23:45 / 23-06-2025
Bakıdan Qətərə uçan təyyarə yarıyoldan geri dönüb
21:27 / 23-06-2025
İran Qətər və İraqdakı ABŞ bazalarına raket atıb
19:29 / 23-06-2025
Britaniya İrana mesaj yollayıb
19:12 / 23-06-2025
Cəlaloğlu: "İranı əvvəlki məcrasına qaytarmaq istəyirlərsə, onda hakimiyyətdə Qacarlar oturmalıdır” - Müsahibə
18:53 / 23-06-2025
Yeni dünya düzəni Yaxın Şərqin simasını dəyişir
18:00 / 23-06-2025
Ağ Ev: "ABŞ Hörmüz boğazındakı vəziyyəti fəal şəkildə və diqqətlə izləyir"
17:43 / 23-06-2025
Bakıda narkotikə qarşı əməliyyat: saxlanılanlar var
17:20 / 23-06-2025
Agentlik TƏBİB-in 17 milyonluq tenderini ləğv edib
17:14 / 23-06-2025
Qərb Universiteti Tam Orta Məktəbi şagirdlərə attestat vermir? - Açıqlama
16:44 / 23-06-2025
İsrailin münaqişəyə son qoymaq niyyəti İrana çatdırılıb
16:30 / 23-06-2025
Dövlətə xəyanətdə ittiham olunan şəxsə hökm oxunub
16:03 / 23-06-2025
Elariz Məmmədoğlunun qızı məhkəmədə ifadə verəcək
15:49 / 23-06-2025
Erməni müğənnini “Qal, sənə qurban” mahnısını mənimsəmək istəyib
15:15 / 23-06-2025
Azərbaycan Suriyaya başsağlığı verib
15:14 / 23-06-2025
İran MAQATE ilə əməkdaşlığı dayandırmaq istəyir
15:03 / 23-06-2025
Anar Məmmədlinin cinayət işinə xitam verilməsi üçün vəsatət qaldırılıb
15:01 / 23-06-2025
Zelenski: Rusiya, İran və KXDR qatillər koalisiyasıdır
14:49 / 23-06-2025
Neftin qiyməti son beş ayda ən yüksək həddə çatıb
14:34 / 23-06-2025
ABŞ-nın hərbi bazası hücuma məruz qalıb
14:33 / 23-06-2025
Putin: İrana təcavüzün heç bir əsası yoxdur
14:23 / 23-06-2025
İlham Əliyev Goranboyda müəssisənin açılışını edib - (Yenilənib)
13:56 / 23-06-2025
Prezident Yevlaxa gedib - (Yenilənib) - Fotolar
13:10 / 23-06-2025
Prokuror "Toplum TV" işi üzrə ittiham aktını elan edib
12:46 / 23-06-2025
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
12:41 / 23-06-2025
Vüqar Bayramov: "Yeni dəyişikliklər bu boşluğu aradan qaldıracaq"
12:24 / 23-06-2025
Qarabağ zonasında daha 1420.9 hektar ərazi minalardan təmizlənib
12:00 / 23-06-2025
"Qarabağ" Duşan Tadiçi transfer etmək istəyir? - Klubdan açqlama
11:57 / 23-06-2025
Xüsusi karantin rejiminin müddəti uzadılıb
11:41 / 23-06-2025
Ermənilər Bakıda hakim qarşısına çıxarılıb
16:11 / 19-06-2025
İlham Əliyev Türkiyədə işgüzar səfərdədir - (Yenilənib) - Fotolar
17:28 / 20-06-2025
DTX əməliyyat keçirib: icra başçısı və müavinləri saxlanılıb - (Yenilənib)
11:32 / 19-06-2025
Rusiya ikinci strateji müttəfiqini itirmək riski ilə üzləşib
14:17 / 20-06-2025
"Ulduz"lu görüşlər"in növbəti qonağı Mətanət Vahid olub - Fotolar
06:06 / 22-06-2025
ABŞ İrana qarşı müharibəyə qoşulub - Üç nüvə obyekti vurulub - (Yenilənib)
13:08 / 21-06-2025
İranın ən böyük nüvə mərkəzinə zərbə endiriblər
14:57 / 22-06-2025
Həyat dolu ömür yolu - Milli Mətbuat-150 - Fotolar
12:30 / 20-06-2025
İsrail-İran davası: Münaqişənin sonu necə görünür?
07:28 / 19-06-2025
Məşhur aktyor Papa XIV Leo ilə görüşüb
16:26 / 20-06-2025
Professor: İraq ssenarisi İranda təkrar olunur
15:58 / 21-06-2025
Prezident icra başçısını vəzifədən azad edib
16:45 / 21-06-2025
Dövlət qulluqçuları təltif edilib - (Siyahı)
Ölkə əhalisi yeni iqtisadi sınaqlarla üzləşə bilər
Tarix: 26-04-2018 17:05 | Bölmə: İqtisadiyyat
Dünya bazarında neftin qiymətinin artması Azərbaycanın hökumətində yenidən əsassız nikbinlik yaradıb. Belə ki, bu artım tempinə əsaslanaraq ölkədə iqtisadi dayanıqlılıqla bağlı proqnozlar verilməkdədir. Bir neçə il öncə baş verənlərdən nəticə çıxararaq qeyri-neft sektorunu inkişaf etdirmək, neftdən asılılığı azaltmaq əvəzinə analoji siyasət davam etdirilir.
