00:04 / 08-09-2025
Alim Qasımov villasını satır - Fotolar
18:05 / 07-09-2025
Şəmkirdə təcili yardım maşını körpüdən aşıb, xəsarət alanlar var
18:00 / 07-09-2025
Sumqayıtda 72 yaşlı kişi dənizdə boğulub
16:15 / 07-09-2025
Gəncədə uçqun olub, ölən var
13:20 / 07-09-2025
Bu gün əlavə imtahan keçirilib - (Yenilənib)
12:15 / 07-09-2025
Sabah yağış yağacaq - Proqnoz
11:33 / 07-09-2025
Nəriman Axundzadə millinin heyətindən kənarlaşdırılıb
10:47 / 07-09-2025
Kiyev "İskəndər" raketlərinin hədəfinə çevrilib - Foto
09:32 / 07-09-2025
Bu axşam “Qanlı Ay” görünəcək
18:25 / 06-09-2025
Ukrayna və Rusiya yeni əsir mübadilələrinə hazırlaşır
17:35 / 06-09-2025
Bakıda və rayonlarda xüsusi əməliyyat: kriminal şəxslər tutulub - Video
15:29 / 06-09-2025
Azərbaycanın ŞƏT-ə üzvlüyünə Rusiya da mane olub
15:11 / 06-09-2025
Kafedə iki nəfəri güllələyiblər - Yenilənib
12:12 / 06-09-2025
Bakıda “KamAZ” avtomobilin üzərinə aşıb, ölən var - Fotolar - Yenilənib
09:52 / 06-09-2025
Aleksey Overçuk “Tramp marşrutu”na müsbət yanaşır
09:44 / 06-09-2025
Fernandu Santuş: "Axı nəyə görə istefa verməliyəm?"
08:51 / 06-09-2025
Qayınata kürəkənini qətlə yetirib - Yenilənib
08:36 / 06-09-2025
Tramp Venesuelaya zərbə endirməyi düşünür
22:31 / 05-09-2025
İşçi qrupu növbəti iclasını keçirib - Fotolar
22:21 / 05-09-2025
Bakı-Tehran-Bakı aviareysi bərpa olunur
18:42 / 05-09-2025
Daşkəsənin Alaxançallı kəndində sel fəsadlar törədib
18:05 / 05-09-2025
Britaniya baş nazirinin müavini istefa verib
17:49 / 05-09-2025
Astarada kütləvi zəhərlənmə olub - Yenilənib
17:32 / 05-09-2025
Azərbaycan və Macarıstan arasında yeni sənədlər imzalanıb
17:30 / 05-09-2025
Bəxtiyar Məmmədova Alay komandiri vəzifəsi həvalə olunub
17:07 / 05-09-2025
Əli Əsədov qərar imzalayıb
16:58 / 05-09-2025
Qadını maşınla vuran sürücü döyülüb
16:41 / 05-09-2025
Bakıda evlərə girən qadın saxlanııb - Video
16:11 / 05-09-2025
Atletlər Komissiyanın sədri dəyişib
15:46 / 05-09-2025
ABŞ altı ölkəni böyük təhlükə ilə üz-üzə qoyur
11:53 / 04-09-2025
100 min əsgər hücuma hazırlaşır
11:13 / 04-09-2025
ŞƏT-də daxili didişmələr: Azərbaycan hansı tərəfdədir?
16:06 / 04-09-2025
Çin dünyaya meydan oxuyur - Hərbi ekspert
18:03 / 03-09-2025
Putin Zelenskini Moskvaya dəvət edib
00:18 / 04-09-2025
Millimiz qalib gəlib
18:25 / 06-09-2025
Ukrayna və Rusiya yeni əsir mübadilələrinə hazırlaşır
08:05 / 03-09-2025
Aktrisa bikinidə fotosunu paylaşıb
18:12 / 04-09-2025
Konfrans Liqası: "Samsunspor"un heyəti bəlli olub
22:31 / 05-09-2025
İşçi qrupu növbəti iclasını keçirib - Fotolar
18:42 / 05-09-2025
Daşkəsənin Alaxançallı kəndində sel fəsadlar törədib
19:50 / 03-09-2025
Prezident İlham Əliyevin Çinə səfəri başa çatıb - Fotolar
13:20 / 07-09-2025
Bu gün əlavə imtahan keçirilib - (Yenilənib)
Asılılıq və alışqanlıq yaradan məhsullardan uzaq ol!
