17:27 / 01-09-2025
Mehriban Əliyeva birinci xanımlarla birlikdə gəmi gəzintisində iştirak edib - Fotolar
17:12 / 01-09-2025
Sabiq rəisi hakim qarşısına çıxarılıb
16:45 / 01-09-2025
Çində Azərbaycanla bağlı tarixi qərar verilə bilər
16:09 / 01-09-2025
Bu şəxslərə 4 min manat maaş veriləcək - Siyahı
16:03 / 01-09-2025
Beyləqanda yanğın törədən şəxs məsuliyyətə cəlb olunub
15:56 / 01-09-2025
Bakıda məhkəmə: Levon Mnatsakanyanın ifadələri elan olunub
15:31 / 01-09-2025
Lisey direktorunun ölkədən çıxışına “stop” qoyulub
15:17 / 01-09-2025
ATƏT-in Minsk Prosesi bağlanır - Qərar verilib
15:09 / 01-09-2025
İlham Əliyev "ŞƏT plyus" formatındakı görüşdə çıxış edib - Yenilənib
14:57 / 01-09-2025
Sabiq spikerin qətlində şübhəli şəxs saxlanılıb
14:25 / 01-09-2025
Dərslər sentyabrın 21-i başlayacaq? - Açıqlama
13:53 / 01-09-2025
Kriminal avtoritet həbs olunub - Foto
13:46 / 01-09-2025
İsrail Qəzzadakı Əl-Əqsa xəstəxanasını vurub
13:32 / 01-09-2025
Şimali Koreya lideri xarici səfərə çıxır
13:13 / 01-09-2025
ABŞ özəl torpaqlarda nüvə raketləri üçün siloslar qurur
13:13 / 01-09-2025
Mərkəzi Bank iki təşkilatın lisenziyasını ləğv edib
13:07 / 01-09-2025
Pakistandakı helikopter qəzasında beş nəfər ölüb
12:52 / 01-09-2025
Xocavənd, Xocalı və Laçında aqrar torpaqlar icarəyə veriləcək
12:49 / 01-09-2025
İlham Əliyevlə Nikol Paşinyan görüşüb
12:48 / 01-09-2025
Rusların iki helikopteri və bir gəmisi vurulub - Foto
12:37 / 01-09-2025
Ərdoğan Putini Ankarada gözləyir
12:31 / 01-09-2025
Ərəb dünyası İsraildən uzaqlaşır, bəs Azərbaycan və Qazaxıstan?
12:15 / 01-09-2025
Sabahın hava proqnozu açıqlanıb
12:08 / 01-09-2025
Bakıda ermənilərin cinayət işi üzrə məhkəmə davam edir
12:01 / 01-09-2025
İlham Əliyevin Pakistanın baş naziri ilə görüşü olub - Yenilənib
11:54 / 01-09-2025
Əfqanıstandakı zəlzələdə ölənlərin sayı artır - (Yenilənib+)
11:45 / 01-09-2025
Putin Çində Ərdoğanla görüşüb
18:09 / 27-08-2025
Bakının üç rayonunda söküntü işlərinə başlayırlar
13:31 / 28-08-2025
Bakıda nəqliyyatda gedişhaqqı artırılacaq? - Açıqlama
19:36 / 30-08-2025
Bu gündən Bakının bəzi yollarında hərəkət məhdudlaşdırılacaq
08:13 / 30-08-2025
Bakı-Ağdam sərnişin qatarı istifadəyə verilib
21:29 / 28-08-2025
Çempionlar Liqası: "Qarabağ"ın rəqibləri müəyyənləşib
23:00 / 28-08-2025
Arne Slot: "Liverpul" üçün "Qarabağ"la qarşılaşmaq xoş olacaq"
19:01 / 29-08-2025
Bako Sahakyanın ibtidai istintaqa ifadəsi yayılıb
18:20 / 31-08-2025
Putin Çində Paşinyanla görüşüb
22:43 / 27-08-2025
Çempionlar Liqası: "Qarabağ" qruplara yüksəlib
00:24 / 30-08-2025
Töhmət alan icra başçısı: “İş olan yerdə nöqsan da olur"
15:02 / 31-08-2025
İlham Əliyev Çində görüşlər keçirib - (Yenilənib) - Fotolar
Ölkə əhalisi yeni iqtisadi sınaqlarla üzləşə bilər
Tarix: 26-04-2018 17:05 | Bölmə: İqtisadiyyat
Dünya bazarında neftin qiymətinin artması Azərbaycanın hökumətində yenidən əsassız nikbinlik yaradıb. Belə ki, bu artım tempinə əsaslanaraq ölkədə iqtisadi dayanıqlılıqla bağlı proqnozlar verilməkdədir. Bir neçə il öncə baş verənlərdən nəticə çıxararaq qeyri-neft sektorunu inkişaf etdirmək, neftdən asılılığı azaltmaq əvəzinə analoji siyasət davam etdirilir.
