16:46 / 19-04-2024
İlham Əliyev Rusiyaya gedir
Çin-ABŞ rəqabəti: çip müharibəsində kim qalib gələcək?
Tarix: 19-09-2022 11:52 | Bölmə: Slayd
Çin-ABŞ rəqabəti: çip müharibəsində kim qalib gələcək?

Taypeydə belə bir zarafat var ki, Çin Tayvanı işğal edərsə, sığınacaq üçün ən yaxşı yer mikroçip fabrikləri olacaq, çünki onlar Xalq Azadlıq Ordusunun məhv etməyə gücü çatmayan yeganə yerlərdir. Qabaqcıl çiplərə nəzarət edən ölkə texnologiyanın gələcəyinə nəzarət edir və Tayvanın çip istehsalı zavodları (“fab”) dünyanın ən yaxşısıdır. Materik və onun reneqat əyaləti arasında uğurlu birləşmə Çinə ən qabaqcıl fablar üzərində virtual inhisar verəcəkdir. Si Cinpinin Tayvanla bağlı planlarını nəzərə alsaq, ABŞ hökumətinin narahat olması təəccüblü deyil.

Reyting.az
xəbər verir ki, bu barədə “Spectator” yazıb.

ABŞ nəşrinin təhlilində qeyd olunur:

Buna görə də son aylarda ABŞ Çinin qabaqcıl yarımkeçiricilər istehsal etmək cəhdlərinin qarşısını almaq üçün müxtəlif addımlar atıb. Yeni fabların tikintisi texniki cəhətdən çətindir və baha başa gəlir. “Boston Consulting” tərəfindən bu yaxınlarda aparılan bir araşdırma, böyük bir çip zavodunun dəyərinin indi yeni nəsil təyyarədaşıyan gəmi və ya yeni bir atom elektrik stansiyasından daha çox olduğunu göstərib. Tayvanda qabaqcıl çiplərin istehsalı üçün tikilmiş fab 18 17,5 milyard ABŞ dollarına başa gəlib.

ABŞ-ın Çinin gələcək texnologiyaya hakim olmaq cəhdinə hücumu ikiqatdır. Strategiyanın birinci hissəsi 1990-cı ildəki 37 faizdən indi sadəcə 12 faizə düşmüş qlobal çip fab biznesində Amerikanın payını bərpa etməkdir. Keçən ay Co Bayden ABŞ-da texnoloji tədqiqatların və çiplərin istehsalının maliyyələşdirilməsi üçün qeyri-adi 52 milyard dollarla İnnovasiya və Rəqabət Aktı imzalayıb. Avrop İttifaqı oxşar səs-küy salsa da, Amerika bunu milli prioritet edib.

Bu, Respublikaçılar partiyası tərəfindən dəstəklənən Baydenin ABŞ istehsalının boşaldılmasını bərpa etmək cəhdidir və ilk dəfə prezident Tramp tərəfindən müəyyən edilmiş və həyata keçirilmiş siyasətdir. İki partiyanın dəstəyi ilə yeni Qanun, xüsusilə çip istehsalı kimi üstünlük uğrunda mübarizənin olduğu sahələrdə Çinə sərmayə qoyan ABŞ şirkətlərini cəzalandırmaq məqsədi daşıyır.



Si Cinpin, açıq şəkildə təşvişə düşərək, Çini texnoloji özünə inamını artırmağa və "rəqəmsal iqtisadiyyat, internet maliyyəsi, süni intellekt, böyük məlumatlar, bulud hesablamaları və s. sahələrdə qanunvericiliyi sürətləndirməyə" çağırıb. Amerikanın Çinin texnoloji tərəqqisini pozmaq məqsədi Tayvanda yerləşən qlobal istehsal potensialının bu qədər yüksək faizinə sahib olmağın geosiyasi risklərindən getdikcə daha çox xəbərdar olan Qərbdəki özəl sektor tərəfindən güclü şəkildə dəstəklənir.

“Intel” son illərdə bir vaxtlar üstünlük təşkil etdiyi yarımkeçirici sənayedən uzaqlaşsa da, indi hərtərəfli tutma rejimindədir. Yanvar ayında şirkət “Apple”nin Mac sistem arxitekturasının direktorunu “ovlayıb” və “Apple”nin ən yüksək səviyyəli M1 seriyası ilə rəqabət aparmaq üçün sistem çipləri istehsal etməyi planlaşdırdığını elan edib. “Intel” üç il ərzində dünyanın aparıcı inteqrasiya olunmuş dizayn və istehsal şirkəti mövqeyini bərpa etməyi hədəfləyir.

