vətəndaşlıq alır

13:01 / 05-09-2025

Prezident yol tikintisinə 2 milyon manat ayrıb - Sərəncam

12:56 / 05-09-2025

Rusiya XİN AZAL-ın vurulan təyyarəsi ilə bağlı yalan məlumat yayıb

12:51 / 05-09-2025

İsrail ordusu Qəzzanın 40 faizini nəzarətə götürüb

12:46 / 05-09-2025

ABŞ və OPEC+ neftin qiymətlərini aşağı salır

12:37 / 05-09-2025

Füzulidə yanğın törədən şəxs tutulub

12:34 / 05-09-2025

Putin: Zelenskiyə təhlükəsizlik zəmanəti verməyə hazırıq

12:33 / 05-09-2025

İçərişəhərdə yeni Xidmət Mərkəzi fəaliyyətə başlayıb

12:28 / 05-09-2025

Adəm Məmmədov azadlığa buraxılıb - Fotolar

12:16 / 05-09-2025

Milli Məclisin növbədənkənar sessiyası çağırılıb

11:48 / 05-09-2025

ÜST direktoru Qəzza ilə bağlı çağırış edib

11:45 / 05-09-2025

Vüqar Qurbanovun müşaviri prorektor təyin olunub - Foto

11:39 / 05-09-2025

Ukraynaya 10 min sülhməramlı yerləşdirmək istəyirlər

11:32 / 05-09-2025

Müəllimlərin təkrar sertifikasiyasının müsahibə nəticələri açıqlanıb

11:26 / 05-09-2025

Tramp tezliklə Putinlə danışacaq

Xəbər lentinin davamı

Ən çox oxunanlar

18:20 / 31-08-2025

Putin Çində Paşinyanla görüşüb

08:55 / 01-09-2025

Çində Əliyev-Ərdoğan görüşü keçirilib - (Yenilənib) - Foto

18:10 / 01-09-2025

Keçmiş sovet ölkələri sürətlə Rusiyadan uzaqlaşmağa məcburdur

16:05 / 02-09-2025

Cəlaloğlu: Milli Məclis aprel işğalına siyasi qiymət verməlidir

19:51 / 02-09-2025

Məşhur aktyor aktrisaya cinsi təcavüzə görə həbs oluna bilər

16:45 / 01-09-2025

Çində Azərbaycanla bağlı tarixi qərar verilə bilər

19:47 / 01-09-2025

Qaya Məmmədov: Minsk Prosesinin bağlanması ilə uğursuz bir diplomatik yanaşma sona çatıb

07:40 / 02-09-2025

Yerdə güclü geomaqnit qasırğası başlayıb

07:23 / 01-09-2025

20-yə yaxın gəmi Qəzzanın blokadasını yarmağa gedir

22:48 / 02-09-2025

Tiktoker Xosrov həbs olunub

13:53 / 01-09-2025

Kriminal avtoritet həbs olunub - Foto

15:59 / 01-09-2025

İlham Əliyev "ŞƏT plyus" formatındakı görüşdə çıxış edib - Yenilənib

Vüsal Qasımlı: "Manatın real effektiv məzənnəsi son 5 ildə ən yüksək həddə çatıb"
Tarix: 23-06-2020 10:38 | Bölmə: İqtisadiyyat

Şirift ölçüsü:

"Koronavirus (COVİD-19) pandemiyası şəraitində manatın real effektiv məzənnəsi yüksəlir, hətta son 5 ildə ən yüksək həddə çatıb".

Bu sözləri İqtisadi İslahatların Təhlili və Kommunikasiya Mərkəzinin icraçı direktoru Vüsal Qasımlı bildirib.

Onun sözlərinə görə, son 5 ildə Azərbaycan iqtisadiyyatı ikinci dəfədir ki, xarici şokların təsiri altında tarazlıq səviyyəsini dəyişir: "Bu mənada manatın real effektiv məzənnəsinə müsbət və mənfi təsiri olan arqumentlər var. Real effektiv məzənnənin Azərbaycan Mərkəzi Bankının (AMB) uçot dərəcəsi ilə düz mütənasib əlaqəsi var. Sonuncu dəfə AMB uçot dərəcəsini 7,25%-dən 7%-ə endirib. Bu qərar inflyasiyanın və inflyasiya gözləntilərinin azalması və valyuta bazarında stabilliyin davam etməsi, beynəlxalq konyunkturun qismən yaxşılaşması nəzərə alınmaqla, həmçinin investisiya fəallığının artırılması üçün qəbul edilib. 3,5 milyard manatlıq anti-böhran tədbirlərinin həyata keçirilməsinə başlanması pul bazasının da may ayında 8,5% genişlənməsinə zəmin yaradıb. Növbəti aylarda da pul bazasının fiskal siyasətin tələbinə uyğun olaraq bu ilin aprelində düşdüyü minimum səviyyədən artacağını proqnozlaşdırmaq mümkündür. Uçot dərəcəsinin aşağı salınması və pul bazasının genişlənməsi manatın real effektiv məzənnəsinə azaldıcı təsir göstərir”.