Son günlər ən çox müzakirə olunan məsələlərdən biri 2018-ci ilin ilk rübündə əvvəlki ilin eyni dövrünə nisbətən Neft Fondu vasitəsilə xarici valyuta satışının artımıdır. Rəsmi məlumata görə, Fond bu ilin yanvar-mart ayında 1.3 mlrd. dollar satıb. Bu da o deməkdir ki, 2017-ci ilin ilk 3 ayında təxminən 790 mln. dollar satıb, yəni söhbət 65 faizə yaxın artımdan gedir.
Bu barədə fikirlərini “Reytinq”lə bölüşən iqtisadçı ekspert Rövşan Ağayev deyib ki, bu artım valyuta bazarında yaşanan panik vəziyyətlərdə olduğu kimi, hökumətin bazardakı spekulyativ tələbə qarşı etdiyi təklif, yaxud Mərkəzi Bankın satış yönümlü müdaxiləsi deyil. Onun fikrincə, hətta spekulyativ tələb artsa belə, 2018-ci ilin ilk rübündə təkcə ticarət balansı çərçivəsində ölkəyə xarici valyuta axınlarının 30 faiz artması narahatlığı aradan qaldırır: “Yəni, tədiyə balansı çərçivəsində ölkəyə valyuta axınlarının həcmi ölkədən çıxan valyuta həcmlərini üstələdiyindən məzənnə üçün risk xeyli aşağıdır. Məsələn, bu ilin yanvar-mart aylarında əmtəə ixracı 750 mln. dollar, mal idxalı 670 mln. dollar artıb. Neft Fondunun valyuta satışlarının artması qaçılmazdır, çünki Fondun dövlət büdcəsi qarşısında öhədikləri ötən ilə nisbtən 50 faiz çoxdur və Fond nəzərdə tutulan transfertləri Mərkəzi Bankın keçirdiyi hərraclar vasitəsilə satıb manat ifadəsində büdcəyə köçürməldir. 2018-ci ildə büdcənin də xərcləri artır - 3 ayda büdcə xərclərinin həcmi ötən ilin eyni dövrünə nisbətən təxminən 500 mln. manat (15%) çoxdur. Lakin burda başqa bir nüans da var: banklar vasitəsilə nağd valyuta alışı da 300 mln. dollara yaxın artaraq 800 mln. dolları ötüb. Yəni bu ilin 3 ayında banklar vasitəsilə alınan nağd valyutanın həcmi satılan nağd valyutanın həcmini 130 mln. dollara yaxın üstələyib”.
Neft puluna söykənən nəticəsiz siyasət
İqtisadçı ekspert R. Ağayev bildirib ki, valyutaya tələbatın artmasında ev təsərrüfatlarının payı elə də çox deyil. Məsələn, Mərkəzi Bankın 2 aylıq statiskasına görə, 2018-ci ilin yanvar-fevral aylarında banklar vasitəsilə nağd valyuta satışı təxminən 170 mln. dollar artaraq 550 mln. dollara yaxın olub.
Müsahibimiz vurğulayıb ki, yuxarıda qeyd elədiyi kimi, təkcə Neft Fondunun valyuta satışı 500 mln. dollardan çox artıb və tələbatın artımını formalaşdıran aparıcı üç mənbə var:
“Birincisi bank sektoru - bu ilin 2 ayının yekunlarına görə, kommersiya banklarının xarici aktivlərinin həcmi ötən ilin eyni dövrünə nisbətən 2 dəfəyə yaxın (1.8 mlrd. dollar) artaraq 1.8 mlrd. dollardan 3.5 mlrd. dollara çatıb. Şübhəsiz ki, xarici aktivlərin alınması üçün bankların tələbatının müəyyən hissəsi bilavasitə daxili valyuta bazarı vasitəsilə ödənilir. Hansısa hissəsinin xarici borclar hesabına da maliyyələşdirilməsi mümkündür.
İkincisi biznesin tələbatıdır. 2018-ci ilin 3 ayında özəl sektorun idxalının dəyəri 30 fiazdən çox (400 mln. dollar) artaraq 1.7 mlrd. dollara yaxınlaşıb. İlkin qiymətləndirmələrə görə, istehsal təyinatlı (istehsal məqsədli müxtəlif istehsal vasitləri) əmtəələrin idxalı ötən ilə nisbətən 300 mln. dollardan çox artıb.
Üçüncüsü dövlət sektorunun ehtiyaclarıdır. 2018-ci ilin 3 ayında dövlət sektorunun idxalı 2.5 dəfədən çox artaraq 144 mln. dollardan 390 mln. dollara çatıb”.
