17:45 / 01-07-2025
Hərbi təcavüz və işğal Azərbaycana 150 milyard dollar zərər vurub
17:39 / 01-07-2025
XİN Rusiyanı Azərbaycanın daxili işlərinə qarışmamağa çağırır
17:31 / 01-07-2025
Moskva ilə münasibətlər niyə pisləşir?
17:23 / 01-07-2025
Vəzifəli şəxslərin cinayət işini məhkəməyə göndəriblər
17:04 / 01-07-2025
Rusiya Azərbaycana nota verib
16:50 / 01-07-2025
Məhkəmələrə hakim təyinatları olub - Siyahı
16:26 / 01-07-2025
Beş şagirdimiz Azərbaycanı Yunanıstanda təmsil edəcək - Fotolar
16:16 / 01-07-2025
Rusiya NATO ölkələrinə təhdidlərini davam etdirir
15:47 / 01-07-2025
Professor zəlzələ ilə bağlı xəbərdarlıq edir - Foto
15:26 / 01-07-2025
Rusiyanın müdafiə sistemləri istehsal edən zavodu vurulub
15:10 / 01-07-2025
Rezidenturaya qəbul imtahanının nəticələri açıqlanıb
15:04 / 01-07-2025
“Sputnik Azərbaycan” işi üzrə 7 nəfər saxlanılıb - Fotolar
14:53 / 01-07-2025
Təkrar sertifikatlaşdırma: 2006 müəllim keçid balını toplaya bilməyib
14:08 / 01-07-2025
Fransada istilər səbəbindən məktəblər bağlanıb
13:59 / 01-07-2025
Rusiya iqtisadiyyatı tənəzzül həddinə çatır, sənaye böyük itki ilə üzləşir
13:34 / 01-07-2025
Baş prokuror Səfərovların öldürülməsi faktı ilə bağlı cinayət işi başladıb
13:01 / 01-07-2025
Ərdoğan “ikinci vətən”indən niyə küsüb?
12:39 / 01-07-2025
Azərbaycan Dünya Bankı ilə 173,5 milyon dollarlıq kredit sazişi imzalayıb
12:33 / 01-07-2025
Almaniya Rusiyaya qarşı hərbi gəmilər göndərəcək
12:16 / 01-07-2025
Avropa İttifaqına sədrlik Danimarkaya keçib
12:10 / 01-07-2025
İran nüvə danışıqları üçün şərtlər irəli sürür
11:56 / 01-07-2025
Deputat azərbaycanlılara qarşı törədilmiş cinayəti pisləyir
11:44 / 01-07-2025
Yekaterinburqda öldürülən qadaşlarla bağlı ekspertiza rəyi açıqlanıb
11:39 / 01-07-2025
Slovakiya Elçin Qasımovu Azərbaycana səfir təyin edib
11:35 / 01-07-2025
İran prezidenti Qarabağa gəlir
10:45 / 01-07-2025
Rusiya yeni ərazilərin işğalına hazırlaşır
10:33 / 01-07-2025
Ağdamda İƏT-in Forumu keçirilir - Fotolar
10:21 / 01-07-2025
17 yaşlı oğlan Qarabağ kanalında batıb
09:39 / 01-07-2025
DTX dövlətə xəyanətdə ittiham olunan şəxsi saxlayıb
09:24 / 01-07-2025
Putin repressiyalarının növbəti qurbanını axtarırlar
13:16 / 29-06-2025

18:04 / 26-06-2025

12:57 / 27-06-2025

00:02 / 27-06-2025

08:55 / 28-06-2025

00:01 / 28-06-2025

17:57 / 30-06-2025

15:08 / 30-06-2025

11:12 / 28-06-2025

00:25 / 27-06-2025

13:20 / 29-06-2025

21:03 / 30-06-2025

Asılılıq və alışqanlıq yaradan məhsullardan uzaq ol!
Tarix: 02-08-2019 15:40 | Bölmə: Cəmiyyət

