22:54 / 24-04-2024
ABŞ Azərbaycan və Ermənistan arasında əldə olunmuş razılaşmanı alqışlayıb
21:42 / 24-04-2024
Erməni xəyanəti: həkim 40 türk əsgərini zəhərləyib
20:28 / 24-04-2024
İlham Əliyev və Sadır Japarov Bakıda Çingiz Aytmatovun abidəsinin açılışını edib - Fotolar
19:29 / 24-04-2024
İran qoşunları Suriyanı tərk edir
19:16 / 24-04-2024
“Su-35”-lər "Patriot"-u aldada bilir
19:04 / 24-04-2024
Sadır Japarovun şərəfinə dövlət ziyafəti verilib
17:55 / 24-04-2024
Milli Məclis 3150 manatlıq kompüteri niyə 6 minə alır? - 830 minlik tenderlə bağlı qalmaqal
17:46 / 24-04-2024
Azərbaycan-Əlcəzair enerji əməkdaşlığı müzakirə edilib
17:29 / 24-04-2024
24 Aprel - Erməni Yalanı Günüdür
17:16 / 24-04-2024
Şadlıq saraylarında şişirdilmiş qiymətlər... - Ekspertdən şərh
17:04 / 24-04-2024
Keçmiş nazirin meyiti tapılıb
16:56 / 24-04-2024
Rus ordusu daha bir yaşayış məntəqəsini ələ keçirib
16:44 / 24-04-2024
Məhkəmə saxlanılan nazir müavini ilə bağlı qərar verib
16:35 / 24-04-2024
Lukaşenko: "Anlamaq olmur, onlar bununla kimin qarşısını almaq istəyirlər?"
16:30 / 24-04-2024
Avropa qeyri-adi vəziyyətlə üzləşib
16:26 / 24-04-2024
Sabiq icra başçısının növbəti məhkəməsi keçirilib
16:08 / 24-04-2024
Yeni robotlar satışa çıxarılıb - Video
15:57 / 24-04-2024
Ərdoğan Almaniya prezidentini qəbul edib
15:26 / 24-04-2024
Borrell: "İranla diplomatik münasibətləri kəsmək olmaz"
15:12 / 24-04-2024
Ələsgər Məmmədlinin sağlıq durumu pisləşir
14:30 / 24-04-2024
Şuşaya ilkin mərhələdə 50 ailə köçürüləcək
14:30 / 24-04-2024
İlham Əliyevlə Sadır Japarov görüşüb, yeni sənədlər imzalanıb - (Yenilənib)
14:17 / 24-04-2024
Qırğızıstan Ağdamda məktəb binası inşa edəcək
14:16 / 24-04-2024
Nəzir - Akif Abbasov yazır
14:03 / 24-04-2024
Professor Nəsib Quliyev özünü güllələyib
13:40 / 24-04-2024
İnfoqrafiya heyvanların ömrü haqqında nə deyir?
13:21 / 24-04-2024
Azərbaycanda Rusiya əleyhinə ikinci cəbhə olmayacaq
13:12 / 24-04-2024
Xəzər dənizində birgə təlimlər başlayıb
13:00 / 24-04-2024
Prezident generalı təltif edib - Sərəncam
12:48 / 24-04-2024
MMA döyüşçülərinin həbs müddəti uzadılıb - Biri azadlığa buraxılıb
19:13 / 20-04-2024
Bakıda taxta bazarında yanğın olub - Fotolar (Yenilənib)
22:20 / 20-04-2024
ABŞ Ukraynaya 61 milyard dollar ayırıb
18:56 / 22-04-2024
Azərbaycan və Rusiya prezidentlərinin təkbətək görüşü olub - (Yenilənib) - Fotolar
00:11 / 23-04-2024
Sağlam və uzun ömür yaşamağın 10 asan yolu var - Siyahı
18:01 / 21-04-2024
Dünyanın idman paytaxtı olması üçün Bakının namizədliyi irəli sürülüb
13:54 / 22-04-2024
Füzuli şəhərinə növbəti köç olub - (Yenilənib)
09:53 / 22-04-2024
Ümid nəğməsi - Etibar Cəbrayıloğlu yazır
00:37 / 20-04-2024
Hikmət Hacıyev: "Bu, diplomatik və siyasi cəsarətimizin təcəssümüdür"
16:10 / 22-04-2024
Ölkələr sürətlə silahlanır - Ümumi hərbi xərclər 2,4 trilyon dolları keçib
13:13 / 20-04-2024
Müğənni Cavanşir Məmmədov vəfat edib
14:10 / 23-04-2024
Füzuli şəhərinə növbəti köç karvanı yola salınıb - (Yenilənib)
Türk Şurası Türk Birliyinə çevriləcək
Tarix: 12-04-2021 20:17 | Bölmə: Siyasət
“Türk Şurasından Türk Birliyinə”.