R. Ağeyevin fikrincə, reallıq ortadadır ki, hökumət 2018-ci ildə genişmiqayaslı tikinti layihələri hesabına son 3 ildə davam edən iqtisadi tənəzzülü dayandırmağı hədəfləyib. Onun qənaətincə, təkcə dövlət büdcəsi vasitəsilə investisiya xərclərinin 2 dəfə artırılması da bunu təsdiqləyir: “Həmin investisiya xərclərinin əhəmiyyətli hissəsi podratçı və subpodartçı qismində özəl sektor vasitəsilə icra edildiyi üçün biznesin idxal ehtiyaclarının artımı reallıqdır. 2015-2017-ci illərdə Azərbaycanda milli valyutanın məzənnəsinin sabitliyi iqtisadi inkişafın deyil, tam iqtisadi durğunluğun nəticəsi idi. Hərəkət yoxdursa, inkişaf da yoxdur. Biznes və dövlət sektoru tələbatları dondurub saxlamışdı. İndisə isə artan neft gəlirləri hesabına iqtisadi aktivlik hansı tempdə bərpa olunursa, valyuta bazarının dinamikliyi də həmin templə bərpa olunacaq. Təbii ki, investisiya xərclərinin müəyyən hissəsi əhalinin qazancları kimi, həm də ev təsərrüfatları vasitəsilə valyuta bazarına gedəcək”.
Hökumət nümayəndələri neftdən gələn vəsaitlərin artmasını əsas tutaraq bəyan edirlər ki, ölkədə çalışan əhalinin gəlirləri artıb və bundan sonra da artacaq. Rövşən Ağayevin də qeyd etdiyi kimi, hazırda hökumət 2018-ci ildə genişmiqayaslı tikinti layihələri hesabına son 3 ildə davam edən iqtisadi tənəzzülü dayandırmağı hədəfləyib. Görəsən, bu siyasət müsbət nəticə verə bilərmi?
Aparılan araşdırmalar deməyə əsas verir ki, bu siyasət böhranı ertələsə də, bir müddət sonra böhran daha dərinləşə bilər. Əslində real rəqəmlər bu dərinləşmənin başladığını görstərir.
Əməkhaqqı səviyyəsi 3,3 faiz azalıb
İqtisadçı ekspert Nemət Əliyev isə bu ilin ötən dövrü ilə bağlı başqa məqamlara toxunub. O, “Reytinq”də hökumətin əməkhaqları ilə bağlı iddialarına faktlarla cavab verib. N. Əliyevin sözlərinə görə, əməkhaqqı alanların pul kisəsi iki aya 29 milyon manat boşalıb. Onun qənaətincə, bu tendensiya davam edərsə, ilin sonunadək işləyənlərin əməkhaqqı gəlirləri 174 milyon manat, pensiya fonduna daxilolmalar isə 44 milyon manata qədər azalacaq:
“Orta aylıq əməkhaqqı göstəricisi bu ilin yanvar-fevral aylarında 17 manat 40 qəpik azalıb. Yanvar ayında 8 manat 40 qəpik, fevral ayında isə daha 9 manat. İki ay ərzində ölkə üzrə orta əməkhaqqı səviyyəsi 3,3 faiz azalaraq 528,2 manatdan 510,8 manata düşüb”.
Rəsmi rəqəmlərin müqayisəsi
Statistika Komitəsinin rəsmi rəqəmləri belədir:
2018-ci il yanvarın 1-i vəziyyətinə ölkə iqtisadiyyatında muzdla çalışan işçilərin sayı ilkin məlumatlara əsasən 1521,3 min nəfər olub, onlardan 880,1 min nəfəri iqtisadiyyatın dövlət sektorunda, 641,2 min nəfəri isə qeyri-dövlət sektorunda fəaliyyət göstərib. Muzdla işləyənlərin 21,9 faizi təhsil, 19,2 faizi ticarət; nəqliyyat vasitələrinin təmiri, 12,9 faizi sənaye, 8,6 faizi əhaliyə səhiyyə və sosial xidmətlərin göstərilməsi, 7,1 faizi dövlət idarəetməsi və müdafiə; sosial təminat, 6,6 faizi tikinti, 4,6 faizi nəqliyyat və anbar təsərrüfatı, 3,4 faizi peşə, elmi və texniki fəaliyyət, 3,2 faizi kənd təsərrüfatı, meşə təsərrüfatı və balıqçılıq, 1,6 faizi maliyyə və sığorta fəaliyyəti, 10,9 faizi isə iqtisadiyyatın digər sahələrində məşğul olub.
2017-ci ilin ilkin məlumatlarına əsasən, ölkə iqtisadiyyatında muzdla çalışan işçilərin orta aylıq nominal əməkhaqqı 2016-cı ilə nisbətən 5,7 faiz artaraq 528,2 manat olub.
İqtisadiyyatın mədənçıxarma sənayesi, maliyyə və sığorta fəaliyyəti, peşə, elmi və texniki fəaliyyət, informasiya və rabitə, eləcə də tikinti sahələrində orta aylıq nominal əməkhaqqı daha yüksək olub.
2018-ci il martın 1-i vəziyyətinə ölkə iqtisadiyyatında muzdla çalışan işçilərin sayı 1516,5 min nəfər olub, onlardan 887,9 min nəfəri iqtisadiyyatın dövlət sektorunda, 628,6 min nəfəri isə qeyri-dövlət sektorunda fəaliyyət göstərib. Muzdla işləyənlərin 21,9 faizi təhsil, 19,2 faizi ticarət; nəqliyyat vasitələrinin təmiri, 13,2 faizi sənaye, 8,6 faizi əhaliyə səhiyyə və sosial xidmətlərin göstərilməsi, 7,2 faizi dövlət idarəetməsi və müdafiə; sosial təminat, 6,0 faizi tikinti, 4,7 faizi nəqliyyat və anbar təsərrüfatı, 3,4 faizi peşə, elmi və texniki fəaliyyət, 3,2 faizi kənd təsərrüfatı, meşə təsərrüfatı və balıqçılıq, 1,6 faizi maliyyə və sığorta fəaliyyəti, 11,0 faizi isə iqtisadiyyatın digər sahələrində məşğul olublar.
