08:49 / 25-06-2025
Koreyalı gənclər ABŞ-dan qisas almaq istəyirlər
08:44 / 25-06-2025
Tokayev Qətər əmirini dəstəkləyir
08:38 / 25-06-2025
NATO bu gün tarixi qərarlar verə bilər
08:27 / 25-06-2025
Üç mindən çox avtomobili daşıyan gəmi üç həftə yandıqdan sonra batıb
08:18 / 25-06-2025
Tramp iki media qurumunu ittiham edib
07:56 / 25-06-2025
Stalinin qorelyefi qarşısında aksiyaya imkan verilməyib
07:46 / 25-06-2025
ABŞ-da vəzifəli şəxslərə WhatsApp-dan istifadə qadağan edilib
07:29 / 25-06-2025
Rus ordusu yeni mövqelər ələ keçirib
00:39 / 25-06-2025
NATO: Ukraynada 250 min rus hərbçisi həlak olub
00:29 / 25-06-2025
Orban: Dörd ölkə Zelenskini NATO sammitində görmək istəmir
00:17 / 25-06-2025
İranın nüvə proqramını məhv edə bilməyiblər
00:03 / 25-06-2025
16 yaşlı qızı qaçıran axund işdən çıxarılıb
19:40 / 24-06-2025
“Qərbi Azərbaycan İrsi” kitabının təqdimatı olub - Fotolar
19:25 / 24-06-2025
Milyarderin övladını "ChatGPT" tərbiyə edir
19:17 / 24-06-2025
Vardanyan yenidən hakim qarşısına çıxarılıb - Fotolar
19:09 / 24-06-2025
İqtisadi Şuranın iclası keçirilib, aidiyyəti qurumlara müvafiq tapşırıqlar verilib
18:01 / 24-06-2025
Qadın sərnişinlərə əxlaqsızlıq edən taksi sürücüsü saxlanılıb
17:50 / 24-06-2025
Abşeronda küçə iti nənə və nəvəyə hücum edib
17:45 / 24-06-2025
Tramp: "Ümid edirəm ki, Rusiya ilə sövdələşə biləcəyik"
17:25 / 24-06-2025
Azərbaycanla Çin arasında viza ləğvi nə vaxtdan qüvvəyə minir? - Açıqlama
17:04 / 24-06-2025
Jurnalistlərin həbs müddəti uzadılıb
17:03 / 24-06-2025
Böyük Qayıdış Proqramı: yeni alt işçi qrupları yaradılıb
16:59 / 24-06-2025
Rəsmi Bakı: "İsrail və İran arasında atəşkəsi alqışlayırıq"
16:26 / 24-06-2025
Tramp İran və İsrail arasında vasitəçiliyi necə edib?
16:19 / 24-06-2025
Qəzzada daha 84 fələstinli həyatını itirib
16:09 / 24-06-2025
İsazadə: “Əməliyyatlar İranın nüvə texnologiyasının durumundan asılı olacaq”
16:02 / 24-06-2025
Polis əməliyyatı: 175 kq narkotik vasitə dövriyyədən çıxarılıb
15:50 / 24-06-2025
Atəşkəs pozulub - İsrail İrana zərbə endirib
15:28 / 24-06-2025
Xaricdən Azərbaycana köçürülmək istəyən tələbələrə əlavə şans verilib
15:05 / 24-06-2025
Dövlət informasiya ehtiyatları və sistemləri barədə qərar qəbul olunub
17:28 / 20-06-2025
DTX əməliyyat keçirib: icra başçısı və müavinləri saxlanılıb - (Yenilənib)
14:57 / 22-06-2025
Həyat dolu ömür yolu - Milli Mətbuat-150 - Fotolar
14:17 / 20-06-2025
"Ulduz"lu görüşlər"in növbəti qonağı Mətanət Vahid olub - Fotolar
06:06 / 22-06-2025
ABŞ İrana qarşı müharibəyə qoşulub - Üç nüvə obyekti vurulub - (Yenilənib)
13:08 / 21-06-2025
İranın ən böyük nüvə mərkəzinə zərbə endiriblər
12:30 / 20-06-2025
İsrail-İran davası: Münaqişənin sonu necə görünür?
15:58 / 21-06-2025
Prezident icra başçısını vəzifədən azad edib
16:26 / 20-06-2025
Professor: İraq ssenarisi İranda təkrar olunur
16:45 / 21-06-2025
Dövlət qulluqçuları təltif edilib - (Siyahı)
19:12 / 23-06-2025
Cəlaloğlu: "İranı əvvəlki məcrasına qaytarmaq istəyirlərsə, onda hakimiyyətdə Qacarlar oturmalıdır” - Müsahibə
08:55 / 22-06-2025
Tehran geri çəkilmək istəmir
19:32 / 21-06-2025
DTX-nın saxladığı sabiq icra başçısı həbs edilib
Azərbaycan iqtisadiyyatına təhdidlər artır - Ekspertlər
Tarix: 27-05-2018 21:26 | Bölmə: Slayd
Ölkənin biznes, maliyyə-bank və digər sektorlarına ciddi problemlər yarana bilər
2018-ci ilin proqnozlarına əsasən Azərbaycan iqtisadiyyatı fiskal stimullaşdırma tədbirləri ilə 1,8 faiz artacaq.
