Ustadın ömürlük sualı

Xəbər lenti

11:24 / 26-07-2025

Prezident İlham Əliyev Məhəmməd Muizzuya məktub göndərib

11:03 / 26-07-2025

Talış və Tapqaraqoyunluda yanğın başlayıb

10:59 / 26-07-2025

“Sizə yalvaran olmuşdu ki, "Kontakt"dan mal alın?” - Şikayət

10:41 / 26-07-2025

Nazirlik əhaliyə müraicət edib

09:45 / 26-07-2025

Tələbələrimiz Avropa çempionu olub - Foto

09:40 / 26-07-2025

Dəm qazı bir nəfərin həyatına son qoyub

08:38 / 26-07-2025

Ərdoğan Putinlə Trampı İstanbulda görüşdürmək istəyir

23:43 / 25-07-2025

Bakıda ermənilər hakim qarşısına çıxarılıb

21:34 / 25-07-2025

Qarabağda yenidən güclü yanğınlar başlayıb - (Yenilənib)

20:19 / 25-07-2025

Ceyhun Bayramov Hakan Fidanla müzakirə aparıb

18:32 / 25-07-2025

DİN-də əməliyyat müşavirəsi keçirilib - Foto

18:20 / 25-07-2025

Oleq Bakinskiyə hökm oxunub

18:03 / 25-07-2025

Ceyhun Bayramov Slovakiyanın səfirini qəbul edib

17:33 / 25-07-2025

Professor: Rusiya Gürcüstanı itirib, Ermənistanı itirir, Azərbaycanı itirmək üzrədir

17:15 / 25-07-2025

Hərbi pilotlar təlim-məşq uçuşlarını icra ediblər - Video

17:10 / 25-07-2025

Rusiyada daha bir azərbaycanlı biznesmenin ofisində axtarışlar aparılır

16:47 / 25-07-2025

Pirallahıda əməliyyat: keçmiş məhkum 42 kq narkotiklə saxlanılıb

16:32 / 25-07-2025

Daha 232 nəqliyyat vasitəsi hərraca çıxarılıb

16:23 / 25-07-2025

Əli Əsədov Somalinin XİN başçısı ilə görüşüb

16:19 / 25-07-2025

Məşğulluq Agentliyi anbar icarəyə götürüb – Ayı 106 min manata

16:10 / 25-07-2025

Azərbaycan Cənubi Qafqazı əməkdaşlıq platformasına çevirməyi təklif edir - Deputat

15:48 / 25-07-2025

Nazirlik: Aktyor Allahverdi Yolçuyevə müvafiq dəstək göstərilir

15:41 / 25-07-2025

Mühəndis Zukerberqin 1,25 milyard dollarlıq iş təklifindən imtina edib

15:37 / 25-07-2025

"Neftçi" futbolçu Alfa Konte ilə yolları ayırıb

15:24 / 25-07-2025

Donald Trampın Ukraynaya dönüşü...

14:46 / 25-07-2025

Ağdam və Cəbrayıla növbəti köç karvanları gedib - (Yenilənib)

14:37 / 25-07-2025

Şəxsiyyət vəsiqəsi haqqında qanuna dəyişiklik təsdiqlənib

14:20 / 25-07-2025

"Qobu Park-2"də əyilən binalar daha bir problem yaradıb

13:49 / 25-07-2025

İki ölkə 50 illik müdafiə müqaviləsi imzalayıb

13:35 / 25-07-2025

Almaniya Ukrayna üçün 340 milyon dollar ayırıb

Xəbər lentinin davamı

Ən çox oxunanlar

11:54 / 21-07-2025

Professor hakim partiyadan istefa verib

17:03 / 24-07-2025

Abdulla: Aktyorları attestasiyadan keçirmək lazımdır - Müsahibə

17:42 / 21-07-2025

Prezident media nümayəndələrini təltif edib - (Siyahı)