2018-ci ilin yanvar-fevral aylarında ölkə iqtisadiyyatında muzdla çalışan işçilərin orta aylıq nominal əməkhaqqı əvvəlki ilin müvafiq dövrünə nisbətən 2,2 faiz artaraq 510,8 manat olub.
İqtisadiyyatın mədənçıxarma sənayesi, maliyyə və sığorta fəaliyyəti, peşə, elmi və texniki fəaliyyət, informasiya və rabitə, tikinti, eləcə də nəqliyyat və anbar təsərrüfatı sahələrində orta aylıq nominal əməkhaqqı daha yüksək olub.
Əhali bu il 174 milyon manat itirəcək
N. Əliyev deyir ki, Statistika Komitəsinin rəsmi məlumatlarına əsasən, muzdla çalışanların orta siyahı sayı bu ilin yanvar-fevral dövründə 1512,45 min nəfər, 2017-ci ilin yanvar-dekabr dövründə isə 1517,65 min nəfər olub. Yəni, muzdlu işçilərin orta siyahı sayı bu il 5 min 200 nəfər azalıb. “Əgər muzdla çalışanların ölkə üzrə ümumi əməkhaqqı fondunun bir aylıq həcmini hesablasaq, məlum olar ki, bu göstərici ötən il 801,6 milyon manat (1517,65 min nəfər x 528,2 manat), bu il isə 772,6 milyon manat (1512,45 min nəfər x 510,8 manat) təşkil edib. Aradakı fərqi hesablasaq, məlum olar ki, ölkə üzrə bir aylıq əməkhaqqı fondunun həcmi iki ayda 29 milyon manat azalıb. Məlumatların təhlili göstərir ki, bu azalmanın 9 faizi və ya 2,7 milyon manatı iş yerlərinin bağlanması hesabına, 91 faizi və ya 26,4 milyon manatı isə əməkhaqqı səviyyəsinin düşməsi hesabınadır. Beləliklə, aydın olur ki, ilin əvvəlindən ötən müddətdə işləyənlərin sosial vəziyyəti ağırlaşıb. Əgər iki ayda əmələ gəlmiş bu mənfi tendensiya davamlı olarsa, o zaman ümumi əməkhaqqı gəlirləri ilin sonunadək 174 milyon manat məbləğində azalacaq”, – deyə ekspert əlavə edib.
Müsahibimiz bildirib ki, belə arzuolunmaz hal, heç şübhəsiz ki, pensiya alanların da həyat səviyyəsinə mənfi təsir göstərəcək. Onun sözlərinə görə, hesablamalar göstərir ki, Sosial Sığorta Fonduna daxilolmalar əməkhaqlarının azalması səbəbindən cari ilin yanvar-fevral aylarında 7,3 milyon manat - 29 milyon manat x 25 faiz azalıb: “Odur ki, əməkhaqqından tutulmalar hesabına Fonda daxilolmalar ilin sonunadək 44 milyon manata qədər azala bilər. İnflyasiya göstəricisinin alıcılıq qabiliyyətinə mənfi təsirini də buraya əlavə etsək, o zaman ilin əvvəlindən ötən müddətdə ölkədə həyat səviyyəsinin daha çox pisləşməsi qənaətinə gəlmək olar”.
Göründüyü kimi, ilk baxışdan fərqli istiqamətlər kimi görünsə də, ümumilikdə ölkə iqtisadiyyatı üçün yumşaq desək, xoş olmayan bir mənzərə yaranıb. Bir tərəfdən bütün iqtisadi artımlar neft amili üzərinə yüklənir, digər tərəfdən isə əhalinin onsuz da böyük olmayan gəliləri azalır. Bu isə o anlama gəlir ki, hökumət yenə də neftə arxayın olaraq, iqtisadi artım tempini saxlayacağını düşünür. Digər tərəfdən də əhalinin işləyən təbəqəsinin gəlirləri ciddi şəkildə azalır. Bu da qarşıdakı dövrdə əhalinin daha ciddi sınaqlarla üzləşə biləcəyindən xəbər verir.
Reyting.az
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 26-04-2018 17:05 | Bölmə: İqtisadiyyat
Dünya bazarında neftin qiymətinin artması Azərbaycanın hökumətində yenidən əsassız nikbinlik yaradıb. Belə ki, bu artım tempinə əsaslanaraq ölkədə iqtisadi dayanıqlılıqla bağlı proqnozlar verilməkdədir. Bir neçə il öncə baş verənlərdən nəticə çıxararaq qeyri-neft sektorunu inkişaf etdirmək, neftdən asılılığı azaltmaq əvəzinə analoji siyasət davam etdirilir.
