21:36 / 26-04-2024
Prezident İlham Əliyevin Almaniyaya işgüzar səfəri başa çatıb - Fotolar
20:58 / 26-04-2024
İlham Əliyevlə Olaf Şolts birgə mətbuat konfransı keçiriblər
20:46 / 26-04-2024
Azərbaycan və Almaniya prezidentləri görüşüb - (Yenilənib) - Fotolar
19:35 / 26-04-2024
43 pişiyi ac-susuz saxlayan şəxsi həbs ediblər
19:06 / 26-04-2024
Rusların hücum etmək istədiyi iki xəstəxana təcili boşaldılır
18:43 / 26-04-2024
Türk dövlətləri parlamentlərinin komitə sədrləri Xankəndi və Şuşaya səfər ediblər - (Yenilənib) - Foto
18:41 / 26-04-2024
İsveç Latviyaya qoşun və zirehli texnika göndərir
18:36 / 26-04-2024
Blinken Pekində Çini hədələyib
18:20 / 26-04-2024
20-yə yaxın məhbus həbsxanadan qaçmağa cəhd edib - Foto
18:15 / 26-04-2024
Azərbaycanla Ermənistan arasında sərhəddə koordinatlar dəqiqləşdirilir
18:08 / 26-04-2024
Erməni deputatlar saxlanılıb
17:58 / 26-04-2024
Ermənistan XİN: "Azərbaycandan sülh sazişinə dair təkliflər almışıq"
17:39 / 26-04-2024
"Beşiktaş" daha bir futbolçu ilə müqaviləni yeniləyib
17:30 / 26-04-2024
İlham Əliyev Almaniyada tədbirə qatılıb - (Yenilənib) - Fotolar
17:23 / 26-04-2024
Prezident İlham Əliyev BƏƏ-nin sənaye və qabaqcıl texnologiyalar naziri ilə görüşüb
17:15 / 26-04-2024
Quba-Xaçmaz Regional filialına müdir təyinatı olub
16:58 / 26-04-2024
“Krokus”dakı terror aktına görə daha bir şübhəli saxlanılıb
16:56 / 26-04-2024
Prezident İlham Əliyev Almaniya XİN rəhbəri ilə görüşüb - Foto
16:11 / 26-04-2024
Azərbaycanda partiya rəhbəri həbs edilib
16:05 / 26-04-2024
Əli Əsədov daha bir qərar imzalayıb
15:52 / 26-04-2024
Qəzzada daha 51 dinc sakin həlak olub
15:46 / 26-04-2024
Avtomobil şirkəti daha bir yeniliyə imza atıb - Fotolar
15:33 / 26-04-2024
Keçmiş rektor son söz üçün məhkəmədən yenə vaxt istəyib
15:14 / 26-04-2024
Azərbaycan prezidenti Almaniya kansleri ilə görüşüb - (Yenilənib) - Fotolar
14:06 / 26-04-2024
Rusiyanın yeni silahı ABŞ-a məxsus peykləri vura biləcək
13:54 / 26-04-2024
"Qarabağ" klubu cərimələnib
13:28 / 26-04-2024
Naxçıvan Nazirlər Kabinetinə Aparat rəhbəri təyin edilib
13:21 / 26-04-2024
Tehran-Tel-Əviv qarşıdurmasının növbəti dayanacağı haradadır?
13:07 / 26-04-2024
Füzuli şəhərinə növbəti köç karvanı gedib - (Yenilənib)
18:56 / 22-04-2024
Azərbaycan və Rusiya prezidentlərinin təkbətək görüşü olub - (Yenilənib) - Fotolar
00:11 / 23-04-2024
Sağlam və uzun ömür yaşamağın 10 asan yolu var - Siyahı
13:54 / 22-04-2024
Füzuli şəhərinə növbəti köç olub - (Yenilənib)
09:53 / 22-04-2024
Ümid nəğməsi - Etibar Cəbrayıloğlu yazır
14:10 / 23-04-2024
Füzuli şəhərinə növbəti köç karvanı yola salınıb - (Yenilənib)
16:10 / 22-04-2024
Ölkələr sürətlə silahlanır - Ümumi hərbi xərclər 2,4 trilyon dolları keçib
16:58 / 23-04-2024
İlham Əliyev “COP29 və Azərbaycan üçün Yaşıl Baxış” beynəlxalq forumda iştirak edir - (Yenilənib)
14:03 / 24-04-2024
Professor Nəsib Quliyev özünü güllələyib
00:05 / 23-04-2024
Abramoviç yeni futbol klubunu Avropanın ən yaxşısı edəcək
00:02 / 23-04-2024
Məşhur boksçu Mayk Tayson şirkətin səfiri olub
17:30 / 26-04-2024
İlham Əliyev Almaniyada tədbirə qatılıb - (Yenilənib) - Fotolar
00:45 / 22-04-2024
Türkiyədə yenə zəlzələ olub
Ölkə əhalisi yeni iqtisadi sınaqlarla üzləşə bilər
Tarix: 26-04-2018 17:05 | Bölmə: İqtisadiyyat
Dünya bazarında neftin qiymətinin artması Azərbaycanın hökumətində yenidən əsassız nikbinlik yaradıb. Belə ki, bu artım tempinə əsaslanaraq ölkədə iqtisadi dayanıqlılıqla bağlı proqnozlar verilməkdədir. Bir neçə il öncə baş verənlərdən nəticə çıxararaq qeyri-neft sektorunu inkişaf etdirmək, neftdən asılılığı azaltmaq əvəzinə analoji siyasət davam etdirilir.