Bu barədə Dünya Bankının “Kriptovalyutalar və Blokçeyn texnologiyaları: Avropa və Mərkəzi Asiya Regionu üzrə İqtisadi Məruzə (Cryptocurrencies and Blockchain: Europe and Central Asia Economic Update)” adlı yeni hesabatında məlumat verilib.
Hesabatda qeyd olunur ki, bu il Azərbaycanın qeyri-neft ÜDM-ində də artım qeydə alınacaq. Qeyri-neft sektorunda artım dövlət investisiyalarının 83 faizədək artması ilə izah olunur.
2018-ci ilin sonuna "Şahdəniz-2" layihəsi çərçivəsində qaz hasilatına başlanacaq:
"2018-ci ilin sonunda neft hasilatının həcminin azalması gözlənilmir. Bundan başqa, 2017-ci il illə müqayisədə 2018-ci ilin sonuna neftin qiymətinin yüksək olacağı və bu qiymətlərin ortamüddətli perspektivdə sabit qalacağı proqnozlaşdırılır".
Hesabat müəlliflərinin fikrincə, karbohidrogen hasilatının və qeyri-neft ixracı artımının davamlı olması, xarici tələbatın yüksəlməsi və qeyri-neft məhsulları ixracatçılarına dövlət dəstəyinin güclənməsi Azərbaycanda ÜDM artımına müsbət təsir edəcək. Bunu əsas götürən hesabat müəllifləri 2019-cu ildə Azərbaycanda iqtisadi artımın 3,8 faiz, 2020-ci ildə isə 3,2 faiz olacağını proqnozlaşdırırlar.
Nəzərə çatdıraq ki, adətən Dünya Bankının, eləcə də digər beynəlxalq qurumların Azərbaycanla bağlı proqnozları özünü doğrultmur. Bu da onunla izah olunur ki, bu qurumlar həm ölkə daxilindəki real vəziyyəti tam analiz edə bilmir, həm də qeyri-dəqiqi olan rəsmi statistikaya uyğun hesabat hazırlayırlar. Real durumu yerli müstəqil ekspertlər daha dəqiqi dəyərləndirir, eyni zamanda, daha optimal çıxış yolu təklif edirlər.
Azərbaycanda iqtisadi durum və perspektivlə bağlı fikirlərini “Reytinq”lə bölüşən iqtisadçı-ekspert Rövşən Ağayev bildirib ki, ölkədə iqtisadi inkişaf yalnız təşəbbüskarlıq və azad sahibkarlıq sayəsində mümkündür. Onun qənaətincə, administrativ müdaxilələr, imtiyazlı quplara dəstək hesabına hansısa sahələrin ayaqda saxlanması ən yaxşı halda "dopinq effekti" yaradır - belə inkişaf dayanıqlı və effektiv olmur, çəkilən xərclərin və sərf olunan zamanın qısa müddətdən sonra resurs və zaman itkisi olması ilə hər kəs barışır.
İqtisadçı-ekspert bildirib ki, son 3 ildə fermerlərin, əyalətlərdə sosial sahələri və dövlət qurumlarını təmsil edən işçilərin administrativ qaydada pambıq, tütün, şəkər çuğunduru və barama istehsalına cəlb edilməsi də bunun bariz nümunələrindən biridir:
“Statistika Komitəsinin 4 ayın yekunları üzrə yaydığı hesabata görə, 2018-ci ilin yanvar-aprel aylarında əvvəlki ilin eyni dövrünə nisbətən şəkər çuğunduru əkini 27.6 faiz, pambıq əkini 23.4 faiz, tütün əkini 17 faiz azalıb. Əvəzində isə tərəvəz əkini 6.5 faiz, çoxillik otların əkini 26 faiz artıb. Halbuki ötən 2 ildə dəfələrlə fermerlər, müstəqil ekspertlər vurğulayırdı ki, texniki bitkilərlə müqayisədə tərəvəz əkini həm əkin sahibəri üçün daha yüksək qazanc gətirir və həm də az zəhmət tələb edir. Üstəlik, tərəvəz əkininin zorakılıqla azaldılması ölkənin ərzaq idxalından asılılığının kəskin artımı üçün risk formalaşdırır. Çoxillik otların məcburi qaydada texniki bitkilərlə əvəzlənməsi isə heyvandarlığın inkişafına, emal sənayesinə (süd məhsullarının emalı) ağır zərbə vurur - necə ki, son 1 ildə heyvandarlığın qida rasionunda həlledici paya malik otun qiyməti kəskin bahalaşıb. Ümid edək ki, statistikadakı məlum azalma administrativ addımlarla fermerlərin işinə müdaxilə edən məmurların çox gec olmadan reallıqla barışmasının nəticəsidir”.