Son günlər ən çox müzakirə olunan məsələlərdən biri 2018-ci ilin ilk rübündə əvvəlki ilin eyni dövrünə nisbətən Neft Fondu vasitəsilə xarici valyuta satışının artımıdır. Rəsmi məlumata görə, Fond bu ilin yanvar-mart ayında 1.3 mlrd. dollar satıb. Bu da o deməkdir ki, 2017-ci ilin ilk 3 ayında təxminən 790 mln. dollar satıb, yəni söhbət 65 faizə yaxın artımdan gedir.
Bu barədə fikirlərini “Reytinq”lə bölüşən iqtisadçı ekspert Rövşan Ağayev deyib ki, bu artım valyuta bazarında yaşanan panik vəziyyətlərdə olduğu kimi, hökumətin bazardakı spekulyativ tələbə qarşı etdiyi təklif, yaxud Mərkəzi Bankın satış yönümlü müdaxiləsi deyil. Onun fikrincə, hətta spekulyativ tələb artsa belə, 2018-ci ilin ilk rübündə təkcə ticarət balansı çərçivəsində ölkəyə xarici valyuta axınlarının 30 faiz artması narahatlığı aradan qaldırır: “Yəni, tədiyə balansı çərçivəsində ölkəyə valyuta axınlarının həcmi ölkədən çıxan valyuta həcmlərini üstələdiyindən məzənnə üçün risk xeyli aşağıdır. Məsələn, bu ilin yanvar-mart aylarında əmtəə ixracı 750 mln. dollar, mal idxalı 670 mln. dollar artıb. Neft Fondunun valyuta satışlarının artması qaçılmazdır, çünki Fondun dövlət büdcəsi qarşısında öhədikləri ötən ilə nisbtən 50 faiz çoxdur və Fond nəzərdə tutulan transfertləri Mərkəzi Bankın keçirdiyi hərraclar vasitəsilə satıb manat ifadəsində büdcəyə köçürməldir. 2018-ci ildə büdcənin də xərcləri artır - 3 ayda büdcə xərclərinin həcmi ötən ilin eyni dövrünə nisbətən təxminən 500 mln. manat (15%) çoxdur. Lakin burda başqa bir nüans da var: banklar vasitəsilə nağd valyuta alışı da 300 mln. dollara yaxın artaraq 800 mln. dolları ötüb. Yəni bu ilin 3 ayında banklar vasitəsilə alınan nağd valyutanın həcmi satılan nağd valyutanın həcmini 130 mln. dollara yaxın üstələyib”.
Neft puluna söykənən nəticəsiz siyasət
İqtisadçı ekspert R. Ağayev bildirib ki, valyutaya tələbatın artmasında ev təsərrüfatlarının payı elə də çox deyil. Məsələn, Mərkəzi Bankın 2 aylıq statiskasına görə, 2018-ci ilin yanvar-fevral aylarında banklar vasitəsilə nağd valyuta satışı təxminən 170 mln. dollar artaraq 550 mln. dollara yaxın olub.
Müsahibimiz vurğulayıb ki, yuxarıda qeyd elədiyi kimi, təkcə Neft Fondunun valyuta satışı 500 mln. dollardan çox artıb və tələbatın artımını formalaşdıran aparıcı üç mənbə var:
“Birincisi bank sektoru - bu ilin 2 ayının yekunlarına görə, kommersiya banklarının xarici aktivlərinin həcmi ötən ilin eyni dövrünə nisbətən 2 dəfəyə yaxın (1.8 mlrd. dollar) artaraq 1.8 mlrd. dollardan 3.5 mlrd. dollara çatıb. Şübhəsiz ki, xarici aktivlərin alınması üçün bankların tələbatının müəyyən hissəsi bilavasitə daxili valyuta bazarı vasitəsilə ödənilir. Hansısa hissəsinin xarici borclar hesabına da maliyyələşdirilməsi mümkündür.
İkincisi biznesin tələbatıdır. 2018-ci ilin 3 ayında özəl sektorun idxalının dəyəri 30 fiazdən çox (400 mln. dollar) artaraq 1.7 mlrd. dollara yaxınlaşıb. İlkin qiymətləndirmələrə görə, istehsal təyinatlı (istehsal məqsədli müxtəlif istehsal vasitləri) əmtəələrin idxalı ötən ilə nisbətən 300 mln. dollardan çox artıb.
Üçüncüsü dövlət sektorunun ehtiyaclarıdır. 2018-ci ilin 3 ayında dövlət sektorunun idxalı 2.5 dəfədən çox artaraq 144 mln. dollardan 390 mln. dollara çatıb”.