Ancaq “Intel”in döyüşü təkcə “Apple” ilə deyil. O, qabaqcıl çiplərdə 50 faiz qlobal paya və daha da əhəmiyyətlisi ən qabaqcıl beş nanometrlik çiplərdə 92 faiz paya malik Tayvan Yarımkeçirici İstehsalat Şirkətini götürməlidir. Yeni baş direktoru Pat Gelsingerin rəhbərliyi altında “Intel” aparıcı müqaviləli çip istehsalçısı olmaq və üstünlüyü bərpa etmək istəyir.

Oreqonda fab tikintisini başa çatdırmaqla yanaşı, “Intel” Arizona və Ohayoda yeni fabriklər planlaşdırır. Təxminən 80 milyard dollar Avropa üçün də nəzərdə tutulub, İrlandiya, Almaniya və İtaliyadakı saytlarla danışıqlar aparılır. Bu, ağlasığmaz məbləğləri əhatə edən böyük bir layihədir. Bəzi analitiklər “Intel”in bunu bacara biləcəyinə şübhə edirlər. Lakin ABŞ sxeminin birinci hissəsi Çinin yüksək texnologiyalı sənayelər üçün dövlət tərəfindən maliyyələşdirilən modelinə uyğun gəlsə də, ikinci hissəsi daha iyrəncdir. Çin qabaqcıl çip istehsalçıları sırasına (Koreyadakı “Samsung” daxildir) qoşulmaq üçün ümidsizdir. Amerikanın planı Çinin qabaqcıl çiplərin istehsalına imkan verən maşın idxalının qarşısını almaqdır.

Yarımkeçiricilərin istehsalı üçün əsas texnologiyalara ultra təmiz otaqlar, çökmə, örtük, aşındırma, ionlaşdırma və qablaşdırma daxildir. Lakin irəliləyişlərin son təyinedicisi litoqrafiyadır - silikon vaflilərdə elektron sxemlərin incə çapı. Ən qabaqcıl çiplər hazırda cəmi beş nanometrlik ölçüdə çap olunur: yəni metrin milyardda beşi. (Müqayisə üçün deyək ki, insanın orta saçının eni 70.000 nanometrdir.)

Hazırda dünyada yalnız bir şirkət var ki, beş nanometrlik vafli çap etmək üçün litoqrafiya maşınları istehsal edə bilər. Hollandiyanın Eindhoven şəhərinin qeyri-adi qəsəbəsində yerləşən “Advanced Semiconductor Materials Lithography” (ASML) bəlkə də dünyada ən az tanınan yüksək texnologiyalı biznesdir. Bununla belə, o, Avropanın dördüncü ən böyük şirkəti olaraq “Shell”dən geri qalır.

Amerikanın Yarımkeçiricilər Sənayesi Assosiasiyası belə nəticəyə gəlib ki, hələlik “daha qabaqcıl texnologiya [Çinin] əlçatmazlığıdır”. Buna baxmayaraq, Çin dünya səviyyəli elmi qabiliyyətə malikdir. ASML-nin həddindən artıq ultrabənövşəyi üsullarını əvəz etməyə namizədlər arasında rentgen şüalarının, elektron şüalarının, ion şüalarının və nanoimprint litoqrafiyasının istifadəsi daxildir. Çin əvvəlcə ora çata bilərdi.

Çip müharibəsinin və digər texnoloji müharibələrin mümkün gözlənilməz nəticələrini qeyd etmək lazımdır. Qloballaşma 1980-ci illərdə Deng Siaoping-in Çin iqtisadiyyatını deregulyasiyasından sonra dünyaya böyük iqtisadi faydalar gətirdisə, de-qloballaşma, milli maraqlara və autarkiyaya yönəldilmə, çox güman ki, dünyaya daha yavaş artım və ya daha da pis təsir göstərəcək. Həm Amerika, həm də Çin, son nəticə real qlobal müharibə olmasa belə, çip müharibəsində uduzan olacaqlar.




Bölməyə aid digər xəbərlər
{sape_links}{sape_article}