12:42 / 23-05-2025
Sabah yağış yağacaq
Qərb Azərbaycanın təsirindən necə yararlana bilər? - Təhlil
Tarix: 11-02-2022 22:27 | Bölmə: Slayd
Qərb Azərbaycanın təsirindən necə yararlana bilər?

1990-cı illərin sonlarında Karter administrasiyasının təhlükəsizlik üzrə keçmiş müşaviri Zbiqnev Bjezinski Azərbaycan və Ukraynanı Soyuq Müharibədən sonrakı Avropa qırılma xətlərində strateji yerləşməsinə görə regional güc konfiqurasiyasının əsas qovşaqları olan “geosiyasi döngələr” kimi xarakterizə edib.

Reyting.az
xəbər verir ki, bu barədə “Kyev Post” yazıb.

Ukrayna nəşrinin təhlilində qeyd olunur:

Bu ölkələrin sərhədlərində və ətrafındakı bugünkü hadisələr göstərir ki, onlar hələ də regional geosiyasətdə, xüsusən də Soyuq Müharibədən sonrakı Avropa təhlükəsizlik sisteminin pisləşməsi kontekstində əsas rol oynamağa davam edirlər. Bjezinskinin iddia etdiyi kimi, Azərbaycanın və Ukraynanın gələcəyi Rusiyanın nə ola biləcəyini və ya olmaya biləcəyini müəyyən etmək üçün həlledici rol oynayacaq və buna görə də Qərb bu iki Şərq Tərəfdaşlığı ölkəsi ilə daha yaxından əlaqə qurmağa çalışmalıdır.

Bununla belə, Bayden administrasiyasının Rusiyanın müttəfiqi olan Ermənistana və Azərbaycana qarşı son balanssız yanaşması ABŞ-ın sonuncu ilə strateji tərəfdaşlığına kölgə salır.

Amerika prezidentinin ötən ilin dekabrında Ermənistanı Demokratiya Sammitində iştiraka dəvət etməsi, Azərbaycan və Türkiyəni nəzərə almamaqla yanaşı, Avropada təhlükəsizlik böhranının dərinləşdiyi, Rusiyanın təsir dairələrinə dair iddialar irəli sürdüyü bir vaxtda lazımsız jest kimi qiymətləndirilib. Qərb bunu qəbul etmir. Eyni zamanda, ABŞ-ın milli təhlükəsizlik üzrə müşaviri Ceyk Sallivanın Ermənistan-Azərbaycan sərhədində baş verənləri müzakirə etmək üçün dekabrın 15-də Vaşinqtonda erməni həmkarı Armen Qriqoryanla görüşü Azərbaycan tərəfinə analoji imkan təklif olunmadığından Bakının qəzəbinə səbəb olub.

Prezident Əliyev bildirib ki, Vaşinqtonun Cənubi Qafqaz siyasətində ermənipərəst mövqe tutması onun şəxsi işidir, lakin bu, Azərbaycanla ikitərəfli münasibətlərə mənfi təsir göstərə bilər.

Bir ay sonra, ironik olaraq, Rusiyanın başçılıq etdiyi Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatının (KTMT) əsas əyalətlərdə hökumət əleyhinə etirazları yatırmaq missiyasının bir hissəsi olaraq Qazaxıstana qoşun göndərmək üçün Rusiyanın fırıldağına atılan Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan oldu.

Qeyd edək ki, 2018-ci ildə xalq etirazları ilə hakimiyyəti ələ keçirən Paşinyan Qazaxıstandakı vətəndaş iğtişaşlarını xaricdən təşkil olunmuş kimi xarakterizə edib. Ermənistan liderinin sözlərinə görə, iğtişaşlar KTMT nizamnaməsinin qarşılıqlı yardım haqqında 4-cü maddəsinin işə düşməsi üçün kifayət edib.

İrəvan Rusiyanın qonşuluqdakı avtoritar rejimi dəstəkləmək səylərinə töhfə verməklə, bir tərəfdən demokratik Qərblə avtoritar Rusiya arasında dərinləşən uçurumda öz kartlarını göstərdi. Rusiya və Belarusla bu “Müqəddəs Alyansın” bir hissəsi kimi Ermənistan KTMT ölkələrində avtoritar sabitliyi qorumaq üçün nə qədər yol getməyə hazır olduğunu nümayiş etdirdi.

