12:42 / 19-05-2025
Keçmiş məmura hökm oxunub
Tehran Tacikistan üçün Hind okeanına yol açır
Tarix: 19-05-2025 10:53 | Bölmə: Slayd
Tehran Tacikistan üçün Hind okeanına yol açır

Tacikistan və İran birgə iqtisadi layihələri fəal şəkildə müzakirə edirlər. Müzakirələr İranın Çabahar limanında tacik sahibkarların iştirakı ilə Tacikistanın öz logistika mərkəzinin açılması, habelə İran investisiyaları və texnologiyaları ilə Düşənbədə sənaye parkının yaradılması imkanlarından gedir.

İkitərəfli münasibətlərin inkişafının bu əsas istiqamətləri, o cümlədən Əfqanıstan da daxil olmaqla regional gündəlikdəki məsələlər Tehranda Tacikistan və İranın xarici işlər nazirləri Sirociddin Muxriddin və Abbas Əraqçi arasında keçirilən görüşdə müzakirə olunub.

Tacikistanlı nazirin Tehrana səfəri onun mayın 17-19-da IV Tehran Dialoq Forumunda iştirakı ilə bağlıdır.

Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Nezavisimaya qazeta” yazıb.

Rusiya nəşrinin təhlilində qeyd olunur ki, 2021-“COVID” ili istisna olmaqla, İran dördüncü dəfə illik Tehran Dialoq Forumuna ev sahibliyi edir:

Builki tədbirin mövzusu İran Xarici İşlər Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə “Regional və beynəlxalq konsensus və yaxınlaşma üçün dialoqlar”dır.

Forum 53 ölkədən 200-dən çox nümayəndə heyətini bir araya gətirərək, təhlükəsizlik və terrorizmlə mübarizə sahəsində əməkdaşlıqdan tutmuş iqtisadi əlaqələrin, ticarət yollarının, eləcə də mədəni və təhsil mübadiləsinin inkişafına qədər əsas məsələləri müzakirə edib.

Dialoq Forumu iştirakçılara fikir mübadiləsi aparmaq, yeni əlaqələr qurmaq və ümumi problemlərin həlli yollarını müzakirə etmək üçün əla imkan yaradır. Tacikistanın Tehran dialoqunda fəal iştirakı ölkənin regional və beynəlxalq proseslərdə iştirak etmək istəyini təsdiq etməklə yanaşı, Düşənbə ilə Tehran arasında ikitərəfli münasibətlərin daha da möhkəmlənməsinə və müxtəlif sahələrdə əməkdaşlığın genişlənməsinə töhfə verir.

Tədbirin kulisində Tacikistan və İranın xarici işlər nazirləri əməkdaşlıq məsələləri ilə bağlı fikir mübadiləsi aparıb və iki dövlət arasında dərin mədəni, dil və sivilizasiya ortaqlığını vurğulayıblar.

Görüşdə qeyd olunub ki, İran Tacikistan üçün mühüm xarici tərəfdaş olaraq qalır.

Məsud Pezeşkian prezident seçkilərində qalib gəldikdən sonra İran və Tacikistan arasında münasibətlər daha da güclənir. İran və Tacikistan liderləri artıq dörd dəfə görüşüblər: ilk görüş Tehranda 2024-cü ilin iyulunda Pezeşkianın andiçmə mərasimində baş tutub. Sonra İranın yeni prezidenti siyasi maneələrin azaldılması və qarşılıqlı fəaliyyətin genişləndirilməsinə diqqət yetirərək Tacikistanla əməkdaşlığın gücləndirilməsinin vacibliyini vurğulayıb.

Buna cavab olaraq Emomali Rəhmon həmkarının diqqətini son illərdə ticarət dövriyyəsinin beş dəfə artmasına yönəldib ki, bu da Tacikistan liderinin fikrincə, İran və Tacikistan arasında ticari-iqtisadi əməkdaşlıq potensialından xəbər verir.

Xatırladaq ki, bu, 2023-cü ildə 270 milyon dollar olub. Bu gün tərəflər bunu 1 milyard dollara çatdırmağı planlaşdırır.

İkinci görüş Nyu-Yorkda BMT Baş Assambleyası çərçivəsində baş tutub və burada təhlükəsizlik, iqtisadiyyat, elm, mədəniyyət və Əfqanıstana yardım məsələləri müzakirə olunub.

Sonra Dohada iki ölkə liderlərinin üçüncü Asiya Əməkdaşlıq Dialoqu sammiti çərçivəsində bir araya gəldiyi görüş olub.