Tarix: 02-08-2019 15:40 | Bölmə: Cəmiyyət
Müasir dünyada bəşəriyyət qarşısında duran həlli çətin və mürəkkəb problemlərdən biri addiktiv (asılı) davranışdır. İnsanların əksəriyyəti şirniyyatlardan tutmuş, nikotin, alkoqol, narkotika, toksikomaniya kimi kimyəvi tərkibli müxtəlif məhvedici maddələrdən asılılıqdan - yəni kimyəvi addiksiyadan əziyyət çəkirlər.
Yaşadığımız istehlakçı cəmiyyətin standartları reklamlar vasitəsi ilə asılılıq və alışqanlıq yaradan məhsulların dəstəklənməsini həyata keçirir. Bu gün bəşəriyyəti böyük təhlükə qarşısında qoyan və başlıca bəlaya çevrilmiş ciddi problemlərdən biri olan narkomaniya sürətlə genişlənməkdədir. İnsan orqanizminə, səhhətinə, sağlamlığa və mənəviyyata ağır zərbə vuran, çirkin və ikrah doğuran bu zərərli vərdiş, narkotika aludəçiliyinə qarşı dünyanın bütün sivil ölkələrində ciddi mübarizə aparılır.
Azərbaycanda narkomaniyaya qarşı aparılan maarifləndirici, proflaktik və cəza tədbirlərinə baxmayaraq bu faciəni - bəlanın nəinki kökünü kəsmək mümkün olmuş, əksinə, narkotika istifadəçilərinin sayının artımı və onun yeniyetmə və gənclər arasında da yayılması güclənməkdədir.
Zərərli vərdiş və asılılıq yaradan maddələr mərkəzi sinir sistemində, yəni baş və onurğa beyində, beyincikdə əhəmiyyətli dəyişikliklərin yaranmasına, beyin hüceyrələrində oksidləşmə - bərpa prosesinin pozulmasına səbəb olur. Bunların təsiri nəticəsində insanın emosional vəziyyətində depressiv fon-əhval düşkünlüyü, intellektual fəaliyyətində, yəni təfəkkürü və zehni qabiliyyətlərində, habelə hafizə, iradəsi və davranışında müxtəlif pozğunluqlar meydana gəlir.
Alkoqol və narkotika kimi maddələr həm də insanda psixoloji və fiziki asılılıqlara yol açır. Məsələn, alkoqol və ya narkotika aludəçisi olan şəxsdə onları davamlı şəkildə qəbul etmək arzusunun yaranması psixoloji asılılıq əlaməti hesab edilir. Əgər alkoqol və ya narkotika aludəçisi həmin maddələri tələbat hiss etdiyi zamanda tapa, əldə edə bilməzsə və ya istifadəsi üçün əlverişli şərait olmazsa, bu zaman onda ruhi narahatlıq, məyusluq, əsəbilik və ya aqressivlik kimi psixoemosional dəyişikliklər meydana gəlir.
Davamlı və mütəmadi olaraq spirtli içkiyə və narkotikaya mübtəla olmuş şəxsdə tədricən “fiziki asılılıq” adlanan yeni asılılıq halı yaranır. O, bu maddələrdən o dərəcədə asılı vəziyyətə düşür ki, bədənin hüceyrə və toxumalarının normal fəaliyyətdə olması müəyyən zamanlarda alkoqol və ya narkotikanın qəbulundan asılı olur. Alkoqol və ya narkotikanın kəsilməsi bunlara mübtəla olmuş şəxslərdə “məhrumiyyət mənzərəsi” (Abstinens sindromu) adlandırılan vəziyyətin yaranmasına səbəb olur. Belə şəxslərdə müxtəlif aqnoziya və hallüyüsünasiyalar, qarabasmalar, illüziyalar baş verir, gözünə müxtəlif xəyali mənzərələr görünür.