Reyting.az “Anadolu” agentliyinə istinadla xəbər verir ki, professor Çengiz Tomarın yeni məqaləsi belə adlanır.
Müəllif qeyd edir ki, 31 Mart 2021-ci ildə Türkistanda keçirilməsi planlaşdırılan Türk Şurası Qeyri-rəsmi Dövlət Başçıları Sammiti epidemiyaya görə onlayn olub. Sammitin yekun bəyannaməsi və dövlət başçılarının çıxışları Türk dünyasının birliyi ilə bağlı ümidverici və stimullaşdırıcı idi. Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğanın məclisin "ailəmizin məclisi" elan etməsi əlaqələrin səviyyəsini göstərmək baxımından çox diqqətli idi. Bu il 12 Noyabrda İstanbulda keçiriləcək rəsmi zirvədə bu danışıqların konkretləşdiriləcəyi nəzərdə tutulur.
Şübhəsiz ki, bu qeyri-rəsmi sammitin ən mühüm inkişafı Nursultan Nazarbayevin 2019-cu ildə keçirilən Bakı Zirvə Toplantısında şuranın adının "Türk Təşkilatı" olması təklifinin qəbul edilməsi idi. Önümüzdəki aylarda İstanbulda keçiriləcək zirvədə Türk Şurasının adı dəyişəcək və birlik sahəsində yeni və böyük bir addım atılacaq.
Təşkilatın adının Türkdilli Ölkələrdən Türk Dövlətləri Şurası Təşkilatına və ya Birliyinə çevrilməsi böyük simvolik əhəmiyyətə malikdir. Çünki Türk dünyasının birliyinə və həmrəyliyinə maneə yaradan 250 illik bir mötərizə nəhayət bağlanır. Bunu uzun illər gözlədik. Bölgədəki ölkələrin müstəqilliyindən yalnız otuz il keçdiyini və Türk Şurası tarixinin yalnız on il olduğunu nəzərə alsaq, bunun tarixi bir uğur olduğu başa düşülür.
İnkişaflar belə davam edərsə, 2030-2040 vizionunda iqtisadiyyat və ümumi bazar sahəsindəki əməkdaşlıq kimi məsələlər ön plana çıxa bilər. Bu strategiya və viziona dair qərarlar ilin sonunda İstanbulda keçiriləcək rəsmi zirvədə veriləcək.
Bu zirvənin digər mühüm nailiyyətlərindən biri də cənab Nazarbayevin Azərbaycan və Qarabağ məsələsi ilə bağlı "Turan Dəhlizi" təklifidir. Tarixdə Asiya ilə Avropanı birləşdirən İpək Yolu layihəsi kimi bütün Türk dünyasını avtomobil yolu ilə birləşdirən Trans-Xəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Dəhlizinin adı bu təkliflə ortaya çıxıb. Şübhəsiz ki, bu layihə Türk dünyasının yolla əlaqəsi qarşısındakı maneələri aradan qaldıracaq və eyni zamanda, Şərqdəki iki imperya arasında ilişib qalan Orta Asiya Türk respublikalarını rahatlaşdıracaq. Bu, türk respublikalarının Avropaya inteqrasiyası üçün də böyük əhəmiyyətə malikdir.
Təəssüf ki, türk respublikaları arasındakı ticarət həcmi hələ də arzuolunan səviyyəyə çatmayıb. Bu baxımdan Özbəkistan prezidenti Şevket Mirziyoyevin bir Türk investisiya fondu və inkişaf bankının yaradılmasının sürətləndirilməli olduğunu bildirməsi çox dəyərlidir. Əlbəttə ki, burada Türkiyə, Özbəkistan və Türkistan (Qazaxıstan) arasında turizm ilə böyük bir potensiala sahib olan bu xəttin sürətlə inteqrasiyası zərurəti bir daha ortaya çıxır. Türkistanın Türk xalqlarının mənəvi paytaxtlarından biri olaraq qəbul edilməsi, şura ölkələrinin turizm sahəsində əməkdaşlıq etməsi və xalqların turizm yoluyla bir-birlərini tanıması üçün də çox dəyərlidir.
