10:03 / 18-05-2025
Polşada prezident seçkisi keçirilir
08:36 / 18-05-2025
“Avroviziya-2025” mahnı müsabiqəsinin qalibi müəyyənləşib
19:28 / 17-05-2025
İranın konsorsium ideyası... - Tehran Körfəz qonşularına arxalanmaq istəyir
19:28 / 17-05-2025
General vəzifədən çıxarılıb
18:30 / 17-05-2025
Gəncədə 18 yaşlı gənc bıçaqlanıb
15:54 / 17-05-2025
Ədalət Partiyasına yeni sədr seçiblər - Yenilənib
13:59 / 17-05-2025
Küləkli hava şəraiti ilə bağlı sarı xəbərdarlıq verilib
13:15 / 17-05-2025
Dövlət qulluqçularının reyestri aparılacaq - Fərman
13:00 / 17-05-2025
İlham Əliyev Tokayevə zəng edib
12:52 / 17-05-2025
Prokurorluq və DİN məktəblinin ölümü ilə bağlı birgə məlumat yayıb
12:06 / 17-05-2025
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
10:38 / 17-05-2025
Venera planetində yaşayış mümkündür
09:35 / 17-05-2025
Kim Çen In orduya "müharibəyə hazır ol" tapşırığı verib
09:32 / 17-05-2025
Səfir Trampa görə istefa verib
09:18 / 17-05-2025
Gəncə Dövlət Filarmoniyasına direktor təyin olunub
00:07 / 17-05-2025
İlham Əliyev Azərbaycana dönüb
21:39 / 16-05-2025
Sumqayıtda daha bir nəfər dəm qazından ölüb
21:31 / 16-05-2025
Ermənistan ordusunun cinayətləri ilə bağlı hesabat məhkəmədə nümayiş olunub - Yenilənib
19:47 / 16-05-2025
Bu generallar üçün yaş məhdudiyyəti ləğv edilir
19:17 / 16-05-2025
Oleq Bakinskinin məhkəməsində mülki iddia qaldırılıb
18:31 / 16-05-2025
Gizlədilmiş üç vaqon qızılın yerini müəyyən ediblər - Foto
18:20 / 16-05-2025
MDB-nin təhlükəsizlik orqanlarının növbəti iclası keçirilib - Fotolar
17:38 / 16-05-2025
Bu gün Əfv Komissiyası 100-dən çox müraciətə baxıb - (Yenilənib)
17:37 / 16-05-2025
Türkiyənin qlobal rolu artır, təsir imkanları genişlənir - Partiya sədri
16:02 / 16-05-2025
İlham Əliyev Albaniyada Zirvə toplantısında - Yenilənib - Foto
15:57 / 16-05-2025
Qurani-Kərimi yandıran siyasətçini deportasiya ediblər
15:02 / 16-05-2025
15 gün sovetlərsiz yaşayan Lənkəran...
14:52 / 16-05-2025
Makron Azərbaycan prezidenti ilə görüşüb
14:28 / 16-05-2025
Prezident Jelka Tsviyanoviç ilə görüşüb
14:21 / 16-05-2025
İlham Əliyev Avropa İttifaqı rəhbərləri ilə görüşüb - Fotolar
13:04 / 13-05-2025
Elnur Zeynalov: “Ağdam Muğam Mərkəzində solo-konsert verməyi düşünürəm”
18:10 / 13-05-2025
Aydan Nuriyevanın musiqi dünyası - Etibar Cəbrayıloğlu yazır
17:13 / 13-05-2025
Azərbaycanın Hərbi prokuroru təyin edilib - Sərəncam
08:33 / 14-05-2025
Putini İstanbulda Uşakov və Lavrov əvəz edə bilər
23:22 / 14-05-2025
Qələm fədailərindən biri... - Foto
21:28 / 13-05-2025
Azərbaycanın Su-25 təyyarələri “Anadolu Ankası-2025” təlimində - Video
10:14 / 15-05-2025
İstanbul danışıqları öncəsi: ruslar daha bir kəndi işğal edib, Dnepropetovskə yaxınlaşır
10:51 / 13-05-2025
Xalq artisti: "Televiziyada “ləçər kişi” obrazı yaranıb"
11:28 / 13-05-2025
İstanbul danışıqları: Zelenski gəlir, Tramp iştirakına eyham vurur, Putin hələ də manevr edir
15:22 / 15-05-2025
Ərdoğanın zəfəri: PKK niyə silahı yerə qoyur?
