00:12 / 07-05-2024
Netanyahu: "Müdafiə Komitəsi Rəfahda əməliyyat qərar verib"
00:11 / 07-05-2024
Muxtar Babayev Rusiya nümayəndələri ilə COP29-a hazırlığı müzakirə edib
00:02 / 07-05-2024
Rusiyalı reperi Moldovaya buraxmayıblar
23:31 / 06-05-2024
Krım körpüsü müvəqqəti bağlanıb
23:16 / 06-05-2024
Poeziya müsabiqəsinin ilkin seçimi bəlli olub - Siyahı
22:44 / 06-05-2024
Ay missiyasının kapsulunda problemlər yaranıb
22:18 / 06-05-2024
Əliyev və Paşinyan Moskvada keçiriləcək paradda iştirak etməyəcəklər
21:45 / 06-05-2024
HƏMAS-la İsrail atəşkəsə razılaşıb?
19:02 / 06-05-2024
Bakıda külək güclənəcək, yağış intensivləşəcək - Xəbərdarlıq
18:11 / 06-05-2024
Siyasətçilərin narkotik qalmaqalı: nazir prezidenti ittiham edib
18:05 / 06-05-2024
Azərbaycanla Ermənistan arasında 40 sərhəd dirəyi quraşdırılıb
18:00 / 06-05-2024
DSMF-də yoxlama başlayıb
17:59 / 06-05-2024
Rusiya-Ukrayna savaşı: cəbhədə vəziyyət ağırdır - Foto
17:49 / 06-05-2024
Meksikada turistləri güllələyərək quyuya atıblar
17:43 / 06-05-2024
Mirzoyan: “...bundan sonra yekun nizamlanmaya yaxınlaşacağıq”
17:41 / 06-05-2024
Dövlət qulluğuna imtahan keçiriləcək
17:34 / 06-05-2024
Slovakiyanın baş naziri Azərbaycana gəlir
17:14 / 06-05-2024
Bakı dünyanın "İdman paytaxtı” seçilib
17:11 / 06-05-2024
Keçmiş səfirin Ramiz Mehdiyevə gizli məktubu yayılıb: sensasiyalı iddialar və... - Tam mətn
16:44 / 06-05-2024
Ermənistanda gərginlik yaratmaq istəyirlər
16:44 / 06-05-2024
Rezidenturaya qəbulun nəticələri açıqlanıb
16:25 / 06-05-2024
Suriyanın şimalında daha 7 terrorçu zərərsizləşdirilib
16:04 / 06-05-2024
Paşinyanın komandası müxalifətə meydan oxuyur
15:48 / 06-05-2024
Ağ ev Bayden administrasiyasını Gestapo ilə müqayisə edən Trampa cavab verib
15:40 / 06-05-2024
Parlament sədri jurnalistləri döymək istəyir
15:25 / 06-05-2024
Keçmiş komitə sədri hakim qarşısına çıxarılır
14:57 / 06-05-2024
Sabah dörd şəhidimiz dəfn ediləcək
14:35 / 06-05-2024
Suqovuşan və Qubadlıda insan qalıqları tapılıb - Yenilənib
14:12 / 06-05-2024
Amerikanın Azərbaycandakı səfiri Şuşaya səfər edib - Fotolar (Yenilənib)
14:00 / 06-05-2024
Musiqi və incəsənət məktəblərinə şagird qəbulu başlayıb
12:33 / 02-05-2024
Məşhur kino ulduzları eyni filmdə çəkiləcəklər - Fotolar
11:08 / 03-05-2024
İnsan orqanizminə ən faydalı balıq növləri açıqlanıb - Onların yeyilməsi erkən ölüm riskini azaldır
08:39 / 04-05-2024
Fironların lənəti... - Onların məzarını açan alimlərin ölüm səbəbi nədir?
15:32 / 02-05-2024
Prezident keçmiş naziri rektor təyin edib - Sərəncam
18:19 / 03-05-2024
Məşhur yazıçı oxucularını təəccübləndirib
00:17 / 02-05-2024
Paşinyan: "Delimitasiya prosesi mümkün qədər tez aparılmalıdır"
10:52 / 02-05-2024
Firəngiz Mütəllimova: “Şuşaya köçəcəyim günü gözləyirəm”
09:20 / 02-05-2024
Telli Borçalı ilə Zülfiyyə arasında qalmaqal: "Yalan danışıb"
23:59 / 03-05-2024
Sabirabad təhsilinə müdir təyin olunub
23:58 / 02-05-2024
İsveç XİN: "Xarici agentlər" haqqında qanunun qəbulu Gürcüstanın Aİ-ə üzv olmasına əngəl törədəcək
09:01 / 03-05-2024
Hikmət Hacıyev: “YUNESKO bir adamın əlində alətə çevrilməməlidir"
22:02 / 02-05-2024
İcra başçısından mikrafonla danışmağı tələb edən şəxs cəzalandırılıb
Azərbaycan iqtisadiyyatına təhdidlər artır - Ekspertlər
Tarix: 27-05-2018 21:26 | Bölmə: Slayd
Ölkənin biznes, maliyyə-bank və digər sektorlarına ciddi problemlər yarana bilər
2018-ci ilin proqnozlarına əsasən Azərbaycan iqtisadiyyatı fiskal stimullaşdırma tədbirləri ilə 1,8 faiz artacaq.