Son günlər ən çox müzakirə olunan məsələlərdən biri 2018-ci ilin ilk rübündə əvvəlki ilin eyni dövrünə nisbətən Neft Fondu vasitəsilə xarici valyuta satışının artımıdır. Rəsmi məlumata görə, Fond bu ilin yanvar-mart ayında 1.3 mlrd. dollar satıb. Bu da o deməkdir ki, 2017-ci ilin ilk 3 ayında təxminən 790 mln. dollar satıb, yəni söhbət 65 faizə yaxın artımdan gedir.
Bu barədə fikirlərini “Reytinq”lə bölüşən iqtisadçı ekspert Rövşan Ağayev deyib ki, bu artım valyuta bazarında yaşanan panik vəziyyətlərdə olduğu kimi, hökumətin bazardakı spekulyativ tələbə qarşı etdiyi təklif, yaxud Mərkəzi Bankın satış yönümlü müdaxiləsi deyil. Onun fikrincə, hətta spekulyativ tələb artsa belə, 2018-ci ilin ilk rübündə təkcə ticarət balansı çərçivəsində ölkəyə xarici valyuta axınlarının 30 faiz artması narahatlığı aradan qaldırır: “Yəni, tədiyə balansı çərçivəsində ölkəyə valyuta axınlarının həcmi ölkədən çıxan valyuta həcmlərini üstələdiyindən məzənnə üçün risk xeyli aşağıdır. Məsələn, bu ilin yanvar-mart aylarında əmtəə ixracı 750 mln. dollar, mal idxalı 670 mln. dollar artıb. Neft Fondunun valyuta satışlarının artması qaçılmazdır, çünki Fondun dövlət büdcəsi qarşısında öhədikləri ötən ilə nisbtən 50 faiz çoxdur və Fond nəzərdə tutulan transfertləri Mərkəzi Bankın keçirdiyi hərraclar vasitəsilə satıb manat ifadəsində büdcəyə köçürməldir. 2018-ci ildə büdcənin də xərcləri artır - 3 ayda büdcə xərclərinin həcmi ötən ilin eyni dövrünə nisbətən təxminən 500 mln. manat (15%) çoxdur. Lakin burda başqa bir nüans da var: banklar vasitəsilə nağd valyuta alışı da 300 mln. dollara yaxın artaraq 800 mln. dolları ötüb. Yəni bu ilin 3 ayında banklar vasitəsilə alınan nağd valyutanın həcmi satılan nağd valyutanın həcmini 130 mln. dollara yaxın üstələyib”.
Neft puluna söykənən nəticəsiz siyasət
İqtisadçı ekspert R. Ağayev bildirib ki, valyutaya tələbatın artmasında ev təsərrüfatlarının payı elə də çox deyil. Məsələn, Mərkəzi Bankın 2 aylıq statiskasına görə, 2018-ci ilin yanvar-fevral aylarında banklar vasitəsilə nağd valyuta satışı təxminən 170 mln. dollar artaraq 550 mln. dollara yaxın olub.
Müsahibimiz vurğulayıb ki, yuxarıda qeyd elədiyi kimi, təkcə Neft Fondunun valyuta satışı 500 mln. dollardan çox artıb və tələbatın artımını formalaşdıran aparıcı üç mənbə var:
“Birincisi bank sektoru - bu ilin 2 ayının yekunlarına görə, kommersiya banklarının xarici aktivlərinin həcmi ötən ilin eyni dövrünə nisbətən 2 dəfəyə yaxın (1.8 mlrd. dollar) artaraq 1.8 mlrd. dollardan 3.5 mlrd. dollara çatıb. Şübhəsiz ki, xarici aktivlərin alınması üçün bankların tələbatının müəyyən hissəsi bilavasitə daxili valyuta bazarı vasitəsilə ödənilir. Hansısa hissəsinin xarici borclar hesabına da maliyyələşdirilməsi mümkündür.
İkincisi biznesin tələbatıdır. 2018-ci ilin 3 ayında özəl sektorun idxalının dəyəri 30 fiazdən çox (400 mln. dollar) artaraq 1.7 mlrd. dollara yaxınlaşıb. İlkin qiymətləndirmələrə görə, istehsal təyinatlı (istehsal məqsədli müxtəlif istehsal vasitləri) əmtəələrin idxalı ötən ilə nisbətən 300 mln. dollardan çox artıb.
Üçüncüsü dövlət sektorunun ehtiyaclarıdır. 2018-ci ilin 3 ayında dövlət sektorunun idxalı 2.5 dəfədən çox artaraq 144 mln. dollardan 390 mln. dollara çatıb”.
