Mələk xislətli təcəssüm - Rafiq Rəhimli yazır
Tarix: 20-12-2021 15:11 | Bölmə: Mədəniyyət
Mələk xislətli təcəssüm

“Koronavirus” pandemiyasına qarşı mübarizə tədbirlərinə dəstək məqsədilə teatrımızın təşəbbüsü ilə Səbail Rayon İcra Hakimiyyəti, Azərbaycan UNESKO Klubları Assosiasiyası, ASAN Könüllüləri Təşkilatı, “Asan radio”, “Azərbaycan” dərgisinin birgə təşkilatçılığı ilə keçirilən “Biz birlikdə güclüyük” adlı birpərdəli pyes müsabiqəsinin qalibi Pərviz Seyidlinin “Mələk” birhissəli psixoloji dramı elmi və təcrübi məziyyətləri ilə teatral ab-havaya yeni bir ovqat qatdı.

Tamaşa ekzpozisiyadan birbaşa dramatik konfliktə keçir. Gənc qız intihar etmək istəyir. Əsər üçün seçilən həyati model müasirimizdir. O, bəşəri bir bəlaya düçar olub. Və bu konfliktin kilidi fabula xətti boyunca açıqlanaraq davam edir. Hadisə məkanı damdır. Dramatik konfliktin iki səbəbkarı var: Lalə və Fərhad.



Tamaşaçı qarşısında aktyor kimi hansısa bir taleyi yaşamaq böyük məsuliyyət tələb edir. Burada zahiri sahman, yeriş-duruş, üz-göz ifadələri, müşayiətçi ilə münasibətin qurulması, tamaşaçıya olan münasibətin cizgilərlə ötürülməsi kimi vacib cəhətlər ön planda dayanır. Gənc və istedadlı aktyorlarımız Aygün Fətullayeva və Ramil Məmmədov Lalə və Fərhad həqiqətini pyesin ovqatından yoğrulmuş emosional gərginliklə yaşayırlar. Gözlərimin qarşısında iki gözəl gənc həyat mücadiləsi verir: hansının şansı çoxdur, bəlli deyil. Məlum həqiqətin qapısı isə üzümüzə finalda açılacaq.

Aktyorlar daxili ritmin hesabına zahiri ritmi – temporitmi balanslaşdırmağa çalışırlar. Sözsüz ki, baş verən hadisənin təsiri, tamaşaçı qarşısında imtahan, hələ bir ciddi bir müsabiqənin qalibi olan bir dramaturji materialı sərrast gözlər qarşısında yaşamaq olduqca çətindir. Bu çətinlik istər-istəməz gənc, istedadlı aktyorları gərginləşdirir və ara-sıra bu ritm pozulur. Lakin bu, ixtisaslı peşəkarlar tərəfindən duyulur. Tamaşaçının aludə olduğu hadisə, gənclərin qərarına olan həssaslıq digər təcəssüm incəliklərini unutdurur.

“Qız – Niyə öldürdün onu? Niyə, ssenarist, niyə? Axı, o, sənin personajındır. Məni öldürərdin, o, yaşayardı...

Oğlan – Özünü öldürsən, ananın necə nigaran qalacağını, necə pis olacağını görməyini istədim. Axı, o, göylərdən sənə baxır. Sən indi özünü öldürsən, sabah Yağmur da olmayacaq, onun xoşbəxtliyi də olmayacaq. Əgər sən özünü öldürsən, anandan bu dünyada heç bir nişan qalmayacaq. Əgər sən özünü öldürsən, anan məzarda narahat olacaq. Sən indi həm anan üçün, həm balan üçün yaşamalısan.

Qız ona baxır. Nə deyəcəyini bilmir, gözlərindən yaş axır. Oğlanın boynuna sarılır”.

Bu, sadə dramaturji üsul gənc aktyorların ifasında həyati fiziki fəaliyyətlə gerçəkləşir ki, onun həqiqətinə inanmaya bilmirsən. Gənc Tamaşaçılar Teatrının fiziki taleyinə xas olaraq, onun aktyorları imtahandan yüksək kreativ göstəricilərlə çıxmağı bacarırlar. Onlar bəşəri bəlanın insanlığa bağışladığı xofu, qorxunu dəf edirlər və bu duyğunu tamaşaçıya ötürməyi bacarırlar. İfa təbirincə desək, qorxmaq – məğlub olmaq deməkdir.



“Oğlan – Düşək aşağı?

Qız – Düşək.

Oğlan – Ssenaridə balaca dəyişiklik etsəm, necə olar?

Qız – Nə dəyişiklik?

Oğlan – Eldar adı xoşuma gəlmədi. Oğlanın adını Fərhad eləsəm olar?

Qız – Olar. Sən bəlkə də düz deyirdin: Allahın göndərdiyi mələksənmiş. (Gülümsəyir) Mənim qonşum mələk imiş, xəbərim yox.

Oğlan – Bəlkə də hamı bir-birinin mələyidir bir-birindən xəbərsiz.