Narkotik maddələrə hərislik uzaq keçmişdən məlumdur. Qədimdə təbiblər narkotik tərkibli maddələrdən bəzi xəstələri sakitləşdirmək, ağrıları azaltmaq və yuxugətirici məqsədlərlə istifadə edirdilər. Bir çox ölkələrdə, xüsusən Şərqdə XIX əsrdə morfi, həşiş, kafein və onların törəmələrindən istifadə halları geniş yayılmış, XX əsrin əvvəllərindən etibarən narkomaniya ayrıca bir xəstəlik kimi öyrənilməyə başlanılıb.
XX əsrin 80-90-cı illərindən başlayaraq dünyanın əksər ölkələrində narkotikadan istifadə sürətlə genişlənməyə, yeni-yeni narkotik tərkibli bitkilər və preparatlardan, o cümlədən marixuana, həşiş, kokain, heroin, fensiklidin, habelə psixotrop, andidepressant və psixostimulyatorlardan istifadə hallarının miqyası genişlənmişdir. Son illərdə bəzi toksiki maddələrin özündən və buxarından (efirli yağlar, benzin, aseton, məişət kimyasında istifadə edilən müxtəlif aerozollar və inqalyantlar) istifadə halları artıb.
Müşahidələr göstərir ki, psixopatik, mənəvi cəhətdən davamsız, zəif iradəli, təlqinə həssas, psixi və mənəvi cəhətdən yetkin olmayan, intellektcə zəif olan və kəskin duyğular axtaran şəxslər daha tez narkotik və psixotrop tərkibli maddələrdən istifadəyə meyl edir, narkoman olurlar. İctimai mühitin qeyri-sağlam, ailə tərbiyəsinin qeyri-qənaətbəxş olması narkomaniyaya şərait yaradır. Bəzi gənclər sadəlövhlük göstərərək “bir dəfə dadına baxmaq” nəticəsində get-gedə asılılığa düşür və “ağ ölüm”ün girdabına yuvarlanırlar.
Bu zərərli vərdişin yaranmasında irsi meyllilik amilinin rolu da vardır. 4 LSD (Lizerjik turşusu dietilamidi) buğdada əmələ gələn bir göbələkdən əldə edilir. Rəngsiz, dadsız, qorxusuz bir maddə kimi tanınır və çox təsirli olduğu göstərilir. LSD-ni qəbul edən bir şəxsin gözünə gözəl xəyallar və parıldayan işıqların göründüyü bildirilir. Bununla belə, aparılan təcrübələr nəticəsində LSD-nin az miqdarda qəbul edilən dozalarının belə, insanın irsiyyətlə əlaqədar olan xromosomlarını dağıtdığı sübut olunub. Xüsusilə də hamiləlik zamanı LSD-nin qəbul olunması anadan olacaq uşaqlarda müxtəlif fiziki qüsurların əmələ gəlməsinə səbəb olur.
Fensiklidin adlı zərərli maddə də insanda LSD kimi xəyali hisslər oyadır. “Mələk tozu” (angel dust) deyə adlandırılan maddə 1963-cü ildə anesteziya kimi cərrahiyyə əməliyyatlarında işlədilmiş, ancaq zərərli xüsusiyyətləri müşahidə edilincə, tibbi istifadəsi dərhal dayandırılmış, 1970-ci illərdən isə narkotik maddələr qrupuna daxil edilmişdir.
L.Hüseyn
Bu yazı “Azərbaycan Milli İnkişaf Layihəsi” İctimai Birliyinin Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Şurasının maliyyə yardımı ilə həyata keçirdiyi “Narkotik vasitələrdən və psixotrop maddələrdən istifadə edən şəxslərin sağlam həyat tərzinə qaytarılması üçün təbliğat və maarifləndirmə işinin təşkili” layihə çərçivəsində çap olunur.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 02-08-2019 15:40 | Bölmə: Cəmiyyət
Müasir dünyada bəşəriyyət qarşısında duran həlli çətin və mürəkkəb problemlərdən biri addiktiv (asılı) davranışdır. İnsanların əksəriyyəti şirniyyatlardan tutmuş, nikotin, alkoqol, narkotika, toksikomaniya kimi kimyəvi tərkibli müxtəlif məhvedici maddələrdən asılılıqdan - yəni kimyəvi addiksiyadan əziyyət çəkirlər.