14:17 / 13-05-2025
Sərdar Cəlaloğlu: PKK dəstəyini itirib, bazası sıradan çıxıb
Türk Şurası Türk Birliyinə çevriləcək
Tarix: 12-04-2021 20:17 | Bölmə: Siyasət
“Türk Şurasından Türk Birliyinə”.
Reyting.az “Anadolu” agentliyinə istinadla xəbər verir ki, professor Çengiz Tomarın yeni məqaləsi belə adlanır.
Müəllif qeyd edir ki, 31 Mart 2021-ci ildə Türkistanda keçirilməsi planlaşdırılan Türk Şurası Qeyri-rəsmi Dövlət Başçıları Sammiti epidemiyaya görə onlayn olub. Sammitin yekun bəyannaməsi və dövlət başçılarının çıxışları Türk dünyasının birliyi ilə bağlı ümidverici və stimullaşdırıcı idi. Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğanın məclisin "ailəmizin məclisi" elan etməsi əlaqələrin səviyyəsini göstərmək baxımından çox diqqətli idi. Bu il 12 Noyabrda İstanbulda keçiriləcək rəsmi zirvədə bu danışıqların konkretləşdiriləcəyi nəzərdə tutulur.
Şübhəsiz ki, bu qeyri-rəsmi sammitin ən mühüm inkişafı Nursultan Nazarbayevin 2019-cu ildə keçirilən Bakı Zirvə Toplantısında şuranın adının "Türk Təşkilatı" olması təklifinin qəbul edilməsi idi. Önümüzdəki aylarda İstanbulda keçiriləcək zirvədə Türk Şurasının adı dəyişəcək və birlik sahəsində yeni və böyük bir addım atılacaq.
Təşkilatın adının Türkdilli Ölkələrdən Türk Dövlətləri Şurası Təşkilatına və ya Birliyinə çevrilməsi böyük simvolik əhəmiyyətə malikdir. Çünki Türk dünyasının birliyinə və həmrəyliyinə maneə yaradan 250 illik bir mötərizə nəhayət bağlanır. Bunu uzun illər gözlədik. Bölgədəki ölkələrin müstəqilliyindən yalnız otuz il keçdiyini və Türk Şurası tarixinin yalnız on il olduğunu nəzərə alsaq, bunun tarixi bir uğur olduğu başa düşülür.
İnkişaflar belə davam edərsə, 2030-2040 vizionunda iqtisadiyyat və ümumi bazar sahəsindəki əməkdaşlıq kimi məsələlər ön plana çıxa bilər. Bu strategiya və viziona dair qərarlar ilin sonunda İstanbulda keçiriləcək rəsmi zirvədə veriləcək.
Bu zirvənin digər mühüm nailiyyətlərindən biri də cənab Nazarbayevin Azərbaycan və Qarabağ məsələsi ilə bağlı "Turan Dəhlizi" təklifidir. Tarixdə Asiya ilə Avropanı birləşdirən İpək Yolu layihəsi kimi bütün Türk dünyasını avtomobil yolu ilə birləşdirən Trans-Xəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Dəhlizinin adı bu təkliflə ortaya çıxıb. Şübhəsiz ki, bu layihə Türk dünyasının yolla əlaqəsi qarşısındakı maneələri aradan qaldıracaq və eyni zamanda, Şərqdəki iki imperya arasında ilişib qalan Orta Asiya Türk respublikalarını rahatlaşdıracaq. Bu, türk respublikalarının Avropaya inteqrasiyası üçün də böyük əhəmiyyətə malikdir.