Son günlər ən çox müzakirə olunan məsələlərdən biri 2018-ci ilin ilk rübündə əvvəlki ilin eyni dövrünə nisbətən Neft Fondu vasitəsilə xarici valyuta satışının artımıdır. Rəsmi məlumata görə, Fond bu ilin yanvar-mart ayında 1.3 mlrd. dollar satıb. Bu da o deməkdir ki, 2017-ci ilin ilk 3 ayında təxminən 790 mln. dollar satıb, yəni söhbət 65 faizə yaxın artımdan gedir.
Bu barədə fikirlərini “Reytinq”lə bölüşən iqtisadçı ekspert Rövşan Ağayev deyib ki, bu artım valyuta bazarında yaşanan panik vəziyyətlərdə olduğu kimi, hökumətin bazardakı spekulyativ tələbə qarşı etdiyi təklif, yaxud Mərkəzi Bankın satış yönümlü müdaxiləsi deyil. Onun fikrincə, hətta spekulyativ tələb artsa belə, 2018-ci ilin ilk rübündə təkcə ticarət balansı çərçivəsində ölkəyə xarici valyuta axınlarının 30 faiz artması narahatlığı aradan qaldırır: “Yəni, tədiyə balansı çərçivəsində ölkəyə valyuta axınlarının həcmi ölkədən çıxan valyuta həcmlərini üstələdiyindən məzənnə üçün risk xeyli aşağıdır. Məsələn, bu ilin yanvar-mart aylarında əmtəə ixracı 750 mln. dollar, mal idxalı 670 mln. dollar artıb. Neft Fondunun valyuta satışlarının artması qaçılmazdır, çünki Fondun dövlət büdcəsi qarşısında öhədikləri ötən ilə nisbtən 50 faiz çoxdur və Fond nəzərdə tutulan transfertləri Mərkəzi Bankın keçirdiyi hərraclar vasitəsilə satıb manat ifadəsində büdcəyə köçürməldir. 2018-ci ildə büdcənin də xərcləri artır - 3 ayda büdcə xərclərinin həcmi ötən ilin eyni dövrünə nisbətən təxminən 500 mln. manat (15%) çoxdur. Lakin burda başqa bir nüans da var: banklar vasitəsilə nağd valyuta alışı da 300 mln. dollara yaxın artaraq 800 mln. dolları ötüb. Yəni bu ilin 3 ayında banklar vasitəsilə alınan nağd valyutanın həcmi satılan nağd valyutanın həcmini 130 mln. dollara yaxın üstələyib”.
Neft puluna söykənən nəticəsiz siyasət
İqtisadçı ekspert R. Ağayev bildirib ki, valyutaya tələbatın artmasında ev təsərrüfatlarının payı elə də çox deyil. Məsələn, Mərkəzi Bankın 2 aylıq statiskasına görə, 2018-ci ilin yanvar-fevral aylarında banklar vasitəsilə nağd valyuta satışı təxminən 170 mln. dollar artaraq 550 mln. dollara yaxın olub.
Müsahibimiz vurğulayıb ki, yuxarıda qeyd elədiyi kimi, təkcə Neft Fondunun valyuta satışı 500 mln. dollardan çox artıb və tələbatın artımını formalaşdıran aparıcı üç mənbə var:
“Birincisi bank sektoru - bu ilin 2 ayının yekunlarına görə, kommersiya banklarının xarici aktivlərinin həcmi ötən ilin eyni dövrünə nisbətən 2 dəfəyə yaxın (1.8 mlrd. dollar) artaraq 1.8 mlrd. dollardan 3.5 mlrd. dollara çatıb. Şübhəsiz ki, xarici aktivlərin alınması üçün bankların tələbatının müəyyən hissəsi bilavasitə daxili valyuta bazarı vasitəsilə ödənilir. Hansısa hissəsinin xarici borclar hesabına da maliyyələşdirilməsi mümkündür.
İkincisi biznesin tələbatıdır. 2018-ci ilin 3 ayında özəl sektorun idxalının dəyəri 30 fiazdən çox (400 mln. dollar) artaraq 1.7 mlrd. dollara yaxınlaşıb. İlkin qiymətləndirmələrə görə, istehsal təyinatlı (istehsal məqsədli müxtəlif istehsal vasitləri) əmtəələrin idxalı ötən ilə nisbətən 300 mln. dollardan çox artıb.
Üçüncüsü dövlət sektorunun ehtiyaclarıdır. 2018-ci ilin 3 ayında dövlət sektorunun idxalı 2.5 dəfədən çox artaraq 144 mln. dollardan 390 mln. dollara çatıb”.