Nəhayət, 2025-ci il yanvarın ortalarında Pezeşkian Düşənbəyə səfər etdi. İki dövlət başçısı 23 sənəd imzalayıb və İranın Çabahar limanı vasitəsilə logistika sahəsində əməkdaşlığın genişləndirilməsi və sərhəd prosedurlarının sadələşdirilməsini müzakirə ediblər. Sonuncu məsələ tez həll olundu – fevral ayından İran və Tacikistan arasında hava nəqliyyatı üçün vizasız rejim qüvvədədir. İndi İran və Tacikistan vətəndaşları digər ölkənin ərazisində 90 gün ərzində viza almadan 30 günə qədər qalmaq hüququna malikdirlər.

Aprelin sonunda Tehranda keçirilən “Iran Expo 2025” beynəlxalq sərgisində Tacikistan-İran birgə sənaye texnoparkının yaradılması layihəsi fəal müzakirə olunub. Tacikistan Sənaye Nazirliyi bildirib ki, İran şirkətləri ölkənin istehsal potensialının inkişafına yönəlmiş investisiya layihələrində iştirak etmək üçün dəvət olunublar. Tacikistan tərəfi innovasiyalar sahəsində əməkdaşlıq imkanlarını təqdim edib, xüsusilə Düşənbədəki İnnovasiya və Rəqəmsallaşma Mərkəzi ilə birgə iş potensialını qeyd edib. Bundan əlavə, Sənaye və ticarət naziri Şerali Kəbir ilə İranın Sənaye Qrupunun baş direktoru Səid Zərandi arasında keçirilən danışıqlarda polad sənayesində əməkdaşlığın perspektivləri, o cümlədən metal məmulatlarının ixracı və idxalı məsələləri müzakirə olunub.

Nəhayət, mayın əvvəlində Şirazda keçirilən müştərək komissiyanın 17-ci iclasında Tacikistan milli sahibkarları cəlb etməklə İranın Çabahar limanında özünün logistika mərkəzi yaratmaq niyyətini təsdiqləyib. “Avesta.tj” xəbər agentliyinin məlumatına görə, Tacikistan Nəqliyyat Nazirliyinin nümayəndə heyəti Hörmüz boğazından yan keçməklə Hind okeanına çıxışı təmin edən unikal dərin su limanı Çabaharın imkanlarını artıq öyrənib.

Tacikistan tərəfi ilin birinci yarısında tikinti layihəsini təqdim etməyi öhdəsinə götürüb, bundan sonra İran dövlət üstünlükləri də daxil olmaqla, bir ay ərzində saziş layihəsi hazırlayacaq. Bu layihə, Nəqliyyat Nazirliyinin qeyd etdiyi kimi, Çin-Tacikistan-Özbəkistan-Türkmənistan-İran-Türkiyə-Avropa dəhlizi çərçivəsində Tacikistanın Hind okeanına birbaşa çıxışını təmin edəcək, iqtisadiyyatın şaxələndirilməsinə və Asiya və Afrikanın əsas regionları ilə xarici iqtisadi əlaqələrin genişləndirilməsinə töhfə verəcək.

Tehran regional logistikanın inkişafında da mühüm strateji maraqlarını həyata keçirir. Bu strategiyanın əsas elementləri Çabahar limanı və səmərəli nəqliyyat dəhlizlərinin yaradılmasıdır. Limanı Əfqanıstanın Nimroz əyaləti ilə birləşdirəcək Çabahar-Zahidan dəmir yolu xəttinin tikintisinin bu ilin sonunadək başa çatdırılması planlaşdırılır.

Üstəlik, İranın ambisiyaları daha da genişlənir: İranın Yollar və şəhərsalma naziri Fərzanə Sadiqin bu yaxınlarda bəyan etdiyi kimi, dəmir yolu xəttini Türkmənistanla şimal-şərq sərhədində yerləşən Sərəxs şəhərinə qədər uzatmaq planları var.

Nazirin sözlərinə görə, bu addım İranın tranzit yüklərin daşınması imkanlarını əhəmiyyətli dərəcədə genişləndirmək, regional nəqliyyat qovşağı kimi mövqeyini gücləndirmək məqsədi daşıyır.

Dəyişən geosiyasi vəziyyət fonunda İran getdikcə “Şərqə baxış” strategiyasını həyata keçirir. Bu, xüsusən də Tehranın xarici siyasətinin prioritet istiqamətinə çevrilən Tacikistan və digər Mərkəzi Asiya ölkələri ilə iqtisadi və siyasi əlaqələrin əhəmiyyətli dərəcədə möhkəmlənməsində özünü göstərir.

Y. QACAR




Bölməyə aid digər xəbərlər