Təəssüf ki, türk respublikaları arasındakı ticarət həcmi hələ də arzuolunan səviyyəyə çatmayıb. Bu baxımdan Özbəkistan prezidenti Şevket Mirziyoyevin bir Türk investisiya fondu və inkişaf bankının yaradılmasının sürətləndirilməli olduğunu bildirməsi çox dəyərlidir. Əlbəttə ki, burada Türkiyə, Özbəkistan və Türkistan (Qazaxıstan) arasında turizm ilə böyük bir potensiala sahib olan bu xəttin sürətlə inteqrasiyası zərurəti bir daha ortaya çıxır. Türkistanın Türk xalqlarının mənəvi paytaxtlarından biri olaraq qəbul edilməsi, şura ölkələrinin turizm sahəsində əməkdaşlıq etməsi və xalqların turizm yoluyla bir-birlərini tanıması üçün də çox dəyərlidir.
Bu sammitin digər bir vacib tərəfi də onun Azərbaycanın Qarabağdakı qələbəsindən dərhal sonra baş tutması və Şuraya üzv olan bütün ölkələrin Azərbaycanla həmrəy olduqlarını bildirmələridir. Bu, bəlkə də beynəlxalq bir siyasi məsələdə ilk dərnəklərdən biridir və hörmətli Prezidentimizin də söylədiyi kimi, Şimali Kipr Türk Respublikası (KKTC) da bu həmrəylik üçün növbə gözləyir.
Başqa bir vacib məsələ, xüsusən də mədəni baxımdan latın əlifbasına keçid prosesidir. Sammitdə edilən çıxışlardan da anlaşıldığı kimi, bölgə ölkələrində latın əlifbasına keçid prosesi sürətlənir. Əlifba bölgəni həm də Qərb dünyasına yaxınlaşdıracaq. Əlifba birliyi, türk xalqlarının bir-birlərini anlamaları və dil birliyi baxımından təcili olaraq atılması lazım olan bir addımdır. Bu ilk addımdan sonra xalqların dil birliyi və anlayışı sürətlənəcəkdir. Çünki təhsil, mədəniyyət, kino və seriallar üçün edilən əməkdaşlıq Türk xalqlarının bir-birinin ləhcələrini anlamalarını asanlaşdıracaq. Ancaq bu şəkildə prioritet əlifba birliyi olmalıdır.
Bu sammitdə diqqəti çəkən başqa bir məqam da Şuranın Avropa ayağı olan müşahidəçi üzv Macarıstanın Baş nazir səviyyəsində iştirakı və hələ üzvü olmayan Türkmənistanın bu səviyyədə olmasıdır. Əslində prezident Ərdoğan Türkmənistanı tam hüquqlu üzv olmağa çağırıb. Bölgədəki bir çox ölkənin şuraya qoşulmaq üçün müxtəlif təmaslar qurduğunu nəzərə alsaq, Türk Şurasının on il kimi çox qısa müddətdə böyük irəliləyiş əldə etdiyini söyləmək olar.
İnkişaflar belə davam edərsə, 2030-2040 vizionunda iqtisadiyyat və ümumi bazar sahəsindəki əməkdaşlıq kimi məsələlər ön plana çıxa bilər. Bu strategiya və viziona dair qərarlar ilin sonunda İstanbulda keçiriləcək rəsmi zirvədə veriləcək.
Yazımızı həmişə olduğu kimi son sözlə bitirək: "Hərəkətdə birlik olmasa düşüncədəki birlik faydasızdır".
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 12-04-2021 20:17 | Bölmə: Siyasət
“Türk Şurasından Türk Birliyinə”.
Reyting.az “Anadolu” agentliyinə istinadla xəbər verir ki, professor Çengiz Tomarın yeni məqaləsi belə adlanır.