15:36 / 21-07-2025

Cəlaloğlu: Keçmiş sovet respubliklarının işğalı real təhlükədir

13:21 / 21-07-2025

Prezidentin dedikləri yaxın gələcək üçün yol xəritəsidir - Professor

12:21 / 21-07-2025

Deputat: Prezidentin çıxışı beynəlxalq hüquq normalarına əsaslanır

11:20 / 24-07-2025

Rusiya ilə bağlı daha bir hərbi sirrin üstü açılıb

14:59 / 22-07-2025

Növbəti köç karvanı Cəbrayıla çatıb - (Yenilənib)

11:29 / 22-07-2025

Türkiyə şərtləri dəyişir - Foto

15:30 / 22-07-2025

Təbiət hadisəsi dünyanı qaranlığa qərq edəcək

15:12 / 23-07-2025

Ürəyin müalicəsi üçün inqilabi yenilik ediblər - Foto

15:04 / 24-07-2025

Rusiyaya qaçırılan ukraynalı uşaqları cəbhəyə göndərirlər

Ustadın ömürlük sualı
Tarix: 17-12-2024 16:35 | Bölmə: Xəbərlər

Şirift ölçüsü:

Azərbaycanın ictimai fikir tarixində silinməz iz qoymuş elə şəxsiyyətlər var ki, onların geniş təqdimata ehtiyacları yoxdur. Bircə adlarını çəkmək kifayət edər ki, xidmətlərini yada salasan və qürur duyasan. Görkəmli alim, publisist, pedaqoq, professor Şirməmməd Hüseynov kimi.

Ömrünün 70 ilindən çoxunu təkcə milli mətbuatımızın deyil, həm də tariximizin istiqlal səhifələrinin araşdırılmasına həsr edən tədqiqatçı-alim ictimai həyatın hansı sahəsinə nəzər yetiribsə, orada obyektivlik, doğruluq və ədalət prinsiplərini bütün parametrlərdə qoruyub saxlayıb. Üzə çıxardığı həqiqətləri geniş oxucu kütləsinə çatdıran Şirməmməd Hüseynov son nəfəsinə qədər yaradıcılıq enerjisini qoruyub saxladı, qələmi yerə qoymadı. Onun sözünün mübtədası da, xəbəri də Azərbaycan istiqlalı oldu.

Sonralar məqalələrə, monoqrafiyalara, kitablara çevriləcək dəyərli araşdırmalarının ilk oxucuları, daha doğrusu, ilk dinləyiciləri biz tələbələri idik. Bu qeydləri həmin xoşbəxt tələbələrdən birinin böyük Ustadın xatirəsinə dərin ehtiramının ifadəsi kimi qəbul edə bilərsiniz.

BDU hərəkatın önündə gedirdi

Onun adını 1986-cı ildə universitetin (o vaxt Azərbaycanda bir ali təhsil ocağı universitet adlanırdı – ADU, indiki BDU) jurnalistika fakültəsinin hələ abituriyenti ikən eşitmişdik. Sənəd qəbulu zalında maraq xətrinə bizə yaxınlaşan yuxarı kurs tələbələri Şirməmməd müəllimdən əfsanələr danışırdılar. Bizə təkcə jurnalist peşəsinin sirlərindən deyil, həm də bundan daha vacibi, həyatın acı həqiqətlərindən dərs deyəndə Şirməmməd Hüseynov professor idi. Amma bizim üçün onun adı elmi dərəcəsindən qat-qat yuxarıda idi.

Artıq dövran dəyişmişdi. Cəmiyyəti bürümüş azadlıq, müstəqillik “küləyi” sovet rejiminin bünövrəsiz ideoloji kanonlarını sovurub aparmaqda, düşüncələri silkələmiş demokratiya “sunamisi” sosializm sisteminin çürük sütunlarını yıxıb dağıtmaqda idi. Azərbaycan SSR-in tələbələri də artıq keçmişdə qalmışdı. Milli-azadlıq hərəkatının bayraqdarına çevrilmiş universitetdə ab-hava kökündən dəyişmişdi, müəllimli-tələbəli hamımızın fikrində Qarabağ və meydan dolaşırdı. Küləyin və sunaminin havasını duymayan, imperiyanın zədələnmiş ideologiyasının avazını dəyişməyi bacarmayan müəllim isə auditoriyada duruş gətirə bilmirdi. O dolaşıq dövrdə sözünü acgözlüklə dinlədiyimiz müəllimlərimizdən biri Şirməmməd Hüseynov idi.