V.Qasımlı hesab edir ki, manatın real effektiv məzənnəsi milli iqtisadiyyatımızda məhsuldarlıqdan asılıdır: “Hazırda ölkədə əhali artımı və pandemiyanın təsiri altında ÜDM-in azalması məhsuldarlığı da azaldır. Bu ilin ilk 5 ayında əhalinin hər nəfərinə düşən ÜDM 2,5% azalıb. Beynəlxalq Valyuta Fondunun panel hesablamalarına görə, nisbi məhsuldarlığın 1% artımı milli valyutanın real məzənnəsini 0,2% bahalaşdırır. Azərbaycanda məhsuldarlığın azalması bu anlamda real effektiv məzənnəyə ucuzlaşdırıcı təsir göstərə bilərdi, sadəcə, ticarət partnyoru olduğumuz ölkələrlə müqayisədə məhsuldarlığın daha az düşməsi bu effekti “zərərsizləşdirir”. “Balassa-Samuelson” effektinə görə inkişaf etmiş və etməkdə olan ölkələrin qiymət fərqini doğuran onların iqtisadiyyatlarındakı fərqli məhsuldarlıq səviyyəsidir. Azərbaycanda alıcılıq qabiliyyəti paritetinə əsasən onsuz da qiymətlər inkişaf etmiş ölkələrlə müqayisədə aşağıdır. “Penn effekti” də bunu sübut edir. İndiki halda inflyasiyanın 2,9% olması da alıcılıq paritetini əhəmiyyətli dərəcədə pozmağa imkan vermir. Üstəlik manatın digər partnyor ölkələrin ucuzlaşan valyutalarından fərqli olaraq ABŞ dolları qarşısında sabitliyini də nəzərə alanda, manatın real effektiv məzənnəsinin yüksəlməsinin səbəbləri aydınlaşır. İqtisadiyyatın məhsuldarlığının artırılması təkcə manatın sabitliyi deyil, bütövlükdə dayanıqlı iqtisadi artım üçün əsas hədəfdir.”

V.Qasımlı həm də qlobal bazarlarda “qorxu indeksi”nin təsirlərinə də toxunub: “Qorxu indeksi” – VIX-in (volatillik indeksi) bu il tarixi rekordlara qədər yüksəlməsi də göstərir ki, dünyada investorlar riskli aktivlərdən qaçırlar və inkişaf etmiş ölkələrdən artıq 100 milyard dollardan çox vəsait çıxıb. Bu hal bütün inkişaf etmiş ölkələrin tədiyyə balansı kəsirini bağlamaq üçün sərmayə cəlbini çətinləşdirir. Bu ilin ilk rübündə Azəraycanın tədiyə balansınında kəsirin yaranmasının səbəbi də daha çox kapital və maliyyənin hərəkəti hesabında 1,4 milyard ABŞ dolları kəsir formalaşması ilə bağlı olmuşdur. Azərbaycan kimi “təhlükəsizlik” yastığı qalın olan ölkələr ehtiyat aktivlərin hesabına tədiyyə balansının kəsirini maliyyələşdirə bilirlər. Lakin belə üstünlüyü olmayan ölkələrdə real effektiv məzənnənin ucuzlaşması tədiyyə balansının kəsirinin qarşısını almaq üçün məhdud mübarizə üsullarından biridir. VIX-in (volatillik indeksi) 10% ucuzlaşması inkişaf edən ölkələrin milli valyutalarının real effektiv məzənnəsini orta hesabla 2,5% aşağı salır. Azərbaycanın strateji valyuta ehtiyatlarının səmərəli istifadəsi də tələb edir ki, cari əməliyyatlar balansında olan gərginlik xaricdən ölkəyə sərmayə cəlbi ilə tarazlaşdırılsın. Bunun üçün anti-böhran tədbirlərinə uyğun olaraq özəlləşdirmə, kapital amnistiyası, infrastrukturun yaxşılaşdırılması, insan kapitalının və institutların inkişafı, islahatların davam etdirilməsi və dövlətin təşviq alətləri həlledici ola bilər”.