Ekspert ölkədə biznes imkanlarının genişləndirilməsi və inkişafı yollarından da danışıb. Onun qənaətincə, məhdud daxili tələbə malik iqtisadiyyatda biznes yalnız yüksək ixrac gəlirləri hesabına güclü inkişaf edə bilər.
R. Ağayev müqayisələr apararaq, inkişaf perspektivləri barədə mülahizələr də irəli sürüb: “Məsələn, 145 milyon nəfər Rusiya ilə 10 milyon nəfər əhalisi olan Azərbaycanda ixtiyari bir ayaqqabı istehsalçısının potensial müştəri kontingenti arasında fərqin 15 dəfəyə yaxın olduğu göz önündədir. Azərabaycanlı ayaqqabı istehsalçısı müştəri kontingenti arasında bu böyük fərqi əcnəbi müştərilər hesabına qapada bilsə, böyük qazanc sahibi olacaq. Əks halda məhdud müştəri kontingenti bu biznesin genişlənməsinə, yaxşı para qazanıb investisiyaları artırmasına, həm də nəticə etibarı ilə büdcəyə daha çox vergi ödəməsi və daha çox insana məşğulluq imkanı yaratması mümkün olmayacaq. Bunları deməyimin səbəbi Azərbaycanın ixrac statistikasının yaratdığı mənzərədir. Onsuz da ölkəmizin qeyri-neft ixracı məbləğ etibarı ilə çox kiçikdir. Məsələn, 4 ayın yekunlarına görə bütün ixracın cəmi təxminən 8 faizi və ya 485 milyon dolları qeyri-neft sektorunun payına düşüb. Bu məbləğdən bilavasitə təbii resurs sektoruna bağlı olan 2 məhsulun - elektrik enerjisi və qızılın da ixracını nəzərə alsaq, xalis qeyri-resurs sektoru üzrə 4 aylıq ixrac 400 milyon dollardan da az olur. Amma məsələ bunda da deyil: kiçik məbləğdə olan qeyri-neft ixracının özü də çox az sayda ixracatçının əlində cəmləşib. Məsələn, 2018-ci ilin 1-ci rübünün yekunlarına görə, bütün qeyri-neft ixrac gəlirlərinin 58 faizi (təxminən 205 milyon dollar) 20 subyektə çatıb. Öz növbəsində onun da 35 faizə yaxını dövlət şirkətlərinə, 65 faizi isə özəl sektora çatıb. Belə aydın olur ki, özəl sektor üzrə ixracın cəmi 25 faizi qeyri-neft əmtəələrinin, 75 faizi isə neft sektorunun hesabına təmin olunur”.
R. Ağayev qeyd edib ki, Dünya Bankının son hesabatına görə, Gürcüstanda 2.5 mlrd. dollar ixracat gəlirləri təxminən 1200 ixracatçı arasında bölünür. Azərbaycan Gömrük Komitəsi də bu cür təhlillər aparıb, həm qeyri-neft ixracat gəirlərinin neçə ixracatçıya çatıdığı, ixrac dövriyyəsinə görə (məsələn, 1 milyon, 5 milyon, 10 milyon dollaradək və s.) məlumatları paylaşsa, ölkədə qeyri-neft ixracatçılarının potensialı ilə bağlı real mənzərəni daha aydın görmək olar.
İqtisadçı-ekspert Nemət Əliyev isə “Reytinq”ə açıqlamasında digər məqamlara toxunub. O, Azərbaycana yönələn xarici sərmayə ilə bağlı deyib ki, bu sərmayələr 3 ilə 1 milyard dollar və ya 47 faiz azalıb:
“Vəzifə və pul düşkünləri, qabiliyyətsizlər ölkəni elə günə qoyublar ki, artıq xarici sərmayədarlar da burada duruş gətirmir. Hərə bir yolla başını götürüb gedir buralardan. Bu ilin yanvar-aprel dövrünə dair açıqlanmış məlumatlardan məlum olur ki, xarici sərmayə qoyuluşu ötən ilə nəzərən 29 faiz və ya 471 milyon dollar azalıb (faktiki qiymətlərlə). Məsələ ondadır ki, ötən il də, ondan əvvəlki ildə də, xarici sərmayələr azalmışdı, lakin o illərdə azalma səviyyəsi indiki qədər yüksək həddə olmamışdı”.