Yaşadığımız istehlakçı cəmiyyətin standartları reklamlar vasitəsi ilə asılılıq və alışqanlıq yaradan məhsulların dəstəklənməsini həyata keçirir. Bu gün bəşəriyyəti böyük təhlükə qarşısında qoyan və başlıca bəlaya çevrilmiş ciddi problemlərdən biri olan narkomaniya sürətlə genişlənməkdədir. İnsan orqanizminə, səhhətinə, sağlamlığa və mənəviyyata ağır zərbə vuran, çirkin və ikrah doğuran bu zərərli vərdiş, narkotika aludəçiliyinə qarşı dünyanın bütün sivil ölkələrində ciddi mübarizə aparılır.
Azərbaycanda narkomaniyaya qarşı aparılan maarifləndirici, proflaktik və cəza tədbirlərinə baxmayaraq bu faciəni - bəlanın nəinki kökünü kəsmək mümkün olmuş, əksinə, narkotika istifadəçilərinin sayının artımı və onun yeniyetmə və gənclər arasında da yayılması güclənməkdədir.
Zərərli vərdiş və asılılıq yaradan maddələr mərkəzi sinir sistemində, yəni baş və onurğa beyində, beyincikdə əhəmiyyətli dəyişikliklərin yaranmasına, beyin hüceyrələrində oksidləşmə - bərpa prosesinin pozulmasına səbəb olur. Bunların təsiri nəticəsində insanın emosional vəziyyətində depressiv fon-əhval düşkünlüyü, intellektual fəaliyyətində, yəni təfəkkürü və zehni qabiliyyətlərində, habelə hafizə, iradəsi və davranışında müxtəlif pozğunluqlar meydana gəlir.
Alkoqol və narkotika kimi maddələr həm də insanda psixoloji və fiziki asılılıqlara yol açır. Məsələn, alkoqol və ya narkotika aludəçisi olan şəxsdə onları davamlı şəkildə qəbul etmək arzusunun yaranması psixoloji asılılıq əlaməti hesab edilir. Əgər alkoqol və ya narkotika aludəçisi həmin maddələri tələbat hiss etdiyi zamanda tapa, əldə edə bilməzsə və ya istifadəsi üçün əlverişli şərait olmazsa, bu zaman onda ruhi narahatlıq, məyusluq, əsəbilik və ya aqressivlik kimi psixoemosional dəyişikliklər meydana gəlir.
Davamlı və mütəmadi olaraq spirtli içkiyə və narkotikaya mübtəla olmuş şəxsdə tədricən “fiziki asılılıq” adlanan yeni asılılıq halı yaranır. O, bu maddələrdən o dərəcədə asılı vəziyyətə düşür ki, bədənin hüceyrə və toxumalarının normal fəaliyyətdə olması müəyyən zamanlarda alkoqol və ya narkotikanın qəbulundan asılı olur. Alkoqol və ya narkotikanın kəsilməsi bunlara mübtəla olmuş şəxslərdə “məhrumiyyət mənzərəsi” (Abstinens sindromu) adlandırılan vəziyyətin yaranmasına səbəb olur. Belə şəxslərdə müxtəlif aqnoziya və hallüyüsünasiyalar, qarabasmalar, illüziyalar baş verir, gözünə müxtəlif xəyali mənzərələr görünür.
Narkotik maddələrə hərislik uzaq keçmişdən məlumdur. Qədimdə təbiblər narkotik tərkibli maddələrdən bəzi xəstələri sakitləşdirmək, ağrıları azaltmaq və yuxugətirici məqsədlərlə istifadə edirdilər. Bir çox ölkələrdə, xüsusən Şərqdə XIX əsrdə morfi, həşiş, kafein və onların törəmələrindən istifadə halları geniş yayılmış, XX əsrin əvvəllərindən etibarən narkomaniya ayrıca bir xəstəlik kimi öyrənilməyə başlanılıb.