R. Ağeyevin fikrincə, reallıq ortadadır ki, hökumət 2018-ci ildə genişmiqayaslı tikinti layihələri hesabına son 3 ildə davam edən iqtisadi tənəzzülü dayandırmağı hədəfləyib. Onun qənaətincə, təkcə dövlət büdcəsi vasitəsilə investisiya xərclərinin 2 dəfə artırılması da bunu təsdiqləyir: “Həmin investisiya xərclərinin əhəmiyyətli hissəsi podratçı və subpodartçı qismində özəl sektor vasitəsilə icra edildiyi üçün biznesin idxal ehtiyaclarının artımı reallıqdır. 2015-2017-ci illərdə Azərbaycanda milli valyutanın məzənnəsinin sabitliyi iqtisadi inkişafın deyil, tam iqtisadi durğunluğun nəticəsi idi. Hərəkət yoxdursa, inkişaf da yoxdur. Biznes və dövlət sektoru tələbatları dondurub saxlamışdı. İndisə isə artan neft gəlirləri hesabına iqtisadi aktivlik hansı tempdə bərpa olunursa, valyuta bazarının dinamikliyi də həmin templə bərpa olunacaq. Təbii ki, investisiya xərclərinin müəyyən hissəsi əhalinin qazancları kimi, həm də ev təsərrüfatları vasitəsilə valyuta bazarına gedəcək”.
Hökumət nümayəndələri neftdən gələn vəsaitlərin artmasını əsas tutaraq bəyan edirlər ki, ölkədə çalışan əhalinin gəlirləri artıb və bundan sonra da artacaq. Rövşən Ağayevin də qeyd etdiyi kimi, hazırda hökumət 2018-ci ildə genişmiqayaslı tikinti layihələri hesabına son 3 ildə davam edən iqtisadi tənəzzülü dayandırmağı hədəfləyib. Görəsən, bu siyasət müsbət nəticə verə bilərmi?
Aparılan araşdırmalar deməyə əsas verir ki, bu siyasət böhranı ertələsə də, bir müddət sonra böhran daha dərinləşə bilər. Əslində real rəqəmlər bu dərinləşmənin başladığını görstərir.
Əməkhaqqı səviyyəsi 3,3 faiz azalıb
İqtisadçı ekspert Nemət Əliyev isə bu ilin ötən dövrü ilə bağlı başqa məqamlara toxunub. O, “Reytinq”də hökumətin əməkhaqları ilə bağlı iddialarına faktlarla cavab verib. N. Əliyevin sözlərinə görə, əməkhaqqı alanların pul kisəsi iki aya 29 milyon manat boşalıb. Onun qənaətincə, bu tendensiya davam edərsə, ilin sonunadək işləyənlərin əməkhaqqı gəlirləri 174 milyon manat, pensiya fonduna daxilolmalar isə 44 milyon manata qədər azalacaq:
“Orta aylıq əməkhaqqı göstəricisi bu ilin yanvar-fevral aylarında 17 manat 40 qəpik azalıb. Yanvar ayında 8 manat 40 qəpik, fevral ayında isə daha 9 manat. İki ay ərzində ölkə üzrə orta əməkhaqqı səviyyəsi 3,3 faiz azalaraq 528,2 manatdan 510,8 manata düşüb”.
Rəsmi rəqəmlərin müqayisəsi
Statistika Komitəsinin rəsmi rəqəmləri belədir:
2018-ci il yanvarın 1-i vəziyyətinə ölkə iqtisadiyyatında muzdla çalışan işçilərin sayı ilkin məlumatlara əsasən 1521,3 min nəfər olub, onlardan 880,1 min nəfəri iqtisadiyyatın dövlət sektorunda, 641,2 min nəfəri isə qeyri-dövlət sektorunda fəaliyyət göstərib. Muzdla işləyənlərin 21,9 faizi təhsil, 19,2 faizi ticarət; nəqliyyat vasitələrinin təmiri, 12,9 faizi sənaye, 8,6 faizi əhaliyə səhiyyə və sosial xidmətlərin göstərilməsi, 7,1 faizi dövlət idarəetməsi və müdafiə; sosial təminat, 6,6 faizi tikinti, 4,6 faizi nəqliyyat və anbar təsərrüfatı, 3,4 faizi peşə, elmi və texniki fəaliyyət, 3,2 faizi kənd təsərrüfatı, meşə təsərrüfatı və balıqçılıq, 1,6 faizi maliyyə və sığorta fəaliyyəti, 10,9 faizi isə iqtisadiyyatın digər sahələrində məşğul olub.
2017-ci ilin ilkin məlumatlarına əsasən, ölkə iqtisadiyyatında muzdla çalışan işçilərin orta aylıq nominal əməkhaqqı 2016-cı ilə nisbətən 5,7 faiz artaraq 528,2 manat olub.
İqtisadiyyatın mədənçıxarma sənayesi, maliyyə və sığorta fəaliyyəti, peşə, elmi və texniki fəaliyyət, informasiya və rabitə, eləcə də tikinti sahələrində orta aylıq nominal əməkhaqqı daha yüksək olub.