Bu barədə Dünya Bankının “Kriptovalyutalar və Blokçeyn texnologiyaları: Avropa və Mərkəzi Asiya Regionu üzrə İqtisadi Məruzə (Cryptocurrencies and Blockchain: Europe and Central Asia Economic Update)” adlı yeni hesabatında məlumat verilib.
Hesabatda qeyd olunur ki, bu il Azərbaycanın qeyri-neft ÜDM-ində də artım qeydə alınacaq. Qeyri-neft sektorunda artım dövlət investisiyalarının 83 faizədək artması ilə izah olunur.
2018-ci ilin sonuna "Şahdəniz-2" layihəsi çərçivəsində qaz hasilatına başlanacaq:
"2018-ci ilin sonunda neft hasilatının həcminin azalması gözlənilmir. Bundan başqa, 2017-ci il illə müqayisədə 2018-ci ilin sonuna neftin qiymətinin yüksək olacağı və bu qiymətlərin ortamüddətli perspektivdə sabit qalacağı proqnozlaşdırılır".
Hesabat müəlliflərinin fikrincə, karbohidrogen hasilatının və qeyri-neft ixracı artımının davamlı olması, xarici tələbatın yüksəlməsi və qeyri-neft məhsulları ixracatçılarına dövlət dəstəyinin güclənməsi Azərbaycanda ÜDM artımına müsbət təsir edəcək. Bunu əsas götürən hesabat müəllifləri 2019-cu ildə Azərbaycanda iqtisadi artımın 3,8 faiz, 2020-ci ildə isə 3,2 faiz olacağını proqnozlaşdırırlar.
Nəzərə çatdıraq ki, adətən Dünya Bankının, eləcə də digər beynəlxalq qurumların Azərbaycanla bağlı proqnozları özünü doğrultmur. Bu da onunla izah olunur ki, bu qurumlar həm ölkə daxilindəki real vəziyyəti tam analiz edə bilmir, həm də qeyri-dəqiqi olan rəsmi statistikaya uyğun hesabat hazırlayırlar. Real durumu yerli müstəqil ekspertlər daha dəqiqi dəyərləndirir, eyni zamanda, daha optimal çıxış yolu təklif edirlər.
Azərbaycanda iqtisadi durum və perspektivlə bağlı fikirlərini “Reytinq”lə bölüşən iqtisadçı-ekspert Rövşən Ağayev bildirib ki, ölkədə iqtisadi inkişaf yalnız təşəbbüskarlıq və azad sahibkarlıq sayəsində mümkündür. Onun qənaətincə, administrativ müdaxilələr, imtiyazlı quplara dəstək hesabına hansısa sahələrin ayaqda saxlanması ən yaxşı halda "dopinq effekti" yaradır - belə inkişaf dayanıqlı və effektiv olmur, çəkilən xərclərin və sərf olunan zamanın qısa müddətdən sonra resurs və zaman itkisi olması ilə hər kəs barışır.
İqtisadçı-ekspert bildirib ki, son 3 ildə fermerlərin, əyalətlərdə sosial sahələri və dövlət qurumlarını təmsil edən işçilərin administrativ qaydada pambıq, tütün, şəkər çuğunduru və barama istehsalına cəlb edilməsi də bunun bariz nümunələrindən biridir:
“Statistika Komitəsinin 4 ayın yekunları üzrə yaydığı hesabata görə, 2018-ci ilin yanvar-aprel aylarında əvvəlki ilin eyni dövrünə nisbətən şəkər çuğunduru əkini 27.6 faiz, pambıq əkini 23.4 faiz, tütün əkini 17 faiz azalıb. Əvəzində isə tərəvəz əkini 6.5 faiz, çoxillik otların əkini 26 faiz artıb. Halbuki ötən 2 ildə dəfələrlə fermerlər, müstəqil ekspertlər vurğulayırdı ki, texniki bitkilərlə müqayisədə tərəvəz əkini həm əkin sahibəri üçün daha yüksək qazanc gətirir və həm də az zəhmət tələb edir. Üstəlik, tərəvəz əkininin zorakılıqla azaldılması ölkənin ərzaq idxalından asılılığının kəskin artımı üçün risk formalaşdırır. Çoxillik otların məcburi qaydada texniki bitkilərlə əvəzlənməsi isə heyvandarlığın inkişafına, emal sənayesinə (süd məhsullarının emalı) ağır zərbə vurur - necə ki, son 1 ildə heyvandarlığın qida rasionunda həlledici paya malik otun qiyməti kəskin bahalaşıb. Ümid edək ki, statistikadakı məlum azalma administrativ addımlarla fermerlərin işinə müdaxilə edən məmurların çox gec olmadan reallıqla barışmasının nəticəsidir”.
