00:31 / 15-05-2021
BMT baş katibi İsrail və Fələstini hərbi əməliyyatları dayandırmağa çağırıb
20:57 / 14-05-2021
Türkiyədə daha 242 nəfər koronavirusdan vəfat edib
18:51 / 14-05-2021
ABŞ-da daha 38087 nəfər koronavirusa yoluxub
18:42 / 14-05-2021
ÜST-dən COVİD-19-la bağlı təhlükəli - Xəbərdarlıq
18:05 / 14-05-2021
Bakıdan Rusiyanın Samara şəhərinə müntəzəm uçuşlar başlayır
17:52 / 14-05-2021
Türkiyədəki "Formula 1" yarışı ləğv edilib
17:37 / 14-05-2021
Bakıda restoranda partlayış: 4 nəfər xəsarət alıb
17:29 / 14-05-2021
Səfir Elxan Poluxov yeni vəzifəyə təyin olunub
17:16 / 14-05-2021
Peyvənd olunanların sayı açıqlanıb
17:04 / 14-05-2021
XİN: Nazir Baş katiblə Ermənistanla sərhəddəki gərginliyi müzakirə edib
16:48 / 14-05-2021
Azərbaycanda daha 326 nəfər koronavirusa yoluxub, ölənlər var
16:26 / 14-05-2021
Azərbaycan-Rusiya sərhədində yük maşınlarının növbəsi yaranıb
16:13 / 14-05-2021
Bakıda Avro-2020-nin oyunlarına bilet satışı başlayır
16:02 / 14-05-2021
Ceyhun Bayramov ABŞ-ın Dövlət Katibinin rəsmisi ilə telefonla danışıb
15:49 / 14-05-2021
Ermənistan ordusunda dərəbəylik: polkovnik əsgərləri ilə... - Video
15:36 / 14-05-2021
Əfqanıstan prezidenti İlham Əliyevə zəng edib
15:24 / 14-05-2021
Paşinyan Azərbaycan sərhədindəki problemdən sui-istifadə edir - Politoloq
15:16 / 14-05-2021
İranda daha 10145 nəfər koronavirusa yoluxub
14:42 / 14-05-2021
Deputat: “Ermənilər hay-küy salsa da, ortada xəritə var”
14:03 / 14-05-2021
Prezident generalların qarşısından çəkilib: 98 ibadət yeri nəzarətə götürülüb, müsəlmanlar həbs edilib
13:43 / 14-05-2021
Şenol Güneş: "Avropa çempionatında qrupda birinci olmaq istəyirik"
13:00 / 14-05-2021
Azad olunan ərazilərdə indiyədək 20 hərbi hissə istifadəyə verilib
12:49 / 14-05-2021
Leyla Əliyevanın təşəbbüsü ilə Volqoqradda Regionlararası forum keçirilib
12:43 / 14-05-2021
Rusiyada daha 393 nəfər koronavirusdan ölüb
12:30 / 14-05-2021
AVRO-2020: Şenol Günəş 30 nəfərlik Türkiyə millisinin heyətini açıqlayıb
12:18 / 14-05-2021
Sabah hava necə olacaq? - Proqnoz
12:01 / 14-05-2021
Braziliyada son sutkada 2340 nəfər COVİD-19-dan vəfat edib
11:54 / 14-05-2021
Qəzza bölgəsindən İsrailə 1750 raket atılıb
11:46 / 14-05-2021
Paşinyan Putinlə Qarabağı müzakirə edib
01:09 / 10-05-2021
"Space" TV-nin yeni rəhbəri istefa verib
14:55 / 10-05-2021
Məktəblərin açılması əlavə problemlər yaradacaq - Ekspertlər
13:59 / 10-05-2021
ABŞ xüsusi əməliyyat keçirib: minlərlə Rusiya raketi və Çin silahı müsadirə olunub - Video
11:12 / 12-05-2021
Trampın gəlini ilə cangüdənin intim əlaqələri üzə çıxıb - İfşaedici kitab - Fotolar
10:06 / 10-05-2021