Bu sammitin digər bir vacib tərəfi də onun Azərbaycanın Qarabağdakı qələbəsindən dərhal sonra baş tutması və Şuraya üzv olan bütün ölkələrin Azərbaycanla həmrəy olduqlarını bildirmələridir. Bu, bəlkə də beynəlxalq bir siyasi məsələdə ilk dərnəklərdən biridir və hörmətli Prezidentimizin də söylədiyi kimi, Şimali Kipr Türk Respublikası (KKTC) da bu həmrəylik üçün növbə gözləyir.
Başqa bir vacib məsələ, xüsusən də mədəni baxımdan latın əlifbasına keçid prosesidir. Sammitdə edilən çıxışlardan da anlaşıldığı kimi, bölgə ölkələrində latın əlifbasına keçid prosesi sürətlənir. Əlifba bölgəni həm də Qərb dünyasına yaxınlaşdıracaq. Əlifba birliyi, türk xalqlarının bir-birlərini anlamaları və dil birliyi baxımından təcili olaraq atılması lazım olan bir addımdır. Bu ilk addımdan sonra xalqların dil birliyi və anlayışı sürətlənəcəkdir. Çünki təhsil, mədəniyyət, kino və seriallar üçün edilən əməkdaşlıq Türk xalqlarının bir-birinin ləhcələrini anlamalarını asanlaşdıracaq. Ancaq bu şəkildə prioritet əlifba birliyi olmalıdır.
Bu sammitdə diqqəti çəkən başqa bir məqam da Şuranın Avropa ayağı olan müşahidəçi üzv Macarıstanın Baş nazir səviyyəsində iştirakı və hələ üzvü olmayan Türkmənistanın bu səviyyədə olmasıdır. Əslində prezident Ərdoğan Türkmənistanı tam hüquqlu üzv olmağa çağırıb. Bölgədəki bir çox ölkənin şuraya qoşulmaq üçün müxtəlif təmaslar qurduğunu nəzərə alsaq, Türk Şurasının on il kimi çox qısa müddətdə böyük irəliləyiş əldə etdiyini söyləmək olar.
İnkişaflar belə davam edərsə, 2030-2040 vizionunda iqtisadiyyat və ümumi bazar sahəsindəki əməkdaşlıq kimi məsələlər ön plana çıxa bilər. Bu strategiya və viziona dair qərarlar ilin sonunda İstanbulda keçiriləcək rəsmi zirvədə veriləcək.
Yazımızı həmişə olduğu kimi son sözlə bitirək: "Hərəkətdə birlik olmasa düşüncədəki birlik faydasızdır".
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 12-04-2021 20:17 | Bölmə: Siyasət
“Türk Şurasından Türk Birliyinə”.
Reyting.az “Anadolu” agentliyinə istinadla xəbər verir ki, professor Çengiz Tomarın yeni məqaləsi belə adlanır.
Müəllif qeyd edir ki, 31 Mart 2021-ci ildə Türkistanda keçirilməsi planlaşdırılan Türk Şurası Qeyri-rəsmi Dövlət Başçıları Sammiti epidemiyaya görə onlayn olub. Sammitin yekun bəyannaməsi və dövlət başçılarının çıxışları Türk dünyasının birliyi ilə bağlı ümidverici və stimullaşdırıcı idi. Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğanın məclisin "ailəmizin məclisi" elan etməsi əlaqələrin səviyyəsini göstərmək baxımından çox diqqətli idi. Bu il 12 Noyabrda İstanbulda keçiriləcək rəsmi zirvədə bu danışıqların konkretləşdiriləcəyi nəzərdə tutulur.
Şübhəsiz ki, bu qeyri-rəsmi sammitin ən mühüm inkişafı Nursultan Nazarbayevin 2019-cu ildə keçirilən Bakı Zirvə Toplantısında şuranın adının "Türk Təşkilatı" olması təklifinin qəbul edilməsi idi. Önümüzdəki aylarda İstanbulda keçiriləcək zirvədə Türk Şurasının adı dəyişəcək və birlik sahəsində yeni və böyük bir addım atılacaq.
Təşkilatın adının Türkdilli Ölkələrdən Türk Dövlətləri Şurası Təşkilatına və ya Birliyinə çevrilməsi böyük simvolik əhəmiyyətə malikdir. Çünki Türk dünyasının birliyinə və həmrəyliyinə maneə yaradan 250 illik bir mötərizə nəhayət bağlanır. Bunu uzun illər gözlədik. Bölgədəki ölkələrin müstəqilliyindən yalnız otuz il keçdiyini və Türk Şurası tarixinin yalnız on il olduğunu nəzərə alsaq, bunun tarixi bir uğur olduğu başa düşülür.