Müasir dünyada bəşəriyyət qarşısında duran həlli çətin və mürəkkəb problemlərdən biri addiktiv (asılı) davranışdır. İnsanların əksəriyyəti şirniyyatlardan tutmuş, nikotin, alkoqol, narkotika, toksikomaniya kimi kimyəvi tərkibli müxtəlif məhvedici maddələrdən asılılıqdan - yəni kimyəvi addiksiyadan əziyyət çəkirlər.
Yaşadığımız istehlakçı cəmiyyətin standartları reklamlar vasitəsi ilə asılılıq və alışqanlıq yaradan məhsulların dəstəklənməsini həyata keçirir. Bu gün bəşəriyyəti böyük təhlükə qarşısında qoyan və başlıca bəlaya çevrilmiş ciddi problemlərdən biri olan narkomaniya sürətlə genişlənməkdədir. İnsan orqanizminə, səhhətinə, sağlamlığa və mənəviyyata ağır zərbə vuran, çirkin və ikrah doğuran bu zərərli vərdiş, narkotika aludəçiliyinə qarşı dünyanın bütün sivil ölkələrində ciddi mübarizə aparılır.
Azərbaycanda narkomaniyaya qarşı aparılan maarifləndirici, proflaktik və cəza tədbirlərinə baxmayaraq bu faciəni - bəlanın nəinki kökünü kəsmək mümkün olmuş, əksinə, narkotika istifadəçilərinin sayının artımı və onun yeniyetmə və gənclər arasında da yayılması güclənməkdədir.
Zərərli vərdiş və asılılıq yaradan maddələr mərkəzi sinir sistemində, yəni baş və onurğa beyində, beyincikdə əhəmiyyətli dəyişikliklərin yaranmasına, beyin hüceyrələrində oksidləşmə - bərpa prosesinin pozulmasına səbəb olur. Bunların təsiri nəticəsində insanın emosional vəziyyətində depressiv fon-əhval düşkünlüyü, intellektual fəaliyyətində, yəni təfəkkürü və zehni qabiliyyətlərində, habelə hafizə, iradəsi və davranışında müxtəlif pozğunluqlar meydana gəlir.
Alkoqol və narkotika kimi maddələr həm də insanda psixoloji və fiziki asılılıqlara yol açır. Məsələn, alkoqol və ya narkotika aludəçisi olan şəxsdə onları davamlı şəkildə qəbul etmək arzusunun yaranması psixoloji asılılıq əlaməti hesab edilir. Əgər alkoqol və ya narkotika aludəçisi həmin maddələri tələbat hiss etdiyi zamanda tapa, əldə edə bilməzsə və ya istifadəsi üçün əlverişli şərait olmazsa, bu zaman onda ruhi narahatlıq, məyusluq, əsəbilik və ya aqressivlik kimi psixoemosional dəyişikliklər meydana gəlir.
Davamlı və mütəmadi olaraq spirtli içkiyə və narkotikaya mübtəla olmuş şəxsdə tədricən “fiziki asılılıq” adlanan yeni asılılıq halı yaranır. O, bu maddələrdən o dərəcədə asılı vəziyyətə düşür ki, bədənin hüceyrə və toxumalarının normal fəaliyyətdə olması müəyyən zamanlarda alkoqol və ya narkotikanın qəbulundan asılı olur. Alkoqol və ya narkotikanın kəsilməsi bunlara mübtəla olmuş şəxslərdə “məhrumiyyət mənzərəsi” (Abstinens sindromu) adlandırılan vəziyyətin yaranmasına səbəb olur. Belə şəxslərdə müxtəlif aqnoziya və hallüyüsünasiyalar, qarabasmalar, illüziyalar baş verir, gözünə müxtəlif xəyali mənzərələr görünür.