Ekspert ölkədə biznes imkanlarının genişləndirilməsi və inkişafı yollarından da danışıb. Onun qənaətincə, məhdud daxili tələbə malik iqtisadiyyatda biznes yalnız yüksək ixrac gəlirləri hesabına güclü inkişaf edə bilər.
R. Ağayev müqayisələr apararaq, inkişaf perspektivləri barədə mülahizələr də irəli sürüb: “Məsələn, 145 milyon nəfər Rusiya ilə 10 milyon nəfər əhalisi olan Azərbaycanda ixtiyari bir ayaqqabı istehsalçısının potensial müştəri kontingenti arasında fərqin 15 dəfəyə yaxın olduğu göz önündədir. Azərabaycanlı ayaqqabı istehsalçısı müştəri kontingenti arasında bu böyük fərqi əcnəbi müştərilər hesabına qapada bilsə, böyük qazanc sahibi olacaq. Əks halda məhdud müştəri kontingenti bu biznesin genişlənməsinə, yaxşı para qazanıb investisiyaları artırmasına, həm də nəticə etibarı ilə büdcəyə daha çox vergi ödəməsi və daha çox insana məşğulluq imkanı yaratması mümkün olmayacaq. Bunları deməyimin səbəbi Azərbaycanın ixrac statistikasının yaratdığı mənzərədir. Onsuz da ölkəmizin qeyri-neft ixracı məbləğ etibarı ilə çox kiçikdir. Məsələn, 4 ayın yekunlarına görə bütün ixracın cəmi təxminən 8 faizi və ya 485 milyon dolları qeyri-neft sektorunun payına düşüb. Bu məbləğdən bilavasitə təbii resurs sektoruna bağlı olan 2 məhsulun - elektrik enerjisi və qızılın da ixracını nəzərə alsaq, xalis qeyri-resurs sektoru üzrə 4 aylıq ixrac 400 milyon dollardan da az olur. Amma məsələ bunda da deyil: kiçik məbləğdə olan qeyri-neft ixracının özü də çox az sayda ixracatçının əlində cəmləşib. Məsələn, 2018-ci ilin 1-ci rübünün yekunlarına görə, bütün qeyri-neft ixrac gəlirlərinin 58 faizi (təxminən 205 milyon dollar) 20 subyektə çatıb. Öz növbəsində onun da 35 faizə yaxını dövlət şirkətlərinə, 65 faizi isə özəl sektora çatıb. Belə aydın olur ki, özəl sektor üzrə ixracın cəmi 25 faizi qeyri-neft əmtəələrinin, 75 faizi isə neft sektorunun hesabına təmin olunur”.
R. Ağayev qeyd edib ki, Dünya Bankının son hesabatına görə, Gürcüstanda 2.5 mlrd. dollar ixracat gəlirləri təxminən 1200 ixracatçı arasında bölünür. Azərbaycan Gömrük Komitəsi də bu cür təhlillər aparıb, həm qeyri-neft ixracat gəirlərinin neçə ixracatçıya çatıdığı, ixrac dövriyyəsinə görə (məsələn, 1 milyon, 5 milyon, 10 milyon dollaradək və s.) məlumatları paylaşsa, ölkədə qeyri-neft ixracatçılarının potensialı ilə bağlı real mənzərəni daha aydın görmək olar.
İqtisadçı-ekspert Nemət Əliyev isə “Reytinq”ə açıqlamasında digər məqamlara toxunub. O, Azərbaycana yönələn xarici sərmayə ilə bağlı deyib ki, bu sərmayələr 3 ilə 1 milyard dollar və ya 47 faiz azalıb:
“Vəzifə və pul düşkünləri, qabiliyyətsizlər ölkəni elə günə qoyublar ki, artıq xarici sərmayədarlar da burada duruş gətirmir. Hərə bir yolla başını götürüb gedir buralardan. Bu ilin yanvar-aprel dövrünə dair açıqlanmış məlumatlardan məlum olur ki, xarici sərmayə qoyuluşu ötən ilə nəzərən 29 faiz və ya 471 milyon dollar azalıb (faktiki qiymətlərlə). Məsələ ondadır ki, ötən il də, ondan əvvəlki ildə də, xarici sərmayələr azalmışdı, lakin o illərdə azalma səviyyəsi indiki qədər yüksək həddə olmamışdı”.