XX əsrin 80-90-cı illərindən başlayaraq dünyanın əksər ölkələrində narkotikadan istifadə sürətlə genişlənməyə, yeni-yeni narkotik tərkibli bitkilər və preparatlardan, o cümlədən marixuana, həşiş, kokain, heroin, fensiklidin, habelə psixotrop, andidepressant və psixostimulyatorlardan istifadə hallarının miqyası genişlənmişdir. Son illərdə bəzi toksiki maddələrin özündən və buxarından (efirli yağlar, benzin, aseton, məişət kimyasında istifadə edilən müxtəlif aerozollar və inqalyantlar) istifadə halları artıb.
Müşahidələr göstərir ki, psixopatik, mənəvi cəhətdən davamsız, zəif iradəli, təlqinə həssas, psixi və mənəvi cəhətdən yetkin olmayan, intellektcə zəif olan və kəskin duyğular axtaran şəxslər daha tez narkotik və psixotrop tərkibli maddələrdən istifadəyə meyl edir, narkoman olurlar. İctimai mühitin qeyri-sağlam, ailə tərbiyəsinin qeyri-qənaətbəxş olması narkomaniyaya şərait yaradır. Bəzi gənclər sadəlövhlük göstərərək “bir dəfə dadına baxmaq” nəticəsində get-gedə asılılığa düşür və “ağ ölüm”ün girdabına yuvarlanırlar.
Bu zərərli vərdişin yaranmasında irsi meyllilik amilinin rolu da vardır. 4 LSD (Lizerjik turşusu dietilamidi) buğdada əmələ gələn bir göbələkdən əldə edilir. Rəngsiz, dadsız, qorxusuz bir maddə kimi tanınır və çox təsirli olduğu göstərilir. LSD-ni qəbul edən bir şəxsin gözünə gözəl xəyallar və parıldayan işıqların göründüyü bildirilir. Bununla belə, aparılan təcrübələr nəticəsində LSD-nin az miqdarda qəbul edilən dozalarının belə, insanın irsiyyətlə əlaqədar olan xromosomlarını dağıtdığı sübut olunub. Xüsusilə də hamiləlik zamanı LSD-nin qəbul olunması anadan olacaq uşaqlarda müxtəlif fiziki qüsurların əmələ gəlməsinə səbəb olur.
Fensiklidin adlı zərərli maddə də insanda LSD kimi xəyali hisslər oyadır. “Mələk tozu” (angel dust) deyə adlandırılan maddə 1963-cü ildə anesteziya kimi cərrahiyyə əməliyyatlarında işlədilmiş, ancaq zərərli xüsusiyyətləri müşahidə edilincə, tibbi istifadəsi dərhal dayandırılmış, 1970-ci illərdən isə narkotik maddələr qrupuna daxil edilmişdir.