Ekspert bildirib ki, əgər xarici sərmayələr 2016-cı ildə 14 faiz (312 milyon dollar), 2017-ci ildə 12 faiz (231 milyon dollar) azalmışdırsa, bu il azalma tempi 29 faizə (471 milyon dollar) yüksəlib: “Yəni, ölkəni tərk edən xarici sərmayə bu il ötən ilə nəzərən iki dəfə artıb (471 : 231 ≈ 2 dəfə). Bu tendensiyanı müşahidə edən xarici investor buralara ayaq basmaz.
Ölkəmizə 2015-ci ilin yanvar-aprelində 2,178 milyard, 2016-cı ilin yanvar-aprelində 1,866 milyard, 2017-ci ilin yanvar-aprelində isə 1,635 milyard dollar sərmayə yatıran əcnəbilər bu ilin yanvar-aprelində həmin göstəricini 1,164 milyard dollara qədər azaldıb. Bu tendensiya göstərir ki, rəsmi tribunalardan səsləndirilən fikirlərin tam əksinə olaraq, xaricilər Azərbaycana sərmayə yatırımlarını ilbəil azaltmaqdadır. Sərmayə qoyuluşlarının dörd aylıq həcmi üzrə azalma 2017-ci ilə nəzərən 471 milyon dollar, 2016-cı ilə nəzərən 702 milyon dollar, 2015-ci ilə nəzərən 1 milyard dollar təşkil edib. Deməli, son üç ildə xarici sərmayə qoyuluşu 47 faizə qədər və ya 1 milyard dollar azalıb. Bu, böyük itkidir”.
N. Əliyev hesab edir ki, xarici sərmayə qoyuluşları sahəsində əmələ gəlmiş bu mənzərə ölkədə investisiya mühitinin pisləşdiyini göstərir: “Bu pisləşmə yerli investorlara da mənfi təsir göstərib. Çünki bu il digər mənbələr hesabına əsas kapitala yatırımların səviyyəsi də azalıb. Bütün mənbələrdən əsas kapitala yatırımlar ölkə üzrə 11 faizdən çox düşüb (müqayisəli qiymətlərlə). Belə bir şəraitdə iqtisadi inkişafdan, sayı artmaqda olan əhalinin həyat səviyyəsinin yaxşılaşmasından danışmaq absurddur”.
Ekspert son dövrlər bank sektorunda yaranan vəziyyətə də toxunub. Qeyd edib ki, təkcə mart ayında ölkənin bank sektoru 197 milyon manat zərərə düşüb: “Bununla da batmış bank sektorunda son vaxtlar müşahidə olunan müvəqqəti nisbi tərpəniş yenidən tənəzzüllə əvəz olunub. Belə ki, yanvar ayını 87 milyon, yanvar-fevral aylarını 141 milyon manat xalis mənfəətlə başa vurmuş bank sektoru yanvar-mart dövründə 56 milyon manat zərərlə üzləşib. Bu haqda məlumatı Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatası yayıb. Bu məlumatların müqayisəsindən belə aydın olur ki, bank sektoru mart ayında 197 milyon manat zərərə düşüb. Bu zərərin məbləği həm yanvar-fevral dövründə əmələ gəlmiş bütün xalis mənfəəti əldən çıxara, həm də 56 milyon manat məbləğində əlavə zərər yarada bilib”.
N. Əliyevin sözlərinə görə, Palatanın açıqladığı məlumatlardan aydın olur ki, bank aktivləri bir ayda (martda) 591 milyon manat azalıb. Cari ilin iki ayında (fevral və martda) isə bankların maliyyə institutlarına yerləşdirdiyi depozitlər 317 milyon manat, qiymətli kağızlara yatırımlar 185 milyon manat, müştərilərə verilən xalis kreditlər 161 milyon manat aşağı düşüb:
“Maliyyə institutlarına buraxılan kreditlərin, banklara məxsus əsas vəsaitlərin və qeyri-maddi aktivlərin səviyyəsində də enmə yaşanıb. Odur ki, bank sektorunda fəallıq zəifləyib, gəlirlər düşüb, vəziyyət yenidən pisləşməyə başlayıb”.
Mərkəzi Bankın yaydığı məlumatlardan isə aydın olur ki, martda bank əmanət və depozitlərinin həcmi 358 milyon manat, o cümlədən, əhalinin əmanətləri 93 milyon, maliyyə təşkilatlarının depozitləri 202 milyon, qeyri-maliyyə təşkilatlarının depozitləri isə 63 milyon manat düşüb. Odur ki, bankların maliyyə və potensial fəaliyyət imkanları da məhdudlaşıb.
