Hindistan-İran əlaqələri: onlar həm müttəfiq, həm də rəqibdirlər

Xəbər lenti

23:46 / 14-11-2024

Deputat dövlətə xəyanətdə ittiham olunub

21:52 / 14-11-2024

Avropa Komissiyası Ukraynaya 4,1 milyard avro ayırıb

19:01 / 14-11-2024

Cəbrayılda ağır qəza: ölənlər var

18:06 / 14-11-2024

Hikmət Hacıyev Jozep Borrellə cavab verib

17:55 / 14-11-2024

Rəsmi Bakı: "Paşinyan beynəlxalq ictimaiyyəti çaşdırmağa çalışır”

17:47 / 14-11-2024

Azərbaycan yığmasının 2025-ci ildəki oyunlarının təqvimi açıqlanıb

17:32 / 14-11-2024

Məhkəmə vəkil Sümbülə Əliyeva ilə bağlı qərar verib

17:14 / 14-11-2024

İlham Əliyev Yəmənin vitse-prezidenti ilə görüşüb

17:05 / 14-11-2024

Prezident İlham Əliyev Avropa Şurasının Baş katibi ilə görüşüb - (Yenilənib) - Foto

16:56 / 14-11-2024

Mikayıl Cabbarov: "Azərbaycan daha güclü regional inteqrasiyanın təşviqinə sadiqdir"

16:46 / 14-11-2024

Rusların tank və zirehli texnikaları tükənmək üzrədir

16:38 / 14-11-2024

İki ölkə 53 ildən sonra əlaqələrini bərpa edir

16:12 / 14-11-2024

İlham Əliyev Efiopiya prezidenti ilə görüşüb - Yenilənib

16:05 / 14-11-2024

Azərbaycan hökuməti ilə İslam İnkişaf Bankı arasında yeni sənədlər imzalanıb - Fotolar

15:51 / 14-11-2024

Prezident İlham Əliyev Braziliyanın vitse-prezidenti ilə görüşüb

15:04 / 14-11-2024

Hindistan-İran əlaqələri: onlar həm müttəfiq, həm də rəqibdirlər

15:03 / 14-11-2024

Ağadadaş Ağayevin məhkəməsi başlayıb - Yenilənib

15:00 / 14-11-2024

SOCAR-ın sabiq vitse-prezidentinin oğlu yenidən məhkəməyə üz tutub

14:22 / 14-11-2024

İlham Əliyev Nepal prezidenti ilə görüşüb

14:20 / 14-11-2024

Prezident Şimali Makedoniyanın dövlət başçısını qəbul edib - (Yenilənib)

14:06 / 14-11-2024

Filarmoniyanın əməkdaşı ev dustaqlığına buraxılıb

13:14 / 14-11-2024

İlham Əliyev Monteneqro prezidentini qəbul edib - Foto (Yenilənib)

13:12 / 14-11-2024

Danimarka parlamenti türkəsilli xanım siyasətçini mükafatlandırıb

13:09 / 14-11-2024

Prezident İlham Əliyev banqladeşli rəsmini qəbul edib

13:04 / 14-11-2024

Prokurorlar partiya liderinə 5 il həbs cəzası istəyir

12:51 / 14-11-2024

İlham Əliyev BMT Baş Assambleyasının 79-cu sessiyasının Prezidenti ilə müzakirə aparıb - Foto

12:44 / 14-11-2024

Sabah yağışlı hava olacaq

12:29 / 14-11-2024

Rusiya 4 ölkəni dağıdıcı zərbə ilə hədələyir

12:20 / 14-11-2024

Tramp Pentaqonda genişmiqyaslı dəyişiklik edə bilər

12:13 / 14-11-2024

Ronaldinyo Bakıdan ayrılıb - Fotolar

Xəbər lentinin davamı

Ən çox oxunanlar

19:04 / 12-11-2024

Prezident COP29-un Liderlər Sammitində çıxış edib - Tam mətn - Yenilənib

11:37 / 12-11-2024

"Veteran pulu" artırılacaq

09:34 / 13-11-2024

SSRİ komsomolunun sonuncu rəhbəri dünyasını dəyişib

12:06 / 13-11-2024

Prezidentlər Xankəndi tikiş fabrikinin açılışında iştirak ediblər

18:00 / 11-11-2024

Belarus prezidenti Azərbaycanda səfərdədir - (Yenilənib) - Fotolar

11:20 / 11-11-2024

Azərbaycanda COP29-a start verilib - (Yenilənib) - Video

16:56 / 14-11-2024

Mikayıl Cabbarov: "Azərbaycan daha güclü regional inteqrasiyanın təşviqinə sadiqdir"

00:39 / 12-11-2024

Fazil Mustafa vətəndaş qəbulu keçirib - Fotolar

11:09 / 12-11-2024

“Şaman”ın mətbuat katibi sabah dəfn ediləcək

22:20 / 11-11-2024

Daha üç ölkənin prezidenti Azərbaycana gəlib

18:56 / 13-11-2024

Bakıda kiçik ada dövlətlərinin Sammiti: İlham Əliyev tədbirdə çıxış edib - Yenilənib