Oğlan qızın əlindən tutur. Onlar damdan düşürlər. Səhnədə çaxır şüşəsinin qırıntıları parıldayır...“

Qız səhvini başa düşür. O, zahiri etirafları ilə deyil, daxili etirafları ilə obrazını katarsis halına salır. Bu ötürümün anlaşılması Lalənin səssizcə əlini Fərhada uzatması və onunla birgə damdan enməsidir. “Onlar damdan hara gedirlər?” sualı da tamaşaçı təxəyyülündə açıqlanır: məhəbbət yuvasına! O yuvada onları sevda dolu bir ömür gözləyir. Axı, onlar yaşatmaq üçün yaşamalıdırlar!



Belə ali ideya xəttinə malik tamaşa Gənc Tamaşaçılar Teatrının təcəssüm məqsədinə qüsursuz nail olması, eyni zamanda bu vacib layihənun gerçəkləşməsi onun yaradıcılarının pandemiya bəlası ilə nəfəs-nəfəsə dayanmış yer sakinlərinə töhfəsidir. Məhz bu baxımdan “Mələk” tamaşası bütün məziyyətləri ilə sekulyarlaşır.

Tamaşanın musiqi dramaturgiyası (musiqi tərtibatı Zaur Rəşidov) yalnız küləkdən ibarət olsa da, ölümün özü kimi soyuq xəbərdarlığı vardır, rəssam işi də (rəssam Sevinc Həsənova) diqqəti cəlb edir.

*** *** ***

Gənc və istedadlı rejissor Ayla Osmanova dramaturji konflikti çözərkən birinci növbədə onun ideya-siyasi istiqamətini düzgün təyin etməyə çalışıb. Burada təkcə müsabiqə əsərinin deyil, bu günki qloballaşma zamanında səhnə məkanından söz demək, bəşəri xilasa səsləmək kimi ali ideya çözümləməsi diqqət mərkəzində dayanır.

Ayla xanım müasir gəncliyə xas olan sadəliyi, sərbəstliyi düşünərək təxəyyüllə elmi paralelləşmədən qaçmış, mizanların daha çox həyatiliyinə diqqət yetirmişdir.

Ovqat aşılayıcıları kimi aktyorlar quruluşçu rejissor Ayla xanımın dramatik konfliktdən doğan məziyyət gerçəkliyini həm prosesə, həm də yaratdıqları personajlara ötürə biliblər. Bunun bir səbəbi rejissor məsuliyyəti ilə bğlıdırsa, digər səbəbləri aktyorların sənət məsuliyyətindən irəli gəlir. Məşq prosesində Ayla xanımın, rejissor assistenti Sevda Hacışəmiyevanın böyük məsuliyyət hissinin şahidi olduq.



Teatr səhnəsi həmişə öncül kürsü sayılıb. Səhnədən deyilən sözə xalq inanıb, onun sərfəliliyini anlayıb, həyatında müəyyən düzəliş etməyə çalışıb. Əbəs yerə deyildir ki, xalq səhnədən ona söz deyən, hisslərini, duyğularını ötürən aktyoları sevib, hörmətlə yanaşıb. “Mələk” kimi etibarlı bir dramaturji təcəssümümüz varsa, deməli, yenə də tamaşaçı nəfinə bir iş görmüşük. “Mələk” tamaşası teatrımızın pandemiya bəlasına qarşı yaradıcı etirazıdır. Psixofizioloji gerçəklikdən yoğrulmuş dramaturji material ölüm-dirim savaşında yaşamaq hissinin qalibliyinə mütləq inanan və onun uğrunda mübarizə aparan gənc yazar Fərhad əslində özü də zamanın sərt dönəmində karıxmış vəziyyətdədir. O, bir nəfəri xilas etməyə çalışır, bəlkə də onun üçün bu bir nəfər bütün bəşərin özüdür, bilmirik, amma onun ağıllı və sadə fəndi baş tutur. O, Laləni xilas edir. Deməli, ağıl və məntiq qalib gəlir.



Biz nə zaman güclü oluruq? Əlbəttə, ideyamız, əqidə birliyimiz. sözümüz üst-üstə düşəndə. Əslində dramaturji materail başdan-ayağa psixoloji gərginlikdən ibarətdir. Çünki tamaşa intihar etmək istəyən gənc qızın gərginlyindən başlayır, onun xilası ilə bitir. Belə ağır dramaturji yükün daşıyıcıları isə gənc aktyorlarımız Ramil Məmmədov və Aygün Fətullayevadır. Quruluşçu rejssor əsərin bədii-estetik tərəfini düzgün dərk etmiş, onun mahiyyətini aça bilmişdir. Nəticədə, bizi tamaşa boyunca həyəcanda saxlamağı bacarır.

Rafiq Rəhimli,
Azərbaycan Dövlət Gənc Tamaşaçılar Teatrının ədəbi-dram hissə rəhbəri, Azərbaycan Respublikasının Əməkdar Mədəniyyət İşçisi




Bölməyə aid digər xəbərlər
{sape_links}{sape_article}