Bir ovuc torpaq da beləcə artdı... - Cəbrayıloğlu yazır
19:42 / 13-05-2021
Ermənilər Qara göl ətrafında gərginlik yaradır
18:54 / 13-05-2021
Oğru dünyasında yeni müharibə başlayıb
19:57 / 12-05-2021
Generallar Baydenə müraciət edib: “Xalq böyük təhlükə ilə üzləşib”
20:49 / 12-05-2021
Prezident Şuşada: yeni məktəb və məscidin təməli atılıb, otel və yarımstansiyasının açılış olub - Video/Fotolar
20:30 / 12-05-2021
Prezident Şuşada “Xarıbülbül“ festivalının açılışını edib - Video/Fotolar
“Erməni soyqırımı” - 103 yaşlı siyasi oyun aləti
Tarix: 26-04-2021 15:06 | Bölmə: Xəbər lenti
Vahid QAZİ
Erməni məsələsi bir-birinə rəqib, hətta düşmən dövlətləri birləşdirən maraq nöqtəsidir. Rusiya, ABŞ, Fransa, İran və s. kimi. 1915-ci il olaylarına “soyqırım” deməklə Co Bayden təzə bir iş görmür, sələfi Vudro Vilsonun 100 il qabaq başlatdığı siyasəti davam etdirir.
“Qəsb olunmuş Ermənistan” (“Ravished Armenia”) adlı film 1919-cu ildə ABŞ-da çəkilib. Amerikaya yenicə gələn qaçqın ermənilərdə belə bir filmi çəkməyə heç pulu demirəm, hay nə gəzirdi.
Bəs bu filmi kim çəkib, nə məqsəd güdüb?
Vaşinqtona son səfərimdə dostum İrena Lasota mənə Günter Levinin “Osmanlı Türkiyəsində erməni qırğını: mübahisəli soyqırım” (Guenter Lewy. The Armenian Massacres in Ottoman Turkey: A Disputed Genocide) kitabını bağışlamışdı. Həmin kitabda müəllif yazır ki, ermənilərin Şərqi Anadoludan deportasiyası genosid siyasəti yox, müharibə dövründə düşmənlə separat işbirliyinin, üsyanların, türklərə edilən qətliamların qarşısını almaq məqsədi güdüb. Qətllər genosid xarakteri daşımayıb, çünki onları hökumətin təşkil etdiyi sübuta yetirilməyib: “Deportasiyanın həqiqətdə Türkiyə ermənilərinin qabaqcadan düşünülmüş plana əsasən qırmaq məqsədi daşıdığı bir çox aspektlərə və köçürmənin xüsusiyyətlərinə uyğun gəlmir”.
Məsələ orasındadır ki, Rusiyaya sərhəd bölgələrdə, şərqi və mərkəzi Anadoluda yaşayan ermənilər köçürülüb. İstanbul, İzmir və Hələb kimi şəhərlərdən ermənilər deportasiya edilməyib. Ölkənin dəmiryolu olmayan şərq rayonlarından piyada köçürmə zamanı yolda ölənlər heç bir vəchlə soyqırımı prinsiplərinə uyğun deyil. “Osmanlı hökuməti nizamlı proses təşkil etmək istədi, ancaq onu həyata keçirmək üçün vasitəsi yox idi”.
Başqa bölmədə o, Çarlz Dovset və Malkolm E.Yapp (Charles Dowsett, Malcolm E.Yapp) kimi tarixçilərin mənbələrinə, ABŞ-ın Paris Sülh Konfransında Yaxın Şərq üzrə rəsmisi Corc Montqomerinin (George Montgomery) cədvəllərinə, həmçinin İstanbuldakı Erməni Milli Şurasının rəqəmlərinə əsaslanaraq sübut edir ki, həmin dövrdə ölənlərin sayı iddia edildiyi kimi, milyon yarım olmayıb. “Həmin dövrdə heç bir ölüm statistikası mövcud deyildi”.
