23:03 / 25-11-2024
Papa ilə Netanyahunun münasibətləri daha da gərginləşib
22:55 / 25-11-2024
Tədqiqatın nəticəsi: güclü insanlar daha çox aldadır
22:45 / 25-11-2024
İlham Əliyevlə Donald Tramp arasında telefon danışığı olub
22:10 / 25-11-2024
70 kq qızılla tutulan diplomat haqqında həbs qərarı verilib - (Yenilənib)
21:44 / 25-11-2024
Sumqayıtda “Bəy hamamı” yanıb
21:19 / 25-11-2024
İlon Mask Avstraliyanın daxili işinə qarışır
21:06 / 25-11-2024
Direktor və dəstəsi oğurluğa cəhd edərkən yaxalanıb - Fotolar
20:35 / 25-11-2024
NATO-nun baş katibi Türkiyə prezidenti ilə görüşə gəlib - Yenilənib
20:34 / 25-11-2024
Bakıda NATO nümayəndə heyəti ilə görüş keçirilib
19:04 / 25-11-2024
Nazirlər Kabineti Səhiyyə Nazirliyi barədə qərar verib
18:48 / 25-11-2024
Ətir - Akif Abbasov yazır
18:00 / 25-11-2024
Hərbi ekspert Ədalət Verdiyev həbs edilib
17:45 / 25-11-2024
AFFA rəsmisi Danimarka klubunun oyununa təyinat alıb
17:41 / 25-11-2024
Deputat əmisi qızını işdən çıxarıb, yerinə öz xanımını təyin edib
17:38 / 25-11-2024
Pakistanda tayfalararası qarşıdurma: 85 nəfər ölüb, 156 yaralı var - Foto
17:27 / 25-11-2024
"Sabah"a yeni baş məşqçi təyin olunub
17:26 / 25-11-2024
Paşinyan qonşu ölkələrlə münasibətləri yaxşılaşdırmaq istəyir
16:42 / 25-11-2024
Şərur MTK məhkəməyə verilib
16:18 / 25-11-2024
Vüqar Bayramov: "Büdcə zərfində fiskal risklərin qeyd edilməsi məqsədəuyğun olardı"
16:03 / 25-11-2024
Papuaşvili yenidən spiker seçilib
15:56 / 25-11-2024
31 il əvvəl törədilmiş ağır cinayətin üstü açılıb
15:53 / 25-11-2024
Azərbaycan Ordusunun qırıcıları şərti hava kəşfiyyatı aparıblar - Video
15:51 / 25-11-2024
COP29: sui-istifadəyə cəhdlər olsa da, müsbət nəticə əldə edilib
15:50 / 25-11-2024
Sabiq xidmət rəisinə 10,5 il həbs cəzası verilib
15:39 / 25-11-2024
Ukraynaya qoşun göndərilməsi ilə bağlı müzakirələr başlayıb
15:17 / 25-11-2024
“Sabah” baş məşqçini istefaya göndərib
15:12 / 25-11-2024
İsrail səfirliyi yaxınlığında silahlı qarşıdurma olub
15:08 / 25-11-2024
Perinatal Mərkəzdə 7 uşağın ölümü... - Məhkəmə prosesi təxirə düşüb
15:07 / 25-11-2024
Rusiya Ermənistanın Avrasiyada təhlükəsizlik sisteminin inkişafında iştirakına ümid edir
14:55 / 25-11-2024
“İnteraz” rəhbərinin məhkəməsi keçirilib
13:32 / 21-11-2024
Dünyanın ən güclü donanmaları... - Qardaş Türkiyə siyahıda neçəncidir?
21:06 / 25-11-2024
Direktor və dəstəsi oğurluğa cəhd edərkən yaxalanıb - Fotolar
16:45 / 21-11-2024
Prezident iki Mərkəzi ləğv edib - Sərəncam
22:10 / 25-11-2024
70 kq qızılla tutulan diplomat haqqında həbs qərarı verilib - (Yenilənib)
14:10 / 25-11-2024
Azərbaycanda yeni bələdiyyələr yaradılıb - Siyahı
00:07 / 22-11-2024
Hikmət Hacıyev: “Politico”nun üzr istəməsini tələb edirik!”