L.Hüseyn
Bu yazı “Azərbaycan Milli İnkişaf Layihəsi” İctimai Birliyinin Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Şurasının maliyyə yardımı ilə həyata keçirdiyi “Narkotik vasitələrdən və psixotrop maddələrdən istifadə edən şəxslərin sağlam həyat tərzinə qaytarılması üçün təbliğat və maarifləndirmə işinin təşkili” layihə çərçivəsində çap olunur.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Dünən, 12:15
Sabah yağış yağacaq - Proqnoz
5-09-2025, 18:42
Daşkəsənin Alaxançallı kəndində sel fəsadlar törədib
5-09-2025, 17:30
Bəxtiyar Məmmədova Alay komandiri vəzifəsi həvalə olunub
5-09-2025, 17:07
Əli Əsədov qərar imzalayıb
5-09-2025, 16:58
Qadını maşınla vuran sürücü döyülüb
5-09-2025, 16:41
Bakıda evlərə girən qadın saxlanııb - Video
5-09-2025, 13:36
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
5-09-2025, 12:37
Füzulidə yanğın törədən şəxs tutulub
5-09-2025, 12:33
İçərişəhərdə yeni Xidmət Mərkəzi fəaliyyətə başlayıb
5-09-2025, 11:32
Müəllimlərin təkrar sertifikasiyasının müsahibə nəticələri açıqlanıb
5-09-2025, 08:50
"Optimus"-un yeni nəsil versiyasını təqdim ediblər
4-09-2025, 18:02
Dövlət Xidməti "Telegram"dakı dələduzluq hallarını araşdırır
4-09-2025, 17:49
Cəlilabadda avtomobil qəzası: yaralananların sayı 8-ə çatıb
4-09-2025, 17:29
Oleq Bakinski bəraət istəyir
4-09-2025, 17:22
Gürcüstana müalicəyə gedən həkim qəzada ölüb
4-09-2025, 17:01
Peşə məktəblərinə qəbulun II mərhələsinin nəticələri açıqlanıb
4-09-2025, 16:01
Akademik borcu olanlara "Tələbə krediti" verilməyəcək
4-09-2025, 15:18
Bədənin istiliyindən elektrik hasil olunur - Foto
4-09-2025, 14:59
Azərbaycana narkotik keçirməyə cəhd göstərən şəxslər saxlanılıb
4-09-2025, 14:51
Kolleclərin boş qalan yerlərinə qəbulun nəticələri elan olunub
4-09-2025, 12:43
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
4-09-2025, 12:03
Şərurlu İsfəndiyar yenə hakim qarşısına çıxarılıb
4-09-2025, 09:42
20 yaşlı sürücü avtomobillə qadını vuraraq öldürüb
4-09-2025, 09:28
İki yeniyetmə su kanalında boğulub
3-09-2025, 18:20
Gədəbəydə dağlıq ərazidə yanğın olub - Video
3-09-2025, 18:12
Tiktoker xanımın anası məhkəmədə dindirilib
3-09-2025, 16:09
Azyaşlı qızın toyu dayandırılıb - (Yenilənib)
3-09-2025, 15:30
Bəhruz Səmədovun apellyasiya şikayəti təmin etməyiblər
3-09-2025, 14:32
Ağsuda yanğın törədən şəxs müəyyən olunub
3-09-2025, 14:08
Asteroid sürətlə Yerə yaxınlaşır - Xəbərdarlıq
3-09-2025, 13:26
Üç kollecə direktor müavini təyinatı olub
3-09-2025, 12:46
Sabah yağış yağacaq - Proqnoz
3-09-2025, 11:48
"Telegram" üzərindən yeni dələduzluq halları çoxalıb
3-09-2025, 10:45
Sertifikasiyadan kəsilən müəllimlər məhkəmədə iddia qaldırıblar
3-09-2025, 10:38
Səfirliyin sabiq əməkdaşının məhkəməsi başlayıb
3-09-2025, 08:14
Peyğəmbərin (s.ə.s) Mövludu günüdür
2-09-2025, 17:45
Qondarma “Xarici İşlər Nazirliyi”nin yerində Baş idarə tikiləcək
2-09-2025, 17:27
Elektron Təhlükəsizlik Xidmətinə mətbuat katibi təyin olunub
2-09-2025, 16:50
Laçında dövlət sərhədindən buraxılış məntəqəsi yaradılır
2-09-2025, 15:30
Xəstələr üçün yığılan pulu ələ keçirən şəxs tutulub
2-09-2025, 14:53
15 saylı həbsxanaya rəis təyinatı olub
2-09-2025, 14:44
Bakıda çoxmərtəbəli binada yanğın: 12 nəfər təxliyə olunub
2-09-2025, 12:37
417,5 kiloqram narkotiki ələ keçirib, 10 şübhəli tutulub
2-09-2025, 12:21
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
Xalq artisti deyir ki, rəqqasların səhnə ömrü çox qısa olur. Bu az müddətdə uğur qazanmaq, əsl sənətkar kimi yetişmək üçün daha çox zəhmət çəkmək lazımıdır
Rus Dram Teatrının aktyoru deyir ki. bölgə teatrlarında diplomlu aktyor və rejissor tapmaq müşkül məsələdir
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