Ekspert bildirib ki, əgər xarici sərmayələr 2016-cı ildə 14 faiz (312 milyon dollar), 2017-ci ildə 12 faiz (231 milyon dollar) azalmışdırsa, bu il azalma tempi 29 faizə (471 milyon dollar) yüksəlib: “Yəni, ölkəni tərk edən xarici sərmayə bu il ötən ilə nəzərən iki dəfə artıb (471 : 231 ≈ 2 dəfə). Bu tendensiyanı müşahidə edən xarici investor buralara ayaq basmaz.
Ölkəmizə 2015-ci ilin yanvar-aprelində 2,178 milyard, 2016-cı ilin yanvar-aprelində 1,866 milyard, 2017-ci ilin yanvar-aprelində isə 1,635 milyard dollar sərmayə yatıran əcnəbilər bu ilin yanvar-aprelində həmin göstəricini 1,164 milyard dollara qədər azaldıb. Bu tendensiya göstərir ki, rəsmi tribunalardan səsləndirilən fikirlərin tam əksinə olaraq, xaricilər Azərbaycana sərmayə yatırımlarını ilbəil azaltmaqdadır. Sərmayə qoyuluşlarının dörd aylıq həcmi üzrə azalma 2017-ci ilə nəzərən 471 milyon dollar, 2016-cı ilə nəzərən 702 milyon dollar, 2015-ci ilə nəzərən 1 milyard dollar təşkil edib. Deməli, son üç ildə xarici sərmayə qoyuluşu 47 faizə qədər və ya 1 milyard dollar azalıb. Bu, böyük itkidir”.
N. Əliyev hesab edir ki, xarici sərmayə qoyuluşları sahəsində əmələ gəlmiş bu mənzərə ölkədə investisiya mühitinin pisləşdiyini göstərir: “Bu pisləşmə yerli investorlara da mənfi təsir göstərib. Çünki bu il digər mənbələr hesabına əsas kapitala yatırımların səviyyəsi də azalıb. Bütün mənbələrdən əsas kapitala yatırımlar ölkə üzrə 11 faizdən çox düşüb (müqayisəli qiymətlərlə). Belə bir şəraitdə iqtisadi inkişafdan, sayı artmaqda olan əhalinin həyat səviyyəsinin yaxşılaşmasından danışmaq absurddur”.
Ekspert son dövrlər bank sektorunda yaranan vəziyyətə də toxunub. Qeyd edib ki, təkcə mart ayında ölkənin bank sektoru 197 milyon manat zərərə düşüb: “Bununla da batmış bank sektorunda son vaxtlar müşahidə olunan müvəqqəti nisbi tərpəniş yenidən tənəzzüllə əvəz olunub. Belə ki, yanvar ayını 87 milyon, yanvar-fevral aylarını 141 milyon manat xalis mənfəətlə başa vurmuş bank sektoru yanvar-mart dövründə 56 milyon manat zərərlə üzləşib. Bu haqda məlumatı Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatası yayıb. Bu məlumatların müqayisəsindən belə aydın olur ki, bank sektoru mart ayında 197 milyon manat zərərə düşüb. Bu zərərin məbləği həm yanvar-fevral dövründə əmələ gəlmiş bütün xalis mənfəəti əldən çıxara, həm də 56 milyon manat məbləğində əlavə zərər yarada bilib”.
N. Əliyevin sözlərinə görə, Palatanın açıqladığı məlumatlardan aydın olur ki, bank aktivləri bir ayda (martda) 591 milyon manat azalıb. Cari ilin iki ayında (fevral və martda) isə bankların maliyyə institutlarına yerləşdirdiyi depozitlər 317 milyon manat, qiymətli kağızlara yatırımlar 185 milyon manat, müştərilərə verilən xalis kreditlər 161 milyon manat aşağı düşüb:
“Maliyyə institutlarına buraxılan kreditlərin, banklara məxsus əsas vəsaitlərin və qeyri-maddi aktivlərin səviyyəsində də enmə yaşanıb. Odur ki, bank sektorunda fəallıq zəifləyib, gəlirlər düşüb, vəziyyət yenidən pisləşməyə başlayıb”.
Mərkəzi Bankın yaydığı məlumatlardan isə aydın olur ki, martda bank əmanət və depozitlərinin həcmi 358 milyon manat, o cümlədən, əhalinin əmanətləri 93 milyon, maliyyə təşkilatlarının depozitləri 202 milyon, qeyri-maliyyə təşkilatlarının depozitləri isə 63 milyon manat düşüb. Odur ki, bankların maliyyə və potensial fəaliyyət imkanları da məhdudlaşıb.