Ustadın intonasiya fərqi

Müəllimimiz ömrünü başa vurmaqda olan bir ictimai formasiyadan tamamilə fərqli quruluşa, imperiya zəncirindən qurtulub müstəqilliyə keçidin şahidləri olan tələbələrinə tarixin sınağından çıxa bilməmiş, adları planetin xəritəsindən silinmiş dövlətlərin acı taleyinin səbəblərini anladırdı. Bu zaman Ustadın hər sözünün altında daşdan keçən dəlil, gətirdiyi misalların arxasında fakt və sənəd vardı. Şirməmməd müəllim arada monoloquna fasilə verir, nəfəsini dərir və dediklərinin təsdiqini eşitməkdən ötrü üzünü bizlərə tuturdu: Bildin nə deyirəm? Auditoriyaya ünvanladığı sualı qəsdən birinci şəxsin təkində verirdi. O, başqalarının dilə gətirməyə cürət etmədikləri acı həqiqətləri, sovetlərin aşınma səbəblərini elə sərtliklə dilə gətirirdi ki…

Biz ondan həm də aşkarlıq və azadlıq selinin içində itib-batmamaq, yeni gərdişdən baş çıxarmaq dərslərini alırdıq. Bunlar əsl Ustad dərsləri idi. Onun ritorik sual-cümləsinin qəribə intonasiyası vardı. Şirməmməd müəllimin birinci şəxsin təkində etdiyi müraciətinin – “Bildin nə deyirəm” sualının altındakı cavablardan indi kurs işi, monoqrafiya, kitab yazmaq olar. Şirməmməd Hüseynov bütün dövrlərdə, ən mürəkkəb məqamlarda belə bu ritorik sualla istədiyini deməyi bacaran adam olub. Sovetin kəsəkəs dövründə sistemin ideoloji çərçivələrinə sığmayan Şirməmməd müəllim bizə jurnalist peşəsinin real həyatla üst-üstə düşməyən məqamlarından danışır, peşəni milli məsləyə, məfkurəyə çevirməyin yollarını göstərirdi.

Tələbəlik illəri qırmızı imperiyanın dağılmasına, milli-azadlıq hərəkatının ekvatoruna tuş gəlmiş bizlər üçün bunları eşitmək olduqca maraqlı və heyrətamiz idi. Müəllimimiz bizə qatı açılmamış mətləblərdən danışırdı. Bir də ki, Kirov adına Azərbaycan Dövlət Universitetinə qəbul olub Rəsulzadə adına Bakı Dövlət Universitetini bitirməyimiz arasındakı fərq zamanla və adla məhdudlaşmırdı. Biz iyirminci əsrdə ikinci dəfə müstəqilliyinə qovuşan Azərbaycanın gözümüzün qarşısında yazılan yeni tarixinin canlı şahidləri idik. Bunun ən yaddaqalan simvolu ikinci istiqlalımızla yaşıd olan ali təhsil diplomumuzdur (1991-ci ildə almışıq). Tale bizə sadəcə mövcud quruluşun dağılmasının deyil, eyni zamanda milli inqilabın iştirakçısı olmaq qismətini yazıbmış.

Yerli “qırmızılarla” mücadilə

Ustadın mühazirələrinin peşə əxlaqı, milli ruh, vətənpərvərlik kimi gözlənilməz “döngələri” içində qırx beş dəqiqəlik dərsin nə zaman bitdiyini hiss etmirdik. O, bizə tarixindən bixəbər olduğumuz Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətindən – milli istiqlalımızın qaranquşu olan ilk müstəqil dövlətimizdən, üçrəngli bayrağımızdan, Müsavatdan soraq verirdi… Şirməmməd müəllim bizə başı bəlalar çəkmiş yurdumuzun tarixinin qara pərdələrlə örtülmüş səhifələrini nəql edir, SSRİ adlı qırmızı imperiyanın, onun velikorus düşüncəli rəhbərlərinin antimilli fəaliyyətlərinin görünməyən qatlarını açıb üzə çıxarır, milli şüur və milli ruh məsələlərinin mahiyyətini xırdalayırdı. Bu, artıq pedaqoq Şirməmməd Hüseynovun peşə tədrisinin çərçivələrini aşan, milli istiqlal mücadiləsi barədə dərsləri idi…