R. Ağeyevin fikrincə, reallıq ortadadır ki, hökumət 2018-ci ildə genişmiqayaslı tikinti layihələri hesabına son 3 ildə davam edən iqtisadi tənəzzülü dayandırmağı hədəfləyib. Onun qənaətincə, təkcə dövlət büdcəsi vasitəsilə investisiya xərclərinin 2 dəfə artırılması da bunu təsdiqləyir: “Həmin investisiya xərclərinin əhəmiyyətli hissəsi podratçı və subpodartçı qismində özəl sektor vasitəsilə icra edildiyi üçün biznesin idxal ehtiyaclarının artımı reallıqdır. 2015-2017-ci illərdə Azərbaycanda milli valyutanın məzənnəsinin sabitliyi iqtisadi inkişafın deyil, tam iqtisadi durğunluğun nəticəsi idi. Hərəkət yoxdursa, inkişaf da yoxdur. Biznes və dövlət sektoru tələbatları dondurub saxlamışdı. İndisə isə artan neft gəlirləri hesabına iqtisadi aktivlik hansı tempdə bərpa olunursa, valyuta bazarının dinamikliyi də həmin templə bərpa olunacaq. Təbii ki, investisiya xərclərinin müəyyən hissəsi əhalinin qazancları kimi, həm də ev təsərrüfatları vasitəsilə valyuta bazarına gedəcək”.
Hökumət nümayəndələri neftdən gələn vəsaitlərin artmasını əsas tutaraq bəyan edirlər ki, ölkədə çalışan əhalinin gəlirləri artıb və bundan sonra da artacaq. Rövşən Ağayevin də qeyd etdiyi kimi, hazırda hökumət 2018-ci ildə genişmiqayaslı tikinti layihələri hesabına son 3 ildə davam edən iqtisadi tənəzzülü dayandırmağı hədəfləyib. Görəsən, bu siyasət müsbət nəticə verə bilərmi?
Aparılan araşdırmalar deməyə əsas verir ki, bu siyasət böhranı ertələsə də, bir müddət sonra böhran daha dərinləşə bilər. Əslində real rəqəmlər bu dərinləşmənin başladığını görstərir.
Əməkhaqqı səviyyəsi 3,3 faiz azalıb
İqtisadçı ekspert Nemət Əliyev isə bu ilin ötən dövrü ilə bağlı başqa məqamlara toxunub. O, “Reytinq”də hökumətin əməkhaqları ilə bağlı iddialarına faktlarla cavab verib. N. Əliyevin sözlərinə görə, əməkhaqqı alanların pul kisəsi iki aya 29 milyon manat boşalıb. Onun qənaətincə, bu tendensiya davam edərsə, ilin sonunadək işləyənlərin əməkhaqqı gəlirləri 174 milyon manat, pensiya fonduna daxilolmalar isə 44 milyon manata qədər azalacaq:
“Orta aylıq əməkhaqqı göstəricisi bu ilin yanvar-fevral aylarında 17 manat 40 qəpik azalıb. Yanvar ayında 8 manat 40 qəpik, fevral ayında isə daha 9 manat. İki ay ərzində ölkə üzrə orta əməkhaqqı səviyyəsi 3,3 faiz azalaraq 528,2 manatdan 510,8 manata düşüb”.
Rəsmi rəqəmlərin müqayisəsi
Statistika Komitəsinin rəsmi rəqəmləri belədir:
2018-ci il yanvarın 1-i vəziyyətinə ölkə iqtisadiyyatında muzdla çalışan işçilərin sayı ilkin məlumatlara əsasən 1521,3 min nəfər olub, onlardan 880,1 min nəfəri iqtisadiyyatın dövlət sektorunda, 641,2 min nəfəri isə qeyri-dövlət sektorunda fəaliyyət göstərib. Muzdla işləyənlərin 21,9 faizi təhsil, 19,2 faizi ticarət; nəqliyyat vasitələrinin təmiri, 12,9 faizi sənaye, 8,6 faizi əhaliyə səhiyyə və sosial xidmətlərin göstərilməsi, 7,1 faizi dövlət idarəetməsi və müdafiə; sosial təminat, 6,6 faizi tikinti, 4,6 faizi nəqliyyat və anbar təsərrüfatı, 3,4 faizi peşə, elmi və texniki fəaliyyət, 3,2 faizi kənd təsərrüfatı, meşə təsərrüfatı və balıqçılıq, 1,6 faizi maliyyə və sığorta fəaliyyəti, 10,9 faizi isə iqtisadiyyatın digər sahələrində məşğul olub.
2017-ci ilin ilkin məlumatlarına əsasən, ölkə iqtisadiyyatında muzdla çalışan işçilərin orta aylıq nominal əməkhaqqı 2016-cı ilə nisbətən 5,7 faiz artaraq 528,2 manat olub.
İqtisadiyyatın mədənçıxarma sənayesi, maliyyə və sığorta fəaliyyəti, peşə, elmi və texniki fəaliyyət, informasiya və rabitə, eləcə də tikinti sahələrində orta aylıq nominal əməkhaqqı daha yüksək olub.