Ekspert sonda qeyd edib ki, belə bir vəziyyət, heç şübhəsiz, bank sisteminə inamın itməkdə davam etməsindən irəli gəlir. “Bank sektoru bu vəziyyətdə olan ölkədə ümumi iqtisadi fəallıqdan, inkişafdan danışmaq mənasızdır. Odur ki, boş vədləri bir kənara buraxıb, əməli fəaliyyətə keçmək lazımdır. Real addımlar atmadan, islahatların önünü açmadan gerçək və davamlı müsbət nəticələrə nail olmaq mümkün deyil”,- N. Əliyev deyib.
Reyting.az
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 27-05-2018 21:26 | Bölmə: Slayd
Ölkənin biznes, maliyyə-bank və digər sektorlarına ciddi problemlər yarana bilər
2018-ci ilin proqnozlarına əsasən Azərbaycan iqtisadiyyatı fiskal stimullaşdırma tədbirləri ilə 1,8 faiz artacaq.
Bu barədə Dünya Bankının “Kriptovalyutalar və Blokçeyn texnologiyaları: Avropa və Mərkəzi Asiya Regionu üzrə İqtisadi Məruzə (Cryptocurrencies and Blockchain: Europe and Central Asia Economic Update)” adlı yeni hesabatında məlumat verilib.
Hesabatda qeyd olunur ki, bu il Azərbaycanın qeyri-neft ÜDM-ində də artım qeydə alınacaq. Qeyri-neft sektorunda artım dövlət investisiyalarının 83 faizədək artması ilə izah olunur.
2018-ci ilin sonuna "Şahdəniz-2" layihəsi çərçivəsində qaz hasilatına başlanacaq:
"2018-ci ilin sonunda neft hasilatının həcminin azalması gözlənilmir. Bundan başqa, 2017-ci il illə müqayisədə 2018-ci ilin sonuna neftin qiymətinin yüksək olacağı və bu qiymətlərin ortamüddətli perspektivdə sabit qalacağı proqnozlaşdırılır".
Hesabat müəlliflərinin fikrincə, karbohidrogen hasilatının və qeyri-neft ixracı artımının davamlı olması, xarici tələbatın yüksəlməsi və qeyri-neft məhsulları ixracatçılarına dövlət dəstəyinin güclənməsi Azərbaycanda ÜDM artımına müsbət təsir edəcək. Bunu əsas götürən hesabat müəllifləri 2019-cu ildə Azərbaycanda iqtisadi artımın 3,8 faiz, 2020-ci ildə isə 3,2 faiz olacağını proqnozlaşdırırlar.
Nəzərə çatdıraq ki, adətən Dünya Bankının, eləcə də digər beynəlxalq qurumların Azərbaycanla bağlı proqnozları özünü doğrultmur. Bu da onunla izah olunur ki, bu qurumlar həm ölkə daxilindəki real vəziyyəti tam analiz edə bilmir, həm də qeyri-dəqiqi olan rəsmi statistikaya uyğun hesabat hazırlayırlar. Real durumu yerli müstəqil ekspertlər daha dəqiqi dəyərləndirir, eyni zamanda, daha optimal çıxış yolu təklif edirlər.
Azərbaycanda iqtisadi durum və perspektivlə bağlı fikirlərini “Reytinq”lə bölüşən iqtisadçı-ekspert Rövşən Ağayev bildirib ki, ölkədə iqtisadi inkişaf yalnız təşəbbüskarlıq və azad sahibkarlıq sayəsində mümkündür. Onun qənaətincə, administrativ müdaxilələr, imtiyazlı quplara dəstək hesabına hansısa sahələrin ayaqda saxlanması ən yaxşı halda "dopinq effekti" yaradır - belə inkişaf dayanıqlı və effektiv olmur, çəkilən xərclərin və sərf olunan zamanın qısa müddətdən sonra resurs və zaman itkisi olması ilə hər kəs barışır.