Narkotik maddələrə hərislik uzaq keçmişdən məlumdur. Qədimdə təbiblər narkotik tərkibli maddələrdən bəzi xəstələri sakitləşdirmək, ağrıları azaltmaq və yuxugətirici məqsədlərlə istifadə edirdilər. Bir çox ölkələrdə, xüsusən Şərqdə XIX əsrdə morfi, həşiş, kafein və onların törəmələrindən istifadə halları geniş yayılmış, XX əsrin əvvəllərindən etibarən narkomaniya ayrıca bir xəstəlik kimi öyrənilməyə başlanılıb.
XX əsrin 80-90-cı illərindən başlayaraq dünyanın əksər ölkələrində narkotikadan istifadə sürətlə genişlənməyə, yeni-yeni narkotik tərkibli bitkilər və preparatlardan, o cümlədən marixuana, həşiş, kokain, heroin, fensiklidin, habelə psixotrop, andidepressant və psixostimulyatorlardan istifadə hallarının miqyası genişlənmişdir. Son illərdə bəzi toksiki maddələrin özündən və buxarından (efirli yağlar, benzin, aseton, məişət kimyasında istifadə edilən müxtəlif aerozollar və inqalyantlar) istifadə halları artıb.
Müşahidələr göstərir ki, psixopatik, mənəvi cəhətdən davamsız, zəif iradəli, təlqinə həssas, psixi və mənəvi cəhətdən yetkin olmayan, intellektcə zəif olan və kəskin duyğular axtaran şəxslər daha tez narkotik və psixotrop tərkibli maddələrdən istifadəyə meyl edir, narkoman olurlar. İctimai mühitin qeyri-sağlam, ailə tərbiyəsinin qeyri-qənaətbəxş olması narkomaniyaya şərait yaradır. Bəzi gənclər sadəlövhlük göstərərək “bir dəfə dadına baxmaq” nəticəsində get-gedə asılılığa düşür və “ağ ölüm”ün girdabına yuvarlanırlar.
Bu zərərli vərdişin yaranmasında irsi meyllilik amilinin rolu da vardır. 4 LSD (Lizerjik turşusu dietilamidi) buğdada əmələ gələn bir göbələkdən əldə edilir. Rəngsiz, dadsız, qorxusuz bir maddə kimi tanınır və çox təsirli olduğu göstərilir. LSD-ni qəbul edən bir şəxsin gözünə gözəl xəyallar və parıldayan işıqların göründüyü bildirilir. Bununla belə, aparılan təcrübələr nəticəsində LSD-nin az miqdarda qəbul edilən dozalarının belə, insanın irsiyyətlə əlaqədar olan xromosomlarını dağıtdığı sübut olunub. Xüsusilə də hamiləlik zamanı LSD-nin qəbul olunması anadan olacaq uşaqlarda müxtəlif fiziki qüsurların əmələ gəlməsinə səbəb olur.
Fensiklidin adlı zərərli maddə də insanda LSD kimi xəyali hisslər oyadır. “Mələk tozu” (angel dust) deyə adlandırılan maddə 1963-cü ildə anesteziya kimi cərrahiyyə əməliyyatlarında işlədilmiş, ancaq zərərli xüsusiyyətləri müşahidə edilincə, tibbi istifadəsi dərhal dayandırılmış, 1970-ci illərdən isə narkotik maddələr qrupuna daxil edilmişdir.
L.Hüseyn
Bu yazı “Azərbaycan Milli İnkişaf Layihəsi” İctimai Birliyinin Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Şurasının maliyyə yardımı ilə həyata keçirdiyi “Narkotik vasitələrdən və psixotrop maddələrdən istifadə edən şəxslərin sağlam həyat tərzinə qaytarılması üçün təbliğat və maarifləndirmə işinin təşkili” layihə çərçivəsində çap olunur.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 02-08-2019 15:40 | Bölmə: Cəmiyyət

