13:18 / 27-10-2025
Döyüş filmi kimi çəkiblər, amma...
13:10 / 27-10-2025
Audiovizual Şura MTV kanalı ilə bağlı protokol tərtib edib
13:08 / 27-10-2025
Bağçalara işə qəbul üzrə keçid balları müəyyən olunub
12:37 / 27-10-2025
Rusiyada tələbə xanımlara hamiləlik müavinəti veriləcək
12:36 / 27-10-2025
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
12:31 / 27-10-2025
Saleh Səmədovun rəis oğlunu vəzifədən uzaqlaşdırıblar
12:30 / 27-10-2025
Ukrayna ordusu bir kəndi işğaldan azad edib
12:22 / 27-10-2025
Azərbaycanın Yaxın Şərq həmləsi: Vaşinqtondan dəstək var
12:15 / 27-10-2025
Qarabağ sonasında daha 1644.6 hektar ərazi minalardan təmizlənib
12:02 / 27-10-2025
Dövlətə 81,5 milyon manat zərər vuran 30 nəfər məsuliyyətə cəlb olunub
11:55 / 27-10-2025
Prokuror icra başçısının sabiq müavininə 7,5 il cəza istəyib
11:41 / 27-10-2025
Birinci Qarabağ müharibəsinin daha 16 itkin-şəhidi dəfn olunacaq - Siyahı
11:32 / 27-10-2025
Pirəkəşkül və Ağdərədə istifadəyə yararsız döyüş sursatları məhv ediləcək
11:29 / 27-10-2025
Azər Maqsudov 4 il azadlıqdan məhrum edilib
10:50 / 27-10-2025
Allahşükür Paşazadə Papa ilə görüşəcək
10:37 / 27-10-2025
Harris prezidentlik iddiasından əl çəkməyib
10:31 / 27-10-2025
ABŞ ordusunun helikopteri və qırıcısı qəzaya uğrayıb
10:26 / 27-10-2025
Bir yaşlı uşağı elektrik cərəyanı vuraraq öldürüb
10:13 / 27-10-2025
Opera müğənnisi: "Xalq artistləri kafe səviyyəsindədirlər"
09:53 / 27-10-2025
Gələn il pensiya kapitalı nə qədər artırılacaq? - Deputatın şərhi
09:45 / 27-10-2025
Ukraynadan ikinci mühacirət dalğası başlayacaq
09:37 / 27-10-2025
Ruslar yeni sanksiyalardan yayınmağa çalışır
09:06 / 27-10-2025
Böyük təhlükə xəbərdarlığı: süni superintellektin yaradılmasını dayandırın!
08:58 / 27-10-2025
İngilis kəşfiyyatı təhdidlərə uyğunlaşa bilmir
08:51 / 27-10-2025
ABŞ-da çinovniklərə ərzaq talonları verilməyəcək
08:46 / 27-10-2025
Tokio Moskva ilə anlaşmağa hazırdır
08:42 / 27-10-2025
Məşhur aktyor və musiqiçi dünyasını dəyişib
08:34 / 27-10-2025
İstanbul danışıqları daha iki gün davam edəcək
08:30 / 27-10-2025
“Tramp daha çox mafioza bənzəyir” - Professor
11:29 / 24-10-2025
Paşinyan Erməni Apostol Kilsəsini Azərbaycanla sülhə təhlükə görür
13:40 / 23-10-2025
Xocalıya növbəti köç karvanı gedib - (Yenilənib) - Fotolar
14:48 / 25-10-2025
Sədr postu uğrunda mübarizə ata-oğul qarşıdurmasına səbəb olub
12:35 / 24-10-2025
Sülh savaşı - Zahid Oruc yazır
19:39 / 22-10-2025
Azərbaycan və Ermənistan nümayəndələri Yerevanda görüşüblər - Fotolar
17:50 / 23-10-2025
On yeddi mindən çox müəllimin maaşı artacaq
14:16 / 23-10-2025
Hərbi ekspert: Azərbaycan Cənubi Qafqazda sabitliyi təmin edən əsas aktordur
17:14 / 24-10-2025
Dövlət Agentliyinin rəisi vəzifədən azad olunub - Yeni təyinat - (Yenilənib)
15:34 / 23-10-2025
Ərdoğan və Netanyahunun yeni döyüş meydanı - Kipr
18:00 / 25-10-2025
Anar Əsədlidən 4 şikayətçi var
14:48 / 23-10-2025
Professor: Azərbaycan və Ermənistandakı partiyalar arasında da təmaslar olmalıdır
23:17 / 25-10-2025
Vəkil Zabil Qəhrəmanov həbs olunub
“Erməni soyqırımı” - 103 yaşlı siyasi oyun aləti
Tarix: 26-04-2021 15:06 | Bölmə: Xəbərlər
Vahid QAZİ
Erməni məsələsi bir-birinə rəqib, hətta düşmən dövlətləri birləşdirən maraq nöqtəsidir. Rusiya, ABŞ, Fransa, İran və s. kimi. 1915-ci il olaylarına “soyqırım” deməklə Co Bayden təzə bir iş görmür, sələfi Vudro Vilsonun 100 il qabaq başlatdığı siyasəti davam etdirir.
