Rusiyada “özbəkləşmə”, “tacikləşmə” qorxusu: bu gün mənzil, sabah hakimiyyət?
Tarix: 11-03-2025 11:40 | Bölmə: Slayd
Rusiyada “özbəkləşmə”, “tacikləşmə” qorxusu: bu gün mənzil, sabah hakimiyyət?

Son zamanlar Rusiyada miqrant ailələrinə mənzil sertifikatının verilməsi ilə bağlı qalmaqallar sosial şəbəkələrdə geniş müzakirə olunur. İlk həyəcan siqnalı Mıtişçidə eşidilib, burada yoxlamadan sonra mer müavinlərindən biri Yuliya Kupetskayaya qarşı cinayət işi açılıb. Daha sonra Nijnekamsk ictimaiyyətin diqqətini cəlb edib. Bu seriyanın sonuncusu Xabarovsk şəhəri olub.

Reyting.az
xəbər verir ki, “Regnum”un Orta Asiyadan miqrasiya ilə bağlı məqaləsi bu girişlə başlayır.

Rusiya nəşrinin təhlilində qeyd olunur:

Şəhərin meri Sergey Kravçuk sosial şəbəkədə imkansız ailələrə sertifikatların təqdim edilməsi mərasimindən fotolar paylaşıb. Merin sosial şəbəkələrdə rus ailələrlə birlikdə poz verməsi vətəndaşları heyrətə gətirib, çünki meriyanın saytındakı rəsmi hesabatda yalnız Orta Asiyadan olan insanların fotoşəkilləri var.

Əgər meriya orta asiyalılara mənzil veribsə, o zaman bunu gizlətmək nəyə lazımdır? Üstəlik, mənzil almaq üçün müraciət edən ailələrin onlayn yayımlanan siyahısında tacik və özbək mənşəli ad-soyadlar yarıdan çoxunu təşkil edir. Məsələn, 2021-ci il siyahıyaalmasına görə, Xabarovsk diyarı əhalisinin 91 faizdən çoxunu ruslar təşkil etsə də...

İstintaq Komitəsinin sədri Aleksandr Bastrıkinin göstərişi ilə başlanmış istintaqa baxmayaraq, bu məsələdə korrupsiyanın olduğuna inanmaq çətindir. Daha doğrusu, korrupsiyanın əsasını hansısa konkret rüşvət təşkil edir: yüzlərlə ailə lazım olan məbləği bir anda cibə qoya bilməz.

Deməli, başqa şey baş verir.

Rusiyada və Mərkəzi Asiya ölkələrində demoqrafik vəziyyət əhəmiyyətli dərəcədə fərqlənir.

Rusiyanın ötən əsrin ortalarında başa çatdırdığı yüksək doğum və yüksək ölüm nisbətlərindən aşağı doğum və aşağı ölüm nisbətlərinə demoqrafik keçid indi yalnız Mərkəzi Asiya regionu ölkələrində sürətlə davam edir.

“Our World in Data” jurnalının məlumatına görə, 2023-cü ildə Özbəkistanda doğuş nisbəti (bir qadına düşən uşaqların orta sayı) 3,4, Tacikistanda 3,1, Qazaxıstanda 3,0, Qırğızıstan və Türkmənistanda 2,7 olub.

Rusiyada 2023-cü ildə bu əmsal 1,41 idi. Yəni Orta Asiyada qadınların sayına nisbətdə Rusiyadan ən azı iki dəfə çox uşaq doğulur.

İndi isə uşaq ölüm nisbətlərinə baxaq. Məlum olduğu kimi, demoqrafik keçid dövründə bu göstərici azalır.

Rusiyada, BMT-nin məlumatlarına görə, hər 1000 yeni doğulmuş körpədən 4,2 uşaq bir yaşa qədər ölür - bu, Kanada və Qərbi Avropa ölkələrindən bir qədər pis, Bosniya və Herseqovina, Bolqarıstan və Rumıniya kimi Şərqi Avropa ölkələrindən bir qədər yaxşıdır.

Keçək Mərkəzi Asiya ölkələrinə: Qazaxıstanda bu əmsal 6,7; Qırğızıstan (12,1), Özbəkistan (12,2), Tacikistan (21,0) və Türkmənistan (28,5) çox geridə qalır. Təbii ki, yüksək uşaq ölümü yüksək doğum göstəriciləri ilə kompensasiya edilir və nəticədə əhalinin sayı artır.

2023-cü ildə Özbəkistanda əhalinin ümumi artımı 2 faiz, Tacikistanda 1,9 faiz, Türkmənistanda 1,8 faiz, Qırğızıstanda 1,6 faiz, Qazaxıstanda 1,3 faiz təşkil edib.