18:00 / 25-11-2024
Hərbi ekspert Ədalət Verdiyev həbs edilib
09:37 / 21-11-2024
Naxçıvan səhiyyəsində həbslər başlayıb
15:30 / 22-11-2024
Nüvə müharibəsi ssenarisi - Təhlükədən qorunmaq üçün bunker sifariş edənlərin sayı artır
00:45 / 22-11-2024
Məşhur yazıçının yeni romanı nəşr edilib - Foto
13:04 / 21-11-2024
Kino şirkəti Batmobil avtomobili istehsal edir
Asılılıq və alışqanlıq yaradan məhsullardan uzaq ol!
Tarix: 02-08-2019 15:40 | Bölmə: Cəmiyyət
Müasir dünyada bəşəriyyət qarşısında duran həlli çətin və mürəkkəb problemlərdən biri addiktiv (asılı) davranışdır. İnsanların əksəriyyəti şirniyyatlardan tutmuş, nikotin, alkoqol, narkotika, toksikomaniya kimi kimyəvi tərkibli müxtəlif məhvedici maddələrdən asılılıqdan - yəni kimyəvi addiksiyadan əziyyət çəkirlər.
Yaşadığımız istehlakçı cəmiyyətin standartları reklamlar vasitəsi ilə asılılıq və alışqanlıq yaradan məhsulların dəstəklənməsini həyata keçirir. Bu gün bəşəriyyəti böyük təhlükə qarşısında qoyan və başlıca bəlaya çevrilmiş ciddi problemlərdən biri olan narkomaniya sürətlə genişlənməkdədir. İnsan orqanizminə, səhhətinə, sağlamlığa və mənəviyyata ağır zərbə vuran, çirkin və ikrah doğuran bu zərərli vərdiş, narkotika aludəçiliyinə qarşı dünyanın bütün sivil ölkələrində ciddi mübarizə aparılır.
Azərbaycanda narkomaniyaya qarşı aparılan maarifləndirici, proflaktik və cəza tədbirlərinə baxmayaraq bu faciəni - bəlanın nəinki kökünü kəsmək mümkün olmuş, əksinə, narkotika istifadəçilərinin sayının artımı və onun yeniyetmə və gənclər arasında da yayılması güclənməkdədir.
Zərərli vərdiş və asılılıq yaradan maddələr mərkəzi sinir sistemində, yəni baş və onurğa beyində, beyincikdə əhəmiyyətli dəyişikliklərin yaranmasına, beyin hüceyrələrində oksidləşmə - bərpa prosesinin pozulmasına səbəb olur. Bunların təsiri nəticəsində insanın emosional vəziyyətində depressiv fon-əhval düşkünlüyü, intellektual fəaliyyətində, yəni təfəkkürü və zehni qabiliyyətlərində, habelə hafizə, iradəsi və davranışında müxtəlif pozğunluqlar meydana gəlir.
Alkoqol və narkotika kimi maddələr həm də insanda psixoloji və fiziki asılılıqlara yol açır. Məsələn, alkoqol və ya narkotika aludəçisi olan şəxsdə onları davamlı şəkildə qəbul etmək arzusunun yaranması psixoloji asılılıq əlaməti hesab edilir. Əgər alkoqol və ya narkotika aludəçisi həmin maddələri tələbat hiss etdiyi zamanda tapa, əldə edə bilməzsə və ya istifadəsi üçün əlverişli şərait olmazsa, bu zaman onda ruhi narahatlıq, məyusluq, əsəbilik və ya aqressivlik kimi psixoemosional dəyişikliklər meydana gəlir.
