20:08 / 23-11-2024
"Qarabağ" qalib gəlib
12:30 / 23-11-2024
Azərbaycanda zəlzələ olub
Dünyanın böyük iqtisadiyyatları üz-üzə gəlir
Tarix: 08-05-2023 11:11 | Bölmə: İqtisadiyyat
Dünyanın böyük iqtisadiyyatları üz-üzə gəlir

Qlobal ticarət sistemi gələcək onilliklər üçün beynəlxalq təchizat zəncirlərini yenidən istiqamətləndirəcək tektonik dəyişikliklərə məruz qalır. Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Bloomberg” yazıb.

Bildirilir ki, tektonik dəyişikliklərin yaranmasına iki əsas səbəb var:

Bir tərəfdən, pandemiya çatışmazlığından, qiymət artımlarından və çatdırılmadakı fasilələrdən əziyyət çəkən şirkətlər bir fabrikdən və ya ölkədən asılılığını azaldır. Digər tərəfdən, hökumətlər, xüsusən də ABŞ və Avropada qlobal ticarətin geosiyasi bloklara bölünməsi halında yarımkeçiricilər və nadir torpaq mineralları kimi əsas materiallara çıxışı təmin etmək istəyirlər.

Qeyd olunur ki, bəzilərinin “yenidən qloballaşma” adlandırdığı transformasiya illər çəkəcək və ticarət məlumatları yalnız dəyişikliyin miqyası, kimin qalib olduğu və kimin itirdiyi barədə təsəvvür yaratmağa başlayır.

Diqqətə çatdırılır ki, qloballaşmanın sona çatması barədə söhbətlərə baxmayaraq, transsərhəd ticarət vasitəsilə iqtisadi inteqrasiya müharibə, aclıq və pandemiya qarşısında diqqətəlayiq möhkəmlik nümayiş etdirib. Son üç ildə dünya ticarətinin qlobal istehsalda payı bir qədər azalsa da, ümumilikdə tarixi tendensiyalara uyğun qalır. Bununla belə, “ING Groep NV”-nin son təhlilinə görə, ən azı 2006-cı ildən bəri daha böyük ticarət açıqlığı istiqamətində əhəmiyyətli bir dəyişiklik olmayıb.

ABŞ və Çin arasında artan geosiyasi gərginlik dünyanın ən böyük iqtisadiyyatları arasında sənaye uçurumu ilə bağlı spekulyasiyalara təkan verib. ABŞ-ın Çin malları və xidmətlərinin idxalının dəyəri 2022-ci ildə tarixin ən yüksək həddinə çatsa da, ABŞ tariflərinin ikitərəfli ticarət axınlarını dəyişdirdiyinə dair işarələr var. Peterson Beynəlxalq İqtisadiyyat İnstitutunun baş əməkdaşı Çad Bonun təhlilinə görə, ABŞ-ın Çindən gömrük rüsumlarına məruz qalan malların idxalı ticarət müharibəsi başlamazdan əvvəl 2017-ci il səviyyəsindən keçən il təxminən 14 faiz azalıb.

“Bloomberg” yazır: “Son beş il ərzində ABŞ-ın tarifləri, ixrac məhdudiyyətləri və subsidiyaları ABŞ şirkətlərini idxalını Çindən uzaqlaşdırmağa inandırdı. Keçmiş prezident Donald Trampın minlərlə Çin malına rüsum tətbiq etdiyi 2018-ci ildən bəri Çinin ABŞ-a idxalının ümumi payı təxminən 3 faiz azalıb”.

Nəşr qeyd edir ki, bu müddət ərzində Çin ABŞ-ın ümumi idxalındakı payının bir hissəsini Vyetnam, Hindistan, Tayvan, Malayziya və Tailand kimi digər Asiya ölkələrinə verib.

Bu arada, Meksika ABŞ üçün Çinə əsas alternativ olaraq ortaya çıxır. ABŞ və Meksika arasında inteqrasiya olunmuş logistika əlaqələri və USMCA çərçivəsində güzəştli ticarət rejimi xaricə investisiya imkanları yaratmağa kömək edir.

