17:38 / 28-03-2024
Əməkdar artist vəfat edib
Bayden bölgədə öz maraqlarını Türkiyə vasitəsilə həyata keçirmək istəyir - Siyasi şərhçi
Tarix: 21-06-2021 13:50 | Bölmə: Siyasət
Bayden bölgədə öz maraqlarını Türkiyə vasitəsilə həyata keçirmək istəyir

"NATO sammitindən, Cenevrə görüşməsindən sonra siyasi arena bir xeyli dəyişəcək. Üç böyük dünya liderinin (Ərdoğan, Putin, Bayden) görüşləri siyasi müstəvidə yeni izlər qoyacaq".

Bunu Reyting.az-a Prezident yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyasının Politoloqlar Klubunun sədri, siyasi ekspert Elman Vəliyev deyib. O bildirib ki, Baydenlə Ərdoğanın görüşü Putinə nisbətən daha yumşaq formada keçib:

"ABŞ Əfqanıstandan qoşunlarını geri çəkdikdən sonra paytaxt Kabil hava limanının müdafiəsini Türkiyə təmin edəcək.

Bildiyimiz kimi, Türkiyə NATO-da aparıcı qüvvədir. Sammitdə Baydenlə görüşdə bu mövzu da müzakirə predmetinə çevrildi. Bayden bölgədə bir tərəfdaş kimi Türkiyəni görür, yəni öz maraqlarını Türkiyə vasitəsilə həyata keçirmək istəyir. 1950-ci illərdəki Koreya müharibəsində də Türkiyədən istifadə olundu. Türkiyəni NATO-ya daxil etmək üçün müharibəyə qoşun göndərməsini təmin etmişdi. Halbuki bu müharibənin Türkiyəyə heç bir aidiyyəti yox idi. ABŞ bu gün qoşununu Əfqanıstandan geri çəkməsinə baxmayaraq buraları başqalarına, xüsusilə də Rusiyanın nəzarətinə buraxmaq niyyətində deyil. Ən alternativ kimi Türkiyəni bilir. Türkiyənin, İranın, Əfqanıstanın xarici işlər nazirlərinin 20 iyunda Antalya Diplomatiya Formunda Kabil hava limanı ilə bağlı məsələ ortaya qoyuldu.

Türkiyə bölgədə lazımlı bir gücdür. Baydenlə “S-400”-lər məsələsi də müzakirə edilmişdi".


E. Vəliyev

E. Vəliyev güman edir ki, sentyabrda Nyu-Yorkda Birləşmiş Millətlər Təşkilatının iclası keçiriləcək:

"Bayden burada bəzi dövlət başçılarını Ağ Evdə görüşə dəvət edəcək. Cenevrədə Putinlə görüşdə Bayden Putini dəvət etmədi. Amma ola bilsin ki, Ərdoğanı sentyabrdan sonra sonra dəvət etsin. Dediyim kimi, NATO-da Ərdoğan-Bayden görüşü müsbət keçdi. Əgər Bayden Ərdoğanı dəvət edərsə, maraqlarını təmin etməli, Türkiyə tərəfi bəzi kompromislərə getməlidir. Türkiyə yumşaq siyasət yeritməklə bölgədə gücünü artıra bilər.

Digər bir məsələ isə Baydenin səfəri zamanı Böyük Britaniya Baş naziri Boris Consonla görüşü idi. Bu görüşdə hər iki tərəf yeni bir “Atlantika xartiyası” imzaladılar. Britaniya Avropa Birliyindən ayrıldıqdan sonra bir müddət siyasətdən kənar durmuş kimi görünsə də, indi aşkar formada öz maraqlarını təmin etməyə çalışacaq.

ABŞ Əfqanıstandan geri çəkilməyə başlarkən Suriya və İraqın bəzi hissələrindən də geri çəkilməsi haqqında məlumat var. Bayden yaxşı bilir ki, illərdi dünyanın bir çox yerində mübarizə Amerikaya baha başa gəlir. Ən çox xarici borcu olan dövlət də məhz Amerikadır. Bayden çalışır ki, maraqları başqalarının əli ilə az xərclə təmin etsin".

E. Vəliyev qeyd edib ki, xartiya imzaladıqdan sonra ingilis döyüş təyyarələrinin Suriyada, İraqda İŞİD-ə qarşı mübarizədə daha aktiv olacağı bildirilir: "Bu göstərir ki, Britaniyanı artıq meydanlarda daha tez-tez görəcəyik. Eyni zamanda Bayden Consonu da Ağ Evə dəvət edə bilər.

Ən mühüm məsələlərdən ilklərdə dayanan Cenevrədə Bayden-Putin görüşüdür. Baydenin inaqurasiyasından sonra Putinlə münasibətlər kəskinləşdi. Ancaq sonra anladı ki, bu gərginliyin daha da artması öz əleyhinə işləyir. Rusiya Çinlə yaxınlaşmağa başladı ki, bu da ABŞ üçün yaxşı hal olmadı. Ancaq buna baxmayaraq Bayden Rusiyanın güclənməsini istəmir. Görüş zamanı da bunu biruzə verirdi.

Ukrayna məsələsi də müzakirə olundu. Qərb və ABŞ Ukraynanı NATO-ya üzv etmək istəyirlər. Daha əvvəl Belarusa niyyətlənmişdilərsə, Rusiya Lukaşenkoya dəstək verməklə planları puç etdi. Rusiya yaxşı bilir ki, Ukrayna ilə aranı buzlaşdırsa, bundan istifadə edəcəklər. Məhz bu səbəbdən Donbasda baş verən müharibə vəziyyətində güzəştə getdi. Bayden Putinə Donbass məsələsini “Minsk razılığı” əsasında həll etməyin tərəfdarı olduğunu bildirdi".

Onun sözlərinə görə, bu razılaşma 2014-cü il Krım münaqişəsindən sonra prosesləri razılıq əsasında həll etmək üçün imzalanıb:

"Razılaşmaya görə bölgədə atəşkəs olacaq, məhbus mübadiləsi aparılacaq, Kiyev rəhbərliyi mərkəzi gücünü azaldacaq, yerli hökumətlərin səlahiyyətlərini artıracaq və Donbasa xüsusi status verəcək konstitusiya dəyişikliyi ediləcək. Digər tərəfdən, rusiyapərəst separatçılar Ukrayna-Rusiya sərhədindəki nəzarəti dövlətə qaytaracaq və silahlarını bölgədən çıxardacaqlar. Lakin razılaşmaların həyata keçirilməsinə bu günə qədər iki tərəfin atəşkəsi pozduğuna dair ittihamlar maneə olub. Ukrayna kartından Rusiyaya qarşı daima istifadə edirlər. Qərb və ABŞ səy göstərir ki, Rusiyanın caynaqları altında olanları özlərinə yaxınlaşdıraraq asılılıqdan çıxarsınlar. Ukrayna tərəfi də Qərbə meyillidir, sadəcə, ehtiyat edir. Meydanda tək qalmasından (necə ki 2014-cü ildə tək qoyduqları kimi) ehtiyatlanır.

Zənn edirəm ki, Amerika bundan sonra əsas Çin təhlükəsini hiss edəcək və buna uyğun addımlar atmağa çalışacaq".

Reyting.az




Bölməyə aid digər xəbərlər
17-03-2024, 12:16 “Kompas” səmtini azıb

{sape_links}{sape_article}