Davamlı və mütəmadi olaraq spirtli içkiyə və narkotikaya mübtəla olmuş şəxsdə tədricən “fiziki asılılıq” adlanan yeni asılılıq halı yaranır. O, bu maddələrdən o dərəcədə asılı vəziyyətə düşür ki, bədənin hüceyrə və toxumalarının normal fəaliyyətdə olması müəyyən zamanlarda alkoqol və ya narkotikanın qəbulundan asılı olur. Alkoqol və ya narkotikanın kəsilməsi bunlara mübtəla olmuş şəxslərdə “məhrumiyyət mənzərəsi” (Abstinens sindromu) adlandırılan vəziyyətin yaranmasına səbəb olur. Belə şəxslərdə müxtəlif aqnoziya və hallüyüsünasiyalar, qarabasmalar, illüziyalar baş verir, gözünə müxtəlif xəyali mənzərələr görünür.
Narkotik maddələrə hərislik uzaq keçmişdən məlumdur. Qədimdə təbiblər narkotik tərkibli maddələrdən bəzi xəstələri sakitləşdirmək, ağrıları azaltmaq və yuxugətirici məqsədlərlə istifadə edirdilər. Bir çox ölkələrdə, xüsusən Şərqdə XIX əsrdə morfi, həşiş, kafein və onların törəmələrindən istifadə halları geniş yayılmış, XX əsrin əvvəllərindən etibarən narkomaniya ayrıca bir xəstəlik kimi öyrənilməyə başlanılıb.
XX əsrin 80-90-cı illərindən başlayaraq dünyanın əksər ölkələrində narkotikadan istifadə sürətlə genişlənməyə, yeni-yeni narkotik tərkibli bitkilər və preparatlardan, o cümlədən marixuana, həşiş, kokain, heroin, fensiklidin, habelə psixotrop, andidepressant və psixostimulyatorlardan istifadə hallarının miqyası genişlənmişdir. Son illərdə bəzi toksiki maddələrin özündən və buxarından (efirli yağlar, benzin, aseton, məişət kimyasında istifadə edilən müxtəlif aerozollar və inqalyantlar) istifadə halları artıb.
Müşahidələr göstərir ki, psixopatik, mənəvi cəhətdən davamsız, zəif iradəli, təlqinə həssas, psixi və mənəvi cəhətdən yetkin olmayan, intellektcə zəif olan və kəskin duyğular axtaran şəxslər daha tez narkotik və psixotrop tərkibli maddələrdən istifadəyə meyl edir, narkoman olurlar. İctimai mühitin qeyri-sağlam, ailə tərbiyəsinin qeyri-qənaətbəxş olması narkomaniyaya şərait yaradır. Bəzi gənclər sadəlövhlük göstərərək “bir dəfə dadına baxmaq” nəticəsində get-gedə asılılığa düşür və “ağ ölüm”ün girdabına yuvarlanırlar.
Bu zərərli vərdişin yaranmasında irsi meyllilik amilinin rolu da vardır. 4 LSD (Lizerjik turşusu dietilamidi) buğdada əmələ gələn bir göbələkdən əldə edilir. Rəngsiz, dadsız, qorxusuz bir maddə kimi tanınır və çox təsirli olduğu göstərilir. LSD-ni qəbul edən bir şəxsin gözünə gözəl xəyallar və parıldayan işıqların göründüyü bildirilir. Bununla belə, aparılan təcrübələr nəticəsində LSD-nin az miqdarda qəbul edilən dozalarının belə, insanın irsiyyətlə əlaqədar olan xromosomlarını dağıtdığı sübut olunub. Xüsusilə də hamiləlik zamanı LSD-nin qəbul olunması anadan olacaq uşaqlarda müxtəlif fiziki qüsurların əmələ gəlməsinə səbəb olur.
Fensiklidin adlı zərərli maddə də insanda LSD kimi xəyali hisslər oyadır. “Mələk tozu” (angel dust) deyə adlandırılan maddə 1963-cü ildə anesteziya kimi cərrahiyyə əməliyyatlarında işlədilmiş, ancaq zərərli xüsusiyyətləri müşahidə edilincə, tibbi istifadəsi dərhal dayandırılmış, 1970-ci illərdən isə narkotik maddələr qrupuna daxil edilmişdir.