Müəllif qeyd edir ki, 31 Mart 2021-ci ildə Türkistanda keçirilməsi planlaşdırılan Türk Şurası Qeyri-rəsmi Dövlət Başçıları Sammiti epidemiyaya görə onlayn olub. Sammitin yekun bəyannaməsi və dövlət başçılarının çıxışları Türk dünyasının birliyi ilə bağlı ümidverici və stimullaşdırıcı idi. Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğanın məclisin "ailəmizin məclisi" elan etməsi əlaqələrin səviyyəsini göstərmək baxımından çox diqqətli idi. Bu il 12 Noyabrda İstanbulda keçiriləcək rəsmi zirvədə bu danışıqların konkretləşdiriləcəyi nəzərdə tutulur.
Şübhəsiz ki, bu qeyri-rəsmi sammitin ən mühüm inkişafı Nursultan Nazarbayevin 2019-cu ildə keçirilən Bakı Zirvə Toplantısında şuranın adının "Türk Təşkilatı" olması təklifinin qəbul edilməsi idi. Önümüzdəki aylarda İstanbulda keçiriləcək zirvədə Türk Şurasının adı dəyişəcək və birlik sahəsində yeni və böyük bir addım atılacaq.
Təşkilatın adının Türkdilli Ölkələrdən Türk Dövlətləri Şurası Təşkilatına və ya Birliyinə çevrilməsi böyük simvolik əhəmiyyətə malikdir. Çünki Türk dünyasının birliyinə və həmrəyliyinə maneə yaradan 250 illik bir mötərizə nəhayət bağlanır. Bunu uzun illər gözlədik. Bölgədəki ölkələrin müstəqilliyindən yalnız otuz il keçdiyini və Türk Şurası tarixinin yalnız on il olduğunu nəzərə alsaq, bunun tarixi bir uğur olduğu başa düşülür.
İnkişaflar belə davam edərsə, 2030-2040 vizionunda iqtisadiyyat və ümumi bazar sahəsindəki əməkdaşlıq kimi məsələlər ön plana çıxa bilər. Bu strategiya və viziona dair qərarlar ilin sonunda İstanbulda keçiriləcək rəsmi zirvədə veriləcək.
Bu zirvənin digər mühüm nailiyyətlərindən biri də cənab Nazarbayevin Azərbaycan və Qarabağ məsələsi ilə bağlı "Turan Dəhlizi" təklifidir. Tarixdə Asiya ilə Avropanı birləşdirən İpək Yolu layihəsi kimi bütün Türk dünyasını avtomobil yolu ilə birləşdirən Trans-Xəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Dəhlizinin adı bu təkliflə ortaya çıxıb. Şübhəsiz ki, bu layihə Türk dünyasının yolla əlaqəsi qarşısındakı maneələri aradan qaldıracaq və eyni zamanda, Şərqdəki iki imperya arasında ilişib qalan Orta Asiya Türk respublikalarını rahatlaşdıracaq. Bu, türk respublikalarının Avropaya inteqrasiyası üçün də böyük əhəmiyyətə malikdir.
Təəssüf ki, türk respublikaları arasındakı ticarət həcmi hələ də arzuolunan səviyyəyə çatmayıb. Bu baxımdan Özbəkistan prezidenti Şevket Mirziyoyevin bir Türk investisiya fondu və inkişaf bankının yaradılmasının sürətləndirilməli olduğunu bildirməsi çox dəyərlidir. Əlbəttə ki, burada Türkiyə, Özbəkistan və Türkistan (Qazaxıstan) arasında turizm ilə böyük bir potensiala sahib olan bu xəttin sürətlə inteqrasiyası zərurəti bir daha ortaya çıxır. Türkistanın Türk xalqlarının mənəvi paytaxtlarından biri olaraq qəbul edilməsi, şura ölkələrinin turizm sahəsində əməkdaşlıq etməsi və xalqların turizm yoluyla bir-birlərini tanıması üçün də çox dəyərlidir.