Müasir dünyada bəşəriyyət qarşısında duran həlli çətin və mürəkkəb problemlərdən biri addiktiv (asılı) davranışdır. İnsanların əksəriyyəti şirniyyatlardan tutmuş, nikotin, alkoqol, narkotika, toksikomaniya kimi kimyəvi tərkibli müxtəlif məhvedici maddələrdən asılılıqdan - yəni kimyəvi addiksiyadan əziyyət çəkirlər.
Yaşadığımız istehlakçı cəmiyyətin standartları reklamlar vasitəsi ilə asılılıq və alışqanlıq yaradan məhsulların dəstəklənməsini həyata keçirir. Bu gün bəşəriyyəti böyük təhlükə qarşısında qoyan və başlıca bəlaya çevrilmiş ciddi problemlərdən biri olan narkomaniya sürətlə genişlənməkdədir. İnsan orqanizminə, səhhətinə, sağlamlığa və mənəviyyata ağır zərbə vuran, çirkin və ikrah doğuran bu zərərli vərdiş, narkotika aludəçiliyinə qarşı dünyanın bütün sivil ölkələrində ciddi mübarizə aparılır.
Azərbaycanda narkomaniyaya qarşı aparılan maarifləndirici, proflaktik və cəza tədbirlərinə baxmayaraq bu faciəni - bəlanın nəinki kökünü kəsmək mümkün olmuş, əksinə, narkotika istifadəçilərinin sayının artımı və onun yeniyetmə və gənclər arasında da yayılması güclənməkdədir.
Zərərli vərdiş və asılılıq yaradan maddələr mərkəzi sinir sistemində, yəni baş və onurğa beyində, beyincikdə əhəmiyyətli dəyişikliklərin yaranmasına, beyin hüceyrələrində oksidləşmə - bərpa prosesinin pozulmasına səbəb olur. Bunların təsiri nəticəsində insanın emosional vəziyyətində depressiv fon-əhval düşkünlüyü, intellektual fəaliyyətində, yəni təfəkkürü və zehni qabiliyyətlərində, habelə hafizə, iradəsi və davranışında müxtəlif pozğunluqlar meydana gəlir.
Alkoqol və narkotika kimi maddələr həm də insanda psixoloji və fiziki asılılıqlara yol açır. Məsələn, alkoqol və ya narkotika aludəçisi olan şəxsdə onları davamlı şəkildə qəbul etmək arzusunun yaranması psixoloji asılılıq əlaməti hesab edilir. Əgər alkoqol və ya narkotika aludəçisi həmin maddələri tələbat hiss etdiyi zamanda tapa, əldə edə bilməzsə və ya istifadəsi üçün əlverişli şərait olmazsa, bu zaman onda ruhi narahatlıq, məyusluq, əsəbilik və ya aqressivlik kimi psixoemosional dəyişikliklər meydana gəlir.
Davamlı və mütəmadi olaraq spirtli içkiyə və narkotikaya mübtəla olmuş şəxsdə tədricən “fiziki asılılıq” adlanan yeni asılılıq halı yaranır. O, bu maddələrdən o dərəcədə asılı vəziyyətə düşür ki, bədənin hüceyrə və toxumalarının normal fəaliyyətdə olması müəyyən zamanlarda alkoqol və ya narkotikanın qəbulundan asılı olur. Alkoqol və ya narkotikanın kəsilməsi bunlara mübtəla olmuş şəxslərdə “məhrumiyyət mənzərəsi” (Abstinens sindromu) adlandırılan vəziyyətin yaranmasına səbəb olur. Belə şəxslərdə müxtəlif aqnoziya və hallüyüsünasiyalar, qarabasmalar, illüziyalar baş verir, gözünə müxtəlif xəyali mənzərələr görünür.