İqtisadçı-ekspert bildirib ki, son 3 ildə fermerlərin, əyalətlərdə sosial sahələri və dövlət qurumlarını təmsil edən işçilərin administrativ qaydada pambıq, tütün, şəkər çuğunduru və barama istehsalına cəlb edilməsi də bunun bariz nümunələrindən biridir:
“Statistika Komitəsinin 4 ayın yekunları üzrə yaydığı hesabata görə, 2018-ci ilin yanvar-aprel aylarında əvvəlki ilin eyni dövrünə nisbətən şəkər çuğunduru əkini 27.6 faiz, pambıq əkini 23.4 faiz, tütün əkini 17 faiz azalıb. Əvəzində isə tərəvəz əkini 6.5 faiz, çoxillik otların əkini 26 faiz artıb. Halbuki ötən 2 ildə dəfələrlə fermerlər, müstəqil ekspertlər vurğulayırdı ki, texniki bitkilərlə müqayisədə tərəvəz əkini həm əkin sahibəri üçün daha yüksək qazanc gətirir və həm də az zəhmət tələb edir. Üstəlik, tərəvəz əkininin zorakılıqla azaldılması ölkənin ərzaq idxalından asılılığının kəskin artımı üçün risk formalaşdırır. Çoxillik otların məcburi qaydada texniki bitkilərlə əvəzlənməsi isə heyvandarlığın inkişafına, emal sənayesinə (süd məhsullarının emalı) ağır zərbə vurur - necə ki, son 1 ildə heyvandarlığın qida rasionunda həlledici paya malik otun qiyməti kəskin bahalaşıb. Ümid edək ki, statistikadakı məlum azalma administrativ addımlarla fermerlərin işinə müdaxilə edən məmurların çox gec olmadan reallıqla barışmasının nəticəsidir”.
Ekspert ölkədə biznes imkanlarının genişləndirilməsi və inkişafı yollarından da danışıb. Onun qənaətincə, məhdud daxili tələbə malik iqtisadiyyatda biznes yalnız yüksək ixrac gəlirləri hesabına güclü inkişaf edə bilər.
R. Ağayev müqayisələr apararaq, inkişaf perspektivləri barədə mülahizələr də irəli sürüb: “Məsələn, 145 milyon nəfər Rusiya ilə 10 milyon nəfər əhalisi olan Azərbaycanda ixtiyari bir ayaqqabı istehsalçısının potensial müştəri kontingenti arasında fərqin 15 dəfəyə yaxın olduğu göz önündədir. Azərabaycanlı ayaqqabı istehsalçısı müştəri kontingenti arasında bu böyük fərqi əcnəbi müştərilər hesabına qapada bilsə, böyük qazanc sahibi olacaq. Əks halda məhdud müştəri kontingenti bu biznesin genişlənməsinə, yaxşı para qazanıb investisiyaları artırmasına, həm də nəticə etibarı ilə büdcəyə daha çox vergi ödəməsi və daha çox insana məşğulluq imkanı yaratması mümkün olmayacaq. Bunları deməyimin səbəbi Azərbaycanın ixrac statistikasının yaratdığı mənzərədir. Onsuz da ölkəmizin qeyri-neft ixracı məbləğ etibarı ilə çox kiçikdir. Məsələn, 4 ayın yekunlarına görə bütün ixracın cəmi təxminən 8 faizi və ya 485 milyon dolları qeyri-neft sektorunun payına düşüb. Bu məbləğdən bilavasitə təbii resurs sektoruna bağlı olan 2 məhsulun - elektrik enerjisi və qızılın da ixracını nəzərə alsaq, xalis qeyri-resurs sektoru üzrə 4 aylıq ixrac 400 milyon dollardan da az olur. Amma məsələ bunda da deyil: kiçik məbləğdə olan qeyri-neft ixracının özü də çox az sayda ixracatçının əlində cəmləşib. Məsələn, 2018-ci ilin 1-ci rübünün yekunlarına görə, bütün qeyri-neft ixrac gəlirlərinin 58 faizi (təxminən 205 milyon dollar) 20 subyektə çatıb. Öz növbəsində onun da 35 faizə yaxını dövlət şirkətlərinə, 65 faizi isə özəl sektora çatıb. Belə aydın olur ki, özəl sektor üzrə ixracın cəmi 25 faizi qeyri-neft əmtəələrinin, 75 faizi isə neft sektorunun hesabına təmin olunur”.
R. Ağayev qeyd edib ki, Dünya Bankının son hesabatına görə, Gürcüstanda 2.5 mlrd. dollar ixracat gəlirləri təxminən 1200 ixracatçı arasında bölünür. Azərbaycan Gömrük Komitəsi də bu cür təhlillər aparıb, həm qeyri-neft ixracat gəirlərinin neçə ixracatçıya çatıdığı, ixrac dövriyyəsinə görə (məsələn, 1 milyon, 5 milyon, 10 milyon dollaradək və s.) məlumatları paylaşsa, ölkədə qeyri-neft ixracatçılarının potensialı ilə bağlı real mənzərəni daha aydın görmək olar.