2018-ci il martın 1-i vəziyyətinə ölkə iqtisadiyyatında muzdla çalışan işçilərin sayı 1516,5 min nəfər olub, onlardan 887,9 min nəfəri iqtisadiyyatın dövlət sektorunda, 628,6 min nəfəri isə qeyri-dövlət sektorunda fəaliyyət göstərib. Muzdla işləyənlərin 21,9 faizi təhsil, 19,2 faizi ticarət; nəqliyyat vasitələrinin təmiri, 13,2 faizi sənaye, 8,6 faizi əhaliyə səhiyyə və sosial xidmətlərin göstərilməsi, 7,2 faizi dövlət idarəetməsi və müdafiə; sosial təminat, 6,0 faizi tikinti, 4,7 faizi nəqliyyat və anbar təsərrüfatı, 3,4 faizi peşə, elmi və texniki fəaliyyət, 3,2 faizi kənd təsərrüfatı, meşə təsərrüfatı və balıqçılıq, 1,6 faizi maliyyə və sığorta fəaliyyəti, 11,0 faizi isə iqtisadiyyatın digər sahələrində məşğul olublar.
2018-ci ilin yanvar-fevral aylarında ölkə iqtisadiyyatında muzdla çalışan işçilərin orta aylıq nominal əməkhaqqı əvvəlki ilin müvafiq dövrünə nisbətən 2,2 faiz artaraq 510,8 manat olub.
İqtisadiyyatın mədənçıxarma sənayesi, maliyyə və sığorta fəaliyyəti, peşə, elmi və texniki fəaliyyət, informasiya və rabitə, tikinti, eləcə də nəqliyyat və anbar təsərrüfatı sahələrində orta aylıq nominal əməkhaqqı daha yüksək olub.
Əhali bu il 174 milyon manat itirəcək
N. Əliyev deyir ki, Statistika Komitəsinin rəsmi məlumatlarına əsasən, muzdla çalışanların orta siyahı sayı bu ilin yanvar-fevral dövründə 1512,45 min nəfər, 2017-ci ilin yanvar-dekabr dövründə isə 1517,65 min nəfər olub. Yəni, muzdlu işçilərin orta siyahı sayı bu il 5 min 200 nəfər azalıb. “Əgər muzdla çalışanların ölkə üzrə ümumi əməkhaqqı fondunun bir aylıq həcmini hesablasaq, məlum olar ki, bu göstərici ötən il 801,6 milyon manat (1517,65 min nəfər x 528,2 manat), bu il isə 772,6 milyon manat (1512,45 min nəfər x 510,8 manat) təşkil edib. Aradakı fərqi hesablasaq, məlum olar ki, ölkə üzrə bir aylıq əməkhaqqı fondunun həcmi iki ayda 29 milyon manat azalıb. Məlumatların təhlili göstərir ki, bu azalmanın 9 faizi və ya 2,7 milyon manatı iş yerlərinin bağlanması hesabına, 91 faizi və ya 26,4 milyon manatı isə əməkhaqqı səviyyəsinin düşməsi hesabınadır. Beləliklə, aydın olur ki, ilin əvvəlindən ötən müddətdə işləyənlərin sosial vəziyyəti ağırlaşıb. Əgər iki ayda əmələ gəlmiş bu mənfi tendensiya davamlı olarsa, o zaman ümumi əməkhaqqı gəlirləri ilin sonunadək 174 milyon manat məbləğində azalacaq”, – deyə ekspert əlavə edib.
Müsahibimiz bildirib ki, belə arzuolunmaz hal, heç şübhəsiz ki, pensiya alanların da həyat səviyyəsinə mənfi təsir göstərəcək. Onun sözlərinə görə, hesablamalar göstərir ki, Sosial Sığorta Fonduna daxilolmalar əməkhaqlarının azalması səbəbindən cari ilin yanvar-fevral aylarında 7,3 milyon manat - 29 milyon manat x 25 faiz azalıb: “Odur ki, əməkhaqqından tutulmalar hesabına Fonda daxilolmalar ilin sonunadək 44 milyon manata qədər azala bilər. İnflyasiya göstəricisinin alıcılıq qabiliyyətinə mənfi təsirini də buraya əlavə etsək, o zaman ilin əvvəlindən ötən müddətdə ölkədə həyat səviyyəsinin daha çox pisləşməsi qənaətinə gəlmək olar”.
Göründüyü kimi, ilk baxışdan fərqli istiqamətlər kimi görünsə də, ümumilikdə ölkə iqtisadiyyatı üçün yumşaq desək, xoş olmayan bir mənzərə yaranıb. Bir tərəfdən bütün iqtisadi artımlar neft amili üzərinə yüklənir, digər tərəfdən isə əhalinin onsuz da böyük olmayan gəliləri azalır. Bu isə o anlama gəlir ki, hökumət yenə də neftə arxayın olaraq, iqtisadi artım tempini saxlayacağını düşünür. Digər tərəfdən də əhalinin işləyən təbəqəsinin gəlirləri ciddi şəkildə azalır. Bu da qarşıdakı dövrdə əhalinin daha ciddi sınaqlarla üzləşə biləcəyindən xəbər verir.