Ekspert sonda qeyd edib ki, belə bir vəziyyət, heç şübhəsiz, bank sisteminə inamın itməkdə davam etməsindən irəli gəlir. “Bank sektoru bu vəziyyətdə olan ölkədə ümumi iqtisadi fəallıqdan, inkişafdan danışmaq mənasızdır. Odur ki, boş vədləri bir kənara buraxıb, əməli fəaliyyətə keçmək lazımdır. Real addımlar atmadan, islahatların önünü açmadan gerçək və davamlı müsbət nəticələrə nail olmaq mümkün deyil”,- N. Əliyev deyib.
Reyting.az
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 27-05-2018 21:26 | Bölmə: Slayd
Ölkənin biznes, maliyyə-bank və digər sektorlarına ciddi problemlər yarana bilər
2018-ci ilin proqnozlarına əsasən Azərbaycan iqtisadiyyatı fiskal stimullaşdırma tədbirləri ilə 1,8 faiz artacaq.
Bu barədə Dünya Bankının “Kriptovalyutalar və Blokçeyn texnologiyaları: Avropa və Mərkəzi Asiya Regionu üzrə İqtisadi Məruzə (Cryptocurrencies and Blockchain: Europe and Central Asia Economic Update)” adlı yeni hesabatında məlumat verilib.
Hesabatda qeyd olunur ki, bu il Azərbaycanın qeyri-neft ÜDM-ində də artım qeydə alınacaq. Qeyri-neft sektorunda artım dövlət investisiyalarının 83 faizədək artması ilə izah olunur.
2018-ci ilin sonuna "Şahdəniz-2" layihəsi çərçivəsində qaz hasilatına başlanacaq:
"2018-ci ilin sonunda neft hasilatının həcminin azalması gözlənilmir. Bundan başqa, 2017-ci il illə müqayisədə 2018-ci ilin sonuna neftin qiymətinin yüksək olacağı və bu qiymətlərin ortamüddətli perspektivdə sabit qalacağı proqnozlaşdırılır".
Hesabat müəlliflərinin fikrincə, karbohidrogen hasilatının və qeyri-neft ixracı artımının davamlı olması, xarici tələbatın yüksəlməsi və qeyri-neft məhsulları ixracatçılarına dövlət dəstəyinin güclənməsi Azərbaycanda ÜDM artımına müsbət təsir edəcək. Bunu əsas götürən hesabat müəllifləri 2019-cu ildə Azərbaycanda iqtisadi artımın 3,8 faiz, 2020-ci ildə isə 3,2 faiz olacağını proqnozlaşdırırlar.
Nəzərə çatdıraq ki, adətən Dünya Bankının, eləcə də digər beynəlxalq qurumların Azərbaycanla bağlı proqnozları özünü doğrultmur. Bu da onunla izah olunur ki, bu qurumlar həm ölkə daxilindəki real vəziyyəti tam analiz edə bilmir, həm də qeyri-dəqiqi olan rəsmi statistikaya uyğun hesabat hazırlayırlar. Real durumu yerli müstəqil ekspertlər daha dəqiqi dəyərləndirir, eyni zamanda, daha optimal çıxış yolu təklif edirlər.
Azərbaycanda iqtisadi durum və perspektivlə bağlı fikirlərini “Reytinq”lə bölüşən iqtisadçı-ekspert Rövşən Ağayev bildirib ki, ölkədə iqtisadi inkişaf yalnız təşəbbüskarlıq və azad sahibkarlıq sayəsində mümkündür. Onun qənaətincə, administrativ müdaxilələr, imtiyazlı quplara dəstək hesabına hansısa sahələrin ayaqda saxlanması ən yaxşı halda "dopinq effekti" yaradır - belə inkişaf dayanıqlı və effektiv olmur, çəkilən xərclərin və sərf olunan zamanın qısa müddətdən sonra resurs və zaman itkisi olması ilə hər kəs barışır.
İqtisadçı-ekspert bildirib ki, son 3 ildə fermerlərin, əyalətlərdə sosial sahələri və dövlət qurumlarını təmsil edən işçilərin administrativ qaydada pambıq, tütün, şəkər çuğunduru və barama istehsalına cəlb edilməsi də bunun bariz nümunələrindən biridir:
“Statistika Komitəsinin 4 ayın yekunları üzrə yaydığı hesabata görə, 2018-ci ilin yanvar-aprel aylarında əvvəlki ilin eyni dövrünə nisbətən şəkər çuğunduru əkini 27.6 faiz, pambıq əkini 23.4 faiz, tütün əkini 17 faiz azalıb. Əvəzində isə tərəvəz əkini 6.5 faiz, çoxillik otların əkini 26 faiz artıb. Halbuki ötən 2 ildə dəfələrlə fermerlər, müstəqil ekspertlər vurğulayırdı ki, texniki bitkilərlə müqayisədə tərəvəz əkini həm əkin sahibəri üçün daha yüksək qazanc gətirir və həm də az zəhmət tələb edir. Üstəlik, tərəvəz əkininin zorakılıqla azaldılması ölkənin ərzaq idxalından asılılığının kəskin artımı üçün risk formalaşdırır. Çoxillik otların məcburi qaydada texniki bitkilərlə əvəzlənməsi isə heyvandarlığın inkişafına, emal sənayesinə (süd məhsullarının emalı) ağır zərbə vurur - necə ki, son 1 ildə heyvandarlığın qida rasionunda həlledici paya malik otun qiyməti kəskin bahalaşıb. Ümid edək ki, statistikadakı məlum azalma administrativ addımlarla fermerlərin işinə müdaxilə edən məmurların çox gec olmadan reallıqla barışmasının nəticəsidir”.