İqtisadçı-ekspert Nemət Əliyev isə “Reytinq”ə açıqlamasında digər məqamlara toxunub. O, Azərbaycana yönələn xarici sərmayə ilə bağlı deyib ki, bu sərmayələr 3 ilə 1 milyard dollar və ya 47 faiz azalıb:
“Vəzifə və pul düşkünləri, qabiliyyətsizlər ölkəni elə günə qoyublar ki, artıq xarici sərmayədarlar da burada duruş gətirmir. Hərə bir yolla başını götürüb gedir buralardan. Bu ilin yanvar-aprel dövrünə dair açıqlanmış məlumatlardan məlum olur ki, xarici sərmayə qoyuluşu ötən ilə nəzərən 29 faiz və ya 471 milyon dollar azalıb (faktiki qiymətlərlə). Məsələ ondadır ki, ötən il də, ondan əvvəlki ildə də, xarici sərmayələr azalmışdı, lakin o illərdə azalma səviyyəsi indiki qədər yüksək həddə olmamışdı”.
Ekspert bildirib ki, əgər xarici sərmayələr 2016-cı ildə 14 faiz (312 milyon dollar), 2017-ci ildə 12 faiz (231 milyon dollar) azalmışdırsa, bu il azalma tempi 29 faizə (471 milyon dollar) yüksəlib: “Yəni, ölkəni tərk edən xarici sərmayə bu il ötən ilə nəzərən iki dəfə artıb (471 : 231 ≈ 2 dəfə). Bu tendensiyanı müşahidə edən xarici investor buralara ayaq basmaz.
Ölkəmizə 2015-ci ilin yanvar-aprelində 2,178 milyard, 2016-cı ilin yanvar-aprelində 1,866 milyard, 2017-ci ilin yanvar-aprelində isə 1,635 milyard dollar sərmayə yatıran əcnəbilər bu ilin yanvar-aprelində həmin göstəricini 1,164 milyard dollara qədər azaldıb. Bu tendensiya göstərir ki, rəsmi tribunalardan səsləndirilən fikirlərin tam əksinə olaraq, xaricilər Azərbaycana sərmayə yatırımlarını ilbəil azaltmaqdadır. Sərmayə qoyuluşlarının dörd aylıq həcmi üzrə azalma 2017-ci ilə nəzərən 471 milyon dollar, 2016-cı ilə nəzərən 702 milyon dollar, 2015-ci ilə nəzərən 1 milyard dollar təşkil edib. Deməli, son üç ildə xarici sərmayə qoyuluşu 47 faizə qədər və ya 1 milyard dollar azalıb. Bu, böyük itkidir”.
N. Əliyev hesab edir ki, xarici sərmayə qoyuluşları sahəsində əmələ gəlmiş bu mənzərə ölkədə investisiya mühitinin pisləşdiyini göstərir: “Bu pisləşmə yerli investorlara da mənfi təsir göstərib. Çünki bu il digər mənbələr hesabına əsas kapitala yatırımların səviyyəsi də azalıb. Bütün mənbələrdən əsas kapitala yatırımlar ölkə üzrə 11 faizdən çox düşüb (müqayisəli qiymətlərlə). Belə bir şəraitdə iqtisadi inkişafdan, sayı artmaqda olan əhalinin həyat səviyyəsinin yaxşılaşmasından danışmaq absurddur”.
Ekspert son dövrlər bank sektorunda yaranan vəziyyətə də toxunub. Qeyd edib ki, təkcə mart ayında ölkənin bank sektoru 197 milyon manat zərərə düşüb: “Bununla da batmış bank sektorunda son vaxtlar müşahidə olunan müvəqqəti nisbi tərpəniş yenidən tənəzzüllə əvəz olunub. Belə ki, yanvar ayını 87 milyon, yanvar-fevral aylarını 141 milyon manat xalis mənfəətlə başa vurmuş bank sektoru yanvar-mart dövründə 56 milyon manat zərərlə üzləşib. Bu haqda məlumatı Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatası yayıb. Bu məlumatların müqayisəsindən belə aydın olur ki, bank sektoru mart ayında 197 milyon manat zərərə düşüb. Bu zərərin məbləği həm yanvar-fevral dövründə əmələ gəlmiş bütün xalis mənfəəti əldən çıxara, həm də 56 milyon manat məbləğində əlavə zərər yarada bilib”.
N. Əliyevin sözlərinə görə, Palatanın açıqladığı məlumatlardan aydın olur ki, bank aktivləri bir ayda (martda) 591 milyon manat azalıb. Cari ilin iki ayında (fevral və martda) isə bankların maliyyə institutlarına yerləşdirdiyi depozitlər 317 milyon manat, qiymətli kağızlara yatırımlar 185 milyon manat, müştərilərə verilən xalis kreditlər 161 milyon manat aşağı düşüb:
“Maliyyə institutlarına buraxılan kreditlərin, banklara məxsus əsas vəsaitlərin və qeyri-maddi aktivlərin səviyyəsində də enmə yaşanıb. Odur ki, bank sektorunda fəallıq zəifləyib, gəlirlər düşüb, vəziyyət yenidən pisləşməyə başlayıb”.