Reyting.az
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 26-04-2018 17:05 | Bölmə: İqtisadiyyat
Dünya bazarında neftin qiymətinin artması Azərbaycanın hökumətində yenidən əsassız nikbinlik yaradıb. Belə ki, bu artım tempinə əsaslanaraq ölkədə iqtisadi dayanıqlılıqla bağlı proqnozlar verilməkdədir. Bir neçə il öncə baş verənlərdən nəticə çıxararaq qeyri-neft sektorunu inkişaf etdirmək, neftdən asılılığı azaltmaq əvəzinə analoji siyasət davam etdirilir.
Son günlər ən çox müzakirə olunan məsələlərdən biri 2018-ci ilin ilk rübündə əvvəlki ilin eyni dövrünə nisbətən Neft Fondu vasitəsilə xarici valyuta satışının artımıdır. Rəsmi məlumata görə, Fond bu ilin yanvar-mart ayında 1.3 mlrd. dollar satıb. Bu da o deməkdir ki, 2017-ci ilin ilk 3 ayında təxminən 790 mln. dollar satıb, yəni söhbət 65 faizə yaxın artımdan gedir.
Bu barədə fikirlərini “Reytinq”lə bölüşən iqtisadçı ekspert Rövşan Ağayev deyib ki, bu artım valyuta bazarında yaşanan panik vəziyyətlərdə olduğu kimi, hökumətin bazardakı spekulyativ tələbə qarşı etdiyi təklif, yaxud Mərkəzi Bankın satış yönümlü müdaxiləsi deyil. Onun fikrincə, hətta spekulyativ tələb artsa belə, 2018-ci ilin ilk rübündə təkcə ticarət balansı çərçivəsində ölkəyə xarici valyuta axınlarının 30 faiz artması narahatlığı aradan qaldırır: “Yəni, tədiyə balansı çərçivəsində ölkəyə valyuta axınlarının həcmi ölkədən çıxan valyuta həcmlərini üstələdiyindən məzənnə üçün risk xeyli aşağıdır. Məsələn, bu ilin yanvar-mart aylarında əmtəə ixracı 750 mln. dollar, mal idxalı 670 mln. dollar artıb. Neft Fondunun valyuta satışlarının artması qaçılmazdır, çünki Fondun dövlət büdcəsi qarşısında öhədikləri ötən ilə nisbtən 50 faiz çoxdur və Fond nəzərdə tutulan transfertləri Mərkəzi Bankın keçirdiyi hərraclar vasitəsilə satıb manat ifadəsində büdcəyə köçürməldir. 2018-ci ildə büdcənin də xərcləri artır - 3 ayda büdcə xərclərinin həcmi ötən ilin eyni dövrünə nisbətən təxminən 500 mln. manat (15%) çoxdur. Lakin burda başqa bir nüans da var: banklar vasitəsilə nağd valyuta alışı da 300 mln. dollara yaxın artaraq 800 mln. dolları ötüb. Yəni bu ilin 3 ayında banklar vasitəsilə alınan nağd valyutanın həcmi satılan nağd valyutanın həcmini 130 mln. dollara yaxın üstələyib”.
Neft puluna söykənən nəticəsiz siyasət
İqtisadçı ekspert R. Ağayev bildirib ki, valyutaya tələbatın artmasında ev təsərrüfatlarının payı elə də çox deyil. Məsələn, Mərkəzi Bankın 2 aylıq statiskasına görə, 2018-ci ilin yanvar-fevral aylarında banklar vasitəsilə nağd valyuta satışı təxminən 170 mln. dollar artaraq 550 mln. dollara yaxın olub.
Müsahibimiz vurğulayıb ki, yuxarıda qeyd elədiyi kimi, təkcə Neft Fondunun valyuta satışı 500 mln. dollardan çox artıb və tələbatın artımını formalaşdıran aparıcı üç mənbə var:
“Birincisi bank sektoru - bu ilin 2 ayının yekunlarına görə, kommersiya banklarının xarici aktivlərinin həcmi ötən ilin eyni dövrünə nisbətən 2 dəfəyə yaxın (1.8 mlrd. dollar) artaraq 1.8 mlrd. dollardan 3.5 mlrd. dollara çatıb. Şübhəsiz ki, xarici aktivlərin alınması üçün bankların tələbatının müəyyən hissəsi bilavasitə daxili valyuta bazarı vasitəsilə ödənilir. Hansısa hissəsinin xarici borclar hesabına da maliyyələşdirilməsi mümkündür.
İkincisi biznesin tələbatıdır. 2018-ci ilin 3 ayında özəl sektorun idxalının dəyəri 30 fiazdən çox (400 mln. dollar) artaraq 1.7 mlrd. dollara yaxınlaşıb. İlkin qiymətləndirmələrə görə, istehsal təyinatlı (istehsal məqsədli müxtəlif istehsal vasitləri) əmtəələrin idxalı ötən ilə nisbətən 300 mln. dollardan çox artıb.