Bu kitabda ən vacib məqamlardan biri də Henri Morgentaunun məktublarıdır. 1912-ci ildə Vudro Vilsonun prezident seçkiləri kampaniyasına rəhbərlik etmiş Henry Morgenthau 1913-cü ilin noyabrından 1916-cı ilin fevralınadək İstanbulda ABŞ-ın səfiri olmuş, eyni zamanda, Türkiyə ilə müharibə aparan Antantanın marağını təmsil etmişdi.
Morgentau ABŞ dövlətinin müharibə siyasətində qələbə çalmasına yardım etmək üçün öz təklifini prezident Vilsona 1917-ci il noyabrın 26-da yazdığı məktubla bildirir. Burada Morgentau müxalifət və müharibəylə bağlı ümidsizliyini ifadə edir və bu vəziyyətdə dəyişiklik yarada biləcək bir kitab dərc edə biləcəyini yazır:
“Elə bir kitab yazmaq istəyirəm ki, təkcə Almaniyanın Türkiyə və Balkanlara nüfuz etməsini deyil, eyni zamanda dünyanın istənilən ölkəsində meydana gələn bu tipli sistemi faş edə bilim. Türkiyəyə gəldikdə, burada biz Almaniyanın ən zəhərli halda ziyanlı təsirini görürük – bu isə yaşından asılı olmayaraq hər bir kəsin qətlə yetirilməsində, köməksiz erməni və suriyalıların dəhşətli şəkildə öldürülməsində kulminasiya nöqtəsinə çatdı. Bu əhvalatın belə bir ayrıca detalı və Almaniyanın bu işi təşviq etməsinə gəlincə, düşünürəm ki, kiçik şəhərlərdə və rayonlarda yaşayan amerikalılara müraciət onları nəticəsi qələbə olacaq müharibə aparmaq siyasətinə inandırmağın ən uğurlu vasitəsi olardı”
Burada erməni qırğınlarının miqyası və mahiyyəti qəsdən təhrif olunur. Türkiyənin, xüsusilə Almaniyanın düşmən obrazı ABŞ hökumətinin okeanın o tayında müharibə siyasətinə bəraət qazandırmış olur.
Təklif qəbul edilir və sonralar ermənilərin erməni soyqırımına görə istinad edəcəkləri əsas sənəd 1918-ci ildə “Səfir Morgentaunun xatirələri” (“Ambassador Morgenthau’s Story”) adlı kitab şəklində nəşr olunur. Onun bu təklifi sonralar başqa ölkələrə münasibətdə də təzyiq siyasəti kimi istifadə olunan yeni üsula, “soyqırımı” terminli siyasi oyun alətinə çevrildi.
Yuxarıda söz açdığım filmin nə məqsədlə çəkilib? Bu suala ABŞ diplomatı Henri Morgentau filmə baş rollardan birinə çəkilməsiylə özü aydın cavab verir.
Vahid QAZİ
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 26-04-2021 15:06 | Bölmə: Xəbər lenti
Vahid QAZİ
Erməni məsələsi bir-birinə rəqib, hətta düşmən dövlətləri birləşdirən maraq nöqtəsidir. Rusiya, ABŞ, Fransa, İran və s. kimi. 1915-ci il olaylarına “soyqırım” deməklə Co Bayden təzə bir iş görmür, sələfi Vudro Vilsonun 100 il qabaq başlatdığı siyasəti davam etdirir.
“Qəsb olunmuş Ermənistan” (“Ravished Armenia”) adlı film 1919-cu ildə ABŞ-da çəkilib. Amerikaya yenicə gələn qaçqın ermənilərdə belə bir filmi çəkməyə heç pulu demirəm, hay nə gəzirdi.
Bəs bu filmi kim çəkib, nə məqsəd güdüb?