2018-ci il martın 1-i vəziyyətinə ölkə iqtisadiyyatında muzdla çalışan işçilərin sayı 1516,5 min nəfər olub, onlardan 887,9 min nəfəri iqtisadiyyatın dövlət sektorunda, 628,6 min nəfəri isə qeyri-dövlət sektorunda fəaliyyət göstərib. Muzdla işləyənlərin 21,9 faizi təhsil, 19,2 faizi ticarət; nəqliyyat vasitələrinin təmiri, 13,2 faizi sənaye, 8,6 faizi əhaliyə səhiyyə və sosial xidmətlərin göstərilməsi, 7,2 faizi dövlət idarəetməsi və müdafiə; sosial təminat, 6,0 faizi tikinti, 4,7 faizi nəqliyyat və anbar təsərrüfatı, 3,4 faizi peşə, elmi və texniki fəaliyyət, 3,2 faizi kənd təsərrüfatı, meşə təsərrüfatı və balıqçılıq, 1,6 faizi maliyyə və sığorta fəaliyyəti, 11,0 faizi isə iqtisadiyyatın digər sahələrində məşğul olublar.
2018-ci ilin yanvar-fevral aylarında ölkə iqtisadiyyatında muzdla çalışan işçilərin orta aylıq nominal əməkhaqqı əvvəlki ilin müvafiq dövrünə nisbətən 2,2 faiz artaraq 510,8 manat olub.
İqtisadiyyatın mədənçıxarma sənayesi, maliyyə və sığorta fəaliyyəti, peşə, elmi və texniki fəaliyyət, informasiya və rabitə, tikinti, eləcə də nəqliyyat və anbar təsərrüfatı sahələrində orta aylıq nominal əməkhaqqı daha yüksək olub.
Əhali bu il 174 milyon manat itirəcək
N. Əliyev deyir ki, Statistika Komitəsinin rəsmi məlumatlarına əsasən, muzdla çalışanların orta siyahı sayı bu ilin yanvar-fevral dövründə 1512,45 min nəfər, 2017-ci ilin yanvar-dekabr dövründə isə 1517,65 min nəfər olub. Yəni, muzdlu işçilərin orta siyahı sayı bu il 5 min 200 nəfər azalıb. “Əgər muzdla çalışanların ölkə üzrə ümumi əməkhaqqı fondunun bir aylıq həcmini hesablasaq, məlum olar ki, bu göstərici ötən il 801,6 milyon manat (1517,65 min nəfər x 528,2 manat), bu il isə 772,6 milyon manat (1512,45 min nəfər x 510,8 manat) təşkil edib. Aradakı fərqi hesablasaq, məlum olar ki, ölkə üzrə bir aylıq əməkhaqqı fondunun həcmi iki ayda 29 milyon manat azalıb. Məlumatların təhlili göstərir ki, bu azalmanın 9 faizi və ya 2,7 milyon manatı iş yerlərinin bağlanması hesabına, 91 faizi və ya 26,4 milyon manatı isə əməkhaqqı səviyyəsinin düşməsi hesabınadır. Beləliklə, aydın olur ki, ilin əvvəlindən ötən müddətdə işləyənlərin sosial vəziyyəti ağırlaşıb. Əgər iki ayda əmələ gəlmiş bu mənfi tendensiya davamlı olarsa, o zaman ümumi əməkhaqqı gəlirləri ilin sonunadək 174 milyon manat məbləğində azalacaq”, – deyə ekspert əlavə edib.
Müsahibimiz bildirib ki, belə arzuolunmaz hal, heç şübhəsiz ki, pensiya alanların da həyat səviyyəsinə mənfi təsir göstərəcək. Onun sözlərinə görə, hesablamalar göstərir ki, Sosial Sığorta Fonduna daxilolmalar əməkhaqlarının azalması səbəbindən cari ilin yanvar-fevral aylarında 7,3 milyon manat - 29 milyon manat x 25 faiz azalıb: “Odur ki, əməkhaqqından tutulmalar hesabına Fonda daxilolmalar ilin sonunadək 44 milyon manata qədər azala bilər. İnflyasiya göstəricisinin alıcılıq qabiliyyətinə mənfi təsirini də buraya əlavə etsək, o zaman ilin əvvəlindən ötən müddətdə ölkədə həyat səviyyəsinin daha çox pisləşməsi qənaətinə gəlmək olar”.
Göründüyü kimi, ilk baxışdan fərqli istiqamətlər kimi görünsə də, ümumilikdə ölkə iqtisadiyyatı üçün yumşaq desək, xoş olmayan bir mənzərə yaranıb. Bir tərəfdən bütün iqtisadi artımlar neft amili üzərinə yüklənir, digər tərəfdən isə əhalinin onsuz da böyük olmayan gəliləri azalır. Bu isə o anlama gəlir ki, hökumət yenə də neftə arxayın olaraq, iqtisadi artım tempini saxlayacağını düşünür. Digər tərəfdən də əhalinin işləyən təbəqəsinin gəlirləri ciddi şəkildə azalır. Bu da qarşıdakı dövrdə əhalinin daha ciddi sınaqlarla üzləşə biləcəyindən xəbər verir.
Reyting.az
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 26-04-2018 17:05 | Bölmə: İqtisadiyyat
Dünya bazarında neftin qiymətinin artması Azərbaycanın hökumətində yenidən əsassız nikbinlik yaradıb. Belə ki, bu artım tempinə əsaslanaraq ölkədə iqtisadi dayanıqlılıqla bağlı proqnozlar verilməkdədir. Bir neçə il öncə baş verənlərdən nəticə çıxararaq qeyri-neft sektorunu inkişaf etdirmək, neftdən asılılığı azaltmaq əvəzinə analoji siyasət davam etdirilir.