R. Ağeyevin fikrincə, reallıq ortadadır ki, hökumət 2018-ci ildə genişmiqayaslı tikinti layihələri hesabına son 3 ildə davam edən iqtisadi tənəzzülü dayandırmağı hədəfləyib. Onun qənaətincə, təkcə dövlət büdcəsi vasitəsilə investisiya xərclərinin 2 dəfə artırılması da bunu təsdiqləyir: “Həmin investisiya xərclərinin əhəmiyyətli hissəsi podratçı və subpodartçı qismində özəl sektor vasitəsilə icra edildiyi üçün biznesin idxal ehtiyaclarının artımı reallıqdır. 2015-2017-ci illərdə Azərbaycanda milli valyutanın məzənnəsinin sabitliyi iqtisadi inkişafın deyil, tam iqtisadi durğunluğun nəticəsi idi. Hərəkət yoxdursa, inkişaf da yoxdur. Biznes və dövlət sektoru tələbatları dondurub saxlamışdı. İndisə isə artan neft gəlirləri hesabına iqtisadi aktivlik hansı tempdə bərpa olunursa, valyuta bazarının dinamikliyi də həmin templə bərpa olunacaq. Təbii ki, investisiya xərclərinin müəyyən hissəsi əhalinin qazancları kimi, həm də ev təsərrüfatları vasitəsilə valyuta bazarına gedəcək”.
Hökumət nümayəndələri neftdən gələn vəsaitlərin artmasını əsas tutaraq bəyan edirlər ki, ölkədə çalışan əhalinin gəlirləri artıb və bundan sonra da artacaq. Rövşən Ağayevin də qeyd etdiyi kimi, hazırda hökumət 2018-ci ildə genişmiqayaslı tikinti layihələri hesabına son 3 ildə davam edən iqtisadi tənəzzülü dayandırmağı hədəfləyib. Görəsən, bu siyasət müsbət nəticə verə bilərmi?
Aparılan araşdırmalar deməyə əsas verir ki, bu siyasət böhranı ertələsə də, bir müddət sonra böhran daha dərinləşə bilər. Əslində real rəqəmlər bu dərinləşmənin başladığını görstərir.
Əməkhaqqı səviyyəsi 3,3 faiz azalıb
İqtisadçı ekspert Nemət Əliyev isə bu ilin ötən dövrü ilə bağlı başqa məqamlara toxunub. O, “Reytinq”də hökumətin əməkhaqları ilə bağlı iddialarına faktlarla cavab verib. N. Əliyevin sözlərinə görə, əməkhaqqı alanların pul kisəsi iki aya 29 milyon manat boşalıb. Onun qənaətincə, bu tendensiya davam edərsə, ilin sonunadək işləyənlərin əməkhaqqı gəlirləri 174 milyon manat, pensiya fonduna daxilolmalar isə 44 milyon manata qədər azalacaq:
“Orta aylıq əməkhaqqı göstəricisi bu ilin yanvar-fevral aylarında 17 manat 40 qəpik azalıb. Yanvar ayında 8 manat 40 qəpik, fevral ayında isə daha 9 manat. İki ay ərzində ölkə üzrə orta əməkhaqqı səviyyəsi 3,3 faiz azalaraq 528,2 manatdan 510,8 manata düşüb”.
Rəsmi rəqəmlərin müqayisəsi
Statistika Komitəsinin rəsmi rəqəmləri belədir:
2018-ci il yanvarın 1-i vəziyyətinə ölkə iqtisadiyyatında muzdla çalışan işçilərin sayı ilkin məlumatlara əsasən 1521,3 min nəfər olub, onlardan 880,1 min nəfəri iqtisadiyyatın dövlət sektorunda, 641,2 min nəfəri isə qeyri-dövlət sektorunda fəaliyyət göstərib. Muzdla işləyənlərin 21,9 faizi təhsil, 19,2 faizi ticarət; nəqliyyat vasitələrinin təmiri, 12,9 faizi sənaye, 8,6 faizi əhaliyə səhiyyə və sosial xidmətlərin göstərilməsi, 7,1 faizi dövlət idarəetməsi və müdafiə; sosial təminat, 6,6 faizi tikinti, 4,6 faizi nəqliyyat və anbar təsərrüfatı, 3,4 faizi peşə, elmi və texniki fəaliyyət, 3,2 faizi kənd təsərrüfatı, meşə təsərrüfatı və balıqçılıq, 1,6 faizi maliyyə və sığorta fəaliyyəti, 10,9 faizi isə iqtisadiyyatın digər sahələrində məşğul olub.
2017-ci ilin ilkin məlumatlarına əsasən, ölkə iqtisadiyyatında muzdla çalışan işçilərin orta aylıq nominal əməkhaqqı 2016-cı ilə nisbətən 5,7 faiz artaraq 528,2 manat olub.
İqtisadiyyatın mədənçıxarma sənayesi, maliyyə və sığorta fəaliyyəti, peşə, elmi və texniki fəaliyyət, informasiya və rabitə, eləcə də tikinti sahələrində orta aylıq nominal əməkhaqqı daha yüksək olub.