“Beynəlxalq təcrübə göstərir ki, ölkə rezidentlərinin yerli aktivlərə sərmayə yatırması da milli valyutanın real effektiv məzənnəsinə müsbət təsir göstərir” deyən Vüsal Qasımlı həmçinin bildirib ki, məsələn, yaponların yerli aktivlərə sərmayə yatırması iqtisadiyyatın maliyyələşdirilməsində əhəmiyyətli rol oynayır: “Bakı Fond Birjasında və birjadan kənar bazarda dövr olunan minlərlə şirkətlərin səhm və istiqrazlarına, Azərbaycan hökumətinin və Mərkəzi bankın notları və istiqrazlarına, həmçinin daşınmaz əmlak və digər aktivlərə, hətta yerli startaplara rezidentlərimizin sərmayə yatırması səmərəli olardı. Dövlətin borc strategiyasına əsasən xarici borcun bir hissəsinin daxili borcla əvəzlənməsi, hətta Asiya İnkişaf Bankı (ADB) kimi investorların manatla borc verməsi milli valyutamızın real effektiv məzənnəsinə müsbət təsir edir. Yerli aktivlərə sərmayə yatırılması ölkədə bazar infrastrukturunun inkişafı, xüsusən də vasitəçilik institutlarından çox asılıdır. Məsələn, Azərbaycanda bir tərəfdən “EnterpriseAzerbaijan.com” portalına toplanan kifayət qədər startap, digər tərəfdən isə yığımını səmərəli yerləşdirmək istəyən çoxlu insanlarımız var. Amma inkişaf üçün vəsaitə ehtiyacı olan və bu vəsaitə malik olan tərəfləri bir yerə gətirən vasitəçilər yetərincə deyil. Bu baxımdan ölkədə investisiya fondları, investisiya şirkətləri, brokerlər, kraudfandinq və kraudinvestinq platformalarının inkişaf etdirilməsinə ehtiyac var”.

Onun fikrincə, beynəlxalq təcrübədə ÜDM-in gözlənilən artım proqnozlarının milli valyutanının real effektiv məzənnəsinə müsbət təsiri sübut olunub: “Bu il əksər ölkələrdə olduğu kimi, Azərbaycanda da iqtisadi geriləmə olacağı halda, növbəti ildən iqtisadi artımın bərpa olunması proqnozlaşdırılır. Hazırda hökümətdə növbəti il və daha sonrakı üç il üçün ÜDM proqnozları üzərində hesabalamalar gedir. BVF-nin panel hesablamalarına görə, ÜDM-in 1%-lik artımı milli valyutanın real effektiv məzənnəsini 2,5% yüksəldir”.

V.Qasımlı əlavə edib ki, real effektiv məzənnəyə təsir göstərən amillərdən biri də xarici ticarət şərtidir: “Azərbaycanda bu il ixrac qiymətləri (əsasən də neft qiymətləri – red.), idxal qiymətlərinə nisbətən daha çox ucuzlaşıb. Beləliklə, xarici ticarət şərti pisləşib ki, bunun da real effektiv məzənnəyə təsiri mənfidir. Manatın məzənnəsi xarici şokların təsiri qarşısında amortizator rolunu oynayır. İndiki halda məzənnə siyasəti vasitəsilə hökumət və Mərkəzi Bank qlobal zərbənin yerli istehlakçılara təsirini yumşaldır. Tam üzən məzənnə siyasəti tətbiq olunan ölkələrdə xarici ticarət şərti pisləşəndə, dərhal daxili tələb və buna uyğun olaraq da idxal azalır. Azərbaycan kimi tənzimlənən məzənnə rejimi olan ölkələrdə də bu qədər çevik olmasa da, xarici ticarət şərtinin pisləşmə dərəcəsinə uyğun olaraq daxili tələbin və idxalın azalması baş verir. Buna “xərc effekti” deyilir. Bu ilin ilk 4 ayında həm də xarici ticarət şərtinin pisləşməsinə görə Azərbaycana idxal müqayisəli qiymətlərlə 40,5% azalıb. Xarici ticarət şərtinin pisləşməsi “xərclərin yerdəyişməsi effekti”ni də yarada bilər. Belə ki, xarici ticarət şərti pisləşdiyindən, yerli istehlak və investisiyaları məhz yerli məhsulların istehsalına yönəltmək mümkündür. Beləliklə, təklif tərəfində də resursları yerli qeyri-ticari məhsullardan ticari sektora yönəltmək olar. Məsələn, Azərbaycanda tibb sənayesinin inkişafı üçün pandemiya dövründə addımlar atılır. Bunun üçün də real effektiv məzənnənin yumşalması uyğun görünür”.

Onun sözlərinə görə, özəl sektora verilən kreditlərin ÜDM-də xüsusi çəkisinin böyüməsi də milli valyutanın real effektiv məzənnəsini artırır: “Azərbaycanda pandemiya şəraitində kreditlərin restrukturizasiyası üzrə müraciətlərin icrası, faizlərin subsidiyalaşdırılması və zəmanət dəstəyinin genişləndirilməsi kredit portfelinin böyüməsinə imkan verir. Azərbaycanda kredit qoyuluşu ÜDM-in cəmi 20%-ni təşkil edir və orta dünya göstəricisinə - 130%-ə çatması üçün böyük potensialı var. Dünya üzrə hesablamalar göstərir ki, özəl kredit portfelinin ÜDM-ə nisbətinin 10% artması milli valyutanın real effektiv məzənnəsini 1,3% bahalaşdırır”.

V.Qasımlı sonda bildirib ki, manatın real effektiv məzənnəsinin yüksəlişi iqtisadiyyatın rəqabət qabiliyyətinə mənfi, əhalinin alıcılıq qabiliyyətinə isə müsbət təsir göstərir: “İndiki halda seçim Azərbaycan vətəndaşının marağıdır”.

Report

Ana səhifəyə dön