Son günlər ən çox müzakirə olunan məsələlərdən biri 2018-ci ilin ilk rübündə əvvəlki ilin eyni dövrünə nisbətən Neft Fondu vasitəsilə xarici valyuta satışının artımıdır. Rəsmi məlumata görə, Fond bu ilin yanvar-mart ayında 1.3 mlrd. dollar satıb. Bu da o deməkdir ki, 2017-ci ilin ilk 3 ayında təxminən 790 mln. dollar satıb, yəni söhbət 65 faizə yaxın artımdan gedir.
Bu barədə fikirlərini “Reytinq”lə bölüşən iqtisadçı ekspert Rövşan Ağayev deyib ki, bu artım valyuta bazarında yaşanan panik vəziyyətlərdə olduğu kimi, hökumətin bazardakı spekulyativ tələbə qarşı etdiyi təklif, yaxud Mərkəzi Bankın satış yönümlü müdaxiləsi deyil. Onun fikrincə, hətta spekulyativ tələb artsa belə, 2018-ci ilin ilk rübündə təkcə ticarət balansı çərçivəsində ölkəyə xarici valyuta axınlarının 30 faiz artması narahatlığı aradan qaldırır: “Yəni, tədiyə balansı çərçivəsində ölkəyə valyuta axınlarının həcmi ölkədən çıxan valyuta həcmlərini üstələdiyindən məzənnə üçün risk xeyli aşağıdır. Məsələn, bu ilin yanvar-mart aylarında əmtəə ixracı 750 mln. dollar, mal idxalı 670 mln. dollar artıb. Neft Fondunun valyuta satışlarının artması qaçılmazdır, çünki Fondun dövlət büdcəsi qarşısında öhədikləri ötən ilə nisbtən 50 faiz çoxdur və Fond nəzərdə tutulan transfertləri Mərkəzi Bankın keçirdiyi hərraclar vasitəsilə satıb manat ifadəsində büdcəyə köçürməldir. 2018-ci ildə büdcənin də xərcləri artır - 3 ayda büdcə xərclərinin həcmi ötən ilin eyni dövrünə nisbətən təxminən 500 mln. manat (15%) çoxdur. Lakin burda başqa bir nüans da var: banklar vasitəsilə nağd valyuta alışı da 300 mln. dollara yaxın artaraq 800 mln. dolları ötüb. Yəni bu ilin 3 ayında banklar vasitəsilə alınan nağd valyutanın həcmi satılan nağd valyutanın həcmini 130 mln. dollara yaxın üstələyib”.
Neft puluna söykənən nəticəsiz siyasət
İqtisadçı ekspert R. Ağayev bildirib ki, valyutaya tələbatın artmasında ev təsərrüfatlarının payı elə də çox deyil. Məsələn, Mərkəzi Bankın 2 aylıq statiskasına görə, 2018-ci ilin yanvar-fevral aylarında banklar vasitəsilə nağd valyuta satışı təxminən 170 mln. dollar artaraq 550 mln. dollara yaxın olub.
Müsahibimiz vurğulayıb ki, yuxarıda qeyd elədiyi kimi, təkcə Neft Fondunun valyuta satışı 500 mln. dollardan çox artıb və tələbatın artımını formalaşdıran aparıcı üç mənbə var:
“Birincisi bank sektoru - bu ilin 2 ayının yekunlarına görə, kommersiya banklarının xarici aktivlərinin həcmi ötən ilin eyni dövrünə nisbətən 2 dəfəyə yaxın (1.8 mlrd. dollar) artaraq 1.8 mlrd. dollardan 3.5 mlrd. dollara çatıb. Şübhəsiz ki, xarici aktivlərin alınması üçün bankların tələbatının müəyyən hissəsi bilavasitə daxili valyuta bazarı vasitəsilə ödənilir. Hansısa hissəsinin xarici borclar hesabına da maliyyələşdirilməsi mümkündür.
İkincisi biznesin tələbatıdır. 2018-ci ilin 3 ayında özəl sektorun idxalının dəyəri 30 fiazdən çox (400 mln. dollar) artaraq 1.7 mlrd. dollara yaxınlaşıb. İlkin qiymətləndirmələrə görə, istehsal təyinatlı (istehsal məqsədli müxtəlif istehsal vasitləri) əmtəələrin idxalı ötən ilə nisbətən 300 mln. dollardan çox artıb.
Üçüncüsü dövlət sektorunun ehtiyaclarıdır. 2018-ci ilin 3 ayında dövlət sektorunun idxalı 2.5 dəfədən çox artaraq 144 mln. dollardan 390 mln. dollara çatıb”.