Demokratiya və aşkarlıq küləklərinin əsdiyi cəmiyyətdə artıq bir çox qadağalar aradan qalxsa da, Moskva, Kreml, Lenin mavzoleyi xofu hələ beyinlərdən silinməmişdi. “Bəlkə də qaytardılar” xəyalı ilə yaşayanlar az deyildi. Şirməmməd müəllim “yeni qırmızıların” bir çox hücumlarına məruz qalsa da, belə həmlələrin hamısına dəyanətlə sinə gərdi.

Amma “xalqlar həbsxanası” adlı qəfəsin pəncərəsinin açıldığı həmin dövrün özünəməxsus təzyiq və təqib formaları vardı. 1989-cu ilin yanvarında sovet hökuməti Dağlıq Qarabağda xüsusi idarəetmə tətbiq eləmiş, torpağımızı birbaşa Moskvaya calamış, əslində Ermənistanın bir vilayətinə çevirmişdi. Azadlıq meydanındakı davamlı mitinqlər, kütləvi tətillər payızda öz bəhrəsini verdi. Kreml DQMV-dəki canişini Arkadi Volskini geri çağırdı, onun başçılıq etdiyi Xüsusi İdarəetmə Komitəsi ləğv olundu. Vilayətin Bakının tabeliyinə qaytarılması üçün Respublika Təşkilat Komitəsi yaratmaq qərarı çıxarıldı. Bu yeniliyi Qarabağ ermənilərini ram eləmək imkanı sayan Şirməmməd Hüseynov siyasi icmalçısı olduğu Azərbaycan Televiziyasından respublika rəhbərliyini və xalq hərəkatı liderlərini birliyə çağırdı. Həmin çağırış Şirməmməd müəllimin “düşmən” elan olunması ilə nəticələndi. “Xalq düşməni” kampaniyasına universitetin bir çox cəbhəçi fəalı da qoşulmuşdu. Jurnalistika fakültəsindən olan fəallar bu haqsız hücumlara qarşı çıxdı. Amma ura-patriotlar çoxluqda, biz isə azlıqda idik. İndi, üstündən qırx ilə yaxın vaxt keçəndən sonra anlamaq çətin deyil ki, Şirməmməd Hüseynovu “antimilli” elan edən, idarə olunan həmin radikal qaragüruhçu “kütlə diplomatiyası” Azərbaycanı Qara Yanvara doğru sürükləyirdi…

“…asılıdır barıtın çoxluğundan”

“Bir həqiqətdir ki, müstəqil Azərbaycan Demokratik Respublikası olmasaydı, indiki müstəqil Azərbaycan da yaranmazdı. Biz bu tarixi həqiqətə əsaslanmaqla 1918-1920-ci illər kimi çox mürəkkəb, ziddiyyətli və möhtəşəm dövrü elmi cəhətdən tədqiq etməli, müasir və gələcək nəslə çatdırmalıyıq. Bunun üçün isə vacib şərtlərdən biri bu dövrdə təkcə inqilab beşiyi Bakıda deyil, digər şəhər və qəzalarda cərəyan edən hadisələri də diqqətlə öyrənmək vacibdir”. Bu sözləri istiqlal yazarı Şirməmməd Hüseynov 1918-ci il mayın 28-ni tariximizin ən şanlı səhifələrindən biri kimi dəyərləndirərkən deyib. Artıq dördüncü kursun tələbələri olan bizlərlə mühazirəsini daha çox sual-cavab formatında keçirməyə üstünlük verirdi. Ustad-tələbə mükaliməsinin ağırlığını ictimai-siyasi motivlər təşkil edirdi. 1990-cı ilin martında Baltik respublikaları – Estoniya, Latviya və Litva müstəqilliklərini elan etdilər. Dərsdə Şirməmməd müəllimə verdiyimiz “Azərbaycan da SSRİ-dən ayrılmaq üçün müraciət edərmi?” sualımızın cavabı maraqlı və qısa oldu: “Asılıdır barıtın çoxluğundan gücü bombanın…”.