“Qəsb olunmuş Ermənistan” (“Ravished Armenia”) adlı film 1919-cu ildə ABŞ-da çəkilib. Amerikaya yenicə gələn qaçqın ermənilərdə belə bir filmi çəkməyə heç pulu demirəm, hay nə gəzirdi.
Bəs bu filmi kim çəkib, nə məqsəd güdüb?
Vaşinqtona son səfərimdə dostum İrena Lasota mənə Günter Levinin “Osmanlı Türkiyəsində erməni qırğını: mübahisəli soyqırım” (Guenter Lewy. The Armenian Massacres in Ottoman Turkey: A Disputed Genocide) kitabını bağışlamışdı. Həmin kitabda müəllif yazır ki, ermənilərin Şərqi Anadoludan deportasiyası genosid siyasəti yox, müharibə dövründə düşmənlə separat işbirliyinin, üsyanların, türklərə edilən qətliamların qarşısını almaq məqsədi güdüb. Qətllər genosid xarakteri daşımayıb, çünki onları hökumətin təşkil etdiyi sübuta yetirilməyib: “Deportasiyanın həqiqətdə Türkiyə ermənilərinin qabaqcadan düşünülmüş plana əsasən qırmaq məqsədi daşıdığı bir çox aspektlərə və köçürmənin xüsusiyyətlərinə uyğun gəlmir”.
Məsələ orasındadır ki, Rusiyaya sərhəd bölgələrdə, şərqi və mərkəzi Anadoluda yaşayan ermənilər köçürülüb. İstanbul, İzmir və Hələb kimi şəhərlərdən ermənilər deportasiya edilməyib. Ölkənin dəmiryolu olmayan şərq rayonlarından piyada köçürmə zamanı yolda ölənlər heç bir vəchlə soyqırımı prinsiplərinə uyğun deyil. “Osmanlı hökuməti nizamlı proses təşkil etmək istədi, ancaq onu həyata keçirmək üçün vasitəsi yox idi”.
Başqa bölmədə o, Çarlz Dovset və Malkolm E.Yapp (Charles Dowsett, Malcolm E.Yapp) kimi tarixçilərin mənbələrinə, ABŞ-ın Paris Sülh Konfransında Yaxın Şərq üzrə rəsmisi Corc Montqomerinin (George Montgomery) cədvəllərinə, həmçinin İstanbuldakı Erməni Milli Şurasının rəqəmlərinə əsaslanaraq sübut edir ki, həmin dövrdə ölənlərin sayı iddia edildiyi kimi, milyon yarım olmayıb. “Həmin dövrdə heç bir ölüm statistikası mövcud deyildi”.
Bu kitabda ən vacib məqamlardan biri də Henri Morgentaunun məktublarıdır. 1912-ci ildə Vudro Vilsonun prezident seçkiləri kampaniyasına rəhbərlik etmiş Henry Morgenthau 1913-cü ilin noyabrından 1916-cı ilin fevralınadək İstanbulda ABŞ-ın səfiri olmuş, eyni zamanda, Türkiyə ilə müharibə aparan Antantanın marağını təmsil etmişdi.