L.Hüseyn
Bu yazı “Azərbaycan Milli İnkişaf Layihəsi” İctimai Birliyinin Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Şurasının maliyyə yardımı ilə həyata keçirdiyi “Narkotik vasitələrdən və psixotrop maddələrdən istifadə edən şəxslərin sağlam həyat tərzinə qaytarılması üçün təbliğat və maarifləndirmə işinin təşkili” layihə çərçivəsində çap olunur.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 02-08-2019 15:40 | Bölmə: Cəmiyyət
Müasir dünyada bəşəriyyət qarşısında duran həlli çətin və mürəkkəb problemlərdən biri addiktiv (asılı) davranışdır. İnsanların əksəriyyəti şirniyyatlardan tutmuş, nikotin, alkoqol, narkotika, toksikomaniya kimi kimyəvi tərkibli müxtəlif məhvedici maddələrdən asılılıqdan - yəni kimyəvi addiksiyadan əziyyət çəkirlər.
Yaşadığımız istehlakçı cəmiyyətin standartları reklamlar vasitəsi ilə asılılıq və alışqanlıq yaradan məhsulların dəstəklənməsini həyata keçirir. Bu gün bəşəriyyəti böyük təhlükə qarşısında qoyan və başlıca bəlaya çevrilmiş ciddi problemlərdən biri olan narkomaniya sürətlə genişlənməkdədir. İnsan orqanizminə, səhhətinə, sağlamlığa və mənəviyyata ağır zərbə vuran, çirkin və ikrah doğuran bu zərərli vərdiş, narkotika aludəçiliyinə qarşı dünyanın bütün sivil ölkələrində ciddi mübarizə aparılır.
Azərbaycanda narkomaniyaya qarşı aparılan maarifləndirici, proflaktik və cəza tədbirlərinə baxmayaraq bu faciəni - bəlanın nəinki kökünü kəsmək mümkün olmuş, əksinə, narkotika istifadəçilərinin sayının artımı və onun yeniyetmə və gənclər arasında da yayılması güclənməkdədir.
Zərərli vərdiş və asılılıq yaradan maddələr mərkəzi sinir sistemində, yəni baş və onurğa beyində, beyincikdə əhəmiyyətli dəyişikliklərin yaranmasına, beyin hüceyrələrində oksidləşmə - bərpa prosesinin pozulmasına səbəb olur. Bunların təsiri nəticəsində insanın emosional vəziyyətində depressiv fon-əhval düşkünlüyü, intellektual fəaliyyətində, yəni təfəkkürü və zehni qabiliyyətlərində, habelə hafizə, iradəsi və davranışında müxtəlif pozğunluqlar meydana gəlir.
Alkoqol və narkotika kimi maddələr həm də insanda psixoloji və fiziki asılılıqlara yol açır. Məsələn, alkoqol və ya narkotika aludəçisi olan şəxsdə onları davamlı şəkildə qəbul etmək arzusunun yaranması psixoloji asılılıq əlaməti hesab edilir. Əgər alkoqol və ya narkotika aludəçisi həmin maddələri tələbat hiss etdiyi zamanda tapa, əldə edə bilməzsə və ya istifadəsi üçün əlverişli şərait olmazsa, bu zaman onda ruhi narahatlıq, məyusluq, əsəbilik və ya aqressivlik kimi psixoemosional dəyişikliklər meydana gəlir.
Davamlı və mütəmadi olaraq spirtli içkiyə və narkotikaya mübtəla olmuş şəxsdə tədricən “fiziki asılılıq” adlanan yeni asılılıq halı yaranır. O, bu maddələrdən o dərəcədə asılı vəziyyətə düşür ki, bədənin hüceyrə və toxumalarının normal fəaliyyətdə olması müəyyən zamanlarda alkoqol və ya narkotikanın qəbulundan asılı olur. Alkoqol və ya narkotikanın kəsilməsi bunlara mübtəla olmuş şəxslərdə “məhrumiyyət mənzərəsi” (Abstinens sindromu) adlandırılan vəziyyətin yaranmasına səbəb olur. Belə şəxslərdə müxtəlif aqnoziya və hallüyüsünasiyalar, qarabasmalar, illüziyalar baş verir, gözünə müxtəlif xəyali mənzərələr görünür.