R. Ağeyevin fikrincə, reallıq ortadadır ki, hökumət 2018-ci ildə genişmiqayaslı tikinti layihələri hesabına son 3 ildə davam edən iqtisadi tənəzzülü dayandırmağı hədəfləyib. Onun qənaətincə, təkcə dövlət büdcəsi vasitəsilə investisiya xərclərinin 2 dəfə artırılması da bunu təsdiqləyir: “Həmin investisiya xərclərinin əhəmiyyətli hissəsi podratçı və subpodartçı qismində özəl sektor vasitəsilə icra edildiyi üçün biznesin idxal ehtiyaclarının artımı reallıqdır. 2015-2017-ci illərdə Azərbaycanda milli valyutanın məzənnəsinin sabitliyi iqtisadi inkişafın deyil, tam iqtisadi durğunluğun nəticəsi idi. Hərəkət yoxdursa, inkişaf da yoxdur. Biznes və dövlət sektoru tələbatları dondurub saxlamışdı. İndisə isə artan neft gəlirləri hesabına iqtisadi aktivlik hansı tempdə bərpa olunursa, valyuta bazarının dinamikliyi də həmin templə bərpa olunacaq. Təbii ki, investisiya xərclərinin müəyyən hissəsi əhalinin qazancları kimi, həm də ev təsərrüfatları vasitəsilə valyuta bazarına gedəcək”.
Hökumət nümayəndələri neftdən gələn vəsaitlərin artmasını əsas tutaraq bəyan edirlər ki, ölkədə çalışan əhalinin gəlirləri artıb və bundan sonra da artacaq. Rövşən Ağayevin də qeyd etdiyi kimi, hazırda hökumət 2018-ci ildə genişmiqayaslı tikinti layihələri hesabına son 3 ildə davam edən iqtisadi tənəzzülü dayandırmağı hədəfləyib. Görəsən, bu siyasət müsbət nəticə verə bilərmi?
Aparılan araşdırmalar deməyə əsas verir ki, bu siyasət böhranı ertələsə də, bir müddət sonra böhran daha dərinləşə bilər. Əslində real rəqəmlər bu dərinləşmənin başladığını görstərir.
Əməkhaqqı səviyyəsi 3,3 faiz azalıb
İqtisadçı ekspert Nemət Əliyev isə bu ilin ötən dövrü ilə bağlı başqa məqamlara toxunub. O, “Reytinq”də hökumətin əməkhaqları ilə bağlı iddialarına faktlarla cavab verib. N. Əliyevin sözlərinə görə, əməkhaqqı alanların pul kisəsi iki aya 29 milyon manat boşalıb. Onun qənaətincə, bu tendensiya davam edərsə, ilin sonunadək işləyənlərin əməkhaqqı gəlirləri 174 milyon manat, pensiya fonduna daxilolmalar isə 44 milyon manata qədər azalacaq:
“Orta aylıq əməkhaqqı göstəricisi bu ilin yanvar-fevral aylarında 17 manat 40 qəpik azalıb. Yanvar ayında 8 manat 40 qəpik, fevral ayında isə daha 9 manat. İki ay ərzində ölkə üzrə orta əməkhaqqı səviyyəsi 3,3 faiz azalaraq 528,2 manatdan 510,8 manata düşüb”.
Rəsmi rəqəmlərin müqayisəsi
Statistika Komitəsinin rəsmi rəqəmləri belədir:
2018-ci il yanvarın 1-i vəziyyətinə ölkə iqtisadiyyatında muzdla çalışan işçilərin sayı ilkin məlumatlara əsasən 1521,3 min nəfər olub, onlardan 880,1 min nəfəri iqtisadiyyatın dövlət sektorunda, 641,2 min nəfəri isə qeyri-dövlət sektorunda fəaliyyət göstərib. Muzdla işləyənlərin 21,9 faizi təhsil, 19,2 faizi ticarət; nəqliyyat vasitələrinin təmiri, 12,9 faizi sənaye, 8,6 faizi əhaliyə səhiyyə və sosial xidmətlərin göstərilməsi, 7,1 faizi dövlət idarəetməsi və müdafiə; sosial təminat, 6,6 faizi tikinti, 4,6 faizi nəqliyyat və anbar təsərrüfatı, 3,4 faizi peşə, elmi və texniki fəaliyyət, 3,2 faizi kənd təsərrüfatı, meşə təsərrüfatı və balıqçılıq, 1,6 faizi maliyyə və sığorta fəaliyyəti, 10,9 faizi isə iqtisadiyyatın digər sahələrində məşğul olub.
2017-ci ilin ilkin məlumatlarına əsasən, ölkə iqtisadiyyatında muzdla çalışan işçilərin orta aylıq nominal əməkhaqqı 2016-cı ilə nisbətən 5,7 faiz artaraq 528,2 manat olub.
İqtisadiyyatın mədənçıxarma sənayesi, maliyyə və sığorta fəaliyyəti, peşə, elmi və texniki fəaliyyət, informasiya və rabitə, eləcə də tikinti sahələrində orta aylıq nominal əməkhaqqı daha yüksək olub.