Üçüncüsü dövlət sektorunun ehtiyaclarıdır. 2018-ci ilin 3 ayında dövlət sektorunun idxalı 2.5 dəfədən çox artaraq 144 mln. dollardan 390 mln. dollara çatıb”.
R. Ağeyevin fikrincə, reallıq ortadadır ki, hökumət 2018-ci ildə genişmiqayaslı tikinti layihələri hesabına son 3 ildə davam edən iqtisadi tənəzzülü dayandırmağı hədəfləyib. Onun qənaətincə, təkcə dövlət büdcəsi vasitəsilə investisiya xərclərinin 2 dəfə artırılması da bunu təsdiqləyir: “Həmin investisiya xərclərinin əhəmiyyətli hissəsi podratçı və subpodartçı qismində özəl sektor vasitəsilə icra edildiyi üçün biznesin idxal ehtiyaclarının artımı reallıqdır. 2015-2017-ci illərdə Azərbaycanda milli valyutanın məzənnəsinin sabitliyi iqtisadi inkişafın deyil, tam iqtisadi durğunluğun nəticəsi idi. Hərəkət yoxdursa, inkişaf da yoxdur. Biznes və dövlət sektoru tələbatları dondurub saxlamışdı. İndisə isə artan neft gəlirləri hesabına iqtisadi aktivlik hansı tempdə bərpa olunursa, valyuta bazarının dinamikliyi də həmin templə bərpa olunacaq. Təbii ki, investisiya xərclərinin müəyyən hissəsi əhalinin qazancları kimi, həm də ev təsərrüfatları vasitəsilə valyuta bazarına gedəcək”.
Hökumət nümayəndələri neftdən gələn vəsaitlərin artmasını əsas tutaraq bəyan edirlər ki, ölkədə çalışan əhalinin gəlirləri artıb və bundan sonra da artacaq. Rövşən Ağayevin də qeyd etdiyi kimi, hazırda hökumət 2018-ci ildə genişmiqayaslı tikinti layihələri hesabına son 3 ildə davam edən iqtisadi tənəzzülü dayandırmağı hədəfləyib. Görəsən, bu siyasət müsbət nəticə verə bilərmi?
Aparılan araşdırmalar deməyə əsas verir ki, bu siyasət böhranı ertələsə də, bir müddət sonra böhran daha dərinləşə bilər. Əslində real rəqəmlər bu dərinləşmənin başladığını görstərir.
Əməkhaqqı səviyyəsi 3,3 faiz azalıb
İqtisadçı ekspert Nemət Əliyev isə bu ilin ötən dövrü ilə bağlı başqa məqamlara toxunub. O, “Reytinq”də hökumətin əməkhaqları ilə bağlı iddialarına faktlarla cavab verib. N. Əliyevin sözlərinə görə, əməkhaqqı alanların pul kisəsi iki aya 29 milyon manat boşalıb. Onun qənaətincə, bu tendensiya davam edərsə, ilin sonunadək işləyənlərin əməkhaqqı gəlirləri 174 milyon manat, pensiya fonduna daxilolmalar isə 44 milyon manata qədər azalacaq:
“Orta aylıq əməkhaqqı göstəricisi bu ilin yanvar-fevral aylarında 17 manat 40 qəpik azalıb. Yanvar ayında 8 manat 40 qəpik, fevral ayında isə daha 9 manat. İki ay ərzində ölkə üzrə orta əməkhaqqı səviyyəsi 3,3 faiz azalaraq 528,2 manatdan 510,8 manata düşüb”.
Rəsmi rəqəmlərin müqayisəsi
Statistika Komitəsinin rəsmi rəqəmləri belədir:
2018-ci il yanvarın 1-i vəziyyətinə ölkə iqtisadiyyatında muzdla çalışan işçilərin sayı ilkin məlumatlara əsasən 1521,3 min nəfər olub, onlardan 880,1 min nəfəri iqtisadiyyatın dövlət sektorunda, 641,2 min nəfəri isə qeyri-dövlət sektorunda fəaliyyət göstərib. Muzdla işləyənlərin 21,9 faizi təhsil, 19,2 faizi ticarət; nəqliyyat vasitələrinin təmiri, 12,9 faizi sənaye, 8,6 faizi əhaliyə səhiyyə və sosial xidmətlərin göstərilməsi, 7,1 faizi dövlət idarəetməsi və müdafiə; sosial təminat, 6,6 faizi tikinti, 4,6 faizi nəqliyyat və anbar təsərrüfatı, 3,4 faizi peşə, elmi və texniki fəaliyyət, 3,2 faizi kənd təsərrüfatı, meşə təsərrüfatı və balıqçılıq, 1,6 faizi maliyyə və sığorta fəaliyyəti, 10,9 faizi isə iqtisadiyyatın digər sahələrində məşğul olub.
2017-ci ilin ilkin məlumatlarına əsasən, ölkə iqtisadiyyatında muzdla çalışan işçilərin orta aylıq nominal əməkhaqqı 2016-cı ilə nisbətən 5,7 faiz artaraq 528,2 manat olub.