2018-ci il martın 1-i vəziyyətinə ölkə iqtisadiyyatında muzdla çalışan işçilərin sayı 1516,5 min nəfər olub, onlardan 887,9 min nəfəri iqtisadiyyatın dövlət sektorunda, 628,6 min nəfəri isə qeyri-dövlət sektorunda fəaliyyət göstərib. Muzdla işləyənlərin 21,9 faizi təhsil, 19,2 faizi ticarət; nəqliyyat vasitələrinin təmiri, 13,2 faizi sənaye, 8,6 faizi əhaliyə səhiyyə və sosial xidmətlərin göstərilməsi, 7,2 faizi dövlət idarəetməsi və müdafiə; sosial təminat, 6,0 faizi tikinti, 4,7 faizi nəqliyyat və anbar təsərrüfatı, 3,4 faizi peşə, elmi və texniki fəaliyyət, 3,2 faizi kənd təsərrüfatı, meşə təsərrüfatı və balıqçılıq, 1,6 faizi maliyyə və sığorta fəaliyyəti, 11,0 faizi isə iqtisadiyyatın digər sahələrində məşğul olublar.
2018-ci ilin yanvar-fevral aylarında ölkə iqtisadiyyatında muzdla çalışan işçilərin orta aylıq nominal əməkhaqqı əvvəlki ilin müvafiq dövrünə nisbətən 2,2 faiz artaraq 510,8 manat olub.
İqtisadiyyatın mədənçıxarma sənayesi, maliyyə və sığorta fəaliyyəti, peşə, elmi və texniki fəaliyyət, informasiya və rabitə, tikinti, eləcə də nəqliyyat və anbar təsərrüfatı sahələrində orta aylıq nominal əməkhaqqı daha yüksək olub.
Əhali bu il 174 milyon manat itirəcək
N. Əliyev deyir ki, Statistika Komitəsinin rəsmi məlumatlarına əsasən, muzdla çalışanların orta siyahı sayı bu ilin yanvar-fevral dövründə 1512,45 min nəfər, 2017-ci ilin yanvar-dekabr dövründə isə 1517,65 min nəfər olub. Yəni, muzdlu işçilərin orta siyahı sayı bu il 5 min 200 nəfər azalıb. “Əgər muzdla çalışanların ölkə üzrə ümumi əməkhaqqı fondunun bir aylıq həcmini hesablasaq, məlum olar ki, bu göstərici ötən il 801,6 milyon manat (1517,65 min nəfər x 528,2 manat), bu il isə 772,6 milyon manat (1512,45 min nəfər x 510,8 manat) təşkil edib. Aradakı fərqi hesablasaq, məlum olar ki, ölkə üzrə bir aylıq əməkhaqqı fondunun həcmi iki ayda 29 milyon manat azalıb. Məlumatların təhlili göstərir ki, bu azalmanın 9 faizi və ya 2,7 milyon manatı iş yerlərinin bağlanması hesabına, 91 faizi və ya 26,4 milyon manatı isə əməkhaqqı səviyyəsinin düşməsi hesabınadır. Beləliklə, aydın olur ki, ilin əvvəlindən ötən müddətdə işləyənlərin sosial vəziyyəti ağırlaşıb. Əgər iki ayda əmələ gəlmiş bu mənfi tendensiya davamlı olarsa, o zaman ümumi əməkhaqqı gəlirləri ilin sonunadək 174 milyon manat məbləğində azalacaq”, – deyə ekspert əlavə edib.
Müsahibimiz bildirib ki, belə arzuolunmaz hal, heç şübhəsiz ki, pensiya alanların da həyat səviyyəsinə mənfi təsir göstərəcək. Onun sözlərinə görə, hesablamalar göstərir ki, Sosial Sığorta Fonduna daxilolmalar əməkhaqlarının azalması səbəbindən cari ilin yanvar-fevral aylarında 7,3 milyon manat - 29 milyon manat x 25 faiz azalıb: “Odur ki, əməkhaqqından tutulmalar hesabına Fonda daxilolmalar ilin sonunadək 44 milyon manata qədər azala bilər. İnflyasiya göstəricisinin alıcılıq qabiliyyətinə mənfi təsirini də buraya əlavə etsək, o zaman ilin əvvəlindən ötən müddətdə ölkədə həyat səviyyəsinin daha çox pisləşməsi qənaətinə gəlmək olar”.
Göründüyü kimi, ilk baxışdan fərqli istiqamətlər kimi görünsə də, ümumilikdə ölkə iqtisadiyyatı üçün yumşaq desək, xoş olmayan bir mənzərə yaranıb. Bir tərəfdən bütün iqtisadi artımlar neft amili üzərinə yüklənir, digər tərəfdən isə əhalinin onsuz da böyük olmayan gəliləri azalır. Bu isə o anlama gəlir ki, hökumət yenə də neftə arxayın olaraq, iqtisadi artım tempini saxlayacağını düşünür. Digər tərəfdən də əhalinin işləyən təbəqəsinin gəlirləri ciddi şəkildə azalır. Bu da qarşıdakı dövrdə əhalinin daha ciddi sınaqlarla üzləşə biləcəyindən xəbər verir.