Vaşinqtona son səfərimdə dostum İrena Lasota mənə Günter Levinin “Osmanlı Türkiyəsində erməni qırğını: mübahisəli soyqırım” (Guenter Lewy. The Armenian Massacres in Ottoman Turkey: A Disputed Genocide) kitabını bağışlamışdı. Həmin kitabda müəllif yazır ki, ermənilərin Şərqi Anadoludan deportasiyası genosid siyasəti yox, müharibə dövründə düşmənlə separat işbirliyinin, üsyanların, türklərə edilən qətliamların qarşısını almaq məqsədi güdüb. Qətllər genosid xarakteri daşımayıb, çünki onları hökumətin təşkil etdiyi sübuta yetirilməyib: “Deportasiyanın həqiqətdə Türkiyə ermənilərinin qabaqcadan düşünülmüş plana əsasən qırmaq məqsədi daşıdığı bir çox aspektlərə və köçürmənin xüsusiyyətlərinə uyğun gəlmir”.
Məsələ orasındadır ki, Rusiyaya sərhəd bölgələrdə, şərqi və mərkəzi Anadoluda yaşayan ermənilər köçürülüb. İstanbul, İzmir və Hələb kimi şəhərlərdən ermənilər deportasiya edilməyib. Ölkənin dəmiryolu olmayan şərq rayonlarından piyada köçürmə zamanı yolda ölənlər heç bir vəchlə soyqırımı prinsiplərinə uyğun deyil. “Osmanlı hökuməti nizamlı proses təşkil etmək istədi, ancaq onu həyata keçirmək üçün vasitəsi yox idi”.
Başqa bölmədə o, Çarlz Dovset və Malkolm E.Yapp (Charles Dowsett, Malcolm E.Yapp) kimi tarixçilərin mənbələrinə, ABŞ-ın Paris Sülh Konfransında Yaxın Şərq üzrə rəsmisi Corc Montqomerinin (George Montgomery) cədvəllərinə, həmçinin İstanbuldakı Erməni Milli Şurasının rəqəmlərinə əsaslanaraq sübut edir ki, həmin dövrdə ölənlərin sayı iddia edildiyi kimi, milyon yarım olmayıb. “Həmin dövrdə heç bir ölüm statistikası mövcud deyildi”.
Bu kitabda ən vacib məqamlardan biri də Henri Morgentaunun məktublarıdır. 1912-ci ildə Vudro Vilsonun prezident seçkiləri kampaniyasına rəhbərlik etmiş Henry Morgenthau 1913-cü ilin noyabrından 1916-cı ilin fevralınadək İstanbulda ABŞ-ın səfiri olmuş, eyni zamanda, Türkiyə ilə müharibə aparan Antantanın marağını təmsil etmişdi.
Morgentau ABŞ dövlətinin müharibə siyasətində qələbə çalmasına yardım etmək üçün öz təklifini prezident Vilsona 1917-ci il noyabrın 26-da yazdığı məktubla bildirir. Burada Morgentau müxalifət və müharibəylə bağlı ümidsizliyini ifadə edir və bu vəziyyətdə dəyişiklik yarada biləcək bir kitab dərc edə biləcəyini yazır:
“Elə bir kitab yazmaq istəyirəm ki, təkcə Almaniyanın Türkiyə və Balkanlara nüfuz etməsini deyil, eyni zamanda dünyanın istənilən ölkəsində meydana gələn bu tipli sistemi faş edə bilim. Türkiyəyə gəldikdə, burada biz Almaniyanın ən zəhərli halda ziyanlı təsirini görürük – bu isə yaşından asılı olmayaraq hər bir kəsin qətlə yetirilməsində, köməksiz erməni və suriyalıların dəhşətli şəkildə öldürülməsində kulminasiya nöqtəsinə çatdı. Bu əhvalatın belə bir ayrıca detalı və Almaniyanın bu işi təşviq etməsinə gəlincə, düşünürəm ki, kiçik şəhərlərdə və rayonlarda yaşayan amerikalılara müraciət onları nəticəsi qələbə olacaq müharibə aparmaq siyasətinə inandırmağın ən uğurlu vasitəsi olardı”
Burada erməni qırğınlarının miqyası və mahiyyəti qəsdən təhrif olunur. Türkiyənin, xüsusilə Almaniyanın düşmən obrazı ABŞ hökumətinin okeanın o tayında müharibə siyasətinə bəraət qazandırmış olur.