İqtisadiyyatın mədənçıxarma sənayesi, maliyyə və sığorta fəaliyyəti, peşə, elmi və texniki fəaliyyət, informasiya və rabitə, eləcə də tikinti sahələrində orta aylıq nominal əməkhaqqı daha yüksək olub.
2018-ci il martın 1-i vəziyyətinə ölkə iqtisadiyyatında muzdla çalışan işçilərin sayı 1516,5 min nəfər olub, onlardan 887,9 min nəfəri iqtisadiyyatın dövlət sektorunda, 628,6 min nəfəri isə qeyri-dövlət sektorunda fəaliyyət göstərib. Muzdla işləyənlərin 21,9 faizi təhsil, 19,2 faizi ticarət; nəqliyyat vasitələrinin təmiri, 13,2 faizi sənaye, 8,6 faizi əhaliyə səhiyyə və sosial xidmətlərin göstərilməsi, 7,2 faizi dövlət idarəetməsi və müdafiə; sosial təminat, 6,0 faizi tikinti, 4,7 faizi nəqliyyat və anbar təsərrüfatı, 3,4 faizi peşə, elmi və texniki fəaliyyət, 3,2 faizi kənd təsərrüfatı, meşə təsərrüfatı və balıqçılıq, 1,6 faizi maliyyə və sığorta fəaliyyəti, 11,0 faizi isə iqtisadiyyatın digər sahələrində məşğul olublar.
2018-ci ilin yanvar-fevral aylarında ölkə iqtisadiyyatında muzdla çalışan işçilərin orta aylıq nominal əməkhaqqı əvvəlki ilin müvafiq dövrünə nisbətən 2,2 faiz artaraq 510,8 manat olub.
İqtisadiyyatın mədənçıxarma sənayesi, maliyyə və sığorta fəaliyyəti, peşə, elmi və texniki fəaliyyət, informasiya və rabitə, tikinti, eləcə də nəqliyyat və anbar təsərrüfatı sahələrində orta aylıq nominal əməkhaqqı daha yüksək olub.
Əhali bu il 174 milyon manat itirəcək
N. Əliyev deyir ki, Statistika Komitəsinin rəsmi məlumatlarına əsasən, muzdla çalışanların orta siyahı sayı bu ilin yanvar-fevral dövründə 1512,45 min nəfər, 2017-ci ilin yanvar-dekabr dövründə isə 1517,65 min nəfər olub. Yəni, muzdlu işçilərin orta siyahı sayı bu il 5 min 200 nəfər azalıb. “Əgər muzdla çalışanların ölkə üzrə ümumi əməkhaqqı fondunun bir aylıq həcmini hesablasaq, məlum olar ki, bu göstərici ötən il 801,6 milyon manat (1517,65 min nəfər x 528,2 manat), bu il isə 772,6 milyon manat (1512,45 min nəfər x 510,8 manat) təşkil edib. Aradakı fərqi hesablasaq, məlum olar ki, ölkə üzrə bir aylıq əməkhaqqı fondunun həcmi iki ayda 29 milyon manat azalıb. Məlumatların təhlili göstərir ki, bu azalmanın 9 faizi və ya 2,7 milyon manatı iş yerlərinin bağlanması hesabına, 91 faizi və ya 26,4 milyon manatı isə əməkhaqqı səviyyəsinin düşməsi hesabınadır. Beləliklə, aydın olur ki, ilin əvvəlindən ötən müddətdə işləyənlərin sosial vəziyyəti ağırlaşıb. Əgər iki ayda əmələ gəlmiş bu mənfi tendensiya davamlı olarsa, o zaman ümumi əməkhaqqı gəlirləri ilin sonunadək 174 milyon manat məbləğində azalacaq”, – deyə ekspert əlavə edib.
Müsahibimiz bildirib ki, belə arzuolunmaz hal, heç şübhəsiz ki, pensiya alanların da həyat səviyyəsinə mənfi təsir göstərəcək. Onun sözlərinə görə, hesablamalar göstərir ki, Sosial Sığorta Fonduna daxilolmalar əməkhaqlarının azalması səbəbindən cari ilin yanvar-fevral aylarında 7,3 milyon manat - 29 milyon manat x 25 faiz azalıb: “Odur ki, əməkhaqqından tutulmalar hesabına Fonda daxilolmalar ilin sonunadək 44 milyon manata qədər azala bilər. İnflyasiya göstəricisinin alıcılıq qabiliyyətinə mənfi təsirini də buraya əlavə etsək, o zaman ilin əvvəlindən ötən müddətdə ölkədə həyat səviyyəsinin daha çox pisləşməsi qənaətinə gəlmək olar”.
Göründüyü kimi, ilk baxışdan fərqli istiqamətlər kimi görünsə də, ümumilikdə ölkə iqtisadiyyatı üçün yumşaq desək, xoş olmayan bir mənzərə yaranıb. Bir tərəfdən bütün iqtisadi artımlar neft amili üzərinə yüklənir, digər tərəfdən isə əhalinin onsuz da böyük olmayan gəliləri azalır. Bu isə o anlama gəlir ki, hökumət yenə də neftə arxayın olaraq, iqtisadi artım tempini saxlayacağını düşünür. Digər tərəfdən də əhalinin işləyən təbəqəsinin gəlirləri ciddi şəkildə azalır. Bu da qarşıdakı dövrdə əhalinin daha ciddi sınaqlarla üzləşə biləcəyindən xəbər verir.