İnkişaflar belə davam edərsə, 2030-2040 vizionunda iqtisadiyyat və ümumi bazar sahəsindəki əməkdaşlıq kimi məsələlər ön plana çıxa bilər. Bu strategiya və viziona dair qərarlar ilin sonunda İstanbulda keçiriləcək rəsmi zirvədə veriləcək.
Bu zirvənin digər mühüm nailiyyətlərindən biri də cənab Nazarbayevin Azərbaycan və Qarabağ məsələsi ilə bağlı "Turan Dəhlizi" təklifidir. Tarixdə Asiya ilə Avropanı birləşdirən İpək Yolu layihəsi kimi bütün Türk dünyasını avtomobil yolu ilə birləşdirən Trans-Xəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Dəhlizinin adı bu təkliflə ortaya çıxıb. Şübhəsiz ki, bu layihə Türk dünyasının yolla əlaqəsi qarşısındakı maneələri aradan qaldıracaq və eyni zamanda, Şərqdəki iki imperya arasında ilişib qalan Orta Asiya Türk respublikalarını rahatlaşdıracaq. Bu, türk respublikalarının Avropaya inteqrasiyası üçün də böyük əhəmiyyətə malikdir.
Təəssüf ki, türk respublikaları arasındakı ticarət həcmi hələ də arzuolunan səviyyəyə çatmayıb. Bu baxımdan Özbəkistan prezidenti Şevket Mirziyoyevin bir Türk investisiya fondu və inkişaf bankının yaradılmasının sürətləndirilməli olduğunu bildirməsi çox dəyərlidir. Əlbəttə ki, burada Türkiyə, Özbəkistan və Türkistan (Qazaxıstan) arasında turizm ilə böyük bir potensiala sahib olan bu xəttin sürətlə inteqrasiyası zərurəti bir daha ortaya çıxır. Türkistanın Türk xalqlarının mənəvi paytaxtlarından biri olaraq qəbul edilməsi, şura ölkələrinin turizm sahəsində əməkdaşlıq etməsi və xalqların turizm yoluyla bir-birlərini tanıması üçün də çox dəyərlidir.
Bu sammitin digər bir vacib tərəfi də onun Azərbaycanın Qarabağdakı qələbəsindən dərhal sonra baş tutması və Şuraya üzv olan bütün ölkələrin Azərbaycanla həmrəy olduqlarını bildirmələridir. Bu, bəlkə də beynəlxalq bir siyasi məsələdə ilk dərnəklərdən biridir və hörmətli Prezidentimizin də söylədiyi kimi, Şimali Kipr Türk Respublikası (KKTC) da bu həmrəylik üçün növbə gözləyir.
Başqa bir vacib məsələ, xüsusən də mədəni baxımdan latın əlifbasına keçid prosesidir. Sammitdə edilən çıxışlardan da anlaşıldığı kimi, bölgə ölkələrində latın əlifbasına keçid prosesi sürətlənir. Əlifba bölgəni həm də Qərb dünyasına yaxınlaşdıracaq. Əlifba birliyi, türk xalqlarının bir-birlərini anlamaları və dil birliyi baxımından təcili olaraq atılması lazım olan bir addımdır. Bu ilk addımdan sonra xalqların dil birliyi və anlayışı sürətlənəcəkdir. Çünki təhsil, mədəniyyət, kino və seriallar üçün edilən əməkdaşlıq Türk xalqlarının bir-birinin ləhcələrini anlamalarını asanlaşdıracaq. Ancaq bu şəkildə prioritet əlifba birliyi olmalıdır.
Bu sammitdə diqqəti çəkən başqa bir məqam da Şuranın Avropa ayağı olan müşahidəçi üzv Macarıstanın Baş nazir səviyyəsində iştirakı və hələ üzvü olmayan Türkmənistanın bu səviyyədə olmasıdır. Əslində prezident Ərdoğan Türkmənistanı tam hüquqlu üzv olmağa çağırıb. Bölgədəki bir çox ölkənin şuraya qoşulmaq üçün müxtəlif təmaslar qurduğunu nəzərə alsaq, Türk Şurasının on il kimi çox qısa müddətdə böyük irəliləyiş əldə etdiyini söyləmək olar.
İnkişaflar belə davam edərsə, 2030-2040 vizionunda iqtisadiyyat və ümumi bazar sahəsindəki əməkdaşlıq kimi məsələlər ön plana çıxa bilər. Bu strategiya və viziona dair qərarlar ilin sonunda İstanbulda keçiriləcək rəsmi zirvədə veriləcək.
Yazımızı həmişə olduğu kimi son sözlə bitirək: "Hərəkətdə birlik olmasa düşüncədəki birlik faydasızdır".