Reyting.az
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 13:13
Mərkəzi Bank iki təşkilatın lisenziyasını ləğv edib
Bu gün, 11:35
İlham Əliyev Asiya İnfrastruktur İnvestisiya Bankının prezidenti ilə görüşüb - Fotolar
29-08-2025, 16:58
Daha 56 nəqliyyat vasitəsi hərraca çıxarılıb
28-08-2025, 13:31
Bakıda nəqliyyatda gedişhaqqı artırılacaq? - Açıqlama
28-08-2025, 10:15
Mərkəzi Bank "Delta Capital” və “Zuhur” MMC-nin lisenziyasını "dondurub"
28-08-2025, 08:45
Məşhur şirkət "robotların beyni"-ni satışa çıxarıb
27-08-2025, 16:24
Sənaye metallarının qiyməti artıb
27-08-2025, 16:11
Daha 29 nəqliyyat vasitəsi hərraca çıxarılıb
27-08-2025, 15:30
Fərhad Əhmədovun böyük vergi borcu yaranıb
27-08-2025, 12:28
ABŞ şirkəti Rusiya nefti ilə bağlı gizli danışıqlar aparır
27-08-2025, 11:56
Şahin Mustafayev: "Körfəz ölkələrini Qara Dənizə bağlayacaq yeni marşrut yaradılacaq"
27-08-2025, 11:33
ABŞ-la iqtisadi müharibə Rusiya üçün pis nəticələnə bilər
27-08-2025, 09:53
Avropanın iki ölkəsi Rusiya aktivlərinin müsadirəsinə qarşıdır
26-08-2025, 13:58
Rusiyanın 14 sərnişin təyyarəsində problem yaranıb
26-08-2025, 12:10
ABŞ və Rusiya enerji sazişlərini müzakirə edir
26-08-2025, 11:02
I Yüksəliş müsabiqəsinin finalçısı mərkəz rəhbəri təyin olunub
25-08-2025, 18:56
"Coca-Cola" nəhəng şəbəkəni satmaq istəyir
25-08-2025, 16:00
Un neçəyədir? - Qiymət açıqlanıb
25-08-2025, 15:01
Mərkəzi Bankda yeni təyinat olub
25-08-2025, 10:53
Deputatdan "Sədərək"dəki yanğınla bağlı açıqlama: "Bu, son 8 ildə 10-cu belə hadisədir..."
22-08-2025, 17:57
Rusiya Suriya üçün yeni pul çap edəcək
22-08-2025, 17:33
Əli Əsədov Çinin korporasiya prezidenti ilə görüşüb
22-08-2025, 10:40
QSC-nin Müşahidə Şurasının tərkibi dəyişib
21-08-2025, 16:09
Aİ və ABŞ birgə bəyanat yayıblar
21-08-2025, 11:48
TANAP ilə nəql edilən Azərbaycan qazının həcmi açıqlanıb
21-08-2025, 11:04
Nazir müavininin adı 3.8 milyon manatlıq "tender oyunu"nda hallanır
20-08-2025, 18:00
QSC-nin Müşahidə Şurasının tərkibi dəyişib
20-08-2025, 13:04
Su Ehtiyatları Agentliyinin 23 milyon manatdan çox vergi borcu var
19-08-2025, 17:35
"Azəriqaz" ləğv edilir? - Hüquqşünasdan müsahibə
19-08-2025, 17:22
Azərbaycan iqtisadi artımla bağlı proqnozunu yeniləyib
19-08-2025, 15:30
SOCAR-ın tabeliyində yeni qurumlar yaradılacaq
19-08-2025, 11:35
“Azərbaycan Dəmir Yolları” QSC-də tender qalmaqalı - Şikayət var
19-08-2025, 11:09
66 nəqliyyat vasitəsi hərraca çıxarılıb
19-08-2025, 10:44
Dünya bazarında neft ucuzlaşır
19-08-2025, 10:00
Bakıda iki sexin fəaliyyəti dayandırılıb
18-08-2025, 15:57
Dövlətə məxsus avtomobillər hərraca çıxarılıb
15-08-2025, 15:44
Bank və digər kredit təşkilatlarının kredit portfeli artıb
15-08-2025, 10:49
Unun topdansatış qiymətləri açıqlanıb
14-08-2025, 16:39
Rusiyaya qarşı 19-cu sanksiyalar paketi hazırlayırlar
14-08-2025, 11:42
Avropada təbii qazın qiyməti 400 dollara yaxınlaşır
14-08-2025, 11:25
Mərkəzi Bank üç şirkətə icrası məcburi göstəriş verib
13-08-2025, 11:27
Rusiya aktivləri ilə bağlı daha sərt qərar verilə bilər
13-08-2025, 09:32
Dünya bazarı: Azərbaycan nefti ucuzlaşıb
13-08-2025, 08:18
Qazaxıstan “HOWO” yük maşınları istehsal edəcək
12-08-2025, 18:03
İş adamı Süleyman Babayev həbs edilib - Vergidən yayınma ittihamı ilə
Xalq artisti deyir ki, rəqqasların səhnə ömrü çox qısa olur. Bu az müddətdə uğur qazanmaq, əsl sənətkar kimi yetişmək üçün daha çox zəhmət çəkmək lazımıdır
Rus Dram Teatrının aktyoru deyir ki. bölgə teatrlarında diplomlu aktyor və rejissor tapmaq müşkül məsələdir
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