Morgentau ABŞ dövlətinin müharibə siyasətində qələbə çalmasına yardım etmək üçün öz təklifini prezident Vilsona 1917-ci il noyabrın 26-da yazdığı məktubla bildirir. Burada Morgentau müxalifət və müharibəylə bağlı ümidsizliyini ifadə edir və bu vəziyyətdə dəyişiklik yarada biləcək bir kitab dərc edə biləcəyini yazır:
“Elə bir kitab yazmaq istəyirəm ki, təkcə Almaniyanın Türkiyə və Balkanlara nüfuz etməsini deyil, eyni zamanda dünyanın istənilən ölkəsində meydana gələn bu tipli sistemi faş edə bilim. Türkiyəyə gəldikdə, burada biz Almaniyanın ən zəhərli halda ziyanlı təsirini görürük – bu isə yaşından asılı olmayaraq hər bir kəsin qətlə yetirilməsində, köməksiz erməni və suriyalıların dəhşətli şəkildə öldürülməsində kulminasiya nöqtəsinə çatdı. Bu əhvalatın belə bir ayrıca detalı və Almaniyanın bu işi təşviq etməsinə gəlincə, düşünürəm ki, kiçik şəhərlərdə və rayonlarda yaşayan amerikalılara müraciət onları nəticəsi qələbə olacaq müharibə aparmaq siyasətinə inandırmağın ən uğurlu vasitəsi olardı”
Burada erməni qırğınlarının miqyası və mahiyyəti qəsdən təhrif olunur. Türkiyənin, xüsusilə Almaniyanın düşmən obrazı ABŞ hökumətinin okeanın o tayında müharibə siyasətinə bəraət qazandırmış olur.
Təklif qəbul edilir və sonralar ermənilərin erməni soyqırımına görə istinad edəcəkləri əsas sənəd 1918-ci ildə “Səfir Morgentaunun xatirələri” (“Ambassador Morgenthau’s Story”) adlı kitab şəklində nəşr olunur. Onun bu təklifi sonralar başqa ölkələrə münasibətdə də təzyiq siyasəti kimi istifadə olunan yeni üsula, “soyqırımı” terminli siyasi oyun alətinə çevrildi.
Yuxarıda söz açdığım filmin nə məqsədlə çəkilib? Bu suala ABŞ diplomatı Henri Morgentau filmə baş rollardan birinə çəkilməsiylə özü aydın cavab verir.
Vahid QAZİ
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 26-04-2021 15:06 | Bölmə: Xəbərlər
Vahid QAZİ
Erməni məsələsi bir-birinə rəqib, hətta düşmən dövlətləri birləşdirən maraq nöqtəsidir. Rusiya, ABŞ, Fransa, İran və s. kimi. 1915-ci il olaylarına “soyqırım” deməklə Co Bayden təzə bir iş görmür, sələfi Vudro Vilsonun 100 il qabaq başlatdığı siyasəti davam etdirir.
“Qəsb olunmuş Ermənistan” (“Ravished Armenia”) adlı film 1919-cu ildə ABŞ-da çəkilib. Amerikaya yenicə gələn qaçqın ermənilərdə belə bir filmi çəkməyə heç pulu demirəm, hay nə gəzirdi.
Bəs bu filmi kim çəkib, nə məqsəd güdüb?
Vaşinqtona son səfərimdə dostum İrena Lasota mənə Günter Levinin “Osmanlı Türkiyəsində erməni qırğını: mübahisəli soyqırım” (Guenter Lewy. The Armenian Massacres in Ottoman Turkey: A Disputed Genocide) kitabını bağışlamışdı. Həmin kitabda müəllif yazır ki, ermənilərin Şərqi Anadoludan deportasiyası genosid siyasəti yox, müharibə dövründə düşmənlə separat işbirliyinin, üsyanların, türklərə edilən qətliamların qarşısını almaq məqsədi güdüb. Qətllər genosid xarakteri daşımayıb, çünki onları hökumətin təşkil etdiyi sübuta yetirilməyib: “Deportasiyanın həqiqətdə Türkiyə ermənilərinin qabaqcadan düşünülmüş plana əsasən qırmaq məqsədi daşıdığı bir çox aspektlərə və köçürmənin xüsusiyyətlərinə uyğun gəlmir”.
Məsələ orasındadır ki, Rusiyaya sərhəd bölgələrdə, şərqi və mərkəzi Anadoluda yaşayan ermənilər köçürülüb. İstanbul, İzmir və Hələb kimi şəhərlərdən ermənilər deportasiya edilməyib. Ölkənin dəmiryolu olmayan şərq rayonlarından piyada köçürmə zamanı yolda ölənlər heç bir vəchlə soyqırımı prinsiplərinə uyğun deyil. “Osmanlı hökuməti nizamlı proses təşkil etmək istədi, ancaq onu həyata keçirmək üçün vasitəsi yox idi”.