Bu sammitin digər bir vacib tərəfi də onun Azərbaycanın Qarabağdakı qələbəsindən dərhal sonra baş tutması və Şuraya üzv olan bütün ölkələrin Azərbaycanla həmrəy olduqlarını bildirmələridir. Bu, bəlkə də beynəlxalq bir siyasi məsələdə ilk dərnəklərdən biridir və hörmətli Prezidentimizin də söylədiyi kimi, Şimali Kipr Türk Respublikası (KKTC) da bu həmrəylik üçün növbə gözləyir.
Başqa bir vacib məsələ, xüsusən də mədəni baxımdan latın əlifbasına keçid prosesidir. Sammitdə edilən çıxışlardan da anlaşıldığı kimi, bölgə ölkələrində latın əlifbasına keçid prosesi sürətlənir. Əlifba bölgəni həm də Qərb dünyasına yaxınlaşdıracaq. Əlifba birliyi, türk xalqlarının bir-birlərini anlamaları və dil birliyi baxımından təcili olaraq atılması lazım olan bir addımdır. Bu ilk addımdan sonra xalqların dil birliyi və anlayışı sürətlənəcəkdir. Çünki təhsil, mədəniyyət, kino və seriallar üçün edilən əməkdaşlıq Türk xalqlarının bir-birinin ləhcələrini anlamalarını asanlaşdıracaq. Ancaq bu şəkildə prioritet əlifba birliyi olmalıdır.
Bu sammitdə diqqəti çəkən başqa bir məqam da Şuranın Avropa ayağı olan müşahidəçi üzv Macarıstanın Baş nazir səviyyəsində iştirakı və hələ üzvü olmayan Türkmənistanın bu səviyyədə olmasıdır. Əslində prezident Ərdoğan Türkmənistanı tam hüquqlu üzv olmağa çağırıb. Bölgədəki bir çox ölkənin şuraya qoşulmaq üçün müxtəlif təmaslar qurduğunu nəzərə alsaq, Türk Şurasının on il kimi çox qısa müddətdə böyük irəliləyiş əldə etdiyini söyləmək olar.
İnkişaflar belə davam edərsə, 2030-2040 vizionunda iqtisadiyyat və ümumi bazar sahəsindəki əməkdaşlıq kimi məsələlər ön plana çıxa bilər. Bu strategiya və viziona dair qərarlar ilin sonunda İstanbulda keçiriləcək rəsmi zirvədə veriləcək.
Yazımızı həmişə olduğu kimi son sözlə bitirək: "Hərəkətdə birlik olmasa düşüncədəki birlik faydasızdır".
Bölməyə aid digər xəbərlər
Dünən, 15:54
Ədalət Partiyasına yeni sədr seçiblər - Yenilənib
16-05-2025, 21:31
Ermənistan ordusunun cinayətləri ilə bağlı hesabat məhkəmədə nümayiş olunub - Yenilənib
16-05-2025, 18:20
MDB-nin təhlükəsizlik orqanlarının növbəti iclası keçirilib - Fotolar
16-05-2025, 12:04
Qüdrət Həsənquliyev: "Bu sahədə vəziyyət nəzarətdədir”
16-05-2025, 11:58
Fazil Mustafa: "Küçədə dilənçilik edən hansı uşaq tutulsa..."
15-05-2025, 20:15
Rusiya-Ukrayna danışıqları mayın 16-na kimi təxirə salına bilər
15-05-2025, 18:20
Ukrayna prezidenti Türkiyədə səfərdədir - (Yenilənib)
15-05-2025, 16:10
Hakan Fidan: Rusiya ilə Ukrayna atəşkəsə razılaşıblar
15-05-2025, 08:18
Kiyevin Aİ-yə üzvlüyü fəsadlara səbəb olacaq?