Digər tərəfdən, Ermənistanın “Rusiyanın Qazaxıstan strategiyasının piyadası” kimi tanınan Mərkəzi Asiya dövlətinə yaxından müdaxiləsi Moskvanın postsovet məkanında neoimperiya ambisiyalarına xidmət etməkdən başqa bir şey deyildi ki, bu da son vaxtlar Kremlin ABŞ və NATO-ya ultimatumunda daha aydın oldu.

İrəvanın Kremlin xaricdəki avantüralarına dəstəyi yeni deyil: hələ 2019-cu ilin fevralında erməni tərəfi Rusiyanın geniş miqyaslı iştirakı çərçivəsində Suriyaya hərbi qulluqçular göndərmişdi. Adətən Qərb müşahidəçiləri tərəfindən diqqətdən kənarda qalan bu addım da 2018-ci ildə hakimiyyətə gəlməsi Ermənistanın xarici siyasətində yeni, daha çox qərbyönlü və daha az rusiyayönlü istiqamət kimi qiymətləndirilən Paşinyanın dövründə baş verdi.

Ermənistanla müqayisədə Azərbaycanın Rusiya siyasəti indiyədək daha nüanslı olub və bu ona Şimal qonşusu ilə münasibətlərdə daha böyük səhvlər buraxıb.

Nisbətən güclü iqtisadiyyatı və çoxşaxəli ittifaqları ilə Bakı əzəli müttəfiqi Türkiyənin də son vaxtlar iqtisadi və hərbi profilini gücləndirdiyi geniş Qara dəniz-Xəzər dənizi hövzəsinin geosiyasi transformasiyasında fəal iştirak edir.

Yanvarın 12-də yerli televiziyaya müsahibə verən prezident Əliyev Rusiyanın bədnam təhlükəsizlik təkliflərinə eyham vuraraq, Azərbaycanın hazırkı beynəlxalq münasibətlər sisteminin dağılacağı təqdirdə öz gücünə əsaslanaraq istənilən imkanlara hazır olduğunu bəyan edib.

İki gün sonra, Ukrayna sərhədləri ətrafında artan gərginlik fonunda o, Kiyevin müstəqilliyinin 30-cu ildönümü münasibətilə Kiyevə səfər edib və həmkarı V. Zelenski ilə görüşüb. Görüşdən sonra verilən birgə bəyanatda iki lider suverenlik və ərazi bütövlüyü məsələlərində qarşılıqlı dəstəyini və hər ikisinin beynəlxalq səviyyədə tanınmış sərhədlərini qorumaq üçün çalışacaqlarını bildiriblər.

Bu kontekstdə Azərbaycanın Ukraynaya hesablanmış dəstəyi yeni məna kəsb etdi, çünki Ukrayna sərhədləri ətrafında artan qeyri-müəyyənlik fonunda digər qərbyönlü ölkələr, xüsusən də Gürcüstan, xeyli dərəcədə aşağı düşdü. Xarici işlər naziri David Zalkalianinin Kiyevlə həmrəylik ifadə edən tvitindən başqa, Gürcüstan rəhbərliyi indiyədək Ukrayna məsələsinə açıq dəstək verməkdən yayınıb.

Gürcüstan parlamentinin fevralın 1-də qəbul etdiyi qətnamədə maraqlı bir şəkildə “Rusiya təcavüzü” qeyd edilməyib və müxalifət nümayəndələri hazırkı rejimi Tbilisinin ən yaxın dostu hesab edilən şəxsə baş verənlərə göz yummaqda ittiham etməyə sövq edib.

Gözlənildiyi kimi, Azərbaycanın kəskin təhlükəsizlik böhranı dövründə Ukraynaya ehtiyatlı dəstəyi və potensial müharibənin nəticələrində həlledici rol oynamaq imkanları - istər enerji təchizatı, istər qoşulma layihələri, istərsə də diplomatik əlaqələr - Qərbə təsirsiz ötüşməyib.