Rusiyada 2023-cü ildə əhalinin sayı 0,3 faiz azalıb. Qazaxıstanla bağlı kiçik bir qeyd etməyə dəyər: bu ölkə Mərkəzi Asiya qonşuları ilə müqayisədə daha çox “Avropa” demoqrafik inkişaf nümayiş etdirir və bu, əsasən Rusiya əhalisinin yüksək nisbəti və daha inkişaf etmiş iqtisadiyyatla bağlıdır.

Eyni zamanda, Mərkəzi Asiya ölkələrinin bir çox sakinləri demoqrafik keçiddən əvvəl ənənəvi kənd cəmiyyətlərinə xas davranışlar nümayiş etdirirlər.

Regionda urbanizasiya səviyyəsi həqiqətən də aşağıdır: Dünya Bankının məlumatına görə, Tacikistan vətəndaşlarının cəmi 28,2 faizi, Qırğızıstan vətəndaşlarının 37,8 faizi, Türkmənistan vətəndaşlarının 54 faizi, Özbəkistan vətəndaşlarının 50,5 faizi, Qazaxıstan vətəndaşlarının 58,2 faizi şəhərlərdə yaşayır.

Rusiyada şəhərləşmiş əhalinin payı 75,3 faizə çatır.

Kənd patriarxiyası ənənəvi ailə yaradır və dini fikirlər onu gücləndirir. Mərkəzi Asiya qadını müasir iqtisadiyyatda zəif iştirak edir, o, əsasən ya evdar qadındır, ya da torpaqda işləyir.

Tacikistanda 15-24 yaş arası qadınların 49 faizi heç yerdə oxumur, əmək qabiliyyətli yaşda olan qadınların 69 faizi rəsmi işlə təmin olunmur. Bəli, ümumi vəziyyət getdikcə dəyişir - onilliklər əvvəl qadınların təhsili və iqtisadi fəallığının göstəriciləri daha da aşağı idi, lakin açıq-aydın görünür ki, sovet modernləşməsi Mərkəzi Asiyaya təsir göstərə bilməyib.

Təkcə mədəni deyil, həm də demoqrafik baxımdan Mərkəzi Asiya Rusiya ilə təəccüblü təzad yaradır.

Ümumi sosial məkanda hələ ortaq məxrəcə endirilə bilməyən tamamilə fərqli davranış nümunələri münaqişə doğurur.

Rusiyanın yerli sakinləri miqrantları uzaq irqi və hətta dini qərəzlərə görə deyil, Rusiya pasportlarının yeni sahiblərinin həyat tərzini, o cümlədən demoqrafik strategiyasını bəyənmədikləri üçün rədd edirlər. Narazılıq həm də miqrantların inteqrasiya və assimilyasiyaya hazırlaşmadan sosial müavinətlər əldə etmək üçün aşağı əmlak statusundan geniş şəkildə istifadə etməsi ilə də qaynaqlanır.

Yalnız 2018-2023-cü illər üçün. Rusiyada xarici vətəndaşlara təcili tibbi yardım göstərmək üçün büdcədən 57,2 milyard rubl xərclənib. Miqrantlar pulsuz ümumi təhsil və səhiyyə xidmətlərindən istifadə edirlər, lakin çox az adam Rusiya cəmiyyətinə həqiqətən inteqrasiya etmək arzusunu göstərir.

Etnik Məsələlər üzrə Federal Agentliyin 2022-ci ildə apardığı sorğuya görə, miqrantların 43,5 faizi şəriət qanunlarının dünyəvi qanunlardan daha üstün olduğunu bildirib. Çox böyük şübhələr var ki, Rusiya pasportunun alınması onların baxışlarını avtomatik olaraq dəyişə bilər.

Biz Mərkəzi Asiyadakı qonşularımızın “məskunlaşmasını” gözlədiyimiz halda, Rusiya Federasiyasının böyük şəhərlərinin və bir sıra regionlarının milli-mədəni mühiti kökündən dəyişə bilər.

Məsələn, Xantı-Mansiysk Muxtar Dairəsini götürək, burada 2022-ci ildən başlayaraq yeni doğulmuş oğlanlara ən çox verilən ad Məhəmməd, 2024-cü ildə qızlara verilən adlar arasında Əminə ikinci yeri tutub. Qeyd edək ki, cəmi bir neçə il əvvəl Qərbi Avropa şəhərlərindən bizə oxşar xəbərlər gəlib və bizim media tərəfindən multikulturalizm siyasətinin iflasa uğramasının əyani sübutu kimi təqdim edilib.

Sərhəd rayonlarında ərazi separatizmi, dini və gündəlik radikallaşma və paralel güc strukturlarının formalaşması demoqrafik əvəzlənmə ilə bağlı potensial təhlükələrdir.

Rusiyada ənənəvi etnik-mədəni tarazlığı qorumaq üçün ən qısa müddətdə əmək axınının çox səviyyəli seçilməsi sistemini quraraq bu iki onillikdə dayanmalıyıq.

Biz tufana dözəcəyik və sonra sərbəst üzəcəyik.

E. KAMAL




Bölməyə aid digər xəbərlər