Ekspert ölkədə biznes imkanlarının genişləndirilməsi və inkişafı yollarından da danışıb. Onun qənaətincə, məhdud daxili tələbə malik iqtisadiyyatda biznes yalnız yüksək ixrac gəlirləri hesabına güclü inkişaf edə bilər.
R. Ağayev müqayisələr apararaq, inkişaf perspektivləri barədə mülahizələr də irəli sürüb: “Məsələn, 145 milyon nəfər Rusiya ilə 10 milyon nəfər əhalisi olan Azərbaycanda ixtiyari bir ayaqqabı istehsalçısının potensial müştəri kontingenti arasında fərqin 15 dəfəyə yaxın olduğu göz önündədir. Azərabaycanlı ayaqqabı istehsalçısı müştəri kontingenti arasında bu böyük fərqi əcnəbi müştərilər hesabına qapada bilsə, böyük qazanc sahibi olacaq. Əks halda məhdud müştəri kontingenti bu biznesin genişlənməsinə, yaxşı para qazanıb investisiyaları artırmasına, həm də nəticə etibarı ilə büdcəyə daha çox vergi ödəməsi və daha çox insana məşğulluq imkanı yaratması mümkün olmayacaq. Bunları deməyimin səbəbi Azərbaycanın ixrac statistikasının yaratdığı mənzərədir. Onsuz da ölkəmizin qeyri-neft ixracı məbləğ etibarı ilə çox kiçikdir. Məsələn, 4 ayın yekunlarına görə bütün ixracın cəmi təxminən 8 faizi və ya 485 milyon dolları qeyri-neft sektorunun payına düşüb. Bu məbləğdən bilavasitə təbii resurs sektoruna bağlı olan 2 məhsulun - elektrik enerjisi və qızılın da ixracını nəzərə alsaq, xalis qeyri-resurs sektoru üzrə 4 aylıq ixrac 400 milyon dollardan da az olur. Amma məsələ bunda da deyil: kiçik məbləğdə olan qeyri-neft ixracının özü də çox az sayda ixracatçının əlində cəmləşib. Məsələn, 2018-ci ilin 1-ci rübünün yekunlarına görə, bütün qeyri-neft ixrac gəlirlərinin 58 faizi (təxminən 205 milyon dollar) 20 subyektə çatıb. Öz növbəsində onun da 35 faizə yaxını dövlət şirkətlərinə, 65 faizi isə özəl sektora çatıb. Belə aydın olur ki, özəl sektor üzrə ixracın cəmi 25 faizi qeyri-neft əmtəələrinin, 75 faizi isə neft sektorunun hesabına təmin olunur”.
R. Ağayev qeyd edib ki, Dünya Bankının son hesabatına görə, Gürcüstanda 2.5 mlrd. dollar ixracat gəlirləri təxminən 1200 ixracatçı arasında bölünür. Azərbaycan Gömrük Komitəsi də bu cür təhlillər aparıb, həm qeyri-neft ixracat gəirlərinin neçə ixracatçıya çatıdığı, ixrac dövriyyəsinə görə (məsələn, 1 milyon, 5 milyon, 10 milyon dollaradək və s.) məlumatları paylaşsa, ölkədə qeyri-neft ixracatçılarının potensialı ilə bağlı real mənzərəni daha aydın görmək olar.
İqtisadçı-ekspert Nemət Əliyev isə “Reytinq”ə açıqlamasında digər məqamlara toxunub. O, Azərbaycana yönələn xarici sərmayə ilə bağlı deyib ki, bu sərmayələr 3 ilə 1 milyard dollar və ya 47 faiz azalıb:
“Vəzifə və pul düşkünləri, qabiliyyətsizlər ölkəni elə günə qoyublar ki, artıq xarici sərmayədarlar da burada duruş gətirmir. Hərə bir yolla başını götürüb gedir buralardan. Bu ilin yanvar-aprel dövrünə dair açıqlanmış məlumatlardan məlum olur ki, xarici sərmayə qoyuluşu ötən ilə nəzərən 29 faiz və ya 471 milyon dollar azalıb (faktiki qiymətlərlə). Məsələ ondadır ki, ötən il də, ondan əvvəlki ildə də, xarici sərmayələr azalmışdı, lakin o illərdə azalma səviyyəsi indiki qədər yüksək həddə olmamışdı”.