10:41 / 12-11-2024

İki lider Ukraynadakı müharibəni dayandıra bilər

Hindistan-İran əlaqələri: onlar həm müttəfiq, həm də rəqibdirlər
Tarix: 14-11-2024 15:04 | Bölmə: Slayd

Şirift ölçüsü:

Hindistanın strateji dəstəyi ilə İran BRICS ittifaqında mühüm dayağı təmin etdi. İslam Respublikasının səlahiyyətliləri bu addımı “tarixi nailiyyət” kimi qiymətləndirdi. BRICS-in ən yeni üzvü olma İran üçün dəyişən geosiyasi mühitdə tarazlığı və Hindistan üçünsə ortaq ambisiyalara əsaslanan tərəfdaşlığı əks etdirir.

Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Iran Wire” yazıb.

Təhlildə qeyd olunur:

Rəsmilər iki ölkənin Çabahar limanı və Şimal-Cənub Beynəlxalq Nəqliyyat Dəhlizi kimi böyük layihələrdə əməkdaşlığı inkişaf etdirdiyini bildirir.

Oktyabrın 22-də İran prezidenti Məsud Pezeşkian və Hindistanın baş naziri Narendra Modi Rusiyanın Kazan şəhərində keçirilən BRICS sammiti çərçivəsində ilk dəfə görüşdülər və bu, onların genişlənən tərəfdaşlıqlarında mühüm məqam oldu.

Bu, iqtisadi, təhlükəsizlik və infrastruktur cəbhələrində əməkdaşlığın artmasına və Hindistanın Yaxın Şərq diplomatiyasında təsirli oyunçu kimi inkişaf edən roluna işarə edir.

Regional əlaqə üçün qabaqcıl layihə olan Çabahar limanı Hindistan və İranın möhkəm iqtisadi və strateji tərəfdaşlığa sadiqliyini simvollaşdırır. Bununla belə, həm də son 20 ildə bu əməkdaşlığın mürəkkəbliyini və xarici təzyiqləri vurğulayır.

BRICS və İranın arzuları

BRICS bloku Dünya Bankı və BMT Təhlükəsizlik Şurası kimi qlobal qurumlarda Qərbin təsirini tarazlaşdırmaq məqsədi daşıyır. Son genişlənməsindən sonra qrup hazırda 28,5 trilyon dollarlıq birləşmiş iqtisadi gücü təmsil edir və dünya xam neft ehtiyatlarının əhəmiyyətli 44 faizinə sahibdir.

2023-cü ildə İranın dövlətə bağlı “Keyhan” qəzeti Ali Rəhbər Xamnəi ilə həmfikir olaraq, BRICS-ə üzvlüyün ABŞ dollarından daha az asılı olma imkanı verəcəyini bildirib.

Bununla belə, hindistanlı diplomat Mira Şankar buna şübhə ilə yanaşır: “BRICS-də müzakirə edilən yeni ödəniş sistemləri hələ də kəşfiyyat mərhələsindədir və ortamüddətli perspektivdə ABŞ dollarının hökmranlığına problem yaratmır”.

Hindistan və İran üçün BRICS-ə üzvlük nə deməkdir?

BRİKS-ə üzvlük çətin iqtisadi vəziyyətlə mübarizə aparan İran üçün siyasi və diplomatik təcridini azaltmaq üçün mühüm fürsət təqdim edir.

İran blok daxilində əlaqələri gücləndirməklə yeni bazarlara çıxmağa və iqtisadiyyatını neft ixracından asılı olmayaraq şaxələndirməyə ümid bəsləyir.

Yeri gəlmişkən, İranın BRICS-ə daxil olması Hindistanın strategiyasına, əsas xarici siyasətinə uyğundur və ona Qərb və Hind-Sakit okean ölkələri arasında əlaqələri tarazlaşdırmağa imkan verir.

Vaxt əhəmiyyətlidir, çünki Hindistan bu yaxınlarda Kanada ilə diplomatik qarşıdurma zamanı Qərb müttəfiqləri tərəfindən artan nəzarətlə üzləşdi. Həm Hindistan, həm də İran ABŞ-nın təzyiqləri ilə üzləşir.

İranın BRICS üzvlüyü Hindistana regional dinamikanı sabitləşdirməyə kömək edə, eyni zamanda, Hindistanın müdafiə, kəşfiyyat və İsraillə diplomatik əməkdaşlığını gərginləşdirə bilər. Buna baxmayaraq, əsas neft istehsalçısı kimi İran Hindistanın enerji ehtiyaclarının ödənilməsində əsas rol oynaya bilər.

Mira Şankar deyir: “Hindistan İranla əlaqələrini yüksək qiymətləndirir, xüsusən, Hindistanın mərkəzinə çıxışını asanlaşdıracaq Çabahar limanına görə".