Başqa bölmədə o, Çarlz Dovset və Malkolm E.Yapp (Charles Dowsett, Malcolm E.Yapp) kimi tarixçilərin mənbələrinə, ABŞ-ın Paris Sülh Konfransında Yaxın Şərq üzrə rəsmisi Corc Montqomerinin (George Montgomery) cədvəllərinə, həmçinin İstanbuldakı Erməni Milli Şurasının rəqəmlərinə əsaslanaraq sübut edir ki, həmin dövrdə ölənlərin sayı iddia edildiyi kimi, milyon yarım olmayıb. “Həmin dövrdə heç bir ölüm statistikası mövcud deyildi”.
Bu kitabda ən vacib məqamlardan biri də Henri Morgentaunun məktublarıdır. 1912-ci ildə Vudro Vilsonun prezident seçkiləri kampaniyasına rəhbərlik etmiş Henry Morgenthau 1913-cü ilin noyabrından 1916-cı ilin fevralınadək İstanbulda ABŞ-ın səfiri olmuş, eyni zamanda, Türkiyə ilə müharibə aparan Antantanın marağını təmsil etmişdi.
Morgentau ABŞ dövlətinin müharibə siyasətində qələbə çalmasına yardım etmək üçün öz təklifini prezident Vilsona 1917-ci il noyabrın 26-da yazdığı məktubla bildirir. Burada Morgentau müxalifət və müharibəylə bağlı ümidsizliyini ifadə edir və bu vəziyyətdə dəyişiklik yarada biləcək bir kitab dərc edə biləcəyini yazır:
“Elə bir kitab yazmaq istəyirəm ki, təkcə Almaniyanın Türkiyə və Balkanlara nüfuz etməsini deyil, eyni zamanda dünyanın istənilən ölkəsində meydana gələn bu tipli sistemi faş edə bilim. Türkiyəyə gəldikdə, burada biz Almaniyanın ən zəhərli halda ziyanlı təsirini görürük – bu isə yaşından asılı olmayaraq hər bir kəsin qətlə yetirilməsində, köməksiz erməni və suriyalıların dəhşətli şəkildə öldürülməsində kulminasiya nöqtəsinə çatdı. Bu əhvalatın belə bir ayrıca detalı və Almaniyanın bu işi təşviq etməsinə gəlincə, düşünürəm ki, kiçik şəhərlərdə və rayonlarda yaşayan amerikalılara müraciət onları nəticəsi qələbə olacaq müharibə aparmaq siyasətinə inandırmağın ən uğurlu vasitəsi olardı”
Burada erməni qırğınlarının miqyası və mahiyyəti qəsdən təhrif olunur. Türkiyənin, xüsusilə Almaniyanın düşmən obrazı ABŞ hökumətinin okeanın o tayında müharibə siyasətinə bəraət qazandırmış olur.
Təklif qəbul edilir və sonralar ermənilərin erməni soyqırımına görə istinad edəcəkləri əsas sənəd 1918-ci ildə “Səfir Morgentaunun xatirələri” (“Ambassador Morgenthau’s Story”) adlı kitab şəklində nəşr olunur. Onun bu təklifi sonralar başqa ölkələrə münasibətdə də təzyiq siyasəti kimi istifadə olunan yeni üsula, “soyqırımı” terminli siyasi oyun alətinə çevrildi.
Yuxarıda söz açdığım filmin nə məqsədlə çəkilib? Bu suala ABŞ diplomatı Henri Morgentau filmə baş rollardan birinə çəkilməsiylə özü aydın cavab verir.