2018-ci il martın 1-i vəziyyətinə ölkə iqtisadiyyatında muzdla çalışan işçilərin sayı 1516,5 min nəfər olub, onlardan 887,9 min nəfəri iqtisadiyyatın dövlət sektorunda, 628,6 min nəfəri isə qeyri-dövlət sektorunda fəaliyyət göstərib. Muzdla işləyənlərin 21,9 faizi təhsil, 19,2 faizi ticarət; nəqliyyat vasitələrinin təmiri, 13,2 faizi sənaye, 8,6 faizi əhaliyə səhiyyə və sosial xidmətlərin göstərilməsi, 7,2 faizi dövlət idarəetməsi və müdafiə; sosial təminat, 6,0 faizi tikinti, 4,7 faizi nəqliyyat və anbar təsərrüfatı, 3,4 faizi peşə, elmi və texniki fəaliyyət, 3,2 faizi kənd təsərrüfatı, meşə təsərrüfatı və balıqçılıq, 1,6 faizi maliyyə və sığorta fəaliyyəti, 11,0 faizi isə iqtisadiyyatın digər sahələrində məşğul olublar.
2018-ci ilin yanvar-fevral aylarında ölkə iqtisadiyyatında muzdla çalışan işçilərin orta aylıq nominal əməkhaqqı əvvəlki ilin müvafiq dövrünə nisbətən 2,2 faiz artaraq 510,8 manat olub.
İqtisadiyyatın mədənçıxarma sənayesi, maliyyə və sığorta fəaliyyəti, peşə, elmi və texniki fəaliyyət, informasiya və rabitə, tikinti, eləcə də nəqliyyat və anbar təsərrüfatı sahələrində orta aylıq nominal əməkhaqqı daha yüksək olub.
Əhali bu il 174 milyon manat itirəcək
N. Əliyev deyir ki, Statistika Komitəsinin rəsmi məlumatlarına əsasən, muzdla çalışanların orta siyahı sayı bu ilin yanvar-fevral dövründə 1512,45 min nəfər, 2017-ci ilin yanvar-dekabr dövründə isə 1517,65 min nəfər olub. Yəni, muzdlu işçilərin orta siyahı sayı bu il 5 min 200 nəfər azalıb. “Əgər muzdla çalışanların ölkə üzrə ümumi əməkhaqqı fondunun bir aylıq həcmini hesablasaq, məlum olar ki, bu göstərici ötən il 801,6 milyon manat (1517,65 min nəfər x 528,2 manat), bu il isə 772,6 milyon manat (1512,45 min nəfər x 510,8 manat) təşkil edib. Aradakı fərqi hesablasaq, məlum olar ki, ölkə üzrə bir aylıq əməkhaqqı fondunun həcmi iki ayda 29 milyon manat azalıb. Məlumatların təhlili göstərir ki, bu azalmanın 9 faizi və ya 2,7 milyon manatı iş yerlərinin bağlanması hesabına, 91 faizi və ya 26,4 milyon manatı isə əməkhaqqı səviyyəsinin düşməsi hesabınadır. Beləliklə, aydın olur ki, ilin əvvəlindən ötən müddətdə işləyənlərin sosial vəziyyəti ağırlaşıb. Əgər iki ayda əmələ gəlmiş bu mənfi tendensiya davamlı olarsa, o zaman ümumi əməkhaqqı gəlirləri ilin sonunadək 174 milyon manat məbləğində azalacaq”, – deyə ekspert əlavə edib.
Müsahibimiz bildirib ki, belə arzuolunmaz hal, heç şübhəsiz ki, pensiya alanların da həyat səviyyəsinə mənfi təsir göstərəcək. Onun sözlərinə görə, hesablamalar göstərir ki, Sosial Sığorta Fonduna daxilolmalar əməkhaqlarının azalması səbəbindən cari ilin yanvar-fevral aylarında 7,3 milyon manat - 29 milyon manat x 25 faiz azalıb: “Odur ki, əməkhaqqından tutulmalar hesabına Fonda daxilolmalar ilin sonunadək 44 milyon manata qədər azala bilər. İnflyasiya göstəricisinin alıcılıq qabiliyyətinə mənfi təsirini də buraya əlavə etsək, o zaman ilin əvvəlindən ötən müddətdə ölkədə həyat səviyyəsinin daha çox pisləşməsi qənaətinə gəlmək olar”.
Göründüyü kimi, ilk baxışdan fərqli istiqamətlər kimi görünsə də, ümumilikdə ölkə iqtisadiyyatı üçün yumşaq desək, xoş olmayan bir mənzərə yaranıb. Bir tərəfdən bütün iqtisadi artımlar neft amili üzərinə yüklənir, digər tərəfdən isə əhalinin onsuz da böyük olmayan gəliləri azalır. Bu isə o anlama gəlir ki, hökumət yenə də neftə arxayın olaraq, iqtisadi artım tempini saxlayacağını düşünür. Digər tərəfdən də əhalinin işləyən təbəqəsinin gəlirləri ciddi şəkildə azalır. Bu da qarşıdakı dövrdə əhalinin daha ciddi sınaqlarla üzləşə biləcəyindən xəbər verir.