Bölməyə aid digər xəbərlər
Dünən, 15:12
Ələsgər Məmmədlinin sağlıq durumu pisləşir
Dünən, 12:18
YAP-çı deputat Rəsul Quliyevin müdafiəsinə qalxıb
Dünən, 11:42
Müsavat Partiyası növbəti qurultaya hazırlaşır
23-04-2024, 17:14
Paşinyan Ermənistan-Azərbaycan arasında ilk sərhəd dirəyinin fotosunu paylaşıb - Foto
23-04-2024, 15:10
Azadlıq Partiyası ləğv olunub? - Açıqlama
23-04-2024, 15:00
Vüqar Səfərli ilə sabiq icra baçısı əfv üçün müraciət edib
23-04-2024, 14:57
Ceyhun Bayramov Çexiya baş naziri ilə görüşüb
23-04-2024, 10:47
Səadət Bənənyarlı: "Qubad bəyin ev dustaqlığına buraxılmasını yüksək qiymətləndirirəm"
23-04-2024, 10:35
Rəsmi Tehrandan 4 kəndin geri qaytarılmasına reaksiya: "Bu, sülhün bərqərar olması üçün zəruridir"
23-04-2024, 08:42
NATO Polşada nüvə silahı yerləşdirə bilər
23-04-2024, 08:04
Baş katibi gərgin görüşlər gözləyir
22-04-2024, 16:57
Qubad İbadoğlu ev dustaqlığına buraxılıb
22-04-2024, 16:22
Deputat Cenevrədə Azərbaycanı təmsil edəcək
22-04-2024, 14:28
Malayziya parlamentinin sədri Azərbaycana səfər edəcək
22-04-2024, 13:54
Füzuli şəhərinə növbəti köç olub - (Yenilənib)
22-04-2024, 12:21
Paşinyan delimitasiya komissiyasının nəzdində işçi qrup yaradıb
22-04-2024, 10:39
“Stratfor”: Ermənistanla münasibətlərin normallaşması Türkiyəni Cənubi Qafqazda gücləndirəcək
20-04-2024, 15:44
Ceyhun Bayramov İran səfiri ilə görüşüb
20-04-2024, 09:46
Sülhməramlıların Qarabağı tərk etməsi separatçı ermənilərin narahatlığına səbəb olub
20-04-2024, 00:37
Hikmət Hacıyev: "Bu, diplomatik və siyasi cəsarətimizin təcəssümüdür"
19-04-2024, 16:00
Ədalət Məhkəməsində Azərbaycanın tələbi ilə ictimai dinləmələr keçirilib
19-04-2024, 15:29
Ceyhun Bayramov Fələstinin baş naziri ilə telefonda müzakirə aparıb
19-04-2024, 15:11
Türkiyə XİN: "İran-İsrail gərginliyi daimi münaqişəyə çevrilə bilər"
19-04-2024, 11:34
Deputat Milli Məclisdə: "Sülhməramlıların Qarabağdan çıxarılması..."
19-04-2024, 09:37
Türkiyə səfirliyinin yeni mətbuat katibi Bakıya gəlib
18-04-2024, 16:15
Prezident Nyu-Yorkda keçmiş prezidentlə görüşüb
18-04-2024, 15:46
Qubad İbadoğluya yekun ittiham aktı elan edilib
18-04-2024, 14:29
Zaxarova: "Moskva Bakı ilə İrəvan arasında münasibətlərin nizamlanması üçün hər şeyi edib"
18-04-2024, 08:57
Donald Tramp sülh vasitəçisi ola bilər
17-04-2024, 22:49
CHP sədri AŞPA-da Azərbaycana dəstəyini ifadə edib
17-04-2024, 16:40
Milli Şuranın mitinqinə icazə verilməyib
17-04-2024, 16:31
ATƏT-in fəaliyyətdə olan sədri Azərbaycana səfər edəcək
17-04-2024, 16:14
Daha bir prezident COP29-a dəvət olunub
17-04-2024, 09:27
Orban Avropa İttifaqı rəhbərliyini istefaya çağırıb
16-04-2024, 23:14
Ceyhun Bayramov Aİ-nin xüsusi nümayəndəsini qəbul edib
16-04-2024, 17:05
Kreml Makronun ideyasını rədd edib
16-04-2024, 12:37
Etibar Məmmədovun oğluna yeni vəzifə verilib? - Açıqlama
15-04-2024, 20:41
Ceyhun Bayramov Özbəkistan prezidenti ilə görüşüb
15-04-2024, 14:00
Tofiq Yaqublunun daha bir şikayəti təmin olunmayıb