Çabahar limanı: öhdəlik onilliyi

2024-cü ilin mayında Hindistan və İran İranın Oman körfəzindəki Çabahar limanının inkişafı və istismarı üçün 10 illik saziş imzalayıb. Razılaşmanın bir hissəsi olaraq Hindistan limanın inkişafına 120 milyon dollar sərmayə qoyacaq və infrastruktur kreditinə 250 milyon dollar ayıracaq.

İranın Xəzər dənizini Fars körfəzi ilə birləşdirən xətti Çabaharı Mərkəzi Asiya ilə Hind okeanı arasında mühüm ticarət arteriyası kimi yerləşdirir, Hindistan üçün ticarət yollarını açır. Yəni Pakistandan keçən ənənəvi quru yollarından yan keçməklə, Əfqanıstan, Orta Asiya və Rusiyaya yol.

Hindistanın İrandakı keçmiş səfiri D.P. Srivastava Çabaharın strateji potensialını vurğulayıb: "Bəndər Abbas İranın ən böyük limanı olsa da, sıxlıq və uzun gecikmələrdən əziyyət çəkir". Bununla belə, o qeyd edib ki, “Əfqanıstandakı qeyri-sabitlik Çabahar vasitəsilə nəqli məhdudlaşdırıb, limanın potensialına baxmayaraq, onun artımını ləngidir”.

Sanksiyalar zamanında sevgi

İslam Respublikası nüvə siyasətinə və s. görə uzun müddətdir ki, Qərbin sanksiyaları altındadır. Bu sanksiyalar Çabahar limanı layihəsini təxminən 20 il əngəlləyib.

2016-cı ildə son 15 ildə İrana səfər edən ilk Hindistan lideri olan baş nazir Narendra Modi iranlı səlahiyyətlilərlə Çabahar sazişini yekunlaşdıraraq layihənin uğuruna ümidləri yenidən alovlandırdı. Lakin 2018-ci ildə sanksiyalar bərpa olundu və 2019-cu ilə qədər Hindistan İran neftinin idxalını dayandırmağa məcbur qaldı.

Sanksiyalar ticarətə də ciddi təsir göstərdi. 2018-19-cu illərdə 17 milyard dollardan çox olan ikitərəfli ticarət 2021-22-ci illərdə 1,9 milyard dollara düşüb və son bir ildə 26 faiz azalıb.

Mira Şankar deyir: “İran iqtisadiyyatı illərlə davam edən sanksiyalardan sonra yüksək inflyasiyadan əziyyət çəkir və onun infrastrukturu sərmayə çatışmazlığı səbəbindən pisləşir”.

Kembric Universitetinin fəxri professoru Haşem Pesaranın sözlərinə görə, İranın son 30 ildəki iqtisadi problemlərinin yalnız 20 faizi sanksiyalardan qaynaqlanır, qalanının səbəbi daxili siyasət və korrupsiya ilə bağlıdır.

Hindistan Çabahar üçün sanksiyalardan azad olunduqdan sonra belə, layihə Tehranın beynəlxalq arbitraja müqaviməti və müqavilə şərtləri ilə bağlı uzun sürən fikir ayrılıqlarına görə gecikmələrlə üzləşdi.

Coğrafi yaxınlıq, regional əlaqə ehtiyacı, iqtisadi inteqrasiya və Əfqanıstan, Qərbi Asiya və Mərkəzi Asiyada ümumi təhlükəsizlik narahatlıqları Hindistan və İranı sıx əməkdaşlığa sövq edir. Bununla belə, Hindistanın İsraillə artan əlaqələri, İrandan neft idxalını azaltması və İranın təbii qaz yataqlarının işlənməsindən əl çəkməsi Tehranla münasibətləri gərginləşdirib. İran Hindistanın ABŞ sanksiyalarına əməl etməsindən və Vaşinqtonun Qərbi Asiyadakı müttəfiqləri ilə artan yaxınlığından narazılığını bildirib.

Hindistan, həmçinin, İranın regional hərəkətlərindən, xüsusən də Qırmızı dəniz münaqişəsində iştirak edən Yəmən husi üsyançılarına verdiyi dəstəkdən ehtiyatlanır. Bundan əlavə, İranın Ali Rəhbəri Əli Xamnəi Hindistanın Kəşmirdə müsəlmanlara münasibəti açıq şəkildə tənqid edir.

BRICS qərarları yekdil razılıq tələb etdiyinə görə rəsmi Dehli xüsusilə İranın nüvə proqramının canlanması və ya Qərblə gərginliyin artması kimi həssas məsələlərdə diqqətli hərəkət etməli olacaq. Donald Trampın Ağ evə qayıtması ilə dəyişən geosiyasi mənzərə şəraitində Hindistan-İran münasibətlərinin dayanıqlığını sınayaraq Çabaharın tərəqqisi və gələcək neft sövdələşmələri üçün yeni problemlər yarana bilər.

Y. QACAR

Ana səhifəyə dön