Mərkəzi Bankın yaydığı məlumatlardan isə aydın olur ki, martda bank əmanət və depozitlərinin həcmi 358 milyon manat, o cümlədən, əhalinin əmanətləri 93 milyon, maliyyə təşkilatlarının depozitləri 202 milyon, qeyri-maliyyə təşkilatlarının depozitləri isə 63 milyon manat düşüb. Odur ki, bankların maliyyə və potensial fəaliyyət imkanları da məhdudlaşıb.
Ekspert sonda qeyd edib ki, belə bir vəziyyət, heç şübhəsiz, bank sisteminə inamın itməkdə davam etməsindən irəli gəlir. “Bank sektoru bu vəziyyətdə olan ölkədə ümumi iqtisadi fəallıqdan, inkişafdan danışmaq mənasızdır. Odur ki, boş vədləri bir kənara buraxıb, əməli fəaliyyətə keçmək lazımdır. Real addımlar atmadan, islahatların önünü açmadan gerçək və davamlı müsbət nəticələrə nail olmaq mümkün deyil”,- N. Əliyev deyib.
Reyting.az
Bölməyə aid digər xəbərlər
Dünən, 17:11
Keçmiş səfirin Ramiz Mehdiyevə gizli məktubu yayılıb: sensasiyalı iddialar və... - Tam mətn
Dünən, 14:57
Sabah dörd şəhidimiz dəfn ediləcək
5-05-2024, 23:16
Günəşdə yeddi güclü partlayış baş verib
5-05-2024, 09:53
Heyrətamiz kainat: alimlərin araşdırması nədən xəbər verir?
4-05-2024, 12:38
Yeni ixtisaslarla bağlı meyarlar müəyyənləşib
4-05-2024, 07:20
Yeni araşdırma: prostat xərçənginin qarşısı alınır
3-05-2024, 13:35
Azərbaycan genişmiqyaslı müharibəyə hazırlaşır?
3-05-2024, 11:22
İranın Afrika həmləsi: Tehranın Qara qitədə hansı marağı var?
3-05-2024, 11:08
İnsan orqanizminə ən faydalı balıq növləri açıqlanıb - Onların yeyilməsi erkən ölüm riskini azaldır
3-05-2024, 11:03
Vəzifəli şəxslərə cinayət işi açılıb
3-05-2024, 10:00
Azərbaycanlı bankir ABŞ-da mülk alıb - 735 min dollara - (Fotollar)
3-05-2024, 09:45
Rus ordusu Ukraynanın daha iki vilayətinə hücuma hazırlaşır
3-05-2024, 08:33
Günəşdəki partlayış Yerdə maqnit qasırğası yaradıb
2-05-2024, 20:06
Ayda 4G şəbəkəsi yaradacaqlar
2-05-2024, 16:15
Parlament seçkiləri vaxtından əvvəl keçirilə bilər
1-05-2024, 17:58
Yeni yaradılan "Həyat ağacı" ekoloji problemləri həll edəcək, insan ömrünü uzadacaq
1-05-2024, 10:55
Ruslar Ukraynanın daha iki yaşayış məntəqəsini ələ keçirib - Fotolar
1-05-2024, 08:19
Birinci siniflərə sənəd qəbulu başlayır
1-05-2024, 07:28
ÜST xəbərdarlıq edir: humanitar fəlakət yaxınlaşır!
30-04-2024, 22:42
Magistraturalara qəbul imtahanının nəticələri açıqlanıb
30-04-2024, 12:02
Çin İranın ətəyini buraxmayacaq - Pekin niyə Tehranın tərəfini tutur?
29-04-2024, 18:12
Azərbaycanla Ermənistan arasında 35 sərhəd dirəyi quraşdırılıb
29-04-2024, 16:12
Türkiyənin NATO ilə bağlı qərarı 32 dövlətə çatdırılıb
29-04-2024, 15:55
İsa Qəmbər Müsavat başqanı postuna namizəd olub
29-04-2024, 12:54
Prezident iki nazir müavini təyin edib
29-04-2024, 11:46
Qərb Tiflisi Rusiyaya görə cəzalandırır
29-04-2024, 09:22
Ermənistanın Azərbaycana hərbi təcavüzü nəticəsində itkin düşənlərin yeni sayı açıqlanıb - Foto
29-04-2024, 07:57
Tbilisiyə xüsusi təyinatlı qüvvə yeridilib
28-04-2024, 23:14
Antoni Blinken İlham Əliyevə zəng edib
28-04-2024, 18:14
"Boinq" kosmosa uçacaq - Fotolar
28-04-2024, 17:52
Türkiyə səmasında insanabənzər cismlər peyda olub
28-04-2024, 17:21
Sədərəkdə sursat partlayıb: iki nəfər həlak olub