Vahid QAZİ
Bölməyə aid digər xəbərlər
Bu gün, 12:31
Saleh Səmədovun rəis oğlunu vəzifədən uzaqlaşdırıblar
Bu gün, 12:30
Ukrayna ordusu bir kəndi işğaldan azad edib
Bu gün, 11:29
Azər Maqsudov 4 il azadlıqdan məhrum edilib
Bu gün, 10:37
Harris prezidentlik iddiasından əl çəkməyib
Bu gün, 10:31
ABŞ ordusunun helikopteri və qırıcısı qəzaya uğrayıb
Bu gün, 09:45
Ukraynadan ikinci mühacirət dalğası başlayacaq
Bu gün, 08:42
Məşhur aktyor və musiqiçi dünyasını dəyişib
Bu gün, 08:34
İstanbul danışıqları daha iki gün davam edəcək
25-10-2025, 23:17
Vəkil Zabil Qəhrəmanov həbs olunub
25-10-2025, 18:00
Anar Əsədlidən 4 şikayətçi var
25-10-2025, 15:45
Onlayn qumar oyunları: 5 dəstə ifşa edilib
25-10-2025, 10:02
Rusiya üzərində 121 Ukrayna PUA-sı vurulub
25-10-2025, 00:13
Prezident Qubadlı ilə bağlı video paylaşıb
24-10-2025, 17:54
“Bu dəfə əzrayılın əlindən qaçdım...” - Abid Şərifov
24-10-2025, 16:36
Avropa yeni raketdaşıyıcısını təqdim edib - Fotolar
24-10-2025, 14:03
Gəncədə tanınmış vəkil saxlanılıb
24-10-2025, 13:01
Rusiya hərbçilərini Pokrovsk sektorundan qovublar
24-10-2025, 12:35
Sülh savaşı - Zahid Oruc yazır
24-10-2025, 11:54
Xersona kütləvi artilleriya hücumu olub
24-10-2025, 11:12
İrakli Qaribaşviliyə qarşı ittiham irəli sürülüb
24-10-2025, 10:53
Xəstəxana direktoru işçini döyüb? - Açıqlama
24-10-2025, 10:45
Ukraynaya 128 PUA ilə hücum olub
24-10-2025, 10:07
Müəllimi baltalayan şəxsə ağır cəza verilib
24-10-2025, 09:33
Aparat rəhbəri vəfat edib
24-10-2025, 08:31
Makron Rusiyaya təzyiqləri artırmağa çağırıb
23-10-2025, 21:55
Ermənilər Bakıda hakim qarşısına çıxarılıblar
23-10-2025, 19:54
İcra başçısının oğlu aparat rəhbəri təyin edilib
23-10-2025, 18:30
Din xadimi əməliyyat olunub - Foto
23-10-2025, 17:18
Əfqan Sadıqov həbs olunub
23-10-2025, 16:37
Gələn il minimum maaş sabit qalacaq
23-10-2025, 15:59
İlon Mask robot ordusunu idarə etmək istəyir
23-10-2025, 15:05
Noyabrda 12 gün qeyri-iş günü olacaq
23-10-2025, 14:36
QHT rəhbəri İrəvandan fotolar paylaşıb
23-10-2025, 13:21
Suriyadan altı azərbaycanlı ölkəyə gətirilib
23-10-2025, 13:01
Daxili İşlər Nazirliyinə yeni səlahiyyət verilib
23-10-2025, 11:37
Bakıda tibb bacısı mənzili qarət edib
23-10-2025, 10:54
Neft emalı zavodu və aerodrom vurulub
23-10-2025, 10:39
Sosial yardım nə qədər artacaq? - Deputatdan açıqlama
23-10-2025, 09:29
Daxili İşlər Nazirliyi sürücülərə çağırış edib - Video
23-10-2025, 08:56
Rusiya üzərində 139 PUA vurulub
23-10-2025, 08:25
Trampın Rusiya planı dəyişir
23-10-2025, 07:23
İrlandiyada uşaq və yeniyetmələr üsyan edir
22-10-2025, 22:40
"Qarabağ" uduzub, "Qalatasaray" qalib gəlib
22-10-2025, 22:14
Məşhur vəkilin evi qarət olunub - (Yenilənib)
22-10-2025, 16:51
Gələn ildən bu şəxslər gəlir vergisinə cəlb olunacaq
22-10-2025, 16:02
İslandiyada ilk dəfə ağcaqanad aşkar edilib
22-10-2025, 15:29
Bakıda arvad öldürdüyü ərini həyətdə gizli basdırıb
22-10-2025, 14:41
Yeni medal təsis edilib
22-10-2025, 14:29
General-mayora yüksək vəzifə verilib
22-10-2025, 14:08
Müharibə bir ilə bitəcək? - Nurlan Umudov yazır
ADP sədri ehtimal edir ki, “Tərtər işi” yaxşı araşdırılsa, onun da altından Mehdiyev və əlaltıları çıxacaq
Xalq artisti deyir ki, rəqqasların səhnə ömrü çox qısa olur. Bu az müddətdə uğur qazanmaq, əsl sənətkar kimi yetişmək üçün daha çox zəhmət çəkmək lazımıdır
Rus Dram Teatrının aktyoru deyir ki. bölgə teatrlarında diplomlu aktyor və rejissor tapmaq müşkül məsələdir
Qüdrət Həsənquliyevin fikrincə, Tramp görsə ki, Ukrayna qalib gəlir, Rusiyaya təkcə siyasi yox, hərbi dəstək də verəcək
"Xalq qəzeti"nin şöbə müdiri deyir ki, ömrü boyu özünü axtaran, dəfələrlə yanından ötüb keçən o qədər insan var ki