Narkotik maddələrə hərislik uzaq keçmişdən məlumdur. Qədimdə təbiblər narkotik tərkibli maddələrdən bəzi xəstələri sakitləşdirmək, ağrıları azaltmaq və yuxugətirici məqsədlərlə istifadə edirdilər. Bir çox ölkələrdə, xüsusən Şərqdə XIX əsrdə morfi, həşiş, kafein və onların törəmələrindən istifadə halları geniş yayılmış, XX əsrin əvvəllərindən etibarən narkomaniya ayrıca bir xəstəlik kimi öyrənilməyə başlanılıb.
XX əsrin 80-90-cı illərindən başlayaraq dünyanın əksər ölkələrində narkotikadan istifadə sürətlə genişlənməyə, yeni-yeni narkotik tərkibli bitkilər və preparatlardan, o cümlədən marixuana, həşiş, kokain, heroin, fensiklidin, habelə psixotrop, andidepressant və psixostimulyatorlardan istifadə hallarının miqyası genişlənmişdir. Son illərdə bəzi toksiki maddələrin özündən və buxarından (efirli yağlar, benzin, aseton, məişət kimyasında istifadə edilən müxtəlif aerozollar və inqalyantlar) istifadə halları artıb.
Müşahidələr göstərir ki, psixopatik, mənəvi cəhətdən davamsız, zəif iradəli, təlqinə həssas, psixi və mənəvi cəhətdən yetkin olmayan, intellektcə zəif olan və kəskin duyğular axtaran şəxslər daha tez narkotik və psixotrop tərkibli maddələrdən istifadəyə meyl edir, narkoman olurlar. İctimai mühitin qeyri-sağlam, ailə tərbiyəsinin qeyri-qənaətbəxş olması narkomaniyaya şərait yaradır. Bəzi gənclər sadəlövhlük göstərərək “bir dəfə dadına baxmaq” nəticəsində get-gedə asılılığa düşür və “ağ ölüm”ün girdabına yuvarlanırlar.
Bu zərərli vərdişin yaranmasında irsi meyllilik amilinin rolu da vardır. 4 LSD (Lizerjik turşusu dietilamidi) buğdada əmələ gələn bir göbələkdən əldə edilir. Rəngsiz, dadsız, qorxusuz bir maddə kimi tanınır və çox təsirli olduğu göstərilir. LSD-ni qəbul edən bir şəxsin gözünə gözəl xəyallar və parıldayan işıqların göründüyü bildirilir. Bununla belə, aparılan təcrübələr nəticəsində LSD-nin az miqdarda qəbul edilən dozalarının belə, insanın irsiyyətlə əlaqədar olan xromosomlarını dağıtdığı sübut olunub. Xüsusilə də hamiləlik zamanı LSD-nin qəbul olunması anadan olacaq uşaqlarda müxtəlif fiziki qüsurların əmələ gəlməsinə səbəb olur.
Fensiklidin adlı zərərli maddə də insanda LSD kimi xəyali hisslər oyadır. “Mələk tozu” (angel dust) deyə adlandırılan maddə 1963-cü ildə anesteziya kimi cərrahiyyə əməliyyatlarında işlədilmiş, ancaq zərərli xüsusiyyətləri müşahidə edilincə, tibbi istifadəsi dərhal dayandırılmış, 1970-ci illərdən isə narkotik maddələr qrupuna daxil edilmişdir.
L.Hüseyn
Bu yazı “Azərbaycan Milli İnkişaf Layihəsi” İctimai Birliyinin Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Şurasının maliyyə yardımı ilə həyata keçirdiyi “Narkotik vasitələrdən və psixotrop maddələrdən istifadə edən şəxslərin sağlam həyat tərzinə qaytarılması üçün təbliğat və maarifləndirmə işinin təşkili” layihə çərçivəsində çap olunur.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 17:23
Vəzifəli şəxslərin cinayət işini məhkəməyə göndəriblər
Bu gün, 15:47
Professor zəlzələ ilə bağlı xəbərdarlıq edir - Foto
Bu gün, 14:08
Fransada istilər səbəbindən məktəblər bağlanıb
Bu gün, 08:11
“Trump Victory” ətiri satışdadır
Dünən, 16:10