Ekspert bildirib ki, əgər xarici sərmayələr 2016-cı ildə 14 faiz (312 milyon dollar), 2017-ci ildə 12 faiz (231 milyon dollar) azalmışdırsa, bu il azalma tempi 29 faizə (471 milyon dollar) yüksəlib: “Yəni, ölkəni tərk edən xarici sərmayə bu il ötən ilə nəzərən iki dəfə artıb (471 : 231 ≈ 2 dəfə). Bu tendensiyanı müşahidə edən xarici investor buralara ayaq basmaz.
Ölkəmizə 2015-ci ilin yanvar-aprelində 2,178 milyard, 2016-cı ilin yanvar-aprelində 1,866 milyard, 2017-ci ilin yanvar-aprelində isə 1,635 milyard dollar sərmayə yatıran əcnəbilər bu ilin yanvar-aprelində həmin göstəricini 1,164 milyard dollara qədər azaldıb. Bu tendensiya göstərir ki, rəsmi tribunalardan səsləndirilən fikirlərin tam əksinə olaraq, xaricilər Azərbaycana sərmayə yatırımlarını ilbəil azaltmaqdadır. Sərmayə qoyuluşlarının dörd aylıq həcmi üzrə azalma 2017-ci ilə nəzərən 471 milyon dollar, 2016-cı ilə nəzərən 702 milyon dollar, 2015-ci ilə nəzərən 1 milyard dollar təşkil edib. Deməli, son üç ildə xarici sərmayə qoyuluşu 47 faizə qədər və ya 1 milyard dollar azalıb. Bu, böyük itkidir”.
N. Əliyev hesab edir ki, xarici sərmayə qoyuluşları sahəsində əmələ gəlmiş bu mənzərə ölkədə investisiya mühitinin pisləşdiyini göstərir: “Bu pisləşmə yerli investorlara da mənfi təsir göstərib. Çünki bu il digər mənbələr hesabına əsas kapitala yatırımların səviyyəsi də azalıb. Bütün mənbələrdən əsas kapitala yatırımlar ölkə üzrə 11 faizdən çox düşüb (müqayisəli qiymətlərlə). Belə bir şəraitdə iqtisadi inkişafdan, sayı artmaqda olan əhalinin həyat səviyyəsinin yaxşılaşmasından danışmaq absurddur”.
Ekspert son dövrlər bank sektorunda yaranan vəziyyətə də toxunub. Qeyd edib ki, təkcə mart ayında ölkənin bank sektoru 197 milyon manat zərərə düşüb: “Bununla da batmış bank sektorunda son vaxtlar müşahidə olunan müvəqqəti nisbi tərpəniş yenidən tənəzzüllə əvəz olunub. Belə ki, yanvar ayını 87 milyon, yanvar-fevral aylarını 141 milyon manat xalis mənfəətlə başa vurmuş bank sektoru yanvar-mart dövründə 56 milyon manat zərərlə üzləşib. Bu haqda məlumatı Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatası yayıb. Bu məlumatların müqayisəsindən belə aydın olur ki, bank sektoru mart ayında 197 milyon manat zərərə düşüb. Bu zərərin məbləği həm yanvar-fevral dövründə əmələ gəlmiş bütün xalis mənfəəti əldən çıxara, həm də 56 milyon manat məbləğində əlavə zərər yarada bilib”.
N. Əliyevin sözlərinə görə, Palatanın açıqladığı məlumatlardan aydın olur ki, bank aktivləri bir ayda (martda) 591 milyon manat azalıb. Cari ilin iki ayında (fevral və martda) isə bankların maliyyə institutlarına yerləşdirdiyi depozitlər 317 milyon manat, qiymətli kağızlara yatırımlar 185 milyon manat, müştərilərə verilən xalis kreditlər 161 milyon manat aşağı düşüb:
“Maliyyə institutlarına buraxılan kreditlərin, banklara məxsus əsas vəsaitlərin və qeyri-maddi aktivlərin səviyyəsində də enmə yaşanıb. Odur ki, bank sektorunda fəallıq zəifləyib, gəlirlər düşüb, vəziyyət yenidən pisləşməyə başlayıb”.
Mərkəzi Bankın yaydığı məlumatlardan isə aydın olur ki, martda bank əmanət və depozitlərinin həcmi 358 milyon manat, o cümlədən, əhalinin əmanətləri 93 milyon, maliyyə təşkilatlarının depozitləri 202 milyon, qeyri-maliyyə təşkilatlarının depozitləri isə 63 milyon manat düşüb. Odur ki, bankların maliyyə və potensial fəaliyyət imkanları da məhdudlaşıb.