Narkotik maddələrə hərislik uzaq keçmişdən məlumdur. Qədimdə təbiblər narkotik tərkibli maddələrdən bəzi xəstələri sakitləşdirmək, ağrıları azaltmaq və yuxugətirici məqsədlərlə istifadə edirdilər. Bir çox ölkələrdə, xüsusən Şərqdə XIX əsrdə morfi, həşiş, kafein və onların törəmələrindən istifadə halları geniş yayılmış, XX əsrin əvvəllərindən etibarən narkomaniya ayrıca bir xəstəlik kimi öyrənilməyə başlanılıb.
XX əsrin 80-90-cı illərindən başlayaraq dünyanın əksər ölkələrində narkotikadan istifadə sürətlə genişlənməyə, yeni-yeni narkotik tərkibli bitkilər və preparatlardan, o cümlədən marixuana, həşiş, kokain, heroin, fensiklidin, habelə psixotrop, andidepressant və psixostimulyatorlardan istifadə hallarının miqyası genişlənmişdir. Son illərdə bəzi toksiki maddələrin özündən və buxarından (efirli yağlar, benzin, aseton, məişət kimyasında istifadə edilən müxtəlif aerozollar və inqalyantlar) istifadə halları artıb.
Müşahidələr göstərir ki, psixopatik, mənəvi cəhətdən davamsız, zəif iradəli, təlqinə həssas, psixi və mənəvi cəhətdən yetkin olmayan, intellektcə zəif olan və kəskin duyğular axtaran şəxslər daha tez narkotik və psixotrop tərkibli maddələrdən istifadəyə meyl edir, narkoman olurlar. İctimai mühitin qeyri-sağlam, ailə tərbiyəsinin qeyri-qənaətbəxş olması narkomaniyaya şərait yaradır. Bəzi gənclər sadəlövhlük göstərərək “bir dəfə dadına baxmaq” nəticəsində get-gedə asılılığa düşür və “ağ ölüm”ün girdabına yuvarlanırlar.
Bu zərərli vərdişin yaranmasında irsi meyllilik amilinin rolu da vardır. 4 LSD (Lizerjik turşusu dietilamidi) buğdada əmələ gələn bir göbələkdən əldə edilir. Rəngsiz, dadsız, qorxusuz bir maddə kimi tanınır və çox təsirli olduğu göstərilir. LSD-ni qəbul edən bir şəxsin gözünə gözəl xəyallar və parıldayan işıqların göründüyü bildirilir. Bununla belə, aparılan təcrübələr nəticəsində LSD-nin az miqdarda qəbul edilən dozalarının belə, insanın irsiyyətlə əlaqədar olan xromosomlarını dağıtdığı sübut olunub. Xüsusilə də hamiləlik zamanı LSD-nin qəbul olunması anadan olacaq uşaqlarda müxtəlif fiziki qüsurların əmələ gəlməsinə səbəb olur.
Fensiklidin adlı zərərli maddə də insanda LSD kimi xəyali hisslər oyadır. “Mələk tozu” (angel dust) deyə adlandırılan maddə 1963-cü ildə anesteziya kimi cərrahiyyə əməliyyatlarında işlədilmiş, ancaq zərərli xüsusiyyətləri müşahidə edilincə, tibbi istifadəsi dərhal dayandırılmış, 1970-ci illərdən isə narkotik maddələr qrupuna daxil edilmişdir.