14-05-2025, 19:09
Türkiyə mayın 15-də Trampı gözləmir
14-05-2025, 15:55
Mirzoyan: "İrəvan Bakı ilə sülh sazişini dərhal imzalamağa hazırdır"
14-05-2025, 14:24
Zelenski Putinlə niyə Türkiyədə görüşmək istəyir?
14-05-2025, 08:33
Putini İstanbulda Uşakov və Lavrov əvəz edə bilər
13-05-2025, 18:11
"Georgi lenti" taxan Ağsaqqallar Şurasının sədri vəzifədən azad edilib
13-05-2025, 17:38
Trampın xüsusi elçiləri İstanbula gəlir
13-05-2025, 14:58
Deputatlar daha 12 məsələni müzakirəyə çıxaracaq
13-05-2025, 14:01
Zakir Həsənov Yaşar Gülərlə görüşüb - Fotolar
13-05-2025, 08:45
Ruslar digər ölkələrə hücum edə bilərlər - Deputat
13-05-2025, 08:06
Avropa İttifaqı İstanbul görüşünü gözləyir
12-05-2025, 20:58
Zərərçəkmiş: "Ermənistan silahlı qüvvələri mülki şəxsləri mühasirəyə salıb məhv etdilər" - Yenilənib
12-05-2025, 18:45
XİN: "PKK-nın ləğvi ilə bağlı elanı alqışlayırıq"
12-05-2025, 16:48
Ceyhun Bayramov Bəhreyn Krallığına gedib - (Yenilənib
12-05-2025, 10:20
PKK özünü ləğv edib
12-05-2025, 09:28
Terrorçuluqda şübhəli şəxsləri Azərbaycana gətiriblər
12-05-2025, 00:01
Ceyhun Bayramov BƏƏ XİN başçısı ilə müzakirə aparıb
9-05-2025, 16:47
Rövnəq Abdullayev yeni naziri kollektivə təqdim edib
9-05-2025, 08:50
Bayden: Trampın hakimiyyətə gəlməsində məsuliyyətim var
8-05-2025, 21:05
Məhkəmə: Kəlbəcərin işğalını əks etdirən videomaterial nümayiş olunub - (Yenilənib)
8-05-2025, 19:31
Putin və Si Cinpinin danışıqları 7 saatdan çox davam edib
8-05-2025, 17:30
Tofiq Yaqublu ilə bağlı Azərbaycan prezidentinə müraciət ediblər
8-05-2025, 11:00
Ceyhun Bayramov Vyetnam xarici işlər naziri ilə görüşüb
8-05-2025, 08:16
Vladimir Putin və Si Cinpin bu gün görüşürlər
7-05-2025, 20:03
Mehriban Əliyeva No Fon Li ilə görüşüb - Foto
7-05-2025, 17:50
Prezidentin köməkçisi NATO nümayəndəsi ilə görüşüb
7-05-2025, 16:48
İraq prezidenti Ceyhun Bayramovu qəbul edib
7-05-2025, 16:16
Serbiya prezidentinin təyyarəsi Bakıda məcburi eniş edib
7-05-2025, 15:36
Əvəz Zeynallı: "Analizləri verdik, bu günlərdə açıqlanacaq"
7-05-2025, 14:39
Rüfət Səfərovun ibtidai istintaqı başa çatıb
7-05-2025, 13:04
ABŞ: Ukrayna təkliflərlə razılaşsa da, Rusiya rədd edir
7-05-2025, 12:15
Vyetnam parlamentinin sədri Nikol Paşinyana qadın şərfi bağışlayıb
7-05-2025, 11:16
Azərbaycan Pakistana qarşı hərbi hücumları pisləyib
7-05-2025, 09:21
Tramp: Hindistanın Pakistana hücumu biabırçılıqdır
6-05-2025, 17:58
Partiyaların pulu niyə kəsilib? - Açıqlamalar
6-05-2025, 15:53
AĞ Partiyaya ayrılan dövlət vəsaiti dayandırılıb
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