Təklif qəbul edilir və sonralar ermənilərin erməni soyqırımına görə istinad edəcəkləri əsas sənəd 1918-ci ildə “Səfir Morgentaunun xatirələri” (“Ambassador Morgenthau’s Story”) adlı kitab şəklində nəşr olunur. Onun bu təklifi sonralar başqa ölkələrə münasibətdə də təzyiq siyasəti kimi istifadə olunan yeni üsula, “soyqırımı” terminli siyasi oyun alətinə çevrildi.
Yuxarıda söz açdığım filmin nə məqsədlə çəkilib? Bu suala ABŞ diplomatı Henri Morgentau filmə baş rollardan birinə çəkilməsiylə özü aydın cavab verir.
Vahid QAZİ
Bölməyə aid digər xəbərlər
Dünən, 18:42
ÜST-dən COVİD-19-la bağlı təhlükəli - Xəbərdarlıq
Dünən, 17:16
Peyvənd olunanların sayı açıqlanıb
Dünən, 11:46
Paşinyan Putinlə Qarabağı müzakirə edib
Dünən, 10:20
Azərbaycanda universitet tələbəsi yoxa çıxıb
13-05-2021, 20:31
Peyvənd olunanların sayı açıqlanıb
13-05-2021, 18:30
Şuşada eşitdiyi səs yazısı İlham Əliyevi kövrəldib
13-05-2021, 14:20
Gizli yolla Qarabağa keçmək istəyən 5 nəfər saxlanılıb
13-05-2021, 10:27
Xaçmazda narkotacir saxlanılıb - Foto
13-05-2021, 10:17
Təzəpir məscidində bayram namazı qılınıb
13-05-2021, 09:43
Şuşadakı məsciddə bayram namazı qılınıb - Video
13-05-2021, 00:17
Şuşada inşa olunacaq yeni məscid belə olacaq - Fotolar
13-05-2021, 00:07
Azərbaycanda Ramazan bayramı qeyd olunur
12-05-2021, 21:58
Şuşada atəşfəşanlıq olub - Video
12-05-2021, 18:17
Daha iki mülki şəxs minaya düşüb - Yenilənib
12-05-2021, 17:23
Peyvənd olunanların sayı açıqlanıb
12-05-2021, 13:51
Sabah şəhid ailələrinə mənzil veriləcək
12-05-2021, 11:38
İranda seçkilər: namizədliklərin irəli sürülməsi davam edir
12-05-2021, 10:28
Şuşada bayram namazı qılınacaq - Video
12-05-2021, 10:11
Bu gün Ramazan ayının sonuncu günüdür
12-05-2021, 10:00
Şuşada «Xarıbülbül» müsiqi festivalı başlayır - Foto
11-05-2021, 21:31
İsrailli ekspert: “Türkiyənin təpkisi təəccüblü deyil”
11-05-2021, 21:31
Ramazanın sonuncu gününün duası - İmsak və iftar vaxtı
11-05-2021, 16:40
Peyvənd olunanların sayı açıqlanıb
11-05-2021, 15:09
Zakir Həsənov azad edilmiş ərazilərdə olub -Fotolar
11-05-2021, 11:35
Lavrov Fəxri xiyabanı və Şəhidlər xiyabanını ziyarət edib
11-05-2021, 09:22
Göyçayda üç uşaq atası özünü asıb
10-05-2021, 21:07
Ramazanın 28-ci gününün duası - İmsak və iftar vaxtı
10-05-2021, 21:03
Naxçıvan Qarnizonu Mərkəzi Hospitalının açılışı olub
10-05-2021, 20:35
Paşinyan Türkiyəni yeni “soyqırımı”nda ittiham edir