Ekspert sonda qeyd edib ki, belə bir vəziyyət, heç şübhəsiz, bank sisteminə inamın itməkdə davam etməsindən irəli gəlir. “Bank sektoru bu vəziyyətdə olan ölkədə ümumi iqtisadi fəallıqdan, inkişafdan danışmaq mənasızdır. Odur ki, boş vədləri bir kənara buraxıb, əməli fəaliyyətə keçmək lazımdır. Real addımlar atmadan, islahatların önünü açmadan gerçək və davamlı müsbət nəticələrə nail olmaq mümkün deyil”,- N. Əliyev deyib.
Reyting.az
Bölməyə aid digər xəbərlər
Dünən, 17:04
Jurnalistlərin həbs müddəti uzadılıb
Dünən, 12:51
“Qiyamət planı” üzə çıxıb - Fotolar
Dünən, 07:09
İran və İsrail atəşkəsə razılaşıblar?
23-06-2025, 19:12
Cəlaloğlu: "İranı əvvəlki məcrasına qaytarmaq istəyirlərsə, onda hakimiyyətdə Qacarlar oturmalıdır” - Müsahibə
23-06-2025, 18:53
Yeni dünya düzəni Yaxın Şərqin simasını dəyişir
23-06-2025, 15:14
İran MAQATE ilə əməkdaşlığı dayandırmaq istəyir
23-06-2025, 14:49
Neftin qiyməti son beş ayda ən yüksək həddə çatıb
23-06-2025, 14:23
İlham Əliyev Goranboyda müəssisənin açılışını edib - (Yenilənib)
23-06-2025, 13:56
Prezident Yevlaxa gedib - (Yenilənib) - Fotolar
23-06-2025, 11:57
Xüsusi karantin rejiminin müddəti uzadılıb
22-06-2025, 08:55
Tehran geri çəkilmək istəmir
21-06-2025, 19:32
DTX-nın saxladığı sabiq icra başçısı həbs edilib
21-06-2025, 18:12
“Real Ermənistan” erməniləri niyə qorxudur?
21-06-2025, 16:45
Dövlət qulluqçuları təltif edilib - (Siyahı)
21-06-2025, 15:58
Prezident icra başçısını vəzifədən azad edib
21-06-2025, 13:08
İranın ən böyük nüvə mərkəzinə zərbə endiriblər
21-06-2025, 12:54
Naxçıvanın Konstitusiyası dəyişir
21-06-2025, 11:50
NATO-nun mövcudluğu sual altına düşüb
20-06-2025, 16:26
Professor: İraq ssenarisi İranda təkrar olunur
20-06-2025, 12:30
İsrail-İran davası: Münaqişənin sonu necə görünür?
20-06-2025, 11:08
Paşinyan Türkiyədə sülh sazişini müzakirə edəcək
20-06-2025, 09:12
DTX-nın saxladığı vitse-prezidentin məhkəməsi başlayıb
19-06-2025, 13:36
NATO-da böyük dəyişiklik olacaq
19-06-2025, 12:38
Fordo tilsimi: İsrail bu obyekti necə məhv edəcək?
19-06-2025, 11:32
Rusiya ikinci strateji müttəfiqini itirmək riski ilə üzləşib
19-06-2025, 09:57
Sabah daha bir şəhidimizin dəfn mərasimi olacaq - Foto
19-06-2025, 09:12
Rusiya ilə Azərbaycan Xəzərdəki problemin həllinə çalışırlar - Foto
18-06-2025, 16:25
Trampın İrana hücumunu dayandırmaq istəyirlər
18-06-2025, 13:18
Müəllimlərin sertifikatlaşdırılması prosesinə başlanılıb - (Yenilənib)
18-06-2025, 12:34
İsrailin raketdən müdafiə vasitələri tükənir - Foto
18-06-2025, 11:30
Çindən Tehrana qeyri-müəyyən yükü olan təyyarələr uçur
18-06-2025, 10:52
İranın qonşuları çətin vəziyyətdədir
18-06-2025, 08:30
Günəşdə güclü partlayış baş verib
17-06-2025, 18:48
Rusiya Ayda hərbi təyinatlı obyekt tikəcək
17-06-2025, 17:42
İrandakı rejimi dəyişirlər?
17-06-2025, 16:03
Mollazadə: İrana qarşı hərbi əməliyyat məcburiyyətdən irəli gəlir
17-06-2025, 13:26
Professor: İranı beş yerə bölmək istəyirlər
17-06-2025, 11:19
Ərdoğan İranı niyə dəstəkləyir?
17-06-2025, 08:11
Vaşinqton Tehranla danışıqlara tələsir
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