Rusiyanın Qərb sanksiyalarına qarşı cəza tədbiri kimi Avropaya qaz tədarükünü məhdudlaşdıracağı halda Aİ artıq Bakı ilə potensial təcili qaz tədarükü ilə bağlı danışıqlara başlayıb.

Yanvarın 30-da Aİ-nin xarici siyasət rəhbəri Cozef Borrel bildirib ki, Aİ Rusiyadan qaynaqlanan mümkün tədarük şoklarına qarşı dayanıqlılığını artırmaq üçün ABŞ, Qətər və Azərbaycan kimi tərəfdaşlarla öz fəaliyyətlərini əlaqələndirir.

Fevralın 4-də Avropa İttifaqının Qonşuluq və Genişlənmə üzrə komissarı Oliver Varhelyi və enerji məsələləri üzrə komissarı Kadri Simson Avropaya qaz tədarükünün genişləndirilməsi imkanlarını müzakirə etmək üçün Bakıda olublar. Cənub Qaz Dəhlizi Məşvərət Şurasının illik iclasında iştirak edən komissar Simson layihəni getdikcə qeyri-müəyyən olan bazar şəraitində Aİ-nin enerji təhlükəsizliyinə töhfə verən “davamlı uğur hekayəsi” adlandırıb.

Komissar Varhelyi Azərbaycanın xarici işlər naziri Ceyhun Bayramov ilə görüşündə Aİ-nin Azərbaycana enerji təchizatında etibarlı tərəfdaş kimi baxdığını və onun yaxın gələcəkdə Aİ və Qərbi Balkanlara qaz nəqlinin həcminin artırılması məsələsini nəzərdən keçirməsini arzu etdiyini bildirib.

Azərbaycan 2020-ci ilin dekabr ayından təbii qazını birbaşa olaraq Avropa bazarlarına göndərməyə başlayıb. Cənub Qaz Dəhlizinin bir hissəsi olan Trans-Adriatik Boru Kəməri (TAP) “Şahdəniz-2” yatağından 8 milyard kubmetrdən çox Azərbaycan qazı gətirib. 2021-ci ildə Xəzər dənizindən Yunanıstan, İtaliya və Bolqarıstana, Aİ üzvləri üçün alternativ və etibarlı təchizat mənbəyi təklif edir.

Prezident Əliyevin sözlərinə görə, 2022-ci ildə Bakı 19 milyard kubmetrə yaxın qaz ixrac edəcək. Bunun 8 milyard kubmetrdən çoxu Türkiyəyə, 7 milyard kubmetrdən bir qədər çoxu isə İtaliyaya satılacaq.

Oktyabrda İspaniyanın EFE xəbər agentliyinə verdiyi müsahibədə Azərbaycan prezidenti Bakının Aİ-yə təbii qaz ixracını artırmağa hazır olduğunu, lakin yeni sazişlə bağlı danışıqlara ehtiyac olduğunu bir daha bəyan edib, çünki “əvvəlcə qazı satıb, sonra hasil etmək lazımdır”.

Baxmayaraq ki, Azərbaycan tərəfinin təklif edə biləcəyi məbləğ tələb boşluğunu təkbaşına doldurmağa kifayət etməsə də, Aİ-nin enerji şaxələndirmə siyasəti üçün hələ də mənalı alternativ təmin edə bilər.

Bütün bunların fonunda Aİ-nin bu yaxınlarda elan edilmiş İqtisadi və İnvestisiya Planı çərçivəsində Ermənistana yatırılan sərmayələrin məbləği ilə pariteti saxlamaq üçün Azərbaycana 2 milyard avro dəyərində maliyyə paketi ayırması ABŞ administrasiyasının irəliyə doğru atdığı mühüm addım və oxşar addım idi. Avropanın təhlükəsizliyinin çətin anlarında ABŞ-Azərbaycan münasibətlərinə müsbət çalar qatacaq.




Bölməyə aid digər xəbərlər
21-05-2025, 08:22 NATO parçalana bilər