“İdxalçılar və hətta tədarük zəncirlərini şaxələndirmək istəyən bəzi çinli ixracatçılar Meksikada 2022-ci ildə 97,5 faiz doluluq səviyyəsinə çatan sənaye məkanını ələ keçirməyə tələsirlər. Tijuana yaxınlığında ABŞ sərhədi boyunca anbarlara və digər sənaye obyektlərinə tələbat xüsusilə güclüdür”, - məqalədə qeyd olunur.

Prezident Co Baydenin Avropa ilə ticarət əlaqələrini yaxşılaşdırmaq səyləri ABŞ-ın Çindən daha çox Avropadan idxala etibar etməsinə səbəb olub. Bu səbəbdəndir ki, son bir ildə ABŞ-ın Avropadan idxalının dəyəri təxminən 13 faiz, ABŞ-ın Çindən idxalı isə cəmi 6 faiz artıb.

“Apple” kimi smartfon istehsalçıları Vaşinqton və Pekin arasında ticarət müharibəsi gücləndikcə Çindən asılılığı azaltmağa çalışır. Mart ayına qədər olan il ərzində “Apple” Hindistanda istehsal gücünü üç dəfə artırıb və 7 milyard dollardan çox iPhone istehsal edib. Hazırda dünya iPhone istehsalının təxminən 7 faizi Hindistanın payına düşür və ölkədə illik satışlar 6 milyard dollara çatıb.

Vyetnam Çindən kənarda diversifikasiya etmək istəyən şirkətlər üçün başqa bir mərkəzdir. Məsələn, son yeddi ildə ABŞ-a konteynerləşdirilmiş Vyetnam mebel idxalı 186 faiz artıb, Çindən isə bu cür idxalda cəmi 5 faiz artım var.

Öz növbəsində, Pekinin sənaye siyasəti Çinin Almaniyadan sonra ən böyük elektromobil ixracatçısına çevrilməsinə səbəb olub. Bu il elektrik nəqliyyat vasitələri və plug-in hibridləri Çinin ümumi nəqliyyat vasitələrinin tədarükünün təxminən 40 faizini təşkil etməlidir.

Qeyd edək ki, 2018-ci ildə Donald Trampın Çindən gələn bir sıra mallara rüsumlar tətbiq etməsindən və artırmasından sonra ABŞ və Çin arasında ticarət müharibəsi başlayıb. Vaşinqton hesab edir ki, çinli istehsalçılar ABŞ bazarının açıqlığından istifadə edir və amerikalı rəqiblərin mövqeyini sarsıdır. Bundan əlavə, Amerika tərəfi Çin şirkətlərini texnologiya oğurlamaqda ittiham edir. Çin ABŞ-ın hərəkətlərinə “güzgü görüntüsü” ilə cavab verib. 2019-cu ilin sonunda məlum olub ki, Vaşinqton və Pekin qlobal iqtisadiyyata yüz milyardlarla dollar zərər vuran ticarət müharibəsini dayandırmaq barədə razılığa gəliblər. 2020-ci ilin yanvarında isə ABŞ və Çin ticarət mübahisələrinin həllinin birinci mərhələsinə dair saziş imzalayıblar. Artıq 2020-ci ilin sentyabrında o vaxtkı prezident Donald Tramp ABŞ-ın Çinlə iqtisadi əlaqələrini məhdudlaşdırmaq niyyətində olduğunu açıqlayıb.

2022-ci ildə ABŞ və Çin arasında münasibətlər geosiyasi ziddiyyətlər səbəbindən pisləşib. Xüsusilə, söhbət Tayvan ətrafında artan gərginlikdən gedir ki, bu da Çin və ABŞ arasında bu ada üzərində müharibəyə səbəb ola bilər.

Sonda qeyd olunur ki, Rusiyanın Ukraynaya qarşı müharibəsi də ABŞ-Çin münasibətlərinin pisləşməsinə öz təsirini göstərib. Pekin Rusiya-Ukrayna müharibəsində rəsmi olaraq neytral olsa da, mütəmadi olaraq Vaşinqtonu tənqid edir və Putinin rejiminə siyasi dəstəyini nümayiş etdirir.

E. KAMAL




Bölməyə aid digər xəbərlər
bütün xəbərlər