İyul ayının hava proqnozu açıqlanıb
Dünən, 13:15
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
Dünən, 12:55
Məhkəmə hüquq müdafiəçisi ilə bağlı qərar verib
Dünən, 10:12
Dinozavr skleti 6 milyon dollara hərraca çıxarılacaq
Dünən, 09:27
Hacıqabulda qəza: ölən və xəsarət alan var
Dünən, 08:23
Yanğınsöndürənləri atəşə tutublar
29-06-2025, 07:26
29 yaşlı şəxs qayınanasını qətlə yetirib, 3 nəfəri yaralayıb
28-06-2025, 08:32
Beş ay əvvəl Kürdə batan şəxsin meyiti tapılıb
27-06-2025, 12:57
Prokurorluq Bakıdakı partlayış hadisəsini araşdırır
27-06-2025, 00:25
"Azərbaycanfilm"in ərazisindəki yanğın söndürülüb - (Yenilənib)
27-06-2025, 00:02
Emil Mehtiyev idarə rəisi təyin olunub
26-06-2025, 18:04
Narkotik satan ata və oğlu tutulub
26-06-2025, 16:30
Azərbaycandakı dinlərarası harmoniya Tolerantlıq Evində müzakirə olunub
26-06-2025, 13:15
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
25-06-2025, 22:36
MÜTDA: "7 müəllimin nəticəsi ləğv ediləcək"
25-06-2025, 18:00
Beynəlxalq axtarışa verilmiş şəxsi Rusiyaya təhvil verilib
25-06-2025, 17:44
“Azəriqaz”ın baş direktoruna müavin təyin olunub
25-06-2025, 16:45
Bakıda əməliyyat: saxlanılanlar var - Video
25-06-2025, 16:39
Toy karvanında "avtoş"luq edən sürücülər saxlanılıb
25-06-2025, 15:29
Küləkli hava şəraiti ilə bağlı sarı xəbərdarlıq verilib
25-06-2025, 12:33
Bakıda minik maşını “KamAZ”la toqquşub - İki qadın xəsarət alıb
25-06-2025, 12:26
Qadınlara qarşı əxlaqsızlıq edən taksi sürücüsü saxlanılıb
25-06-2025, 12:03
İrandan daha 15 əcnəbi Azərbaycana təxliyə olunub
25-06-2025, 11:53
Vətəndaşları aldadan şəxs tutulub
25-06-2025, 11:50
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
25-06-2025, 11:05
İran generalların və nüvə alimlərinin dəfninə hazırlaşır
25-06-2025, 10:29
Qazilərə iki aydır dərmanlar verilmir
25-06-2025, 10:01
Məhkəmələrdə kargüzarlığın aparılması qaydası təsdiqlənib
25-06-2025, 08:27
Üç mindən çox avtomobili daşıyan gəmi üç həftə yandıqdan sonra batıb
25-06-2025, 07:46
ABŞ-da vəzifəli şəxslərə WhatsApp-dan istifadə qadağan edilib
24-06-2025, 18:01
Qadın sərnişinlərə əxlaqsızlıq edən taksi sürücüsü saxlanılıb
24-06-2025, 17:04
Jurnalistlərin həbs müddəti uzadılıb
24-06-2025, 16:02
Polis əməliyyatı: 175 kq narkotik vasitə dövriyyədən çıxarılıb
24-06-2025, 15:28
Xaricdən Azərbaycana köçürülmək istəyən tələbələrə əlavə şans verilib
24-06-2025, 12:39
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
24-06-2025, 11:36
“Neftçi” klubu daha bir futbolçu ilə vidalaşıb
24-06-2025, 11:30
Kart nömrəsini, PIN kodunu, CVV kodunu paylaşmaq olmaz
24-06-2025, 10:20
Bakıda nişan mərasimində dava: 3 nəfər tutulub - Video
24-06-2025, 09:57
Əhməd Orucun oğlunun ölümü ilə bağlı yeni məlumatlar yayılıb
24-06-2025, 09:45
Məktəb direktoru şagirdlərdən polisə şikayət edib
24-06-2025, 08:09
Şahzadə Uilyam tacdan imtina edə bilər
23-06-2025, 17:43
Bakıda narkotikə qarşı əməliyyat: saxlanılanlar var