Reyting.az
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 16:05
Əli Əsədov daha bir qərar imzalayıb
Bu gün, 15:46
Avtomobil şirkəti daha bir yeniliyə imza atıb - Fotolar
Bu gün, 09:18
Dünya bazarı: Azərbaycan nefti ucuzlaşır
Bu gün, 08:00
Rusiyaya daha sərt idaxal-ixrac qadağası təklif olunur
Dünən, 18:02
Naxçıvanda fond sədri vəzifədən çıxarılıb
24-04-2024, 17:55
Milli Məclis 3150 manatlıq kompüteri niyə 6 minə alır? - 830 minlik tenderlə bağlı qalmaqal
24-04-2024, 11:00
“Konsul leqallaşdırılması” informasiya sistemi yaradılacaq
24-04-2024, 00:11
İrana qarşı sanksiya siyahısı genişləndirilib
23-04-2024, 18:35
Rusiyada sosial iğtişaşlar başlaya bilər
23-04-2024, 17:27
“Səyyar vergi yoxlamasının keçirilməsi Qaydaları”na dəyişiklik edilib
23-04-2024, 13:12
Alkoqollu içkilərin idxalı və istehsalı yeni şərtlərlə müəyyən olunacaq
23-04-2024, 13:07
Yeni dövlət rüsumu müəyyənləşir
22-04-2024, 19:38
Dünyada ən hündür turbini Almaniya tikəcək
22-04-2024, 10:53
“AzerGold” qızıl və gümüş hasilatını artırıb - Foto
22-04-2024, 09:06
Şolts: “Qazıntı yanacağı dövrü başa çatır”
21-04-2024, 18:00
Birlik sədri: “Yumurtanın qiyməti yenidən qalxacaq”
19-04-2024, 18:06
Yaponiya süni intellektin inkişafına 475 milyon dollar ayırıb
19-04-2024, 13:08
Vergi orqanlarının vəzifəli şəxslərinin maaşı artırılır
19-04-2024, 12:56
Milli Məclis Hesablama Palatasının hesabatını qəbul edib
19-04-2024, 12:49
Naxçıvanda 15 yoxlama materialı Baş Prokurorluğa və DTX-yə göndərilib
19-04-2024, 10:48
S&P İsrailin kredit reytinqini aşağı salıb
19-04-2024, 10:39
Bitcoin ucuzlaşıb
18-04-2024, 17:40
Kəmaləddin Heydərovun daha bir şirkəti məhkəməyə verilib
18-04-2024, 15:52
Daha iki bankın əmlakları hərraca çıxarılıb
18-04-2024, 12:10
Energetika naziri ABŞ-a gedib
18-04-2024, 09:45
Yeni model avtomobil həvəskarlarını heyran edir - Fotolar
18-04-2024, 09:00
Kolumbiya da BRİCS-ə maraq göstərir
17-04-2024, 13:16
Şirvan kanalı 230 min hektar əkin sahəsini əhatə edəcək
17-04-2024, 12:07
Deputat cərimələrin artırılmasını tələb edir
17-04-2024, 09:02
Naxçıvanda dövlət orqanlarında yoxlamalar başlayıb
16-04-2024, 18:02
Azərbaycan Serbiyaya təxminən 6,3 milyon kubmetr qaz tədarük edib
16-04-2024, 15:20
Azərbaycanın xarici ticarət dövriyyəsi açıqlanıb
16-04-2024, 10:26
60 min tondan çox təhlükəli tullantı zərərsizləşdirilib
15-04-2024, 18:01
Akademiyada Novruz bayramı aprel ayında keçirilir - 14 minlik şübhəli tender gündəmə çevrilib
15-04-2024, 17:53
Ən çox şikayət edilən bankların adları bəlli olub - Siyahı
15-04-2024, 17:47
Məşhur şirkət Rusiyadakı aktivlərini satıb
15-04-2024, 16:52
Aqrar Sığorta Fondu 677 min manat qanunsuz köçürmə edib
15-04-2024, 16:34
Aqrar sığorta sahəsində hesabatlılıq pozulub
15-04-2024, 14:58
DSMF-də 6,5 milyon manatdan çox vəsait mənimsənilib
15-04-2024, 11:37
Azərbaycanın iqtisadi artım proqnozu açıqlanıb
14-04-2024, 23:11
Oqtay Əsədovun həyat yoldaşı son bir ildə Moskvada 14 milyon qazanıb
12-04-2024, 21:33
Dünyanın ən böyük hava limanı tikiləcək - Foto
10-04-2024, 12:43
Yeni şəhər inşa olunur - Foto
9-04-2024, 14:07
Deputatın şirkəti Milli Onkologiya Mərkəzinin 5.2 milyonluq daha bir tenderini "qapazlayıb"