Reyting.az
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 17:20
Agentlik TƏBİB-in 17 milyonluq tenderini ləğv edib
Bu gün, 10:16
“Azərişığ”ın milyonluq tenderi - Əmək Müfəttişliyinin cəzalandırdığı şirkət "qalib gəlib"
Bu gün, 09:18
TƏBİB-in 3.6 milyonluq tenderi ləğv olunub
21-06-2025, 18:07
AMEA-nın tenderi ləğv olunub
21-06-2025, 17:57
Dövlət Neft Fondunda yoxlama aparılıb
21-06-2025, 17:31
"Büdcə sistemi haqqında" qanun dəyişir - Detallar
21-06-2025, 11:37
Bank kartlarından pul oğurluğu davam edir
21-06-2025, 11:11
“Yaşayış minimumu haqqında” qanun dəyişib
21-06-2025, 10:44
Agentlik unun tpdansatış qiymətini açıqlayıb
21-06-2025, 10:12
Peşəkar mühasib sertifikatının verilməsi qaydası dəyişib
20-06-2025, 21:13
Avropa Rusiya qazından imtinaya görə 200 milyard avro itirib
20-06-2025, 18:23
Putin: Rusiya Avropada birinci, dünyada dördüncüdür
20-06-2025, 17:39
Növbəti depozit hərracı keçirilib
20-06-2025, 12:43
Dövlət mülkiyyətindəki avtomobillər satışa çıxarılıb
20-06-2025, 11:55
Peyk görüntüləri: İran neft ixracını sürətləndirib - Foto
20-06-2025, 10:21
Bağlanmış bankların əmlakları satışa çıxarılıb
20-06-2025, 09:59
"Bal Badem”in fəaliyyəti dayandırılıb
20-06-2025, 09:25
Neft Fondunun tenderi ləğv olunub
19-06-2025, 17:55
Azərbaycandan 17 ölkəyə neft ixrac olunub - Siyahı
19-06-2025, 16:37
Əli Əsədov BP şirkətinin baş icraçı direktoru ilə görüşüb
19-06-2025, 15:11
Milyarderin 100 milyon dollarlıq təklifi cavabsız qalıb
19-06-2025, 12:04
İsrail-İran savaşı bahalaşmaya səbəb olub
19-06-2025, 10:01
Vüqar Bayramov: "...qadınlar, bəzi hallarda isə kişilər 5 il tez pensiyaya çıxacaq"
19-06-2025, 09:31
Ağdamda 9.4 milyonluq tender ləğv olunub
18-06-2025, 15:21
ASC və MMC-yə məxsus əmlaklar hərraca çıxarılacaq
18-06-2025, 09:30
Sadiq Qurbanov: "Bu xətt Naxçıvanın enerji təhlükəsizliyində mühüm rol oynayacaq” - Video
17-06-2025, 14:36
"Əmək pensiyaları haqqında” qanun dəyişib
17-06-2025, 13:01
AYNA-nın tenderi ləğv olunub
17-06-2025, 10:11
Naxçıvan Aqrar Sığorta Fondu ləğv edilib
17-06-2025, 09:53
2025-ci ilin büdcəsinə dəyişikliklər olacaq? - Açıqlama
16-06-2025, 17:32
Rusiya Azərbaycandan göndərilən kartofu geri qaytarıb
14-06-2025, 19:00
AZAL uçuşların sayını artırır
12-06-2025, 17:38
ƏƏSMN: "Yeni sosial islahat paketi 3 milyon insanı əhatə edir"
12-06-2025, 09:41
DSMF sədrinə yeni müşavir təyin olunub
12-06-2025, 07:42
Astana “Power Central Asia+China” forumuna hazırlaşır
11-06-2025, 15:16
Çin və ABŞ çərçivə sazişi üzərində razılaşıblar
11-06-2025, 14:15
Azərbaycan və Avropa Komissiyası iyunun 13-də enerji dialoqunun üçüncü raundunu keçirəcək
11-06-2025, 11:13
Mərkəzi Bank uçot dərəcəsini sabit saxlayıb
10-06-2025, 11:40
SOCAR ilə Almaniya şirkəti müqavilə imzalayıb
10-06-2025, 09:38
“Mədrəsə”nin bərpası ilə bağlı tender ləğv olunub
5-06-2025, 14:40
Gənc qadın dünyanın ən zəngin şəxsləri sırasına daxil olub
5-06-2025, 11:31
Mərkəzi Bankının valyuta ehtiyatlarının 87 faizi dollarladır
4-06-2025, 15:52
Bəzi müəssisələrə sertifikatın verilməsi dayandırılıb
4-06-2025, 11:39
Mədəniyyət Nazirliyinin 182 minlik tenderi ləğv edilib
3-06-2025, 18:01
SOCAR-la Macarıstanın “MOL Group” şirkəti arasında saziş imzalanıb
3-06-2025, 13:10
Meşə fondunda tikinti aparılması qaydası dəyişib
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
Nadir Azməmmədov: “Təəssüf ki, indi rejissor olmaq, kino və serial çəkmək adiləşib, bəzən bunun məsuliyyətini dərk etmirlər”
Türkiyədə yaşayan Əməkdar artist deyir ki, siyasilərin illərlə həllinə çalışdığı hansısa bir məsələni bəzən uğurlu bir musiqi əsəri həll edə bilər
Qüdrət Həsənquliyev: “Düşmənçiliyə son qoymaq üçün ədalətli sülhə nail olmaq gərəkdir. Bunun üçün ya tərəflər 1991-ci ilin sərhədləri çərçivəsində bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanıyır, ya da ərazi mübadiləsinə gedirlər. Amma indiki mərhələdə bu, az inandırıcı görünür”