L.Hüseyn
Bu yazı “Azərbaycan Milli İnkişaf Layihəsi” İctimai Birliyinin Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Şurasının maliyyə yardımı ilə həyata keçirdiyi “Narkotik vasitələrdən və psixotrop maddələrdən istifadə edən şəxslərin sağlam həyat tərzinə qaytarılması üçün təbliğat və maarifləndirmə işinin təşkili” layihə çərçivəsində çap olunur.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 22:55
Tədqiqatın nəticəsi: güclü insanlar daha çox aldadır
Bu gün, 21:44
Sumqayıtda “Bəy hamamı” yanıb
Bu gün, 16:42
Şərur MTK məhkəməyə verilib
Bu gün, 15:56
31 il əvvəl törədilmiş ağır cinayətin üstü açılıb
Bu gün, 14:55
“İnteraz” rəhbərinin məhkəməsi keçirilib
Bu gün, 14:43
Məktəbəqədər təhsil müəssisələrinə müdir axtarılır
Bu gün, 14:00
Nazirlik Boradigah sakinlərinə müsbət cavab verib
Bu gün, 13:01
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
Bu gün, 09:00
Məktəblərdə dərslər başlayıb
23-11-2024, 17:04
1-ci siniflərin yerdəyişmə prosesinə start verilir
23-11-2024, 16:47
Keçmiş icra başçısı vəfat edib
23-11-2024, 16:39
Agentlik sədrinin birinci müavini təyin olunan Xəyyam Məmmədov kimdir?
23-11-2024, 15:08
Temperatur düşəcək, leysan yağacaq - Xəbərdarlıq
23-11-2024, 13:28
COP29 zolaqlarında yol nişanları sökülür
23-11-2024, 12:10
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
22-11-2024, 18:58
"Apple" "iPhone 16 Pro"-nu kosmosa göndərib - Fotolar
22-11-2024, 18:23
Ölmüş şəxsin gözü oğurlanıb
22-11-2024, 14:59
Arvadını öldürən vəzifəli şəxsə bir il cəza verilib
22-11-2024, 12:47
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
22-11-2024, 11:45
Polkovnikin oğlu ev dustaqlığına buraxılıb
22-11-2024, 11:01
Dünyanın ən hündür və ən balaca qadını bir araya gəlib - Foto
22-11-2024, 09:46
İcra başçısının birinci müavini məhkəmədə uduzub
22-11-2024, 08:01
Hindistandan Almaniyaya uçan təyyarə Bakıya təcili eniş edib
21-11-2024, 16:00
Gömrük orqanlarına qəbul imtahanı keçiriləcək
21-11-2024, 12:24
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
21-11-2024, 11:15
Bakıda daha 46 marşrutun fəaliyyəti bərpa olunur
21-11-2024, 09:26
Mask Trampın dəstəyi ilə almanlara meydan oxuyur
20-11-2024, 23:46
"Nazir məni kasıblara kömək üçün göndərib" deyən şəxsə hökm oxunub
20-11-2024, 21:34
Səudiyyə Ərəbistanında 100-dən çox əcnəbini edam ediblər
20-11-2024, 18:00
İTV-yə xəbərdarlıq olunub
20-11-2024, 17:34
Daha 20 min müəllim sertifikatlaşdırmaya cəlb olunacaq
20-11-2024, 15:26
Deputat Elm və Təhsil fondlarının birləşdirilməsini təklif edib
20-11-2024, 15:23
Xəzəryanı ölkələrin ekoloji təşkilatları memorandum imzalayıb
20-11-2024, 13:02
Biləsuvar sakini dəm qazından boğularaq ölüb
20-11-2024, 12:19
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
20-11-2024, 11:57
PA rəmisi: "COP29-da iştirak etmək böyük şərəfdir, çünki..."
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Deputatlığa namizəd Milli Məclisdə təmsil etmək istədiyi bölgənin problemlərinin təsnifatını artıq ağlına yazıb və işə nədən başlayacağını sıralayıb
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
“Tənha insanın monoloqu”nun ssenari müəllifi və rejissoru deyir ki, kinomuzu yaşatmaq və irəli aparmaq üçün film istehsalını artırmalı və onun bazarını düşünməliyik
Mirəli Sarızadə: “Gənc yaşımda arzum həyata keçdi, inşallah, yeni mövsümdə teatrımızın səhnəsində də Məcnun obrazı ilə tamaşaçılar qarşısına çıxacam”