10-05-2021, 18:54
Ağdamda yeni hərbi hissə istifadəyə verilib - Video
10-05-2021, 16:57
Peyvənd olunanların sayı açıqlanıb
10-05-2021, 15:45
"Qələbə Şəhidləri" Mingəçevirdə - Video
10-05-2021, 14:46
Qubanın kəndlərinə qar yağır
10-05-2021, 14:34
Şəmkirdə iki nəfəri güllələyən şəxs tutulub
10-05-2021, 13:24
İlham Əliyev Ordubad dəmir yolu stansiyası ilə tanış olub
10-05-2021, 13:09
Paşinyanı müşayiət edən avtomobil qəza törədib
10-05-2021, 12:40
Mehriban Əliyevadan Heydər Əliyevlə bağlı - Paylaşım
10-05-2021, 11:31
DTX-nın saxladığı vəzifəli şəxslər azadlığa buraxılıb
10-05-2021, 10:33
Güclü külək dam örtüyünü Bakı-Qazax yoluna atıb - Fotolar
10-05-2021, 10:06
Bir ovuc torpaq da beləcə artdı... - Cəbrayıloğlu yazır
9-05-2021, 19:45
Rusiyada səhiyyə naziri itkin düşüb
9-05-2021, 16:56
Peyvənd olunanların sayı açıqlanıb
9-05-2021, 14:11
Sərhəddə yeni hərbi hissəmiz fəaliyyətə başlayıb - Fotolar
9-05-2021, 13:58
ABŞ və Ukrayna Qara dənizdə birgə hərbi təlim keçirib
9-05-2021, 13:19
Putin paradda: “Tarix nəticə çıxarmağı tələb edir" - Fotolar
9-05-2021, 12:01
Veteranlara avtomobil hədiyyə edilib - Foto
9-05-2021, 10:32
Maliyyə Nazirliyi müraciət yayıb
9-05-2021, 10:26
Keçmiş direktorun məhkəməsi başlayır
9-05-2021, 10:03
Bu gün ilin sonuncu Qədr gecəsidir
9-05-2021, 00:03
Ramazan bayramı ilə əlaqədar bir həftəlik tətil başlayıb
Keçmiş nazir: “Türkiyə prezidenti Ərdoğan iki slavyan ölkəsi arasında vasitəçilik edib. Hesab edirəm ki, gələcəkdə Ərdoğanın bu fəaliyyətindən çox danışacaqlar”
Yaqub Məmmədov: “Paşinyan və Ermənistan yenidən Rusiyanın təsirinə düşüb və rəsmi Moskva bu ölkə ilə bağlı məsələni istədiyi şəkildə həll edəcək”
Politoloq deyir ki, Ukrayna Donbasda hərbi əməliyyatlara başlasa və Rusiya açıq hərbi müdaxilə etsə, ittihamlar daha kəskin xarakter alacaq, Rusiyanı təcavüzkar elan edəcəklər və şiddətli cəzalar tətbiq olunacaq
Siyasi şərhçi: “Azərbaycana aid ərazilər qaytarılmalıdır. Diplomatik əlaqələr qurulduqdan sonra demorkasiya işləri aparılacaq, dəqiqləşdiriləcək və saziş imzalanacaq. İndisə məsələni sovet xəritələri əsasında həll etmək istəyirlər”
Fərhad Mehdiyev: “Bayden düşünür ki, əməkdaşlığı gücləndirmək lazımdır. Çünki yeni reallıqlar fərqlidir. Rusiya ilə ittifaq da Türkiyəyə regionda çox şeylər vəd etmir. Görürük ki, Moskva və Ankara hər yerdə baş-başa gəlir. Liviyada, Suriyada, Qafqazlarda, hazırda da Ukraynada…”