Ardınca cavabının mənasını açıqladı. Deməli, Şirməmməd müəllim jurnalistika fakültəsinin dekanı olanda tədrisin rus dilində aparıldığı hərbi hazırlıq kafedrasına baş çəkir. Dəhlizdə bütün plakatların rusca olmasına iradını bildirir: “Ölkədə dövlət dili Azərbaycan dilidir. Niyə bir lövhədə Azərbaycan dilində yazı yoxdur?!”

Özünü itirmiş kafedra müdiri səhvin düzəldiləcəyini vəd edir. Hərbi hazırlıq kafedrasına növbəti reydində Şirməmməd müəllim divarda belə bir yazı oxuyur: “Asılıdır barıtın çoxluğundan gücü bombanın”. Kafedra hansısa silahın xarakteristikasını kalka tərcümədə belə veribmiş. Həmin yanlış tərcümə Ustadın dilində aforizmə çevirmişdi.

“Jurnalist”in istiqlal nömrəsi

…1990-cı ilin may ayı. O mayı əvvəlki maylardan fərqləndirən cəhət Azərbaycan Demokratik Respublikasının yaranmasının 72 illiyinə təsadüf etməsi idi. Jurnalistika fakültəsinin tədris qəzeti “Jurnalist”in xüsusi buraxılışı bütünlüklə ADR-ə və milli-azadlıq hərəkatına həsr olundu. Qəzetin bu buraxılışını Şirməmməd müəllimin rəhbərliyi altında 1020-ci qrupun tələbələri – biz hazırladıq. ADR parlamenti üzvlərinin, Nuru Paşanın Bakıya daxil olması və digər fotoşəkilləri Ustad şəxsi arxivindən gətirmişdi və o fotolar ilk dəfə tədris qəzetimizdə işıq üzü gördü.

Qara Yanvardan sonra Bakıda fövqəladə vəziyyət rejimi, siyasi və hərbi senzura hökm sürürdü. Mayın 25-də beş yüz tirajla çap olunmuş “Jurnalist”in əksər nüsxəsini camaata paylamaq qərarına gəldik. Mayın 28-i – ADR-in qurulmasının 72-ci ildönümündə üç-dörd tələbə metronun “28 May” (o vaxt “28 Aprel” adlanırdı), “Elmlər Akademiyası” stansiyalarının çıxışlarında və Dənizkənarı Parkda “Jurnalist”i paylamağa başladıq. “Elmlər Akademiyası” stansiyasının qarşısında kənardan bu mənzərəni müşahidə edən iki milis (polis) bizə yaxınlaşdı. Qısa sorğu-sualdan sonra bir əlimizdəki qəzetlərə, bir də üzümüzə diqqətlə baxandan sonra başlarını bulayıb getdilər. Deyəsən, cavabımızdan bir şey anlamadıqları üçün bizə baş qoşmaq istəmədilər. İndi bunları xatırlayanda 34 il bundan əvvəl “Kommunist” nəşriyyatının (indiki “Azərbaycan” nəşriyyatı) çapçılarının qurd ürəyi yediklərini deməliyik.

Bizlərə Zərdabini, Rəsulzadəni, Üzeyir bəyi, Cəlil Məmmədquluzadəni, Ömər Faiqi tədris edə-edə sevdirən Ustadımız sanki bu milli aydınların taleyini özünə örnək seçmişdi. O, yaradıcılığı, həyat tərzi və amalları ilə yalnız biz jurnalistlər üçün deyil, canından çox sevdiyi xalqı üçün də etalon şəxsiyyət zirvəsinə yüksəldi. Şirməmməd Hüseynovun keçdiyi ömür yolu əvvəldən axıradək Vətəninə və xalqına qənirsiz sevginin nümunəsi oldu. Yaşı bir əsri tamamlayan böyük Ustad Şirməmməd Hüseynovun nurlu xatirəsi tələbələrinin və xalqın qəlbində əbədi yaşayacaq!

İmran Bədirxanlı

Ana səhifəyə dön